|
2009
|
|
|
Hamahiru urte zituelarik, 1938an, Altsasuko Kaputxinoen ikastetxean hasi zen fraide ikasketak egiten eta 1951n amaitu
|
zituen
. Apeztu ondoren, Lizarran, Zangozan eta Altsasun egon bazen ere, bere lanik nabarmenena Iruñeko komentuan eta Lekarozko ikastetxean egin zuen.
|
|
|
Hamar urtez fraide izan ondotik, 1961ean, ordenatik atera eta Madrilen bizi izan da zendu arte. Han ezkondu eta lau seme alaba izan
|
zituen
.
|
|
|
Fraide izan zen garaian, Iruñeko komentuan egon zelarik, Kaputxinoek 1954an berrabiarazi zuten Zeruko Argia aldizkarian parte hartze zuzena izan zuen, bai antolaketan, bai idazle gisa ere. Bere gain hartu zuen aldizkari horretako Kristau Ikasbidea atala (Lizarrrusti izenpetu zuen) eta bertze zenbait artikulu ere idatzi
|
zituen
Ipuinak atalean (Aitona izenpetuak) batik bat. Hiru liburuxka ere argitaratu zituen:
|
|
|
Bere gain hartu zuen aldizkari horretako Kristau Ikasbidea atala (Lizarrrusti izenpetu zuen) eta bertze zenbait artikulu ere idatzi zituen Ipuinak atalean (Aitona izenpetuak) batik bat. Hiru liburuxka ere argitaratu
|
zituen
: Migel Goiaingeruari bedratzi urrena (1956), Meza saindua (1958) eta Bederatzi urren beharrezkoenak eta eliz otoitz batzuk (1958).
|
|
|
Kaputxino izateari uko egin eta Madrilen bizi izan den urteetan ere artikuluak idazten segitu zuen, ez hasieratik, baina bai 1974az geroztik 2009a arte. Bigarren epe honetakoak dira hiru aldizkari hauetan idatzi
|
zituen
artikuluak:
|
|
|
Haurtzaroko lehenengo eskola urteak, herrian hasi berria zen Escuela Vasca izenekoan egin
|
zituen
. Baina han neskak eta mutilak baitziren, bere anaiak joaten ziren herriko HH del Sagrado Corazón ikastetxean nahiago zuela eta hara joaten hasi zen.
|
|
|
Eta ondoren, herriko Eskolapioetara, batxilergoa egiten hasteko. Historia eta literatura erruz maite
|
zituen
, baina ez hala matematikak, kimika eta horiek. Mendiarekin zoramena zuen; eta mendiko artzain eta nekazariekin topo egitean hau galdetu eta beste hura esan ibili ohi zen.
|
|
|
Hace ya dos años que no hago sino leer y copiar bertso berriyas, esan zuen. Berrogeita hamar mila bertso edo gehiago bilduta omen
|
zituen
ordurako. Hitzaldi haren izena bera ere aski esanguratsua izan zen:
|
|
|
Tamalez, ezin izan du ikusi eskuartean
|
zituen
hainbat lanen argitalpena. Besteak beste, adiskide mina zuen Antonio Arrue euskaltzain zenduaren artikuluen bilduma, laster kaleratuko dena Euskaltzaindiaren babespean.
|
|
|
Peillenek sortutako literatura lan batzuen izenburuak gogora ekarri
|
zituen
, bai eta eskuratu dituen sari batzuk ere. Egindako lan guztiagatik gaineratu zuen merezi du Txominek Agosti Xaho saria.
|
|
|
Hala, etxean, Filosofia eta Letrak ikasteari ekin zion eta Latinean espezializatu zen. Azterketak Valladoliden egiten
|
zituen
, eta han eskuratu zuen titulua. Titulazioa lortu ondoren, lagun batek eta berak akademia bat ireki zuten Irunen.
|
|
|
Urte askotan zehar, euskarazko eskolak eman
|
zituen
Gipuzkoako Foru Aldundian. Bestalde, Irun Hiriko literatur sarien epaimahaikide ere izan zen.
|
|
|
Jacques Isidro Etcheverry Unanue Donibane Lohizunen (Lapurdi) jaio zen, 1921eko abenduaren 16an. Pariseko Sorbona Unibertsitatean Filosofia eta Psikosoziologia ikasketak egin
|
zituen
. Donostiako Herri Irratiarekin egin zituen kolaborazioak, Basque Eclair egunkarian ere lan egin zuen Baionan, eta Activités en Pays Basque Baionako Merkataritza Ganberaren aldizkariaren zuzendaria izan zen.
|
|
|
Pariseko Sorbona Unibertsitatean Filosofia eta Psikosoziologia ikasketak egin zituen. Donostiako Herri Irratiarekin egin
|
zituen
kolaborazioak, Basque Eclair egunkarian ere lan egin zuen Baionan, eta Activités en Pays Basque Baionako Merkataritza Ganberaren aldizkariaren zuzendaria izan zen.
|
|
|
aldizkarian artikuluak argitaratu
|
zituen
. Radio France ren Kronikak izeneko atala ere egin zuen.
|
|
|
Baionako Euskal Museoan euskara klaseak eman
|
zituen
, baita Baionako Lizeoan ere. Etcheverry izan da, Frantziako Administrazioak ordainduta, euskarazko eskolak eman dituen Iparraldeko lehen irakaslea, batxilergoa barne.
|
|
|
Lizeoaz gain, Elizaren ardurapeko ikastetxeetan ere irakasle izan zen. Jacques Etcheverryk euskalduntze zein alfabetatze eskolak eman
|
zituen
bere bizitzan zehar. Lapurdi itsas hegia liburua argitaratu zuen, 1977an.
|
|
|
Euskaltzaindiaren barne kargu batzuk bete ditu, hala nola, Euskaltzaindiko buruordea, 1995etik 2004ra bitartean; diruzain, Jagon sailburu eta idazkaria() eta Onomastika batzordeburua(); 2004ko abenduaren 17tik, Iker Sailburua zen; bestalde, Euskaltzaindiaren Arabako ordezkaria zen 2001etik. Artikulu ugari eta liburu batzuen egilea, gogokoen
|
zituen
gaien artean leku eta pertsona izenei buruzko ikerketak eta euskararen historia eta euskal testuak daude. Hainbat egunkaritan eta aldizkaritan argitaratu dira bere artikuluak.
|
|
|
Xabier Diharce Iratzeder Donibane Lohizunen jaio zen, 1920ko urtarrilaren 4an. Uztaritzeko eta Baionako Seminarioetan egin
|
zituen
apaiz ikasketak. Hogeita bat urte zituela, Belokeko beneditarren komentura joan zen.
|
|
|
Hamabost urtez izan zen Belokeko abade. Ondoren, 67 urte zituela, 1987an, Afrikara joan zen, Dahomey estatuko Zagnanado komentura, baina hamazazpi hilabete besterik ez
|
zituen
bertan eman, eta berriro Belokera itzuli zen. Hor bizi izan zen azken arnasa eman arte.
|
|
|
1963an, Beloken, sarrera hitzaldia egin zuen, Belokeko euskal bidea gaiari buruz. Kanta askoren letrak prestatu
|
zituen
, lehenik Gabriel Lertxundi beneditarrarekin batera
|
|
|
Karmelo Etxenagusia Uribe Iurretan jaio zen, 1932ko apirilaren 24an. Gordexola, Artea eta Gasteizko seminarioetan egin
|
zituen
apaiz ikasketak. 1955ean apaiztu zen eta segidan Seminarioko irakasle izendatu zuten.
|
|
|
Bere ikasle izandakoen esanetan, berak sentitzen zuen zaletasun bera pizten zuen jendearengan. Euskal literaturari buruzko antologia batzuk idatzi
|
zituen
, besteak beste
|
|
|
Apirilaren 24an, Arabako Foru Aldundian, Gasteizko Toponimia I/ Toponimia de Vitoria I (Ciudad/ Hiria) eta Gasteizko Toponimia II/ Toponimia de Vitoria II (Malizaeza) izeneko liburuak aurkeztu
|
zituen
Euskaltzaindiak. Aurkezpena Jose Luis Lizundia egitasmoaren zuzendariak eta Elena Martinez de Madina liburuen prestatzaileak egin zuten.
|
|
|
Jose Angel Cuerda orduko alkateak, Gasteizko Udalaren izenean, eta Jean Haritschelhar euskaltzainburuak, Euskaltzaindiarenean, lankidetzarako hitzarmena sinatu zuten. Hitzarmen horren arabera, Akademiak hizkuntzari buruzko ikerketak egin eta argitalpenak prestatuko
|
zituen
, Udalaren dirulaguntzarekin. Orduan sinatu zen dokumentuan, Gasteizko toponimia ikertzeko egitasmoa beren beregi aipatu zen.
|
|
|
Alfred Morel Fatio() hispanista frantses handiaren ikasle, jarraitzaile eta ordezkoa izan zen Collége de France n maisuaren azken urteotan(); kadira horretan eman
|
zituen
gaztelaniazko klaseekin batera euskarazkoak, berau izanik ziur aski unibertsitate batean euskarari buruzko klaseak eman zituen lehena. Halaber, Baionako Societé des Sciences, Lettres et Arts eko kidea, RIEVeko kolaboratzaile arrunta eta Eusko Ikaskuntzaren III. Biltzarrean (Gernika, 1922) partaide izan zen.
|
|
|
Alfred Morel Fatio() hispanista frantses handiaren ikasle, jarraitzaile eta ordezkoa izan zen Collége de France n maisuaren azken urteotan(); kadira horretan eman zituen gaztelaniazko klaseekin batera euskarazkoak, berau izanik ziur aski unibertsitate batean euskarari buruzko klaseak eman
|
zituen
lehena. Halaber, Baionako Societé des Sciences, Lettres et Arts eko kidea, RIEVeko kolaboratzaile arrunta eta Eusko Ikaskuntzaren III. Biltzarrean (Gernika, 1922) partaide izan zen.
|
|
|
Euskaltzaindiak argitaratzen duen Euskaltzainak bildumaren laugarren zenbakia da eta Henri Duhauk paratu du. Bildumaren lehen liburukian, Henri Duhauk Zaldubiren prosa aurkeztu zigun, eta orain, berriz, bertso eta koplak ematen dizkigu ezagutzera, faksimil bidez, Zaldubik idatzi
|
zituen
bezalaxe.
|
|
|
Jean Louis Davant Iratzabal 1935eko uztailaren 5ean jaio zen, Zuberoako Urrustoi Larrabile herrian. Laborantza ikasketak burutu
|
zituen
Frantziako Angers hirian: hemeretzi urte zituela sartu zen eta hogeita birekin irten, ingeniari tituluarekin (Ingenieur Agriculteur de lEcole Superieure dAgriculture d' Angers).
|
|
|
Txomin Peillen Karrikaburu Parisen sortu zen, 1932ko azaroaren 17an. Pariseko Sorbonne Unibertsitatean Biologia ikasketak burutu
|
zituen
. Biologia euskara irakasle izan zen.
|
|
|
Handik hona bide luzea egin du Europako Gutunak eta gaur egun Europako Kontseilua osatzen duten 47 estatuen erdiak berretsi du. Espaniak 2001ean berretsi zuen Europako Gutuna eta eginbide zorrotzenak hartu
|
zituen
eremu guztietan. Azken urteotan Gutunaren arrakasta handiago izan da Europako ordenaren osagai oinarrizkoa bihurtu den arte.
|
|
|
Jurgi Kintanak azaldu duenez, sei urte eman
|
zituen
artxiboak arakatzen, eta Azkueri buruzko informazioa biltzen. Ondorio garbia atera du:
|
|
|
aukerak eta egindako lana izeneko ikastaroa egin zen Durangoko Landako Guneko Elkartegian. Ikastaro honen helburua guztiz praktikoa izanik, euskara teknikari batzuk gonbidatu
|
zituen
batzordeak hitz egitera, beraien udaletan egindako lana ezagutarazteko. Ikastaroa EUDELen laguntzaz antolatu zen.
|
|
|
Egitararauaren inguruko zehaztasunak eman ondoren, eskerrak eman
|
zituen
Jagon sailburuak, azaroan egindako saio hartan bezalaxe gaurkoan ere parte hartzeko interesa agertu duzuen guztiei. Eta eskerrak, bereziki, II. ikastaro honetako antolatzaile eta hizlariei.
|
|
|
Zytsar gaztea zela linguistikan aritu zen, eta frantsesa, alemana eta ingelesa ikasi
|
zituen
. Ezkondu eta gero sobietar gobernuak Vietnam-era bidali zuen, errusiera irakasteko.
|
|
|
1990ean, Georgian gerra zela eta, alde egin zuen eta San Petersburgora aldatu zen. Bertako Tekhnichiski Universitet en irakasle izan zen; besteak beste, euskara irakatsi eta ikasleak euskararen harira bideratzen
|
zituen
, doktorego tesia alor honetan egin zezaten. Jubilatu arte (1995ean) jarraitu zuen lanpostu honetan.
|
|
|
Hona ekartzen ditugu Lourdes Otaegik ikastaroari hasiera emateko esan
|
zituen
sarrera hitzak. Otaegik eman zuen mintzaldi horretan, Gerra Zibila eta euskal literatura gaiari heldu dioten beste ponentzia batzuk aipatzen zituen.
|
|
|
Hona ekartzen ditugu Lourdes Otaegik ikastaroari hasiera emateko esan zituen sarrera hitzak. Otaegik eman zuen mintzaldi horretan, Gerra Zibila eta euskal literatura gaiari heldu dioten beste ponentzia batzuk aipatzen
|
zituen
. Horiek ere hona ekartzen ditugu, irakurlearentzat izan dezaketen interesagatik.
|
|
|
Hona Lourdes Otaegik aipatzen
|
zituen
testuak:
|
|
|
testu antolatzaileen erabilera estrategikoari, alegia. Izan ere, 2008ko irailean, Euskaltzaindiaren Corpus batzordeak antolatuak, XII. Jagon Jardunaldiak egin
|
zituen
Akademiak, Iruñeko Jaso Ikastolan, Testu antolatzaileak. Erabilera estrategikoa gaiaren inguruan.
|
|
|
Antonio Arrue hizlari aparta izan zen, bizia eta trebea. Hitzaldi asko eman
|
zituen
han hemenka, eta askotan, jendaurrean hitz egin baino lehen, paperean idazten zituen bere mintzaldiak. Lan horiek dira, batzuk euskaraz eta besteak erdaraz, liburu hau osatzen dutenak.
|
|
|
Antonio Arrue hizlari aparta izan zen, bizia eta trebea. Hitzaldi asko eman zituen han hemenka, eta askotan, jendaurrean hitz egin baino lehen, paperean idazten
|
zituen
bere mintzaldiak. Lan horiek dira, batzuk euskaraz eta besteak erdaraz, liburu hau osatzen dutenak.
|
|
|
Mikel Atxagak Saturraranen egin
|
zituen
lehen ikasketak, hango apaiztegian. Gero, Gasteizen eta Donostian Filosofia eta Teologia ikasi zituen, baita latin ikasketak amaitu ere.
|
|
|
Mikel Atxagak Saturraranen egin zituen lehen ikasketak, hango apaiztegian. Gero, Gasteizen eta Donostian Filosofia eta Teologia ikasi
|
zituen
, baita latin ikasketak amaitu ere. Lourdesen eman zuen lehen meza, 1958 urtean, eta apaiz bezala jardun zuen, Aizarnan adibidez urte baita Usurbilen ere.
|
|
|
zenean ezagutu nuen Mikel Atxaga, Francoren diktadurak azken ostikada bortitzak ematen
|
zituen
garaian. Euskalgintzako gizon argi bat iruditu zitzaidan.
|
|
|
Urte zailak ziren eremu horretan genbiltzan askorentzat, baina, Mikelek argiro ikusi zuen aldizkariaren norabidea, hots, euskarak gure hizkuntza nazionala izan behar baldin bazuen, batasuna behar zuela eta ez dialektalismoa. Disgustu bat baino gehiago jasan behar izan
|
zituen
hori zela eta, baita adiskide edota lagun batzuen haserrea ere.
|
|
|
1975eko ekainaren 27an Euskaltzandiak erabaki zuen komunikabide alorreko jendea hartu behar zuela bere baitan eta hala izendatu
|
zituen
zenbait euskaltzain urgazle berri, tartean, Mikel Atxaga. Esan dezadan, bidenabar, Euskararen Akademiaren eginkizun, ekitaldi eta lanetan laguntzaile eta jarraitzaile aparta zela.
|
|
|
Alderdi txiki horren iraupena laburra izan zen, berea laburragoa, oker ez banago oraindik eta EAJ/ PNVra pasatu zen eta gainontzeko urteak jeltzale zintzo izan dela baieztatu didate. Bere abertzaletasuna ez zuela alderdikeriaz eramaten zin dagit, hain zuzen, nire ageriko bizitza politiko aktiboa utzi nuenean, begirunezko komentarioak Ardantza Lehendakariaren aurrean egin
|
zituen
, baita Deia egunkarian idatzi ere. Are gehiago,
|
|
|
Bazen, alabaina, beste Juanjo Zearreta, niretzat barnerakoagoa, adixkideagoa. Hark kontatzen
|
zituen
bere lehen garaiak Akademian, Eusebio Erkiagari bisitak egiten zizkionean, bien artean Euskaltzaindiaren kontuak eramateko. Edota futbolerako zaletasuna, urte luzetan izan baitzen Juanjo Zearreta San Mames futbol zelaiaren esataria, euskaraz eta gaztelaniaz, jokalarien eta jokoaren gertaerak aldarrikatzen zituena.
|
|
2010
|
|
|
lehena jatorrizko hizkuntzetatik (hebraiera eta grekera) itzulia eta lehena ere nagusiki asmo pastoralez egina, hau da, Euskal Herriko parrokia, ikastetxe eta enparauetan erabiltzeko pentsatua, aurreko bi itzulpen osoak, Duvoisinena eta Uriarterena (1978ra arte argitaratu ez zena) Bonaparte printzearen aginduz eta nagusiki asmo filologikoz egin baitziren. Prefosta, Olabideren itzulpen honek ere ageriko asmo filologikoak
|
zituen
, baina esango nuke jatorrizko asmoa erlijiosoa zela, huts hutsean erlijiosoa ez bazen ere. Baina bego horretan alderdi hori eta jo dezagun beste batzuetara.
|
|
|
Ezagunak dira testu horrek argitaratua izateko sufritu
|
zituen
abentura batzuk: 1937ko apirilaren 26an Gernikan zegoen Olabide, hots, bonbardaketa hasi zenean bere buruaz ardura gutxi harturik, sugarretan zen etxetik nola edo hala lortu zuen eskuizkribua salbatzea eta Joseba Elosegi gudari kapitainari esker, Kanalako parrokoaren etxeraino eramatea.
|
|
|
oin beltzera, lehenengo eta behin, herri baten hizkuntza da, hots, osotasun baten zati bat. Hortik Amerikara egin
|
zituen
bi bisitetan tribu horretako kideekin izandako bizipenak eta haien kontakizuna, Mary Eggermont Molenaarrek artikulu batean (eta orain komentatzeko astirik ez dugun liburu berezi batean, Montana 1911 a professor and his wife among the Blackfeet, 2005) hain ederki berpiztua. Eta abar.
|
|
|
Urtarrilaren 29an, Euskaltzaindiak Donostian egindako osoko batzarrean, ohorezko euskaltzain berriak izendatu
|
zituen
. Orotara, 11 ohorezko berri izendatu zituen.
|
|
|
Urtarrilaren 29an, Euskaltzaindiak Donostian egindako osoko batzarrean, ohorezko euskaltzain berriak izendatu zituen. Orotara, 11 ohorezko berri izendatu
|
zituen
.
|
|
|
Euskal Herriko Unibertsitatean katedraduna izan zen erretiroa hartu arte. Euskal Hizkuntza eta Hezkuntzaren Soziologia irakasten
|
zituen
. 1964ean sortu zen Joannes Etcheberry Andereño Eskola ikastegiaren zuzendari izan zen.
|
|
|
Ondarroan (Bizkaia) jaioa. Humanitateak, Filosofia eta Teologia ikasketak burutu
|
zituen
. Literatura frantsesean eta espainiar Literaturan lizentziatua.
|
|
|
Kongoko Errepublikan irakasle izana, bai eta Estatu Batuetan ere. Deustuko eta Euskal Herriko Unibertsitateetan literatura eskolak eman
|
zituen
, jubilatu zen arte.Argitaratutako lan batzuk: Basque English Dictionary, English Basque Dictionary (Linda Whiterekin batera), Bertsolarismo, Erbesteko euskal Literaturaren Antologia, Improvisational Poetry from the Basque Country (University of Nevada Press, Escritores Vascos, The Basque Poetic Tradition, Los Escritores.
|
|
|
1969an Hitz berdeak poema liburua argitaratu zuen. Horrez gainera Arbola beltzaren poema eta Manifestu atzeratua poemekin euskal poesiaren berrikuntzarako urrats handiak eman
|
zituen
. Manifestu atzeratua Hitz berdeak liburuaren parte bat zen, baina zentsurak debekatu zuen eta kendu behar izan zuten liburutik.
|
|
|
1988an irakaskuntza utzi eta Bostak Bat lantaldean hiztegigintzari eman zion dedikazio osoa. 17 urte eman
|
zituen
lanean Adorez hiztegi sorta egiteko, Bostak bat taldearen barruan. Itzulpen asko egin ditu, eta bertsolaritzarekin ere harreman estua izan du; izan ere, hamar bat urtez Bizkaiko Bertsozale Elkarteko idazkaria izan zen.
|
|
|
1968an Quebec-era joan zen eta hango soziolinguistekin harremanetan sartu zen: William Mackey, Richard Bourhis,... hogei urte eman
|
zituen
Quebecen, Filosofia irakasle. Ipar Euskal Herriko mugimendu euskaltzalean (Euskaltzaleen Biltzarrean, Euskal Kultur Erakundean...).
|
|
|
Nafarroako Unibertsitatean irakasle izan zen erretiroa hartu arte. Bertan, Espainiar Hizkuntza, Linguistika Orokorra eta Euskal Hizkuntza irakasten
|
zituen
. Halaber, Linguistika Orokorra Sailaren eta Euskal Hizkuntza eta Kultura Katedraren zuzendaria izan zen.
|
|
|
Bertsolaritza arloan lan handia egindakoa da. Euskal kantagintza ere lan eremu izan du, Ez Dok Amairu taldearen sorreran parte hartu zuen eta grabazio ugari egin
|
zituen
irratian.RTVE ko euskarazko lehenengo telesaioa gidatu zuen, Euskalerria. 1983tik erretiroa hartu bitartean, ETB n aritu zen, ardura handiko hainbat zereginetan.
|
|
|
Otsailaren 26an, Euskaltzaindiaren egoitzan egin zen ekitaldian, Akademiak izendatu berri dituen ohorezko euskaltzainek diplomak jaso zituzten. Orotara, 11 ohorezko euskaltzain berri izendatu
|
zituen
Akademiak, urtarrilaren 29an eginiko osoko batzarrean: Pakita Arregi, Gorka Aulestia, Joxe Azurmendi, Luis Baraiazarra, Erramun Baxok, Martzel Etchehandy, Ana María Etxaide, Joshua Fishman, Jose Angel Irigarai, Joxemari Iriondo eta Xabier Lete.
|
|
|
Ekitaldiaren nondik norakoa azaltzeaz gain, Xabier Kintana idazkariak ohorezko euskaltzain bakoitzaren biografia eta merezimenduak aipatu
|
zituen
. Zortzi ohorezko euskaltzain izan ziren ekitaldian.
|
|
|
Euskaltzaindiaren eta BBK ren izenean, guztiei zorionak eman zizkien Euskaltzainburuak zorionak zuei, zuekin batera parte hartu duten guztiei, zuen etxekoei, eta baita laguntza eman dizuetenei ere. Eskerrak ere eman
|
zituen
Andres Urrutiak: epaimahaikideei, batetik, eta BBKri, bestetik, gurekin urtero urtero bat egiten duelako.
|
|
|
Ekitaldia Donostiako Udaletxeko Batzar Aretoan egin zen. Xabier Kintana Euskaltzaindiaren idazkariak aurkezpena egin ostean, Alkateak ongi etorria eman zien bertan ziren guztiei, eta Andres Urrutiak agur hitzak esan
|
zituen
. Ondoren, Xabier Kintana aurkezleetariko bat eta Joan Mari Torrealdai sarrera egin zuen azken euskaltzaina joan ziren Miren Lourdes Oñederraren bila eta batzar-tokira ekarri zuten.
|
|
|
Horretaz gain, kanpainak iraun duen epean urtarriletik maiatzaren 15era bitartean Akademiaren Araba, Bizkai eta Gipuzkoako ordezkaritzetan ere bildu dira sinadurak. Bide horretaz gainera, Euskaltzaindiak bere harpidedunen artean banatu
|
zituen
sinadura orriak zuzenean Valentziara igortzeko eskutitz azalekin batera. Prozedura hau ere erabili dute kanpaina hau Euskaltzaindiarekin batera babestu duten Kontseiluak eta Eusko Ikaskuntzak.
|
|
|
On Jose Migelek
|
zituen
titulu askoren artean Euskaltzaindikoa izatea ere bazuen. 62 urte luze izan genuen euskaltzain (On Jose Migelen ekintzak beti iristen ziren luze).
|
|
|
Ordenatu ondoren, 23 urte, gerra etorri arte, Gasteizko Apaizgaitegian irakasle izango da, hiru lurraldeen garai hartako Elizbarrutiak egoitza Gasteizen zuen-eta. Gizakiekiko zientziak maite
|
zituen
gure maisua izango zenak, Deus scientiarum Dominus (Jaungoikoa zientzien Jauna) Pio XI.aren lemapean lan egin nahi zuen eta Gasteizen irakasle izan zen azken urteetan Erlijioen zientzia konparatua, Giza paleontologia eta Fisika teorikoa irakatsi zituen.
|
|
|
Ordenatu ondoren, 23 urte, gerra etorri arte, Gasteizko Apaizgaitegian irakasle izango da, hiru lurraldeen garai hartako Elizbarrutiak egoitza Gasteizen zuen-eta. Gizakiekiko zientziak maite zituen gure maisua izango zenak, Deus scientiarum Dominus (Jaungoikoa zientzien Jauna) Pio XI.aren lemapean lan egin nahi zuen eta Gasteizen irakasle izan zen azken urteetan Erlijioen zientzia konparatua, Giza paleontologia eta Fisika teorikoa irakatsi
|
zituen
.
|
|
|
Barandiaranen jakin mina ez zen erraz asetzen eta Antropologia, Etnologia, Arkeologia, Paleontologia, Folklorea, hitz gutxitan esateko gizakiaren ibilera orokorra ezagutzea, Historiaurrean zein Historian, guztiz gustuko zuen. Horregatik eta irakasle urte oparo haietan Paris, Brusela, Leipzig eta Vienako Unibertsitateetan kurtsoak hartu
|
zituen
; horrez gain, Anberes, Kolonia, Berlin, Munich, Geneva, Berna, Zürich, Innsbruck, Budapest eta Pragako museoetan ere ikasketak egin zituen. Gero erbeste garaian, Frantzian, Belgikan, Danimarkan, Hungarian eta Ingalaterran ibiliko zen kongresu, kurtso eta bileretan parte hartuz.
|
|
|
Barandiaranen jakin mina ez zen erraz asetzen eta Antropologia, Etnologia, Arkeologia, Paleontologia, Folklorea, hitz gutxitan esateko gizakiaren ibilera orokorra ezagutzea, Historiaurrean zein Historian, guztiz gustuko zuen. Horregatik eta irakasle urte oparo haietan Paris, Brusela, Leipzig eta Vienako Unibertsitateetan kurtsoak hartu zituen; horrez gain, Anberes, Kolonia, Berlin, Munich, Geneva, Berna, Zürich, Innsbruck, Budapest eta Pragako museoetan ere ikasketak egin
|
zituen
. Gero erbeste garaian, Frantzian, Belgikan, Danimarkan, Hungarian eta Ingalaterran ibiliko zen kongresu, kurtso eta bileretan parte hartuz.
|
|
|
Eta hemen hasieran eta gero Europako beste toki askotan egiten
|
zituen
ikaspen eta ikerketatik ateratzen zuen lehenengo ondorioa hauxe zen: tokian tokiko izan zuela eta gizakiaren bilakaera bere hurbileko inguruan ikusi eta ikasi.
|
|
|
Gasteiztik nator eta Joxemiel Barandiaran apaiz, zientzialari eta euskaltzain zindoak han lan egin
|
zituen
gerra aurreko urte haietan lehen Gasteizen zegoen maila kulturala eskuarki jaso zuen. Zoritxarrez eta urte askotan, gerra zibila eta horren ondorioak izan zirela medio, bera gabe gelditu zen hango apaizgaitegia eta harekin batera Gasteiz inguruko giza eta jakintza giroa nabari makaldu zen.
|
|
|
Aztarnen bila etengabe aritu gure jakintsua eta pasatu zen leku guztietatik bere aztarna joriak utzi
|
zituen
gizon handi hark, On Jose Migelek, bai beraren lanetan eta baita berak formatu zituen ondorengo ikertzaile argi eta ikasiengan ere.
|
|
|
Urtero egiten den moduan aurten ere, eta Andre Mari Zuriaren egunean, abuztuaren 5ean, Gasteizko Udalak hiriko urre dominak Zulueta jauregiko lorategian banatu
|
zituen
. Aurtengo sarituak Artean ospe handiko izan ditugun Chillida eta Peña Gantxegi izan dira.
|
|
|
Dabilen herria liburuaz azalpena emanez mintzatu ziren. Azken hitzak Andres Urrutia euskaltzainburuak esan
|
zituen
.
|
|
|
Urtero bezala, aurten ere Nafarroa Oinez festarekin bat egin du Euskaltzaindiak. Irailaren 24an, Atarrabian, hainbat ekitaldi egin
|
zituen
Akademiak. Aurtengo Nafarroa Oinez Atarrabiako Paz de Ziganda ikastolak antolatzen du,
|
|
|
Ekitaldiak iraun bitartean, Paz de Zigandako ikastolako abesbatzak kanta bi eskaini
|
zituen
: Nere herriko neskatxa maite eta Eperrak.
|
|
|
Azaldu zuenaren arabera, bi arrazoi izan ziren nagusi, enpresa bati enkargua emateko orduan: Ikastola mugimendutik kanpo zegoen ikertzaile nahi
|
zituen
batetik, ikuspegi orekatu eta zorrotza izan zezan, eta komunitate zientifikora zuzendutako argitalpena egin ordez herritarrei bideratutakoa eskatu zion Ikastolen Elkarteak. Horiek horrela, bizirik zeuden lekukotzak, pertsonak eta eragileak elkarrizketatu, iturri idatzietan oinarritu eta, bereziki, ordura arte ezaguna zen bibliografia biltzea izan dira jarduera nagusiak.
|
|
|
Amaitzeko, Ikastolak adibide dira gizarte berrikuntzan, adibide paradigmatikoa, esan zuen. Hona eman
|
zituen
bost arrazoiak:
|
|
|
Egitura politikoak eta sozialak betetzen ez
|
zituen
gizarte eskaera baten erantzun herritarra direlako,
|
|
|
Bertan zeuden, besteren artean, Ofelia García, Ricardo Otheguy eta, Galestik, Colin H. Williams irakasleak. Ondoren, Mikel Zalbidek azaldu
|
zituen
, labur labur, euskaldunek Hizkuntzaren Soziologiaren profesoreak egindako lana eskertzeko dituzten motiboak eta, bereziki, Euskal Herrira egindako bisitaldien bidez euskaldunekin izan dituen harremanak eta euskararen egoeraz bere liburuetan egin dituen aipamenak (Some remarks in honour of Professor Joshua A. Fishman).
|
|
|
Aurkezturiko dokumentazioaren argitan, Onomastika batzordeak ostera ere ekin zion gaiaren azterketari eta Sierra de Toloño izenaren gaineko bigarren irizpen bat eman zuen, Iruñean, 1998ko apirilaren 2an. Datuak ikusirik, hartan batzordeak 1990eko irizpeneko ondorioak berretsi
|
zituen
, eta Sierra de Toloño izenaren zalantzarik gabeko zilegitasuna aldarrikatzen zuen, liburuetatik eratorritako Sierra de Cantabria izenak gero eta gehiagotan ordezkatua. Batzorde honek ez zuen, beraz, Sierra de Cantabria izenaren existentzia ukatzen, baina gogora ekartzen zuen horrek ez duela justifikatzen tradiziozko Toloño historikoaren gainetik lehenets litekeenik.
|
|
|
Ekitaldia Baionako Antzokian egin zen. Xabier Kintana Euskaltzaindiaren idazkariak aurkezpena egin ostean, alkateordeak ongietorria eman zien bertan ziren guztiei, eta Andres Urrutiak agur hitzak esan
|
zituen
. Ondoren, Jean Haritschelhar aurkezleetariko bat eta Patxi Uribarren sarrera egin zuen azken euskaltzaina joan ziren Xarles Videgainen bila eta batzar-tokira ekarri zuten.
|
|
|
Ekitaldi akademikoa amaitutzat emanez, opari eta oroigarrien unea heldu zen. Hala, Jean René Etchegaray, Herriko Etxearen izenean, opari bat eman zion Videgaini; Videgainen semeak, koinatuak eta ilobak banako dantza eskaini zioten; Gwendal Denisek poema bat irakurri zuen bretoieraz; eta Oldarra Abesbatzak bi abesti kantatu
|
zituen
: Agur Jaunak eta Txanton Piperri.
|
|
|
Gerra zibila eta euskal literatura lana Ana Toledok koordinatu du. Espainiako Gerra Zibila() amaitu zela 70 urte betetzen zirela eta, Euskaltzaindiaren Literatura Ikerketa batzordeak jardunaldiak antolatu
|
zituen
EHUko 2009ko Uda Ikastaroen barnean, gertakari hark euskal literaturan izan duen oihartzuna aztertzeko asmoarekin. Han aurkeztu ziren hitzaldiak bildu dira hemen.
|
|
|
Hiztegi Batuaren 3 edizioa da eta 36.016 sarrera eta 6.052 azpisarrera ditu. 2008ko abenduan kaleratu zen 2 argitaraldiko Hiztegi Batuak, aldiz, 27.786 sarrera eta 4.165 azpisarrera
|
zituen
, hau da, bi urtean %29, 6 hazi da sarreratan eta %45, 3 azpisarreratan. Horregatik erabaki da, hain zuzen, Hiztegi Batuaren 3 argitaraldi hau kaleratzea.
|
|
|
liburua, Euskaltzaindiaren eta Mondragon Unibertsitatearen arteko hitzarmena. Baita Nafarroa Oinez dela eta, Euskaltzaindiak Paz de Ziganda ikastolarekin batera egin
|
zituen
ekitaldiak eta Gazteak, aisialdia eta euskara izenburupean, Akademiak azaroan egin zituen XV. Jardunaldiak.
|
|
|
liburua, Euskaltzaindiaren eta Mondragon Unibertsitatearen arteko hitzarmena. Baita Nafarroa Oinez dela eta, Euskaltzaindiak Paz de Ziganda ikastolarekin batera egin zituen ekitaldiak eta Gazteak, aisialdia eta euskara izenburupean, Akademiak azaroan egin
|
zituen
XV. Jardunaldiak.
|
|
|
Antzerkia ere jorratu zuen, eta euskal teatro modernoaren oinarriak finkatzeko asmoak bultzaturik, Eugenio Arozenarekin kolaboratu zuen. Kolaborazio horretatik sorturiko obrak Oiartzungo Intxitxu antzerki taldeak antzeztu
|
zituen
.
|
|
|
Egunetik egunera orduen gurpillean, Bigarren poema liburua, Urrats desbideratuak, Biziaren ikurrak, Zentzu antzaldatuen poemategia, Abestitzak eta poema kantatuak, Egunsentiaren esku izoztuak, bere azken lana. Liburu honekin irabazi
|
zituen
Euskadi Literatur Saria eta Espainiako Kritikaren Saria.
|
|
|
Gainera, Anaitasuna aldizkariari eskaintzen zaion gunean, Joan Mari Torrealdaik aldizkariaren historiari eta edukiei buruz egindako azterlana ere badago. Hala bada, bertan azaltzen dira sortzearen nondik norakoak Imanol Berriatuak sortu zuen Anaitasuna, eta hasieran lau orrialdeko eliz orritxoa zen, bizkaieraz idatzia, aldizkariak bere historian izan
|
zituen
aroak, euskara batuaren aldeko egin zuen hautua, ildo ideologikoa, formatuen aldaketak, kolaboratu zuten idazleen zerrenda, arazo ekonomiko eta bestelakoak...
|
|
|
1953ko ekainetik 1982ko apirilera. Esan bezala, gaur publikoaren eskura jarri den Anaitasuna-ri eskainitako atalean, aldizkariak urte horietan zehar argitaratu
|
zituen
420 zenbakiak daude ikusgai: 1.200 lankide inguruk idatzitako 6.395 artikulu, hain zuzen ere.
|
|
2011
|
|
|
Udalak herriko toponimia ikertzeko erabakia 2008an hartu zuen eta urte horretan egin zuen beka deialdia Joan Ander Ramos jaunak eskuratu zuen. Ikerketa aurrera ateratzeko, Udalak eta Euskaltzaindiak hitzarmena sinatu zuten; horren arabera, Akademiak hiru konpromezu hartu
|
zituen
: batetik, izenen normalizazioa burutzen laguntzea; bestetik, ikerlaria laguntzeko tutorea izendatzea, eta hirugarrenik, ikerketa bideratzeko osatu zen Jarraipen batzordean parte hartzea.
|
|
|
Ikerketa bi epe nagusitan egin zuen Jon Ander Ramosek. Lehengoan, iturri idatziak aztertu eta 9.529 izen bildu
|
zituen
, bereziki Udalaren eta Batzar Nagusien artxiboetan, nahiz eta beste batzuk ere arakatu. Geroago ahozko bilketa burutu zuen ikerlariak, Ibon Gorritxategiren laguntzarekin.
|
|
|
Datu hauek guztiak aztertu eta gero 1.139 leku izendatu dituzte. Izenak, edo hobeki esanda, kokapena zehatza dutenak, Bizkaiko Foru Aldundiaren argazkien gainean kokatu dira eta joan den abenduan ikusgai jarri
|
zituen
Udalak, herritarren parte hartzea bultzatzeaz gain, jendeari zuzenketak edo beste ekarpenak egiteko aukera emateko. Bertan bildutako datu berriak erabiliko dira azken proposamena gauzatzeko.
|
|
|
Sarkisian urtarrilaren 21ean hil zen, bihotzekoak emanda. 55 urte
|
zituen
. Ohorezko euskaltzaina zen, 2002ko azaroaren 29an izendatua.
|
|
|
Euskal Herriaren eta Armeniaren arteko lotura kultural eta linguistikoak aztertzearen eta sakontzearen aldeko zen. Euskal kulturaz klaseak ematen
|
zituen
Unibertsitatean eta, azken urteotan, euskara ikastaroak ere.
|
|
|
Fontes Linguae Vasconum aldizkarian maiz idatzi zuen. Horrezaz gain, artikulu ugari argitaratu
|
zituen
Armeniako, Errusiako, Argentinako eta Frantziako hainbat aldizkaritan.
|