|
2007
|
|
|
No hands across America izena eman zioten abentura hari, helburua eskurik gabe gidatzea zelako. Autoa ez zen gidaririk gabekoa,
|
pertsona
batek azeleratzen eta balaztatzen baitzuen. Baina, bi gauza horiek kenduta, beste guztia PANS izeneko nabigazio plataformak (Portable Avanced Navigation Suport) egiten zuen; ordenagailuz, GPSz eta beste hainbat sistemaz osatutako multzo batek.
|
|
|
Azken finean, guztiok sortzen dugu usainen nahaste bat gure gorputzean. Nahaste hori aldatu egiten da
|
pertsona
batetik bestera, eta ziztada kopurua ere, inongo zalantzarik gabe, aldakorra da.
|
|
|
Arazoak izango lituzke, hilekoa izan ondoren beharrezkoa baitu zain berriak sortzea. Eta bihotzeko arazoak dituen
|
pertsona
bati botika horren bidez zainak sortzeko gaitasuna gutxituko bagenio, ez al genuke haren bizia arriskuan jarriko?
|
|
|
Bi hankako robot batek ez du oreka galduko, ezta segway izeneko ibilgailu moderno batek ere,
|
pertsona
bat gainean egonda (horrek pisu aldaketa ekartzen badu ere!). Satelite artifizial batek ISS estazioak eta Hubble teleskopioak barne berrorientatzeko aukera izango du beharren arabera.
|
|
|
Hala ere, gaitasun horrek muga bat du, eta, kondizio latzenetan ere, adibidez, urik ez duen
|
pertsona
bat izerditan eta egarriak itotzen egonda ere, giltzurrunek gernua ekoizten dute, nahiz eta ur balantzearen kalterako izan. Zelulek, beren jardunean, etengabe sortzen dituzte gernuaren bidez kanporatu beharreko hondakinak.
|
|
|
Eta hori ez da egia. Berez, osasuntsu dagoen
|
pertsona
batek, alegia, giltzurrunetan, bihotzean eta hipotalamoan arazorik ez duen batek, nahikoa du egarria sentitu ahala edatea, eguneko ur beharra asetzeko.
|
|
|
Horrez gain, kontuan hartu behar da gaur egun matematikari batek ez duela bakarrik egiten lana. Beraz,
|
pertsona
bat saritzen dutenean, harekin lan egiten dutenak edo kolaboratzen dutenak ere saritzen dira.
|
|
|
Baina... zer nolako helburua izan dezake gizaki baten begiradari jarraitzeak eta hura aztertzeak?... Areago, zer nolako sistemen eta tekniken bidez lor daiteke
|
pertsona
baten begien mugimendua ezagutzea. Goazen galdera horiei poliki poliki erantzutera.
|
|
|
Nolanahi ere, komeni da gogoratzea izugarri zaila dela inork hegazti gripea harrapatzea, horretarako infektatutako hegaztiekin kontaktu estuan egon behar delako, H5N1 birusa airez transmititzen baita. Sekula ez da inor gaixotu hegazti haragia janda, eta ez da inoiz baieztatu
|
pertsona
batetik bestera transmititu denik ere.
|
|
|
Hain zuzen, H5N1 birusaren arriskua horixe da:
|
pertsona
batetik bestera transmititzeko gai den aldaeraren bat agertuko balitz, pandemia bat sortzeko arriskua legoke. XX. mendean hiru gripe pandemia izan ziren, ziur aski, animalia jatorrikoak hirurak:
|
|
|
Arrazoia edozein dela ere,
|
pertsona
bat estresatzen denean, oso aktibo dago, eta, ondorioz, lo egiteko arazoak izaten ditu, anorexia (goserik ez) eta abar. Estresak gorputz osoan eragiten du, eta batez ere garunean.
|
|
2008
|
|
|
GIB kontrolatzaileek ez dute gaixotasuna garatzen, baina gaitza transmititzeko ahalmena dute. Oso komenigarria da aintzat hartzea hori, baliteke eta horrelako
|
pertsona
batek pentsatzea berak ez duela birusa transmititzen, eta ez da hala.
|
|
|
Azkenean, harreman pertsonal baten ondorioz sortu zen dena, prentsa bulegoan zegoen
|
pertsona
batek harreman oso ona zuelako Radio Euskadiko Iñaki Espigarekin. Hasieran ideia ona iruditu zitzaien, baina ez ziren ausartzen martxan jartzen.
|
|
|
Javier Bermejo: 70 kiloko
|
pertsona
bat garraiatzeko tona eta erdiko autoa propultsatzea ez da bideragarria
|
|
|
Hau ez da jasangarria. 70 kiloko
|
pertsona
bat garraiatzeko tona eta erdiko autoa propultsatu behar bada, ba, aizu, energia balantzea ez da bideragarria... Honek ongi funtzionatzen zuen autoa pribilegiatu gutxi batzuek soilik erabiltzen zutenean, baina orain...
|
|
|
Bob Berwicki buruz ari zara, eztabaida handi horretan guztiz baliagarria den
|
pertsona
bati buruz, alegia. Informatikaria eta biologoa da, eta gene horri buruz gehien dakienetako bat.
|
|
|
Adibidez, 114 ºC an â?, uraren irakite tenperaturatik goraâ?? bizi den bakterio bat bada (Pyrolobus fumarii), bai eta
|
pertsona
bat hilko lukeen erradiazioa halako hiru mila jasanda bizirik irauten duen bat ere (Deinococcus radiodurans).
|
|
2009
|
|
|
Imajinatu kameradun eta pantailadun gailu bat, kamera jatetxe baten ateari begira jartzean pantailan haren irudiaz gain karta eta prezioak ere erakutsiko dizkizuna. Edo
|
pertsona
bati seinalatzean hari buruzko hainbat informazio emango duena izena, lanpostua eta enpresa adibidez. Edo monumentu bat seinalatu, eta irudiaren gainean hari buruzko informazioa ere erakutsiko diguna.
|
|
|
Abizenekin beti dago arazoa; Azpeitia zer da:
|
pertsona
bat edo leku bat. Edo enpresa bat?
|
|
|
Bost milimetro luze den inurria bi metro erortzea gorputzaren tamaina halako 400eko saltoa egitea da intsektu gajoarentzat. 1,70 metroko
|
pertsona
batek proportzio berdineko salto bat egingo balu, 680 metroko altueratik eroriko litzateke. Atera kontuak.
|
|
|
Eta alderantzizkoa;
|
pertsona
batentzat uretan sartzea ez da zaila, baina inurri batek ez du indarrik horretarako, uraren gainazalaren tentsioa handiegia baita. Inurriarentzat, uraren gainazala pareta bat bezalakoa da.
|
|
|
zergatik? Zer aldatzen da inurri baten partez
|
pertsona
batek salto eginda. Zer aldatzen da edalontzi batetik ozeanora?
|
|
|
Inurri batentzat eta
|
pertsona
batentzat, adibidez, grabitazio unibertsalaren konstantea zenbaki bera da. Jakina, Lurrak inurriari eragiten dion beheranzko azelerazioa pertsona bati eragiten dionaren berdina da, baina inurriak askoz masa txikiagoa duenez, azelerazio horrek askoz indar txikiagoa eragiten dio.
|
|
|
Inurri batentzat eta pertsona batentzat, adibidez, grabitazio unibertsalaren konstantea zenbaki bera da. Jakina, Lurrak inurriari eragiten dion beheranzko azelerazioa
|
pertsona
bati eragiten dionaren berdina da, baina inurriak askoz masa txikiagoa duenez, azelerazio horrek askoz indar txikiagoa eragiten dio. Horren ondorioz, lurraren kontra jotzean jasan behar duen indarra ez da inurria hiltzeko adinakoa.
|
|
|
Edozein modutara, landareek atmosferan dagoen karbono hartzen dute, eta baita pertsonek ere, landareak jatean. Hala,
|
pertsona
baten zeluletan dagoen karbono proportzioa zelula hori banatzen ari zenean atmosferan zegoenarekin erlazionatuta dago.
|
|
|
Asmo horrekin, hainbat ekimen daude merkatuan. Adibidez,
|
pertsona
batek urtebetean isuritako CO 2 guztia berdindu dela esaten duen ziurtagiri bat oparitu daiteke. Gas isuria berdintzeko, ziurtagiria ematen duen enpresak energia berriztagarrien proiektuak bultzatzen ditu, adibidez.
|
|
|
Kasu horietan, datuen analisi inferentzialak metodologia estatistikoa erabiltzen du parametro ezezagunak zenbatesteko, hipotesi konkretuak kontrastatzeko, etorkizuneko portaerak aurreikusteko, erabakiak hartzeko, bakarkako zein taldeko diagnostikoak egiteko, ziurgabetasuna kuantifikatzeko, eta baita errakuntza tartea mugatzeko ere. Horrela iragartzen dira eguraldia,
|
pertsona
baten osasun egoera, bi prozeduren emaitzen arteko konparazioa, hainbat urtera makina baten osagaiek izango duten fidagarritasuna... Aurreikuspen zehatzek honelakoak lukete izan:
|
|
|
Ikertzaile asko ari dira aztertzen zein diren
|
pertsona
batean eragiten duten faktoreak janaria aukeratzeko garaian. Erantzuna oso interesgarria da elikagai industriarentzat, baina ez harentzat bakarrik.
|
|
|
Izugarria. Pentsa ezazu bakarrik bizi den
|
pertsona
bat, lanbide on batekin... Ez dauka inolako arazorik jateko nahi duena erosteko.
|
|
|
Zenbait mikrosatelite aztertuta, beraz, jakin daiteke hilketa bat gertatu den lekuan aurkitutako ilea zein susmagarrirena den. Azken batean, hain eskualde aldakorrak izanda, oso aukera gutxi daude ilean dagoen DNAren mikrosateliteak eta ile horren jabea ez den
|
pertsona
baten DNArenak berdinak izateko.
|
|
2010
|
|
|
GIBaren hiru gene sintetiko zituen txertoak, eta, ikertzaileek uste zuten,
|
pertsona
bat txertatu ondoren hiesaren birusarekin infektatuz gero, haren immunologia sistemak birusaren geneak ezagutuko zituela eta infekzioari aurre egiteko antigorputzak sortuko zituela. Horrela, hiesetik babestuta geratuko litzateke pertsona, txertoari esker.
|
|
|
Honela azaldu du Loreak: Ez da erraza
|
pertsona
batek sen onez jokatzea, garuna hein batean aldatua baldin badu. Alkoholismoa duen bati ezin zaio esan egin behar duen gauza bakarra ez edatea dela.
|
|
|
Beste desabantailarik ere badute, gainera, transfusio homologoek (hartzen den odola beste
|
pertsona
batek emandakoa denean). Esate baterako, batzuetan emandako odola eskuratzeko zailtasunak daude, odol hori azkar hondatzen da, eta, emaileei esker lortzen bada ere, odola garestia da.
|
|
|
Zientzia fikziokoa dirudiena errealitate bilakatzeko ahaleginetan ari dira ikertzaileak. Esaldi topikoa bihurtu den arren, batzuetan ia saihestezina da halako zerbait bururatzea; adibidez, jakitean paralisia duen
|
pertsona
batek, pentsatze hutsarekin, robot bat mugiaraztea lortu duela esperimentu batean. Edo paralizatutako gorputz adar baten mugimendua berreskuratu duela.
|
|
|
Ikertzaileek ohartarazi dute gaurko gizakiak eta neanderthalak ahaidetasun handia dutela, eta, beraz, litekeena dela, genomaren bi eremu jakin alderatzean, antzekotasun gehiago topatzea neanderthal baten eta gaur egungo
|
pertsona
baten genomen artean oraingo bi pertsonenen artean baino.
|
|
|
Kasu batean, gainera, egoera begetatiboan bost urte daramatzan paziente batekin komunikatzeko gai izan dira. Eskaner bidez ezinezkoa denez
|
pertsona
bat bai edo ez pentsatzen ari ote den bereiztea, bai erantzun nahi zuenean tenisean jokatzen ari zela imajinatzeko eskatu zioten; kontrakoa adierazteko, berriz, etxean zebilela irudikatzeko. Gero, galdera errazak egin zizkioten, esate baterako, Zure aitaren izena Alexander da?
|
|
|
Beraz, unibertsoak komunikatuz gero, unibertso paralelo batean atzera egin liteke eta gure unibertsora itzuli erlatibitatearen mugak gainditzeko. Horrela,
|
pertsona
batek bere aitona hiltzen badu, ustezko paradoxa bat eragiten du: aitona hilda, pertsona bera ezin da existitu.
|
|
|
1950eko hamarkadan, Alan Turing ingelesak esan zuen laster makinak gai izango zirela gizakiak imitatzeko adimenari dagokionez. Hortaz, test bat proposatu zuen elkarrizketa baten bidez makina bat eta
|
pertsona
bat bereizi ahal izateko. Eta xakearen mundua adimen artifizialaren esparrutik hain gertu egonda, hainbatek xakearen bidezko Turing test bat osatzea proposatu zuten:
|
|
|
Eta xakearen mundua adimen artifizialaren esparrutik hain gertu egonda, hainbatek xakearen bidezko Turing test bat osatzea proposatu zuten: jokalari batek xake partida bat nola jokatzen zuen ikusita, makina bat edo
|
pertsona
bat bereizi ahal izateko testa zen.
|
|
|
Eta adibide hau jartzen du: mugikor batek watt bateko potentzia igor dezake, eta hizketan ari denak belarrira itsatsita dauka; aitzitik, antena batek 20 watt izan ditzake, baina 10 metrora dagoen
|
pertsona
bati 0,2 watt baino ez zaizkio iritsiko.Antenetara itzulita, antena kopurua minbizi kasuekin erlazionatzen duten zenbait ikerketa epidemiologikori buruz ere iritzi sendoa du Zubiak. Labezomorroaren ikerketa bezalakoak dira:
|
|
2011
|
|
|
Googlen bilatu, eta hari buruzko informazioa irakurri nuen. Asko pozten ninduen halako
|
pertsona
batek nirekin liburu bat idatzi nahi izateak, eta baietz esan nion, saiatuko ginela. Baina ez bazuen ondo funtzionatzen edo ikuspegi desberdinak bagenituen, bertan behera utziko genuen liburua.
|
|
|
Ez da ohikoa fisika kuantikoan ikertzen ari den
|
pertsona
bat aplikazioen mundura begira egotea. Ciracek horixe bilatu zuen, eta argi dago ondo aritzen dela, nazioarteko ospea duelako.
|
|
|
Liburuaren bigarren zatia Parisen gertatzen da, eta Evek ia ezagutu ez zuen
|
pertsona
bat agertzen da: Pierre Curie, Marieren senarra eta Everen aita.
|
|
|
Zein da min horren arrazoi ebolutiboa? Zer mesede egiten dio banakoari edo gizarteari oinaze bizia izatea minbizia edo artritisa duen
|
pertsona
batek?.
|
|
|
Makinak
|
pertsona
batek duen benetako adimenetik urrun badaude ere, ikusi dugu ataza zehatzetan (xakea, telebistako galdera lehiaketak...) gizakia gainditzeko gai izan daitezkeela, teknika sinplifikatuen bidez eta ahalmen konputazional handiaren laguntzaz. Batzuek diote 2050 urterako munduko onenen selekzio bati irabazteko gai litzatekeen roboten futbol taldea egingo dela.
|
|
|
Ikasketetan askoz geroago garatzen dute irizpide bat. Harrigarria da
|
pertsona
batek ikasteko aukera izatea eta horrek eraginik ez izatea bere iritzietan; bada, hori gertatzen da. Nik uste dut zaila izango dela kimikaren irudia aldatzea.
|
|
|
Beraz, nahikoa da masa handi baten ondotik pasatzea (izar handi bat, esate baterako), denbora eskalan eragiteko. Egia esan, gaur egungo teknologiarekin oso zaila da izar handi baten ingurura hurbiltzea;
|
pertsona
batek hil baino lehen bidaia hori egin ahal izateko, abiadura handian bidaiatu luke, eta horrek, berriz ere, lehenengo aukerara eramaten du. Fisikoki posible da, baina ez erraza.
|
|
|
Baina, denborarekin, testa immigranteei Estatu Batuetan sartzea baimentzeko erabili zuten. Gould oso kritikoa da horrekin; hamabi orduz bidaian izan den
|
pertsona
bat hartzen zuten mugan, bakandu egiten zuten, eta testa eginarazten zioten. Askok ez zekiten ingelesa; edo arkatz bat ez zuten inoiz eskuetan izan.
|
|
2012
|
|
|
Galdera horri baietz erantzun zion Computing Machinery and Intellingence artikuluan, 1950ean. Eta makina batek gaitasuna badu pentsatzeko, esan zuen, nola bereiztuko genuke
|
pertsona
batengandik. Turingen proposamena test bat egitea zen, Turingen test ospetsua.
|
|
|
Turingen proposamena test bat egitea zen, Turingen test ospetsua. Makinaren eta pertsonaren arteko solasaldi bat da, eta bigarren
|
pertsona
batek aztertzen du. Bigarren horrek ez badu bereizten solaskideetan zein den makina eta zein pertsona, makina horrek gainditu egin du Turingen testa.
|
|
|
Talde portaera hori dago, hain zuzen ere, gaitz askoren atzean. Bakterio bakar batek, edo gutxi batzuek, ezin dute eraginik izan
|
pertsona
baten gorputzean. Horregatik, gorputzean sartzean, ez dute erasora hasieratik jotzen.
|
|
|
itzulerarik gabekoa da. Hortaz, egoera atzeraezina dela ziurtatzen den unetik,
|
pertsona
bat hilda dagoela esan daiteke, nahiz eta artean funtzio batzuk izan ditzakeen (arnasketa, bihotz taupadak...). Are gehiago:
|
|
|
Are gehiago: gogorra den arren, kasu askotan garrantzitsua da lehenbailehen baieztatzea heriotza, funtzio horiek erabat galdu arte itxaron gabe, horren menpe egon baitateke transplantearen zain dagoen
|
pertsona
baten bizitza.
|
|
|
Luis Miguel Querejetaren hitzak dira. Auzitegiko Patologia Zerbitzuko burua da, eta, haren esanean, urte luzez, medikuek ez zuten arazorik izaten
|
pertsona
baten heriotza ziurtatzeko: Medikua hildakoarengana iristen zenerako aztarnak agerikoak izaten ziren.
|
|
|
Hain zuzen, heriotza (eta bizitza) ez da bihotz taupaden eta arnasketaren mendekoa; artifizialki, lor daiteke egoera atzeraezinean dagoen
|
pertsona
batek bihotza eta birikak martxan izatea. Baina heriotza entzefalikoa gertatu bada, hau da, entzefaloaren jarduera amaitu bada, pertsona horrek du bizitzara itzuli.
|
|
|
Querejetak azaldu du legearen aldetik oso garbi dagoela noiz eta zer kondiziotan ziurta daitekeen
|
pertsona
bat hilda dagoela. Kausaren arabera, oinarrizko bi egoera izan ditzakegu.
|
|
|
Aldiz, helduekin, eta heriotza kausa ezagunetan, heriotza ziurtatzea errazagoa da. Adibidez, lehen aipatu dugun kasuaren beste muturrean, auto istripu larria izan duen
|
pertsona
batena egon daiteke. Ikusten badugu garuneko zentroak suntsituta dituela, nahikoa da azterketa arrunt bat eta elektroentzefalograma bat egitea hilda dagoela baieztatzeko.
|
|
|
Orain, askotan, ukatu ere egiten da aukera hori. Demagun gaixotasun sendaezin bat duen eta azkenetan dagoen
|
pertsona
bat duzula; nire ustez, etxean hiltzeko eskubidea du, eta han, etxean, zaintza aringarria jasotzeko eta bizi kalitate ona izateko amaierara arte.
|
|
|
Kontzeptua enbriologiari lotuta sortu zen 1930eko hamarkadan, Conrad Waddingtonen eskutik, geneen erregulazioak garapena nola modulatzen duen azaltzeko. Enbriologian, epigenetikak deskribatzen du zer egiten duen biokimikak zelula eta genoma bakarretik abiatuta hainbeste zelula mota eta organismo oso bat sortzeko;
|
pertsona
bat eta haren 150 epigenomak gure kasuan.
|
|
|
Cortesén arabera, kirurgia plastikoa egin behar duen
|
pertsona
batentzat, oso garrantzitsua da ebakuntzaren ondoren izango duen itxura erreala ikusteko aukera izatea. Izan ere, gerta daiteke pertsona horrek itxaropen faltsua izatea.
|
|
|
Alabaina, alzheimerra nahiko aurreratuta dagoenean, zaila izaten da gaixoa motibatzea ariketak egin ditzan. Horretarako, asko laguntzen die pertsona ezagun baten laguntasuna jasotzeak; adibidez, zaintzailearena, askotan familiako edo hurbileko
|
pertsona
bat izaten baita, eta harengan konfiantza izaten baitu, azaldu du Cortések.
|
|
2013
|
|
|
Saint Denis basilikaren beraren nabe nagusiaren bobeda 29 metrora dago; Chartresko eta Amiensko katedralenak, adibidez, 37 eta 42 metroko altueran daude, hurrenez hurren. Erdi Aroko
|
pertsona
batek ezin zuen munduan barrualdeko espazio handiagorik aurkitu katedral gotikoak baino.
|
|
|
Eragile asko hartu behar ziren aintzat. Guk
|
pertsona
batek osasun zerbitzuetara jotzen duenetik gertatzen diren fase guztiak bereizi eta aztertu genituen. Horrela ikusi genuen adina eta pazienteek izaten dituzten bestelako patologiak (diabetesa, hipertentsioa...) aintzat hartuta ere, bazegoela beste zerbait emakumezkoek heriotza tasa handiagoa izatea eragiten zuena.
|
|
|
Ez dakigu zehatz mehatz. Badakigu zenbat dauden tratamenduan edo kontrolpean, baina litekeena da ohitura osasuntsuak dituen
|
pertsona
batek inoiz ez izatea arazorik tentsioarekin, eta, halako batean hartuz gero, tentsio altua duela jakitea. Bada, gauza bera gertatzen da beste asaldura eta gaixotasun askorekin ere".
|
|
|
Hala, batzuek ohiko zantzu guztiak dituzte, eta beste batzuek, batzuk bakarrik. Gainera, zantzu horiek zer mailatan azaltzen diren edo zer larritasunarekin ere asko aldatzen da
|
pertsona
batetik bestera". Asperger sindromea jarri du adibidetzat:
|
|
2014
|
|
|
Horrek aintzat hartzeko moduko ondorioak dituela ohartarazi du Bilbaok: " Esate baterako, mikrobioman eragin nahi badugu terapia egiteko, edo eraldatu nahi baduzu, kontu handiz egin behar dugu,
|
pertsona
batengan eta beste batengan erabili ahal ditzakegun espezieak ez dute zertan berak izan, osatu edo leheneratu nahi dugun funtzioa espezie desberdinen esku egon daitekeelako".
|
|
|
Zeliakia duen
|
pertsona
baten heste meharraren biopsia. Arg. Ed Uthman/ CC BY
|
|
|
Are gehiago: bi X kromosoma dituen
|
pertsona
batek fenotipo maskulinoa izan dezake, SRY genearen translokazioa gertatu bada X kromosometako batera. Hori gertatzen zaien pertsonak, baina, antzuak izaten dira, besteak beste, faltan dituztelako espermatozoideak garatzeko geneak, horiek ere Y kromosoman baitaude.
|
|
|
Muga hauek jarri nahi zizkieten bide hori erabiltzen zuten finantzaketei: milioi bat euroko gehienezko laguntza jasotzea proiektuko, eta
|
pertsona
batek gehienez 3.000 euro ematea proiektuko eta 6.000 euro urteko. Egia da horrek asko mugatzen duela inbertitzaile handiek proiektu handiei eman diezaieketen laguntza, baina banako askok lagundutako banakoen proiektuetan (horrelakoak dira benetako crowdfunding edo finantzaketa masiboko proiektuak) nekez gainditzen dira kopuru horiek.
|
|
2015
|
|
|
kaltegarria izan daiteke langile helduak hizkuntza berri bat ikastera behartzea, hizkuntza berri baten ikasketa prozesua norberaren genetikarekin, hormonekin eta garapen biologikoarekin loturik baitago, periodo kritikoarekin alegia. Alabaina, periodo kritiko hori desberdina izan daiteke
|
pertsona
batetik bestera, eta, ondorioz, bidegabekoa izan daiteke eskakizuna.
|
|
|
burdinbidez aldatzeko botoia sakatu. Zoritxarrez, beste burdinbidean ere
|
pertsona
bat dago. Kasu horretan, akzioz zein inakzioz kalte egingo zaie han dauden lagunei, eta, beraz, ezinezkoa da Asimov-en lehenengo legea betetzea.
|
|
|
Kosmologikoki, hutsaren parekoa da denbora tarte hori. Analogia bat egitearren, pentsatzen badugu unibertsoa adin ertaineko
|
pertsona
bat dela (50 urte), aipaturiko denbora hori 12 ordu lirateke. Haatik, denbora horretarako unibertsoa dagoeneko hoztua zen eta espazio denboraren kurbadura nahiko txikia zen; horregatik, fase horretan, Einsteinen ekuazio klasikoak hurbilketa oso ona lirateke eboluzioa deskribatzeko.
|
|
|
Alabaina, gurasoek ez badute ikuspegi hori, diote lagundu, eta haiek izango dira lehenak ukatzen haurraren izaera. Izan ere,
|
pertsona
batentzat neska edo mutila izatea, edo emakume edo gizon izatea, funtsezkoa da bere izatean. Hortaz, berez dena ukatzen zaionean, traba izugarria jartzen zaio ongi bizitzeko.
|
|
2016
|
|
|
a da zuria, e berdea, i horia, o gorri marroixka eta u urdina. Bada, sinestesia mota hori bera duen beste
|
pertsona
bat ezagutu nuen. Erabat harrituta geratu nintzen harentzat bokalek beste kolore bat zutela jakin nuenean!
|
|
2017
|
|
|
Gaur egun, gai gara
|
pertsona
baten gene guztien (20.000 inguru) eskualde funtzionalaren sekuentzia lortzeko (exoma izenez ezagutzen dena) eta gene horiek daramatzaten mutazioak aztertzeko. Ohikoa da hainbat aldaketa egotea, gizaki guztion material genetikoa ez baita guztiz berdina; gainera, aldaketa gehienek ez dute oztopatzen genearen funtzioa.
|
|
|
Mota horretako informazioa denboran zehar bilduz, ordenagailuak jarduerak ezagutu behar ditu. Esaterako,
|
pertsona
batek katilu bat hartu badu, kafe makina martxan jarri, eta, ondoren, azukre ontzia hartzen badu, ordenagailuak jakin behar luke pertsona hori kafe bat prestatzen ari dela.
|
|
|
Datuetan oinarritutako teknikak:
|
pertsona
batengandik bildutako sentsore datuak hartzen dira, ikasketa automatikoa aplikatzen da, eta giza jarduerak nola egiten diren ikasten da. Ordenagailuak datu gordinetatik ikasten du.
|
|
|
Baina alde txarrak ere badira: ikasitakoa orokortzeko zailtasunak ezin da
|
pertsona
batengandik ikasitakoa beste batentzat erabili, eta ikasketa fasean datu etiketatu asko behar izatea, kasu. Azken hori arazo garrantzitsua da, datu etiketatuak lortzea oso zaila baita.
|
|
|
Lehenik eta behin, aditu batek jarduera eredu orokorrak definitzen ditu, edozein pertsonari aplika dakizkiokeen ereduak. Ondoren, etxe adimendun batean bizi den
|
pertsona
batek sortutako sentsore informazioa hartzen da. Eredu orokorrak eta datuetan oinarritutako ikasketa algoritmo bat erabiliz, hasierako ereduak aberasten dira, pertsona konkretu horren xehetasunak ikasiz.
|
|
|
Eredu orokor horiek jarduera baten ezaugarri orokorrak biltzen dituzte, eta, beraz, edozein pertsonari aplika dakizkioke. Beste alde batetik, eredu pertsonalizatuak ikasteko gai da,
|
pertsona
baten sentsore informazioa bildu eta datuetan oinarritutako algoritmoak aplikatuz. Gainera, ikasketa horretan eredu orokorrak erabiltzen direnez, ez dago datu etiketatuen beharrik; hala, datuetan oinarritutako teknikek duten alderdi txar bat gainditzen da.
|
|
|
Gainera, ikasketa horretan eredu orokorrak erabiltzen direnez, ez dago datu etiketatuen beharrik; hala, datuetan oinarritutako teknikek duten alderdi txar bat gainditzen da. Horrela,
|
pertsona
baten portaera aldatzen doan neurrian, ikasten diren eredu pertsonalizatuak egokitu egiten dira.
|
|
|
Ekintza horiek sentsoreen bitartez hautematen dira. Beraz,
|
pertsona
bat bere eguneroko jarduerak egiten ari den heinean hiru ardatz horietan marrazten baditugu hautemandako ekintzak, gauza batez ohartzen gara: jarduerak elkarrengandik gertu dauden ekintzak bilduz deskriba daitezke.
|
|
|
Modu horretara, pertsona bakoitzarentzako jarduera eredu zehatzak ikasten dira, pertsona bakoitzak egindako ekintza guztiak ikasiz. Gainera, ikasketa prozesu hori denboran zehar errepikatzen bada, datu berriak bildu ahala,
|
pertsona
batek denbora horretan izan ditzakeen bilakaerak hauteman daitezke, eta pertsona horren eboluzioa behar bezala ikasi. Hots, pertsona batek jarduera berak gauzatzeko moduan izan ditzakeen aldaketak ikas daitezke, ekintza konkretuak ikasiz.
|
|
|
Gainera, ikasketa prozesu hori denboran zehar errepikatzen bada, datu berriak bildu ahala, pertsona batek denbora horretan izan ditzakeen bilakaerak hauteman daitezke, eta pertsona horren eboluzioa behar bezala ikasi. Hots,
|
pertsona
batek jarduera berak gauzatzeko moduan izan ditzakeen aldaketak ikas daitezke, ekintza konkretuak ikasiz.
|
|
|
Alde batetik, pertsona bakoitzari behar duen moduko laguntza ematea ahalbidetzen dutelako. Adibidez,
|
pertsona
batek kafeari beti azukrea botatzen badio (eredu pertsonala) eta momentu batean ikusten bada azukrerik ez diola bota, gogorarazi egin dakioke. Etxe adimenduna hobeto egokituko da bertan bizi diren pertsonetara.
|
|
2018
|
|
|
Hori bai ez du ukatzen prestigio handia emango liokeela. Jendeak, oro har, ez daki zenbaterainoko aldea dagoen
|
pertsona
bat Ilargiaren azalean jartzearen eta haren inguruan itzuli bat ematearen artean, dio Marinek. Horrenbestez, hori izan daiteke Ilargirako misioak bultzatuko dituen azken arrazoia:
|
|
|
Hain zuzen, pandemia gertatzeko, birusa gizakiontzat antigenikoki berria izateaz gain, beste baldintza bat ere izan behar du, ezinbestean:
|
pertsona
batetik bestera transmititzeko gai izatea, hau da, gizakion arteko transmisiora moldatzea. Izan ere, gerta daiteke norbait animalia jatorriko birus batekin kutsatzea, baina ez badu transmititzen, hor eteten da.
|
|
|
Adimen artifiziala entrenatzeko, kamerek ikusten duten hori zer den erakutsi behar diozu. Gaur egun hori
|
pertsona
batek egin behar du: esan behar dio hau kotxe bat da, hau oinezko bat, hau errepidea Hamabost segundoko bideo batean objektuak bakarrik identifikatzeko ordu erdi behar da.
|
|
2019
|
|
|
Sindrome metabolikoa tratatzeko ez dago dieta bat kasu guztietarako egokia dena, azaltzen du Portillok. Ez da gauza bera diabetesa eta triglizerido maila altua duen
|
pertsona
bat tratatzea, edo diabetesa eta obesitatea duena, edo hirurak dituena. Triglizerido maila altua duenari, agian ongi datorkio gantz monoasegabe gehiago hartzea eta karbohidrato gutxiago, baina triglizeridoak ongi dituenari, agian, alderantziz.
|
|
|
HTTP API estandar bat definitzen du, mezuak formatu estandar batean, denbora errealean eta kanal ezberdinetan publikatzeko, zerbitzari batean, eta haietara harpidetzeko. Finean, horrek ahalbidetzen du Whatsappen egin daitezkeen moduko gauzak egitea(
|
pertsona
batekin edo talde batekin denbora errealean komunikatu eta gauzak partekatu) eta Skyperekin egiten diren bideokonferentziak egin ahal izatea. Baina, jakina, modu banatuan.
|
|
2020
|
|
|
Adituek ikusi zutenean, ordea, berehala bota zuten atzera, akats nabarmenak baitzituen kirolariek ahotik kanporatzen zituzten tantaxken hedapenean. Azken finean, tantaxka horietan garraiatzen da birusa, eta funtsezkoa da jakitea nola hedatzen diren, beste
|
pertsona
batengana iristeko eta hura infektatzeko arriskua neurtzeko.
|
|
|
Miren Basaras Ibarzabal mikrobiologoak azaldu zuen bezala, sentikortasun handia du:
|
pertsona
baten hodi nasofaringeotik hartutako laginean birusaren RNA detektatzen badu, pertsona hori infektatuta dagoela esan daiteke. Gainera, zenbateko karga birala duen ere jakin daiteke.
|
|
|
Alderdi asko oraindik ezezagunak badira ere, ikertzaileek uste dute antigorputzak dituen
|
pertsona
batek denbora baterako immunitatea duela, hori gertatzen baita beste koronabirusekin ere: alegia, behin infekzioa gaindituta, denbora batez ezin dela berriro infektatu.
|
|
|
Izan ere, baita infekzioak biralak direnean ere,
|
pertsona
batek immunitate sistema ahula badu eta makaltzen hasten bada, ahultasun koadro horretan, bigarren mailako infekzio bakterianoak agertzen dira, tratamendu antibiotikoa behar izaten dutenak. COVID ospitaleratutakoei antibiotiko asko eman dizkiete, esaterako.
|
|
|
Esponentzialki zabalduko litzateke (1, 3, 9, 27, 81, 243). Baina populazioaren% 70ari txertoa jarrita,
|
pertsona
bat kutsatzean, 3tik 2,1ek jada immunitatea izango lukete, eta birusak, gehienez, pertsona bakarra kutsatuko luke; bidea moztuko genioke. R01 izanik, pandemia kontrolpean legoke.
|
|
|
Bestalde, bilau berri batzuk agertu dira, orain arteko izurrietan agertu ez direnak, eta gure arteko bilau horiek dira. Adibidez, hasieran, supermerkatuetan gehiegi erosten zutenak; orain, txakurra beharrik gabe pasiatzera ateratzen dutena Jarri gaituzte polizia lanak egiten, jakin gabe benetan zergatik dagoen
|
pertsona
bat kalean. Nik uste dut horrek ondorioak izango dituela.
|
|
|
Hastapenetatik gaur egunera, garapena nabarmena izan da. Orain dela 20 urte, ahots sintesiko tekniketan kalitate ona lortzeko,
|
pertsona
baten grabaketa ordu asko behar ziren. Adibidez, Sirik duen ahotsa lortzeko, 30 ordu inguru zituztela esan du Hernaezek.
|
|
|
Bestalde, haragia jatearen eragina klima aldaketan benetan da txikia beste kontsumo ohitura batzuekin alderatuta, adibidez, hegazkinez edo autoz bidaiatzea. Esaterako, Bilbotik Amsterdamerako joan etorriko hegaldi batek urtean
|
pertsona
batek haragia kontsumitzearen pareko isuriak sortzen ditu, gutxi gorabehera.
|
|
|
Pandemia gertatzeko, birusak, gizakiontzat antigenikoki berria izateaz gain, pertsona batetik bestera transmititzeko ahalmena izan behar du. Hain zuzen, gerta daiteke inor animalia jatorriko birus batekin kutsatzea, baina, ez bada beste
|
pertsona
bat kutsatzeko gai, hor eteten da katea.
|
|
|
Gaixo dagoen
|
pertsona
batek zenbat pertsona kutsatzen dituen adierazten du R0 zenbakiak. Batezbesteko bat da, eta, 1 baino handiagoa bada, esan nahi du gaitza hedatu egingo dela.
|