|
2000
|
|
|
Errosarioa errezatzeaz eta arkakuso batzuk opari ekartzeaz gainera, gure amak prestatzen zituen bizkotxoak eta kafesnea irensten zituzten kupidarik gabe. Ni inguruan jolasean bueltaka ibiltzen nintzen eta ez
|
nuen
ulertzen beren solasaldietan zein garrantzi aparteko ematen zioten eguraldiari:
|
|
|
Han zeuden, aurrez aurre eta inolako estalkirik gabe (kontuan hartu behar da, garai hartan unibertsitate espainiarrean aurpegia estalirik mintzatzen ginela asanbladetan!), euskal militante errefuxiatuak, eta ETAren estrategia eztabaidatzen zen bilerahaietan. Han ikusi nuen lehenengoz Txillardegi eta, egia esan behar badut, bileretanhitz egiten zenaren erdiaren erdia ere ez
|
nuen
ulertzen. Alde batetik, nire euskara mailahausnarketa sakonetan murgiltzeko modukoa ez zelako; beste aldetik, erreferentziapolitiko eta kultural asko falta zitzaizkidalako, eta ez nekien nortaz edo zertaz ariziren; eta, azkenik, zenbait gauza hitz erdiaz edo klabez esaten zirelako, gauzakzehatz mehatz azaldu gabe.
|
|
|
Hasieran ez
|
nuen
ulertzen Ralphek nola utzi zituen botata bere lagunak, baina aitortu zidan ez zirela hain lagunak ere. Aste batzuk lehenago ezagutu zutela elkar, drogen aurkako talde horretan bolondres sartu zirenean.
|
|
|
Eta ez
|
nuen
ulertzen, eta ez nuen ulertu, harik eta amak —zeinak marmolez egina baitzirudien, bai gorputzez, azal zuri distiratsu hura zuelako, eta bai arimaz ere, zeren eta hotza eta urruna baitzen— bere argibideak eman zizkidan arte:
|
|
|
Eta ez nuen ulertzen, eta ez
|
nuen
ulertu, harik eta amak —zeinak marmolez egina baitzirudien, bai gorputzez, azal zuri distiratsu hura zuelako, eta bai arimaz ere, zeren eta hotza eta urruna baitzen— bere argibideak eman zizkidan arte:
|
|
|
Ez
|
nuen
ulertzen!
|
|
|
EZ
|
nuen
ulertzen, ez nuen deus ere ulertzen...
|
|
|
Ez
|
nuen
ulertzen, ez nuen deus ere ulertzen!
|
|
|
Baina historia bitxi hartan bazegoen kontu ilunik, zeren eta, kapatazekin eta bertze jende batzuekin mintzaturik, berant gabe jakin bainuen, konparazione, ezen erditzeko puntuan zeudenak zirela don Fidelek arbuiatzen zituèn eta etxetik egozten zituèn emazteki haietarik gehienak, eta ez
|
nuen
ulertzen zergatik... Izan ere, ez al zen arrazoin naturala emazteki haiekin izan zezakeen haur bat edo bertze beretzat hartzea eta etxeko primu eta heredero izendatzea...?
|
|
|
Ez
|
nuen
ulertzen zergatik zozo batek egin nahi zituen sei habia, eta ez nuen ulertzen nola egin zituen habia haiek, osaba eskaileran goiti eta beheiti zebilela.
|
|
|
Ez nuen ulertzen zergatik zozo batek egin nahi zituen sei habia, eta ez
|
nuen
ulertzen nola egin zituen habia haiek, osaba eskaileran goiti eta beheiti zebilela.
|
|
|
Ez
|
nuen
ulertzen zer lotura izan zezakeen komunioneak poesiarekin, eta keinua ere halakoa egin nion.
|
|
|
Eta halatsu ibili nintzen denbora batez, eta halatsu jokatu nuen, denbora hartan sortuz joan zitzaizkidan bertze ezbai guztiekin ere. Zeren eta ez bainuen ulertzen, konparazione, nola obrarik gabeko fedeak zerurako bidean jar gintzakeen, nola erraiten baitzuten protestantek, nahiz eta osaba Joanikotek erraiten zidan ezen obren bidetik obratu zituztela katolikoek bekaturik handienak, eta obrarik ez egitea zela, halatan, obra zezaketen obrarik jainkozkoena, hobe zelako, ororen buruan, alfer egoitea ezen ez gaizki egitea; baina ez
|
nuen
ulertzen, halaber, nola aita sainduak erabaki zezakeen Erromako eliztarren sinestea eta pentsua goitik behera, nola erraiten eta afirmatzen baitzuten katolikoek, nahiz eta jaun Marcelek erraiten zidan ezen artalde batek artzain bat behar zuela, ardien ez barreiatzeko eta ez galtzeko, eta artzainak erabaki behar zuela, halatan, artaldearen norabidea. Eta batean baten alde egiten nuen, bertzean bertzearen.
|
|
|
Eta aita ezin arraiago zegoen, eta nik, hamaika urteko umea nintzelarik, ez
|
nuen
ulertzen nola bakea sinatu ondoren egin zitezkeen armak. Harik eta aitak, irri malizios bat ezpainetan, bere ihardespen hura eman zidan arte:
|
|
|
Oroitzen dut, konparazione, noiz eta Moncayoleko erretore jaun Bernard Goienetxe" Mathalas" erreboltatu baitzen, Zuberoako jauntxoen aurka eta Luis XIV.aren gehiegikerien aurka —nork erranen zidan orduan ezen haren lehengusua ezagutzeko parada izanen nuela han Salamancan, zeren zuhaur baitzinen, hain zuzen ere, lehengusu hura, jaun André? —, haren defendatzaile sutsua izan genuela osaba Joanikot, aitak eta amak etsaitzat hartzen zuten bitartean. Eta nik ez
|
nuen
ulertzen, nola aita eta ama egon zitezkeen, katolikoak izanik, jauntxo protestanten alde, eta, aitzitik, osaba Joanikot, bere burua protestant aitortu zuena, katolikoen alde.
|
|
|
Ulertzeko ahalegina egin nuen, baina ez
|
nuen
ulertzen.
|
|
|
Begiak ttipitu nituen haren begitartea hobeki ikusi beharrez. Ez
|
nuen
ulertzen zertaz ari zitzaidan.
|
|
|
Harkaitzetara inguratu nintzen neu ere. Ez
|
nuen
ulertzen zer egin zezaketen hainbeste denboran. Edurneren eta mutilaren bide paraleloa hartu nuen, baina hamarren bat metro urrutiago.
|
|
|
Beti izan ginen bata bestearen osakin; ondo konpontzen ginen. Ezin
|
nuen
ulertu nola bizi izan nintzen ordura arte bera gabe. Iruditzen zitzaidan berarekin hasi nintzela bizi izaten, bizitzen.
|
|
|
Komedorean, eztabaidan aritu ziren; ematen zuen zerbait zela ta ez zeudela ados. Nik ez
|
nuen
ulertzen. Ni orduan neskatila bat nintzen".
|
|
2001
|
|
|
Askotan gurutzatzen nituen unaiak, behiekin. Zer esaten zidaten ere ez
|
nuen
ulertzen, eta eskua altxata agurtzen nituen.
|
|
|
Eta berak: Bai zera, ezta pentsatu ere. Lagunekin joaten da. Ez nuen Miren horrelako mutil batekin ikusten, ez
|
nuen
ulertzen. Baina berak nolakoa zen eta zergatik berarekin zegoen azaldu zidan.
|
|
|
Nik ez
|
nuen
ulertzen. Begira horko horri, jarraitu zuen berak, Bisaurin da, tontor zorrotzena daukana, eta aldamenekoa Balaitous, eta han atzean, laino artean gordeta dagoena...
|
|
|
Baina artean ez nekien zer esan nahi zuen iraultza hitzak, eta hil hitza zentzu zinematografikoan besterik ez
|
nuen
ulertzen.
|
|
|
Bide osoan itxuratu treneko istorioaz hanpatua nintzen oraino: ez
|
nuen
ulertzen jendeen hitzez deskargatzeko premia, hauen bata bestearenganako irudizko konfiantza erraldoia, amodio beharra, ulertzen ez nuen bezalaxe karrikan nola ibil zitekeen, Nike pareen ordez, larruzko zapata normalekin. Ordena berdineko ez konprenitzea pairatzen nuela ohartzean, gasna xerra bat jan nuen laguntza eske.
|
|
|
Nik idatzi dut! Nik ezin
|
nuen
ulertu inork, sortu zuen iskanbila ikusirik, hitzaldi haren aitatasuna erreibindikatu nahi izaterik. Inork ez, goitik beherako ero edo masokista erabateko batek izan ezik.
|
|
2002
|
|
|
Nire borroka propioa hasi nuen, zein bandotan izena eman erabaki behar nuen eta: iluntasuna edo argia, eta ez
|
nuen
ulertzen zergatik kostatzen zitzaidan hainbeste argia aukeratzea.
|
|
|
" calidez asistencial". Orduan ere ez
|
nuen
ulertu. Bizi gara herri batean non holako gauzak entzun daitezkeen:
|
|
2003
|
|
|
Han zeuden, aurrez aurreko estalkirik gabe (kontuan hartu behar da garai hartan unibertsitate espainiarrean aurpegia estalirik mintzatzen ginela asanbladetan!) euskal militante errefuxiatuak, eta ETAren estrategia eztabaidatzen zen bilera haietan. Han ikusi nuen lehenengoz Txillardegi eta, egia esan behar badut, bileretan hitz egiten zenaren erdiaren erdia ere ez
|
nuen
ulertzen. Alde batetik, nire euskara maila hausnar keta sakonetan murgiltzeko modukoa ez zelako; beste aldetik, erreferentzia politiko eta kultural asko falta zitzaizkidalako, eta ez nekien nortaz edo zertaz ari ziren:
|
|
|
–Kontua da... –hasi zen Martina– esan zidatela telefonoz bai..., Ministeriokoek, baina ez
|
nuen
ulertu zer den kontua. Ez dakit zer behar duzuen.
|
|
|
Ez nuen atsegin jendea. Ez
|
nuen
ulertzen jendeak jendearekin egoteko zeukan behar hori. Edozertaz eta ezertaz ez hitz egiteko.
|
|
|
Hitz haiek ezin nituen burutik kendu. Ez
|
nuen
ulertzen zer nahi zuen Anak. Bai, aitortzen dut Gretarekin neukan harremana oso estua zela.
|
|
|
Artean ez nekien Mallonak babesturik zituenak nor ziren. Beraz, ez
|
nuen
ulertu bere orduko erreakzioa. Begira geratu zitzaidan.
|
|
2004
|
|
|
Eurentzat gu amerikarrak ginen, eta ez zuten nahi arabierazko izenen arrastorik edukitzea kanpora begira. Urteak pasatu arte ez nuen jakin horren arrazoia, eta ez
|
nuen
ulertzen zergatik ezkutatu behar genituen gure benetako izenak.
|
|
|
Liszten piano kontzertuaren nota malenkoniatsuak jabetu ziren egongelako isilaz. Eta nik ezin
|
nuen
ulertu nola hainbeste sufritu zuen herri hark gerra irrikatzen ahal zuen.
|
|
|
Wernerrek oso garbi zeukan zer nolako gorrotoa nien naziei. Orduan ez
|
nuen
ulertu zergatik esan zizkidan esan zizkidanak. Ni zundatu nahian ote zebilen, nekizkienak esanarazteko?
|
|
|
Partida haietako baten bezperan, antolatzaileekin mintzatzen ari nintzela, argi eta garbi ikusi nuen euskal jokalari gehienak zeudela etxeko selekzioaren alde, jendea ere bai: dena zen bai, itxura batean, baina azkenean, bai ez zen bai, ez
|
nuen
ulertzen.
|
|
|
Eta nik ez
|
nuen
ulertzen: nola ulertuko nuen nik hura, bada, produktu kimikoen podiumean fanta eta coca cola baldin banituen beste edozeinen gainetik?
|
|
2005
|
|
|
«Es que lo vuestro es distinto». Ez
|
nuen
ulertu. Baina konprenitzen dudala uste dut desberdinak baitira ulertzea eta konprenitzea.
|
|
|
Liburua irakurtzen hasi, eta ezin
|
nuen
ulertu zergatik ezkutatu zaigun horrelako testigantza. Eta" ezkutatu" diot, horrela, lehen orrietatik ohartu bainintzen ez zela kasualitatea bizitza erdia liburu artean eman arren horrelako lan bat ez ezagutzea.
|
|
|
Ez nuen honetaz hitz egin nahi. Ez
|
nuen
ulertzen zergatik hil nahiko zuen bere burua hirugarren seme alaba izan berri duen gizonak, baina oraindik aukera gutxiago zuen niretzat hilketaren hipotesiak: nork hil nahiko zuen hirugarren seme alaba izan berri duen gizona?
|
|
|
nork hil nahiko zuen hirugarren seme alaba izan berri duen gizona? Ez
|
nuen
ulertzen zer gertatu zen eta oraingoz nahiago nuen horrela uztea, are gehiago nire arreba aurrean izanda.
|
|
|
Hormetatik belarra, teilatutik belarra. Nik ez
|
nuen
ulertzen zelako etxea zen harena. Nik ez nuen ikusi.
|
|
|
Zer ari ziren han? Ezin
|
nuen
ulertu!
|
|
|
Nire maistraren ideologia eta familiaren historia alde batera utzita ere, eta asko uztea zen hori, bizi jarreragatik soilik, auzoan eta eskolan erakusten zuten portaeragatik soilik, ezinezkoa zirudien bi pertsona haiek lotzea. Edozein aldetatik begiratuta ere, ezin
|
nuen
ulertu; eta, ororen gainetik, min ematen zidana beste zerbait zen: alde batera utzia sentitzen nintzela, baztertua, nabarmen, Herrenko...; Adela nire sekretu guztiak esaten ari zitzaiola imajinatzen nuen, biek barre egiten zutela nire lepotik.
|
|
|
Ez nekien Adelarenak eta Juliorenak aurrera jarraitzen zuenetz, baina jarraituko zuela pentsatzen nuen neurekiko. Adelak hondar gainean eraikia zuen eraikin gotorraren alde hark kezkatu egiten ninduen; ez
|
nuen
ulertzen zer arraio ikusten zion Julio txepel hari, inguruan iraultzaile lerden askoak edukita, eta haietako asko Adelaz nabarmen gustaturik, gustatzeko moduko emakume pertxenta zen eta; hala ere, susmoa nuen Julioz gain beste askorekin ere ibiltzen ote zen nire maistra, zeren pixkana haren izaeraren alderdi ezezagun bat ari bainintzen ezagutzen: askatasun sexuala, iraultza sexuala; hartan ere aitzindari zebilen, nonbait, nire maistra.
|
|
|
Nik ez
|
nuen
ulertzen zer arraiogatik ateratzen zuen bere onetik haur errugabe baten ahotik irtendako esaldi arrunt hark. Ez nuen ulertzen.
|
|
|
Nik ez nuen ulertzen zer arraiogatik ateratzen zuen bere onetik haur errugabe baten ahotik irtendako esaldi arrunt hark. Ez
|
nuen
ulertzen.
|
|
|
PCn? Ez
|
nuen
ulertzen ezer.
|
|
|
Ez zitzaidan buruan sartzen nolatan ibil zitekeen POUM suntsitzen ahalegindu zen alderdi batean, aita galbidera bidali zuen doilorraren alderdi berean. Ez
|
nuen
ulertzen; Adela OICn ibiltzea espero nuen; zentzu gehiago zukeen horrek.
|
|
|
Hau guztia idazten dut neure buruari zerbait argitu nahirik, neure denbora zerbait ulertu nahirik, ezen odolez eta suz egin ninduen denbora baten seme naiz, eta nolabaiteko azalpen bat aurkitu nahi diot honi guztioni, erre egiten bainau ez ulertzeak zer gertatu zen eta zer gertatzen ari den inguruan. Modu berean, eta neure bizitza konkretura etorrita, ez
|
nuen
ulertzen zer gertatzen ari zitzaion Adelari, nire ereduari, nire nerabezaroko gidariari, nire Atenea jainkosari. Adelaren pare, Alejandra Pizarnik, Alfonsina Storni, Silvia Plath... eta halakoak etortzen zaizkit burura.
|
|
|
" Hildakoei bakea eman behar zaie". Ez
|
nuen
ulertu, baina ez nuen ahaztu.
|
|
2006
|
|
|
Niri ez zitzaidan iruditzen. Ez
|
nuen
ulertzen zergatik ezin zitekeen apain eta dotore joan, eta aurrerakoia izan. Bada, uniformea, zarpail jantzita joatea zen.
|
|
|
Narkotrafikoaren aurka egiten zuen polizia bereziaren izena zen narkotiko, eta hori gobernuaren mende zegoen, beraz gobernuaren ardura zen hilketa hura. Hemezortzi edo hemeretzi urte izango nituen, oraindik ere ideiak marrazteko, baina ezin
|
nuen
ulertu: «Nola demontre erreko gaituzte bizirik!?».
|
|
|
Ahoko trapuak kendu zizkidan, eta labana alimaleko bat lepoan jarrita, galdetu zidan zer egin nuen 1940ko udan. Oso urduri nengoen, eta ezin nuen ezer gogoratu –ahotsa goratu egin zuen– Ez
|
nuen
ulertzen Jainkoaren Epailearen aurrean nengoela! Arima beltza neukan eta jakin ere ez nekien!
|
|
|
Gehiago nekien, baina pentsatu nuen Espainiakoak izanik ez zela haien bila joanen. Ez
|
nuen
ulertzen ahalguztiduna zela! Bata Carlos zen.
|
|
|
dena egin daitekeela uste duten langileak neurotikoak dira, eta dena egin daitekeela uste duten jefeak, esplotatzaileak. Horregatik, ezin
|
nuen
ulertu zer egiten zuen han. Hain berandu.
|
|
|
" Aitari ez zaio gustatzen txirikordekin ibil zaitezen zure adinean". Ez
|
nuen
ulertzen zer zerikusi zuen nire adinak txirikordak erabiltzearekin. " Eta ez dut haserrerik nahi".
|
|
|
Umbertoren erreakzioa ikusita, nire iritzia eman izanaz damutu nintzen. Ordu arte izan genuen harremanak esaten zidan Umbertok gustu zaindua zuela, eta ez
|
nuen
ulertzen eraikin hura gustatzea. Supituan, judua ote zen bururatu zitzaidan.
|
|
|
Hilabete parea behar izan nuen esandakoa uler  tzeko. Ezin
|
nuen
ulertu hitzen esanahia ulertzera iritsi eta gero, zergatik ez nituen hainbeste kontu ulertzen. Orain, bai.
|
|
|
Eta Jasonek berak zekien apurra ahaztu hantxe ahaztu izan balu, hobe. Egia, aita semeen arteko lehenengo hitzetatik bata ere ez
|
nuen
ulertu, ez bainien jaramonik egin. Lakura joateko lehenik eta behin taldeko besteak zain genituen hotelera joan behar genuen eta, harainoko tarteak kendu behar zigun denbora kalkulatzen ahalegindu nintzen.
|
|
2007
|
|
|
Hori beranduago jakin nuen eta ezin
|
nuen
ulertu. Stanley Kubrick izugarri gustatzen zait, nola ez, baina arraroa da berari nirea gustatzea, batez ere arraro egin zitzaidan hain justu La ardilla roja gustatu izana.
|
|
|
Ni sutan jartzen nintzen. Ezin
|
nuen
ulertu bere burua umiliatzeko behar eta nahi hori, bere ekite antzua, bere porrot mila aldiz aurreikusia. Asier azkarra eta guapoa zen, interesgarria, dibertigarria, hizketa mamitsukoa, irribarre zabal eta maitekorrekoa.
|
|
|
Astia bagenuen. Ez
|
nuen
ulertzen zergatik ez ginen ostatura abiatzen. Gogorra zen Carmen.
|
|
2008
|
|
|
Beste modu batera eginda nahiko arraroa izango litzateke, Donostiak 250.000 bizilagun dauzka eta ez da posible arte garaikidearen inguruan elkarri konpetentzia egiten dioten guneak egotea. Ezin da zerotik abiatu, aspalditik lana egiten ari diren erakundeak daude, eta ondo egin dute lan; ez
|
nuen
ulertu proiektua martxan jartzea horri bizkarra emanda.
|
|
|
Ez
|
nuen
ulertzen esaten zidana.
|
|
|
Ordurako bai goleta eta bai bere lagun txikia nahiko azkar lerratzen ziren uretan zehar; egia esan, kanpamenduko suaren parera iritsiak ginen jadanik. Itsasontziak, marinelen hitzetan esanda, buila handian hitz egiten zuen, plisti plasta pasatuz uhin kontaezinen gainetik; eta begiak leiho barrenaz gora altxa nituen arte ezin izan
|
nuen
ulertu nolatan ez ziren zaindariak asaldatu. Begirada bat aski izan nuen, ordea; eta ez nintzen, gainera, ausartu begiradatxo bat besterik ematera segurtasunik gabeko batel hartatik.
|
|
|
Noiz eta non eraiki zuten ontzia, eta nola pasatu zen jabe batetik bestera. Hasieran ez
|
nuen
ulertu zer zen, baina gero konturatu nintzen. San Agustin, hura. Dos Amigos?
|
|
|
Hasiera batean gogorra egiten zitzaidan. Ezin
|
nuen
ulertu. Baina gero ikusi nuen pertsona baten bizitzan inguruak pisu handia hartzen duela, eta inguru horrek baldintzatzen dituela hartzen diren erabakiak.
|
|
|
Nik berrogei urtez entzun izan ditut txoriak basoan. Ez
|
nuen
ulertzen haien kantua baina banekien zer sentitzen zuten. Banekien noiz ziren hotz edo gose, banekien noiz zeuden gaitzen batek jota edo maiteminez.
|
|
|
Itxaro Bordak kontatu duenez, ttipitan haren familian ez zuten kantatzen, etengabeko doluan zeudelako. «Hastapenean ez
|
nuen
ulertzen jendeak zergatik kantatzen zuen, nolaz egoiten ahal ziren horren kontent. Beharbada, horregatik miresten dut kantua».
|
|
|
Neuk ere ez
|
nuen
ulertzen hori, baina orain badakit zergatik esaten dugun: oso sentipen txarra izan behar du gustura kantatu gabe irabaztea.
|
|
|
Protesta egin arren, miaketa agindua erakutsi zieten poliziek. «Zur eta lur nengoen, ez
|
nuen
ulertzen beste miaketa hura. Paper batzuk, 1.200 euro, zurezko tailu bat, eta ezer gehiagorik ez, aurretik dena Guardia Zibilak eraman zuelako.
|
|
|
Anderson doktorea gainean izango ez nuen arren, eta haren saileko irakasleek jaramon handirik egiten ez zidaten arren, lan eta azterketa ezarekin nahikoa eta sobera arriskatzen nuela erabaki nuen; gainera, imajinatzen dut, seihilekoaren amaiera aldera, asetze maila neurtzeko inkestak bete dituztela ikasleek, eta ezin naiz gehiegikerietan sartu. Bestalde, Roisyn idazkariak laburki aurkeztu zidan Barrington McKenzie sailburua, hirurogeiko hamarkadako kontrakulturako lider ohi bat, urteak igarota, errepublikar sutsu bihurtu zena, ohikoa den legez?, eta hark apenas eman zidan goitik beherako begiratu bat eta ongietorri bosteko ahul bat, baina begiratu horrekin nahikoa eta sobera izan
|
nuen
ulertzeko etsai gisa ez litzatekeela samurra izango. Gainera, egia esan, eskolak magnetofonoz grabatzeak ez lidake libratuko euskal kontuen inguruan hitz egiteaz eta, ondorioz, pentsatu eta oroitu behar izateaz.
|
|
|
" Kupoa bete". Aurreneko aldian ez
|
nuen
ulertu; bazuen mixteriozko zera bat, dotorezia ttantta bat ere bai nere ume belarriarentzat. Geroko batean jakin nuen zurruteroen gaitza zela, gibelekoa; betekada, gainezkadura; ezina, erretiroa...
|
|
|
Esana zidaten" ez duzu bertsolaria ematen". Ez
|
nuen
ulertu Elgoibarren" Hitzak egin gaitu ezer" bertsolaritzari buruzko erakusketan bisita gidatuak egin nituen arte. Oholtza bat zuen erakusketak, eta haurrei bertara igo eta bertsolariak imitatzeko eskatzen genien.
|
|
2009
|
|
|
–Zer? , ez
|
nuen
ulertzen zer esan nahi zuen.
|
|
|
Barruan zegoen izeba Marianek irribarre egin zidan eta zer moduz zegoen galdetu zion aitonari, eserlekuan aurreratuz baina zutitu gabe. Ez
|
nuen
ulertu aitonaren erantzuna: zerbait esan zuen marmarka, izebari begiratu gabe, eta gonbidapenik itxaron gabe eseri zen osagile lodiaren aurrean, begirada makur.
|
|
|
Gu jakinaren gainean jartzearena. Ez
|
nuen
ulertzen zergatik egiten zuen. Errazegi jartzen zigun, zinez.
|
|
|
–Eskerrik asko? . Ez
|
nuen
ulertzen?. Zergatik?
|
|
|
Eskegi zuenean, telefonoa erori egin zitzaidan eskutik. Gaizki zer egin
|
nuen
ulertzen saiatu nintzen. Zerk mindu zuen emakume hura.
|
|
|
ALIZIA. Badakit eta niretzat ere seme baten modukoa izan zara! Horrexegatik ezin
|
nuen
ulertu zure jarrera. Huts egin didazu, Unai.
|
|
|
Txikitan ezin
|
nuen
ulertu zergatik Nafarroa Garaia eta Hiru Probintziak bereizirik zeuden, ezin ulertu kultura berbera edukita... Espainiarren historiak ere ez zidan balio.
|
|
|
...ari, horixe zen dena, eta nik susmo txarra hartu; orain konturatzen naiz gehiago erakutsi didazula hilabete gutxitan aitak haurtzaro eta nerabezaro osoan baino, ama faltaren zauria sendatu nahi izan didazu, hura ordezteko mirabetzan erori gabe, zeure lekuan tinko, zu zeu izan nahirik, eta nik ulertzen ez, zu urdanga omen, urdanga, Lidia urdekeria hutsez eskaintzen zenidala iruditzen zitzaidan, ez
|
nuen
ulertu zure bihotzaren zabaltasuna, zure garbitasuna, zer nolako ziurtasuna zeneukan zeure buruarengan eta maitasun garbian, aparte geratzeko beldurrik gabe, zure maitasunaren indarra, ez nintzen ezertaz jabetu, dena aldrebes ulertu nuen; uko biribila eman zenion Iñigok iradokitako errituari: denok batera energiak aktibatu behar genituen, denok biluztu, Xabier eta Lidia ere bai, eta triangelu bat osatu, hiru erregeen hirukia, erpinetan zuek, hiru emakumeok, eta hiru gizonok txandakatuz jo behar genizuen larrua, hazia isuri gabe; nik soilik isuriko nuen errituaren amaieran zure sabelean, une egokian, eguzkia eta ilargia angelu egokian zeudela, aro berriko lehen umearen hazia ernal zedin; eta erritua hiru bider errepikatuko genuen, hiru erregeak jaio zitezen.
|
|
|
denok batera energiak aktibatu behar genituen, denok biluztu, Xabier eta Lidia ere bai, eta triangelu bat osatu, hiru erregeen hirukia, erpinetan zuek, hiru emakumeok, eta hiru gizonok txandakatuz jo behar genizuen larrua, hazia isuri gabe; nik soilik isuriko nuen errituaren amaieran zure sabelean, une egokian, eguzkia eta ilargia angelu egokian zeudela, aro berriko lehen umearen hazia ernal zedin; eta erritua hiru bider errepikatuko genuen, hiru erregeak jaio zitezen. Baina uko biribila eman zenien asmo haiei, kontra atera zinen, dena pikutara bidali zenuen; ezin
|
nuen
ulertu, lehen Lidiarekin nahi bai eta modu erritualean, berriz, ez nahi izate hura, zu baitzinen hazia sabelean eraman behar zuena, izarrek seinalatua, baina uko egin zenion, Jainkoaren kontra oldartutako aingeru eroriaren pare, eta ni pixkanaka erotuz joan nintzen, arrazoia zenuen, psikiatra batengana joan behar nuen, neure buruari esaten nion nola joango da ba yoghi bat psikiatrarengana, jainko... txoro putakumea, berriro eskua eransten badidak potroak moztuko dizkiat, ziztrin alaena, kabenlaostia; hitz egidazu horrela, halere birjina garbia izango zara, abandona nazazu, ulertuko dut, zoaz Felixekin, nik baino gehiago merezi zaitu, zoaz berarekin, baina ez itxi begiak, utzi zure betseinetako elurra ikusten, zu zeu izango zara, eutsiozu, begira, elurra atertu du, gora, zatoz bizkarrera, goazen, horrelaxe, arin arin jaitsiko gara, badakizu arin jaisten naizela zu bizkarrean hartuta ere, Urriellun oinetakoa puskatu zitzaizunean bezala, bizkarrean jaitsi zintudan, oraingo moduan, eta mendizaleak begira geratzen zitzaizkigun eta barre egiten zuten, eta gu alai, hitz egin eta hitz egin, eta kantari, orain ezin duzu kantatu, ia ez daukazu hausporik, orduan ederki kantatzen zenuen, soprano batek bezala, bordako amonari Cabrales gazta erosi genion, ura eman zigun edateko, gomazko bota zahar batzuk eskaini zizkigun, baina nik esan nion Himalaietako zamaketari baten semea nintzela, luma baten pare zinderamatzala, eta amona likits hark:
|
|
|
Petrilaren atzeko aldera joan nintzen ostera ere. Ezin
|
nuen
ulertu zergatik margotu zituzten horma haiek. Zeozer egiteko asmoa izango zuela jabeak otu zitzaidan lehenengo.
|
|
|
Niri doña Mercedesek egiten zituen gauzarik gehienak munduko zentzuzkoenak iruditzen zitzaizkidan; egiten zituen banaka batzuk, hala eta guztiz ere, ez nituen ulertzen orduan. Herentziaren bere zatia seme alabei ez uztea, esate baterako, ezin
|
nuen
ulertu orduan. Hori da, orduan; gaur egun, ulertzen dudala uste dut, ondo ulertu ere, baldin eta, jakina, gauzak nik atera nuen moduan gertatu izan baziren.
|
|
|
Berrogeita hamarren bat metrora zegoen Ertzaintzaren postua, moilaren hasiera hasieran. Ezin
|
nuen
ulertu. Herri guztiak zekien zer gertatzen zen moila berrian eta inork ezin zuela ezer egin zioten, ezta ertzainek ere, nahiz eta euren muturren ia aurre aurrean egiten zuten negozioa.
|
|
|
Urteetan bizi izan naiz arduratuta seme beleroa edo maritxua ote neukan, fraile joatekotan ote zegoen... edo zer dakit nik, ba, zergatik. Ezin
|
nuen
ulertu edo ezin nion igarri nondik atera behar zuen. Eta ikusten duzu, bueltan bueltan, nahiz eta gauza asko ez dizkiodan ulertzen, Ander da gaur egun erakartzen nauen semea.
|
|
|
Egun hartako poza zapuztu zidan, eta urteetan eta urteetan eraman dut nirekin sententzia hura: oso ondo ulertzen nuen pobreak zeruko loreak izatearena, baina ez nion logikarik ikusten aberatsak infernuko legatz izateari, ez
|
nuen
ulertzen zer egiten zuen legatz batek esaldi hartan ezta infernuan ere, harik eta jakin nuen arte arrain preziatuaren hitzak laratza ezkutatzen zuela, sutondoko kebidetik zintzilik dagoen katea. Sabaitik (zerutik) zintzilikatutako kateak (loturak) pertza (mundualdia) eta sua (infernua) batzen zituen:
|
|
|
Arrazoi gehiago handik ez agertzeko. Ez
|
nuen
ulertzen zertara etorri zen. Gerruntzetik labana atera, barruraino sartu eta bertan bukatzeko gogoa sentitu nuen.
|
|
|
Azkeneko hura ez, ez nion ulertu, ezin
|
nuen
ulertu. Larrua lehendabizi, pentsatzen nuen, ezin nuen besterik pentsatu.
|
|
|
Ez
|
nuen
ulertu zer galdetzen ari zitzaidan.
|
|
2010
|
|
|
eta hilzorian zegoen, gainera; gero, baina, urte erdia egin zuen, eta auskalo noiz arte egingo zuen, Adari egun batean eskuetatik erori izan ez balitzaio; izebak zaintzen zuen haurra ganbaran, etxekoengandik bakartuta; guztiek genekien hura, baina han ez zuen ez aitak, ez amak, ez medikuak eta ez inork haurraz hitz erdirik ere egiten, gure aurrean ez bederen, hura isilpeko gai bihurtu balitz bezala? eta nik ez
|
nuen
ulertzen, nahiz eta ez nintzen hartan askorik saiatu, ez nuen hatz txikia ere mugitu, egia esan!?, arre zetozèn urak are arreagotzeko beldurrez edo; zuritzeko modu bikaina nuen, gainera: aitak eta amak horrela jokatzen bazuten, beren arrazoiak zituztelako zen, eta niri haien mende egotea zegokidan, Jainkoaren laugarren manamenduaren arabera, betiko aitzakia?
|
|
|
Ongi gogoratzen naiz elkarrizketa hartaz, tuberkulosia harrapatu gabea artean?, amaren aldekoa bainintzen garai hartan erabat; izan ere, ni ume bat nintzen, hamaika urte bete berri zituena, eta ez
|
nuen
ulertzen nola har zitekeen begiek ikustea eta belarriek entzutea miraritzat, baldin eta miraria, benetakoa, harrigarriaren adierazpidea bazen behintzat; pixa egitea eta kaka egitea ere miraritzat ote zituen, bada, izebak?; nik entzundako mirari guztiak, baina, arrosa usainean bilduak zetozen!; ikusten ez zutèn begiek ikusten zutenek baino gehiago ikusteari dagokionez, berriz, ez zitzaidan buruan sartzen, ez asko ez gutxi; itsuak itsu-mutilak baino gehiago ikusten ote zuen, hortaz?; kostatu zitzaidan izebaren ikuspuntua neureganatzea!; badut, baina, izebaren beste esaldi bat, haren ikuspuntua osatzera etor daitekeena; amak ez baitzuen artean etsi, eta berriro tentatu baitzuen izeba, azken ahaleginean:
|
|
|
|
nuen
ulertzen zer esan nahi zuen. Azaltzen saiatu zen,
|
|
|
LEO. Mila esker. Pentsatzen
|
nuen
ulertuko zenuela, benetan.
|
|
|
–Nola? –Ez
|
nuen
ulertzen zer esan nahi zuen.
|
|
|
Ongi gogoratzen naiz zeinen irrikatsu eta jorantsu geunden anai arrebok, ama gure beste anaia hartaz erditzear zegoenean, haurra noiz etorriko zain, harik eta etxeko medikuak —don Zoilok— berea esan zuen arte: ...egoen, gainera; gero, baina, urte erdia egin zuen, eta auskalo noiz arte egingo zuen, Adari egun batean eskuetatik erori izan ez balitzaio; izebak zaintzen zuen haurra ganbaran, etxekoengandik bakartuta; guztiek genekien hura, baina han ez zuen ez aitak, ez amak, ez medikuak eta ez inork haurraz hitz erdirik ere egiten, gure aurrean ez bederen, hura isilpeko gai bihurtu balitz bezala... eta nik ez
|
nuen
ulertzen, nahiz eta ez nintzen hartan askorik saiatu —ez nuen hatz txikia ere mugitu, egia esan! —, arre zetozèn urak are arreagotzeko beldurrez edo; zuritzeko modu bikaina nuen, gainera: aitak eta amak horrela jokatzen bazuten, beren arrazoiak zituztelako zen, eta niri haien mende egotea zegokidan, Jainkoaren laugarren manamenduaren arabera, betiko aitzakia...
|
|
|
Ongi gogoratzen naiz elkarrizketa hartaz —tuberkulosia harrapatu gabea artean—, amaren aldekoa bainintzen garai hartan erabat; izan ere, ni ume bat nintzen, hamaika urte bete berri zituena, eta ez
|
nuen
ulertzen nola har zitekeen begiek ikustea eta belarriek entzutea miraritzat, baldin eta miraria —benetakoa— harrigarriaren adierazpidea bazen behintzat; pixa egitea eta kaka egitea ere miraritzat ote zituen, bada, izebak?; nik entzundako mirari guztiak, baina, arrosa usainean bilduak zetozen!; ikusten ez zutèn begiek ikusten zutenek baino gehiago ikusteari dagokionez, berriz, ez zitzai... " Nik ikusi nituen Limpiasko miraria ikusi zutenen begiak, eta begi haiek ez zuten gezurrik esaten, ez horixe!
|