|
2000
|
|
|
Auzia beste bat da hemen, nik uste; hain zuzen ere, idazkuntzatik bizi nahi duen euskal idazleak non eta zelan erabili behar duen bere talentua. Edo beste
|
modu
batera esanda, Canok eta bestek erakusten duten bokazio sendoak zein etorkizun duen hedabideetatik kanpo geratuz gero. (Jakin 107)
|
|
|
Errealitateari lotutakoak gehienak, Euskal Herrian kokatuak, Urolan bereziki, paisaia identifigarria baita oso. Errealitate horretan politikak (badakit esateko
|
modu
bat dela, baina ez zait bestelako hitzik ateratzen) toki aparta du. Kezka, samina, itxaropena ere bai.
|
|
|
" Thriller" a ikusiko genuke agian, Julen Azkue erresistentziako editore heroiko eta Zubeldia zentsore kolaborazionista soil egingo bagenitu. Beharbada, bere osoan ez hartzera, drama existentzialistaz edo kostunbrismo
|
modu
baten ekarriaz hitz egingo genuke. (Aizu!
|
|
2001
|
|
|
Horregatik deritzot desegokia Egunero hasten delako gomendatzeko modernotasuna edo aitzindaritasuna bezalako argudioak soilik erabiltzeari, nobela hau, testu on guztien antzera, forma despliege hutsa baino zerbait gehiago baita. Mundua sentitu eta bizitzeko
|
modu
bat iradokitzen zaigu bertan eta hori onartuz, gizakioi barru barrukoak zaizkigun zalantzak bihurtzen dira hizpide. Horregatik, nobela hau lehenengoz irakurtzen dutenei bertako pertsonaien bakardade izugarriaz ohartarazteko esango nieke, dela geltoki hits batean ezinbestez hitz egitera kondenatuta dagoen berritsu beckettiar horren bakardadeaz, dela amatasuna onartzea ezinezkoa egiten zaion Gisèle gaztearenaz.
|
|
|
Orain artean esandakoaren arabera, liburuaren epilogoan J.J. Lasak egiten duen interpretaziotik aldenduz, nobelan azaltzen zaigun AMA hori beste
|
modu
batera ulertu nahi izan dugu. Obsesio bihurtzen den ama horrek, bere hitzek, protagonista izutu egiten dute.
|
|
|
Novalis poetaren aburuz, Literaturak mundua erromantizatu egiten du. Alegia, munduan egoteko
|
modu
bat, mundua sentitu eta ikusteko era bat, iradokitzen digu. Edozein mezu esplizituz haratago, hortxe kokatzen dute askok literatur irakurleok testuetan bilatzen dugunaren funtsa.
|
|
|
M. Butor ek gogoratu bezala (ik. Répertoire (1964)), nobela egiteko modu bakoitzaren oinarrian, mundua ulertzeko
|
modu
bat ere badago. Alegia, idazmolde bakoitza hertsiki lotzen zaiola nobelan iradokitzen den munduari.
|
|
|
Baina egilearen betiko obsesioak hizpide direla esateak, halaber, egilearen obra desberdinen arteko loturak ere zehaztera garamatza. Ene Jesus eko J.J. Lasa psikiatra edo pertsonaiak zazpinaka kontatzeko duen joera berriro ere liburu honetan dugu; Bihotz bi-ko protagonistek istorioa beste
|
modu
batera gerta zitekeela frogatuko digute... Saizarbitoriazale garenontzat elementu gogoangarriak guztiak.
|
|
|
Horren ondorioz, literatur lan onetan soilik soma daitekeen begirada gizatiarra, irakurleari egia ezkutukoenak azaleratuko dizkiona, gailentzen da liburuan. Novalisen ostean hedatu zen definizioa bere eginez, literatur lan onetan bizitzan egoteko
|
modu
bat iradokitzen baitzaigu. Hortik, narrazio hauek anekdotatik haruntzago joaten dakien irakurlearengan eragingo duten aztoramen puntua, azken batean, arazo oso unibertsalekin, oso gureekin, egingo duelako topo:
|
|
|
Egilearen poetikari berezkoak zaizkion estrategiez baliatuz, oraingoan ere memoriaren kapritxoek gidatuko dute trama narratiboa eta betiko moduan, istorioa martxan jartzen duten eszena edo irudietara errendituko da, etengabe, testuko ahots narratiboa. Joan etorriko saio honetan, beraz, saioa bera da garrantzitsua, guztia beste
|
modu
batera izan zitekeela jakitea. Horregatik ez gaitu harritu 1996an argitara emandako Bihotz bi.
|
|
|
" Nork ikusten du?" eta" nork kontatzen du?" galderen, edo bere hitzetan esateko, Modu eta Ahotsaren arteko nahasketa. Haren iritziz, kontaketa
|
modu
batek edo pertsona gramatikal baten erabilera zehatzak ez du ikuspuntu mota bat baldintzatzen. Ikuspuntua narratzaileak kontatzen diguna aurkezteko darabilen pertzepziomodua dela esan daiteke.
|
|
|
Bereizketak arrotz eta bitxi jartzen du aukeratutako gauza, bere girotik atera eta giro berrian kokatzen dugularik: munduaren kaosean galduta zegoenak, aukeratzen dugun unetik aurrera beste atmosfera baten kokatuz, berria ematen du, beste izaera
|
modu
batean, beste atmosferan airea hartuko balu bezala.
|
|
|
Poesia honek espresabide desberdin bi ditu, esku artean ditugun liburu bietan:
|
modu
batera agertzen da Gartzelako poemak liburuan, eta bestera Marinel zaharrak liburuan. Oro har, errealismoa eta errealismoaren espresaera desberdina dela esan dezakegu, kartzelaren bizipenaren aurrean eta torturaren bizipenaren azpian.
|
|
|
Bidaztia den Sarrionandiak zer erakutsi nahi izan dio irakurleari? Literatura egiteko beste
|
modu
bat, mundua ikusteko forma berritua. Eta gainera, munduaren zentzu antzaldatua, Europa kontraesanez beterikoa.
|
|
2002
|
|
|
" Cofradia de San Pedro de pescadores y mareantes". Guk baino zaharragoek paperetan ikusi izan dabenez, 1591 aldian,
|
modu
baten edo bestean, itsasoan ebiltzanak laurehun gizonetik gora zirean. Arrantzuan, edo tratu eta joan etorrietan eta baita, gerra usaineko egintzetan be.
|
|
|
Txo, ez al zara konturatu nire buruko uleaz? Beste
|
modu
bateko orrazkerea. Ikusten?...
|
|
|
Baina, berbalapiko horrei zein Aseguruk erantzungo deutse, kalea galtzen dan euskerearen ordez euskeraz beste berbakera
|
modu
bat sendo, indartsu ta bizi geratu daitekena. Zein aseguruk, zein jakitunek edo sasi jakitunek?
|
|
2003
|
|
|
Azkenekoa pasatu baino lehen zahartzaroa iritxiko zuala ematen zuan. Bainan, nahiz bere arpegia gehiago ez ikustearren, nahiz errukituta beste lan
|
modu
bat ikasteko denbora gehiegi galdu zualako, azkenean eman zioten tituloa. Doctor eta doctor Berendi ziran bere arpegiz asetuen zauden irakasleak.
|
|
|
Baina behin aita lausotutako begiekin, zabuka eta arnasari ardo usain higuingarria zeriola etorri zan etxera. Mozkortuta, beste gizon
|
modu
bat zan. Edozegaitik hasarratzen zan eta laster hasi zan emaztea ta alaba biak erruki gabe joten.
|
|
|
Eta azpian zuzenbidea. Gero beste letra
|
modu
batez idatzita:
|
|
|
literaturaren bidez mundu bat agertzen zan aurrera, euskaldunen mundua, euren eretxi, asmo, gogo, esakera eta siniskerakaz. Beste
|
modu
batera esanda, literatura kultura baten espilu zan, eta haren bidez gramatikak emon eikean baino mundu askoz zabalagoa erakusteko erea egoan. Hizkuntza bere egitura gordinean ikastea hori be zan baina ez zan nahikoa.
|
|
|
Azkenean gertatu behar ebana gertatu zan, eta gainera egokiena, baina badago oraindino beste bat, gogoan gorde dodana. Orain ez neuke neurea beragaitik aldatuko, pentsau bere ez, baina beragaitik sentidu nebana hor lotu zan eta gaur be oraindino hortxe dago, beste
|
modu
baten baina.
|
|
2005
|
|
|
Bi dinot, zenbatu ezkero, bata eta bestea, bi diralako. Baina euren erabilera eta estimazinoa kontuan hartu ezkero, bat eta erdi dirala esango neuke, eta erdi hori esateko
|
modu
bat besterik ez da. Bat dan hori beti nagusitzen jako erdi apur horri.
|
|
|
Egunsentia urratzear egoala amaitu zan idazle logabearen eta ezkutuko deigile ezagun samarraren arteko alkarrizketa ixila. Orduantxe aldendu ziran bata bestearengandik, aldendu une laburrean jazoera garrantzitsuak alkarregaz bizi izateak lagun birengan ixten dauan sentimentu gazi gozoaz aldendu be; gazia, jakin baekielako egunez gauzak beste
|
modu
batera ikusten dirana, egunerokotasunak bere gurpil errukibakoan garoazana, guk geuk gauza asko, hutsalak hainbat, egiten doguzala uste izan arren, beste horrenbeste ixten doguzalako egingai; gozoa, susmau susmetan ebelako gauez sortu eta erabilitako gaiek egunerantzako bere bidea aurkituko ebela, egunerokotasunaren sareko xularmenetatik iragaziko zirala.
|
|
|
Hala ere, onartu beharra dago Lasagabasterren ikuspegia gehiegi lerratzen zela XIX. mendeko eleberri errealista horren ezaugarrietara. Izan ere, gaurko ikuspegitik onartu behar dugu euskal eleberrigintzan izan diren estetikek
|
modu
batean edo bestean bere egin dutela errealismorako joera, bakoitzak asmo eta ikuspegi diferenteekin, berez errealismoa literatura barruan kontzeptu konplexua dela onartzera eraman gaituena. 90eko hamarkadako errealismoa, beraz, askotarikoa izateaz gain, 80ko hamarkadako joera nagusien aurrean izandako berrindartze gisa ulertu behar dugu.
|
|
|
Aurreko batean esaten genuen bezala, sasoi hartan euskal ipuingintza garaiko joera modernoetatik urrun zebilen. Gerra zibila baino lehen,
|
modu
batean edo bestean, ipuingintza edo narrazio laburra jorratu zuten Bizkaiko idazleen artean aipa genitzake, 1 Bere iloba Bizenta Mogel azkoitiarrak ipuin hauetarik asko jaso zituen Ipuin onac (1804) liburua atontzeko. besteak beste: Paulo Zamarripa, R.M. Azkue, Evaristo Bustinza Kirikiño, Ipolito Larrakotxea Legoaldi, Errose Bustinza Mañariko, Sorne Unzueta Utarsus, Bernardo Mª Garro Otxolua eta Esteban Urkiaga Lauaxeta, hau ere ipuingintzara hurbildu baitzen.
|
|
|
Sasoiko beste ipuin batzuetatik Arestiren ipuinak bereizten dituena ez da bakarrik ordurako jada bere hizkuntza proposamena, gaurko euskara batutik hurbil hurbila, erabiltzea, baizik eta, ipuinek erakusten duten moduan, sintaxia beste
|
modu
batean erabiltzea, berritzaileagoa. Hori dela eta, Arestiren prosaren estiloa nabarmen garbia da, ulertua.
|
|
2006
|
|
|
Nigaz haserratzea onartu neikean, baina Maryren erantzunari lar neritxan. Beste
|
modu
baten konpondu geinkean, bioi kalterik egin barik, gure familiak honetan nahastu barik. Ez egoan zertan.
|
|
2007
|
|
|
Baina hizkuntzen artean izaten dira beste
|
modu
bateko ahaidetasunak ere. Odoleko senide izan barik, auzoko izatetik datozen lotura edo kidetasunak.
|
|
|
Indoeuroparrak etorri aurretik ziren hizkuntzak ia guztiz aldendu ziren; europar lurraldean nagusitu ziren populu eta jendetza berriek,
|
modu
batera edo bestera, euren hizkuntzak ezarri zituztelako. Indoeuroparren aurretiko hizkuntzen artean, gutxi gutxi izan ziren iraun zutenak:
|
|
|
Hegoaldetik, Ebro ibaiaz bestaldean euskara noiztikoa den jakiten ere ez da erraz. Beste
|
modu
batera galdera eginik: erromatarrak baino lehen baskoiak hegoalderantz noraino hedatzen ote ziren?
|
|
|
baltzerandu, jentea ezagutu eta neskakaz ligetako. Hori da hori lana beste
|
modu
batera hartzea!
|
|
2008
|
|
|
Kuestioa da zirkuituan sartzen zaren ala ez, zirkuitua
|
modu
batekoa edo bestekoa daitekeelarik. Zirkuituaren baitakoa da zentroa; gainerakoa, periferia.
|
|
|
batetik, euskal literaturaren aldi, ezaugarri, idazle eta lan nagusiak ezagutaraztea; bestetik, ikasleak bultzatzea euskarazko literatur libururen bat irakurtzera. Helburu bakoitza
|
modu
batean lantzen da:
|
|
|
Modu horretan ahalbidetuko da ikaslea gaitzea euskaraz irakurtzen eta idazten, eta gainera, literaturak hizkuntzaren erabilera aberasten lagunduko dio. Hortaz, pentsa daiteke ikuspegi berritzailearen abantailarik garrantzitsuena dela daukan praktikotasuna edo, beste
|
modu
batean esanda, erabilgarritasuna. Ez dugu ahaztu behar errazagoa izango dela ikaslearen motibazioa bide honetatik sustatzea (liburuei buruzko aurkezpenak, eztabaidak, manipulazioak... eginez) eta ez eduki teorikoen bidetik (betiko eskema zaharkituei jarraituz, autore kontsakratuen sarritan denboran urrun eta gazteen kezketatik urrunago daudenenbizitza eta obrari buruzko datu isolatuak ikasaraziz).
|
|
|
batetik, bigarren mailara zokoratzea ikasleari gaitasun literarioaz jabetzen lagun diezaioketen testuak. Beste
|
modu
batean esanda, ikasleen gaitasun kulturaletik abiatzearen garrantzia eta irakurgaien zailtasuna modu gradualean antolatzearen beharra bigarren mailan utzi dira. Bestetik, ikasleek izan ditzaketen literatur gustuei edota gai zehatzen inguruko jakin minei eta kezkei ez zaie behar besteko arreta eskaini.
|
|
2009
|
|
|
Berez ez dago argi kontzeptu horren azpian zer adierazten den: kultura hedatzeko transmisio
|
modu
bat, etnia baten adierazgarri diren ezaugarri zahar aspaldikoen irautea, tradizioak gorde dituenak zelakoak diren, bizitza ikusteko eta interpretatzeko modu berezi bat... edo denetarik apur bat.
|
|
|
Egia esan, kanpai deiak komunikatzeko
|
modu
bat izan dira auzuneko bizimoduan. Kanpaien lengoaia guztiz kodeturik zegoen, eta jendeak bazekien mezu bakoitza behar zen moduan interpretatzen.
|
|
|
Herri medikuntza apurka apurka baztertzen joan den arren, azken aldion berriro loratzen hasi da, beste
|
modu
batean bada ere. Sendabelar edo osabelar direlakoak gero eta gehiago erabiltzen dira; dendan erosiak izan arren.
|
|
|
Bigarren azpimultzoan, soka baten gainean salto egiteko olgetak daude, sokajantzan itxen gendun. Sokaka izaten zen olgeta horri deitzeko beste
|
modu
bat. Nesken olgetak izan ohi ziren eta gehienetan taldean burutzen zituzten, inoiz bakarrean ere egin ohi zen arren.
|
|
|
Odol lodiari aurre egiteko beste
|
modu
bat, odol atarate edo sangriak izan dira. Pertsonei ez ezik animaliei ere egiten zitzaien, abeltzaintzaren atalean ikusiko denez.
|
|
|
Oraindino oraintsura arte eta izan liteke gaur egun ere gehitxoago edo gutxiago irautea, umeek euren jatorriaz galde egiten zietenean euren gurasoei, hauek erantzun diferenteak eman izan dizkiete. Erantzun bide guztion helburua,
|
modu
batera edo bestera umeek ernaltze edo ugaltzearen gainean zuten jakingura desbideratzea zen.
|
|
|
Arra dugu tradizioko beste neurri
|
modu
bat. Erkoroa eta atzamar txikerra luzatu eta garaitikoak jaitsiz gero, surf arien modura, mutur batetik bestera dagoen luzerari esaten zaio arra, edo arra bete.
|
|
|
Kana izan da, luzera adierazten duen arren, abereen pisua neurtzeko erabili izan den beste neurri
|
modu
bat. Antzina oihalak edo eta luzeran erosi beharreko jeneroak neurtzeko erabiltzen zen.
|
|
|
dio esalegeak, aldaera biak batu ditugu eta. Artzain batzuen iritzian, bigarren aldaera apirilean aro txarra egingo duela esateko
|
modu
bat baino ez da. Baina badago lehenengo aldaeraren atzean ostentzen den pasartea gomutan izan duen lekukorik ere.
|
|
|
Azpiegituren garapen hori, ostera, orain dela gutxikoa da. Lehenagoko denboretan, autorik ez eta, oinez, astoz edo gurdiz ibili behar izaten zen sasoian, beste
|
modu
bateko bideak zeuden.
|
|
|
Eta, Gabonetatik San Jose ingurura arte, ardiak beste batzuen barrutietan edukitzeak abantaila izaten zuen, ardi satsaz soroak ongarritzea. Lantzarrak uzten zituenak trukean ardi satsa jasotzen zuen; hori izaten zen ordaintzeko
|
modu
bat.
|
|
|
Batzuen eta besteen ardiak bereizteko antzinako
|
modu
bat badago, belarrietan akatsak ipintzea. Etxe bakoitzak bere akatsa edo marka zeukan eta belaunaldiz belaunaldi mantendu egiten zen.
|
|
2011
|
|
|
" Kritika eta kritikoak azken euskal literaturan" artikuluan, esaterako, (1988) euskal literaturan egindako kritiken sailkapen
|
modu
bat ematen du: kritika deskriptiboa, linguistikoa, zientifikoa, kritikaren kritika, kritika" ad hominem", alegia.
|
|
|
Zenbat eta etxe handiagoa euki edo zenbat eta ondasun gehiago euki (lur, baso eta antzeko), hainbat eta handiagoa izaten zan dotea. Gozamena, jubilazino
|
modu
bat zala esan leiteke. Gurasoak bizi ziran etxera ezkontzen baziran, etxe haretako irabazi ekonomikoen zati bat hareei emon behar izaten jaken.
|
|
|
Busturiko jaubetzei eusten deutsie ondorengoek urrunetik, baina ez dabe bertora itzultzeko interesik agertzen. Ameriketara alde egitea, bestalde, ondo konpontzen ez ziran andra gizonak banatzeko
|
modu
bat be izan da. Amerikanuen semeak izan dira XX. mendearen azken herenera arte unibersidadera, gehienetan Salamancara, ikasketak egitera joiazan busturiar banakak.
|
|
|
Baserri batzuetan kuartu illune esaten jakon gela bat egoten zan eta hor gordeten ziran jatekoetariko asko, etxeko gelarik freskoena ha izaten zalako. Okelea kontserbetako beste
|
modu
bat berakatza botatea izaten zan, baina ez eban asko irauten; arin jan beharra egoan.
|
|
2012
|
|
|
Goizeko ihintza izan da garai horretan soro larreetan ura aurkezteko beste
|
modu
bat. Euskal Herri osoan ohitura zabala izan da goizalde horretan belar gainean ortozik ibiltzea edo biluzik txiribuelta batzuk egitea.
|
|
|
Herriko jaiak egun apartekoak izan dira lehen eta orain ere badira, beste
|
modu
batera izan arren. Aldi batean familia eta etxekoak batzeko egunak ziren.
|
|
|
egun, eguzki. Eguzkia ere jainkotzat hartu izan dela kontuan hartuta, Egu hori zeruko jainkoari esateko beste
|
modu
bat izan daiteke.
|
|
|
Auzokoen arteko beste laguntasun
|
modu
bat, mailegu materialak ziran. Bascrri batek sats nahikorik ez eukanean, hondino eraiki barria zalako edo ganadu gitxi eukalako, auzokoek satsa eroatea izaten zan ohikoena.
|
|
2013
|
|
|
Orobat, Amorebieta Etxanoko Udala eta Labayru Ikastegia aipatu behar ditut, haien laguntzarik gabe ez nukeen ikerlana bukatuko, eta bi erakunde horiekin batera Ines Gandarias, Andoni Agirrebeitia, Adolfo Arejita, Miren Ibarluzea eta Iñaki Sarriugarte, 2011ko deialdiko Santiago Onaindia bekaren epaimahaikideak. Ezin ditut ahaztu, bestalde,
|
modu
batean edo bestean lagundu didaten kideak: Jone Miren Hernandez, Mari Luz Esteban, Fernando Golvano, Santi Piquero eta Olatz Muñoz lankideak; eta Paco Etxeberria, Karlos eta Mikel Aizpuru, Idoia, Aitziber eta Xanti Zapirain adiskideak.
|
|
|
Emozioak azaltzeko modurik ez zegoenean, Joxek bertso sormenera jo behar zuen. Kasu horietan bertsoa sortzea arima sendatzeko ukendua izan zitekeen (Hernandez 2011), beste
|
modu
batean sendatu ezin daitekeena sendatu ahal izateko. Horrenbestez, inprobisazioa, kantu ozena edota madarikazio ozenak, horiexek dira gertakari tragikoek sortutako oinazea eta barneko ekaitza baretzeko lasaigarri bakarrak.
|
|
|
Aitona Joxek bere garaian egin zuen bezala, Xanti Zapirainek ere bertsolaritza darabil barneko sentimenduak ateratzeko: " norbere burua salbatzeko
|
modu
bat" 50 Iparraldean bizi zela, GALen ekintzetatik burua babestuz, lau urte egon zen ezkutuan. Ezkutuan egon zen bitartean, emazteak gordeta zegoen etxe aurreko jolastokira eramaten zituen alabak, aitak leihotik ikus zitzan.
|
|
|
Bazan alkarri laguntzeko beste
|
modu
bat, baina kasu honetan diru truke egiten zana. Hau da, alogerean egiten
|
|
2015
|
|
|
Euzkadiko partaideek, nukleoak behinik behin, bat egiten zuela ideia horrekin. Jeltzaleen abertzaletasunaren ideietatik aldentzeko
|
modu
bat zen hori, neurri batean Saizarbitoriak Ez naiz jatorra hartan abiatu zuena sinbolikoki. Saizarbitoriaren hurrengo belaunaldiko idazletzat jo daitekeen Muñozen artikulu berri hori, dudarik gabe, lehenaren 60ko hamarkadakoaren ildoan koka liteke.
|
|
|
Testua, haatik, Iturralderena da, eta horrek aditzera ematen digu ze punturaino izan zuten Potteko kide aktiboenek hainbat elementu komun haien heziketa eta garapen literarioan. Edo beste
|
modu
batera esanda, ze garrantzitsua izan zen beren arteko elkarreragina giro literario antzeko samar bat (umore beltza, Borges, itsasoa, ziutatea...) osatzeko, nahiz eta gerora bakoitzak bere bidea egingo zuen. Azkeneko sormenezko testua hiru ipuinek osatzen dute, hirurak Jon Casenavek idatziak.
|
|
|
Koldorekin arazo ideologikoa dago. Nik gauzak beste
|
modu
batera ikusten ditut. Berak apustu oso gogorra egiten duela iruditzen zait, oso modu literarioan, gainera.
|
|
|
Kanpotik erraza zen pentsatzea hauek ume mukizu irreberente batzuk baino ez dira beren poesia eta aldizkariekin, baina ez zen horrela, ez ginen apolitikoak eta probatua genuen
|
modu
batera edo bestera errepresioaren egurretik. Eta ez ginen bakarrak horretan.
|
|
|
Saizarbitoriaren Ez naiz jatorra testu sonatua gogora ekartzen baitzuen Ez gatz ez ozpinek. Euskaldunaren definizioaren auzia lantzen zuen, edo beste
|
modu
batera esanda, euskaldun izatea zer zen esaten zuten iritzi ezberdinak kritikatzen zituen. Hor esaten zen oraindik" jatortasunaren problematika bizi dugula".
|
|
|
Ongi legoke aldarrikatzea beharrezkoa dela merkatuaren edo merkatutik at, nahi bada ibiliko den industria bat edo artisautza
|
modu
bat, hobe bermatzea, eskaintza minoritario bat egingo lukeena. (...) Ene uste apalean, eragin ekonomikoak nekez justifika dezake txikiok ere, handiek bezala, merkatuaren esanetara jartzea.
|
|
|
Ezagun denez, hiru horiek ditugu egun euskal literaturaren kanonaren erdigunean aldeak alde kokatzen diren idazle garrantzitsuenetakoak, garrantzitsuenak ez badira. Pentsa, lehenago esan bezala, Hasier Etxeberriaren bosteko idazle guztiek hartu zuten parte
|
modu
batera edo bestera aldizkariotan. Horrek guztiak neurri ederra ematen digu ohartzeko zeinen garrantzitsuak izan ziren Ustela, Pott eta Oh!
|
|
|
Akordetan naz filosofia amaitukeran esan euskula gure irakasle batek, Urbano Gil-ek: ikasi dozuen guztia ahaztuten badozue be, ez dozue pen tsauko lehen lez; pentsauko dozue beste
|
modu
baten. Eta egia da.
|
|
|
Ni oso maiteminduta nengoan asignatura biokaz. Bera hasi zan guri beste
|
modu
batera irakasten: hartu liburu bat, irakurri, egin laburpena eta azaldu.
|
|
|
Tranbia eje bat zan, ardatz bat, eta horrek ekarten ebazan beharginak horreetara. Hori kapitalismoak sortutako
|
modu
bat zan bere beharrizanetarako, ez zerbitzu bat, kapitalismoarentzako zerbitzua baino.
|
|
2017
|
|
|
Gainera, idazleak iragazkitik pasatzen ditu bere oroitzapenak, batzuk ezkutatuz, bestetzuk mozorrotuz, nahieran ordenatu eta sailkatu egiten dituelarik. Kontzienteak gara oroitzea eta imajinatzea estuki lotutako prozesu mentalak direla, haien arteko mugak zehaztugabeak eta iragazkorrak direla (oroitzea iragana modu irudimentsuan berreraikitzea da, eta imajinatzea maiz oroitzeko beste
|
modu
bat baino ez). Kontzientzia horrek aintzinsolas zein gibel solasak sorrarazi ditu, zeinetan egileek irakurlea ohartarazten duten oroimenak tranpak ere badituela.90
|
|
|
Ideia postmodernistatzat ere jo daiteke, berriz, postmodernismoak gure errealitateirudikapenak bestetasun gune aldez aurretik sumatu gabeak azaleratuz aberastu egin daitezkeela uste baitu. Horrela, gauzak dezente sinplifikatuz baina akaso argigarria suerta daitekeen
|
modu
batean azalduz," interpretazio" batetik hurrengorako bultzada berezko une postmodernotzat har genezake, bultzada horrek lehenago edo geroago berekin ekarri ohi duen errealitate irudikapen egonkorragoa une modernotzat hartuz. Hartara, modernoak izateko lehenbizi postmodernoak izan behar dugula esan liteke, Jean François Lyotardek gustuko duen legez.23 Modernitatea eta postmodernismoaren arteko diferentzia erabakigarria da azkenak ez duela sinesten lehenak bezala hurrenkera historiko horrek helmuga behin betiko bat izan dezakeenik.
|
|
|
Ez, dekonstrukzioa eta postmodernismoa ez dira nihilismo edo axolagabekeriaren mezulari malapartatu hutsak. Dekonstrukzioari ez zaio dena berdin, eta gainontzeko arloetan bezala politikan ere modernitatearekiko bere zorra errekonozituz, utopia modernoak beste
|
modu
batez deskribatu eta berrinskribatu egin ditu politika bide berriak zabalduz utopismo berri bat, hala nahi bada. Zein dira, beraz, dekonstrukzioak arlo politikoan zabaldu konfigurazio berriaren nondik norako nagusiak?
|
|
|
Lagun izoztua n ere ugariak dira Goiori errealtasuna eta irrealtasuna hautemate lausoan nahasi egiten zaizkion uneak, batez ere Antarktikara bidaian zehar. Antarktika, estatu mugen bidezko munduaren egungo zatikatze politikotik at dirauena, zehatzezintasun eta erabakiezintasun postmodernisten metafora modura baliatuta dago Lagun izoztua n, irrealtasunsentsazioen sortzaile indartsu.219 Beste errealitate irudikapen bati irekitzen zaio Goio Antarktikara bidaian zehar, munduari Euskal Herria barne beste
|
modu
batez begiratzen ikasiko duelarik. Bada begirada berri horretan mundutiko aldentze bat, Goioren errealitate irudikapen zaharrean ardatza zen erabateko bat egitea galarazita suertatuko baita behin errealitateak gainditu egiten gaituela onartuta.220 Alan Wildek eten ironia deituriko horretan, bestalde, bada berant modernismoak iritsitako muturreko distantziatik mundurako hurbiltze nabarmena ere, Lagun izoztua n islaturik daukaguna:
|
|
|
(1274 orr. passim.); Mari Jose Olaziregi, Bernardo Atxagaren irakurlea (Donostia: ...zitza osorako, non bere buruaz konta dezakeen gauzarik printzipalena," ia printzipal bakarra", nerabezaroko ordu gutxi haietan jazotakora mugatzen dela iruditzen baitzaio.65 Beraz, oroitze ekintza batek eratzen du hemen ere kontakizuna, hasi eta buka, Camilo Lizardirena bezain akuilu larrikoa ez izanik ere, kutsu dramatiko handi samarrekoa badena, jasotako berriak bere bizitza osoa beste
|
modu
batez argitu eta ordenatzera behartu baitu Esteban, memorandum bat idaztera, berak hamabigarren ale horri emandako izena bide batez aipatuz.
|
|
|
Zer da différance? Galdera honi erantzuteko
|
modu
bat Derridaren De la grammatologie liburuan aurki dezakegu, bertan Ferdinand de Saussure hizkuntzalari suitzarraren teoria estrukturalistatik ateratzen dituen ondorioetan, hain zuzen ere.12 Zeinu linguistikoaren egitura osatzen duten adierazlea osagai materiala, fonemen segida eta adierazia osagai edukizkoa, esanahia eta bi elementuon arteko harremanaren arbitrariotasunaz haratago, 10 Osoko konta... Art and Politics (Londres:
|
|
|
adibidez, olio ontziak etxeko errautsak gordetzeko berrerabiltzen ziren, eta errauts hori lurra ongarritzeko erabiltzen zen. Iraunkortasunari dagokionez, esate baterako, gaur egungo erosio arazoen, ugalkortasun galeraren eta pestiziden pilaketaren aurrean, gizarte tradizionalek bazuten ortuaren kalitatea neurtzeko
|
modu
bat: lur hori zenbat belaunaldik landu zuten, alegia.
|
|
2018
|
|
|
Apur baten egon ondoren, zaldi gainean paratu zen eta taka taka irten zen etxatzetik, bularrek aire librean beste
|
modu
batera arnasa hartzen ziotela, hauspoa itzelean zabaltzen zitzaiola sumatzen zuelarik.
|
|
|
Diruak ez zuela liluratu, bizimodu on baten jabe izateak emango zion mizkintasunak ez zuela itsutu, aitortu zuen berekiko. Lagunen atzetik ez gelditzeko egin zuela, edo zeraman bizitza aspergarritik irteteko
|
modu
bat aurreikusi zuelako. Gehien baten, ez zelako ezer gertatzen bere bizitzan, egunero berdin zelako, dena geldi, hilik zegoelako.
|
|
|
Oraintxe ere oraindik, oihartzunez datozkidala gogortasun baldarrez bere hitzak gogamenera, arnasa betetzen zait. Nahiz eta den berbaduna, bene benetan izanez, basapizti buztandun bat baino ez, mandarraren ezaugarriak ipini behar ditu agerian edonola;
|
modu
batean ez baldin bada, zela edo hala. Baina berez, uste osoa dut, astapotro basto gorrotagarri bat dela izatez.
|
|
|
Ispiluak denboraren joana erakusten ziolako, batera edo bestera egin beharra eskatuz, hazijartze artifizialaren prozesua luzeegi joango zela iritzi zitzaion. Argi zuten lagun biek, bizitzari jasa emateko irtenbidea bilatueran, ez zutela asmatu; beste
|
modu
bat behar zutela aurkitu, ez hain aldatsgorakoa, errazagoa baino.
|
|
2019
|
|
|
Berritsuak ezkontzari eta gazteen etorkizun aukerei buruzko hainbat hausnarketa deslai egiten dituen bitartean, Giselek hartu duen trenak/ erabakiak bere gorputzaren kontrola aldarrikatzen du, diskurtso patriarkalaren iritzi guztiei aurre eginez. Eleberriko ahots gehienen ikuspuntuak, medikuenek, bereziki,
|
modu
batean edo bestean eskubide hori ukatu egiten diote, berritsuak galdera eta iritziak airean uzten dituen bitartean. Ansak dioen moduan, Saizarbitoriaren eleberrietan protagonista femeninoek duten tokiak ez du mozorrotzen sistema sozialean dutena.
|
|
|
Laburbilduz, eta bi eleberrien arteko konparazioa egin ondoren, zenbait alderdi azpimarragarritan bi narrazioen arteko kidetasunak ugari direla ondoriozta daiteke. Kontuan hartu behar da bi eleberrien amaieran bi protagonistak" onik" ateratzen direla beren emazteen heriotza
|
modu
batera edo bestera probokatu ondoren, beste bati egotzi baitiote errua eta erantzukizuna. Tratu txarren emailea lehenengoan senarra eta bigarrengoan andrea badira ere, bi gudetan emaztea atera da galtzaile.
|
|
|
Pertsonaia erabat asoziala dela islatzen da, horrenbestez. Beraz, gai serio eta tragiko bati buruz hitz egiteko, egileak ironia eta umorearen eskutik, pertsonaia nagusiaren eskastasuna agerian jartzen du eta beste
|
modu
batera transmiti ezin zitezkeen egoera edota sentimenduak azaleratzen ditu. Nola hitz egin bestela inkomunikazioaz, zeloez, gudari buruz eta sufrimenduari buruz, edo beren bizitza eta ingurukoena hondatzen dutenen mundu ikuskeraz eta jokaera naturalizatuaz?
|
|
|
Fikziozko unibertso garatuenei mitologia deritze literaturaren teorian eta kolektiboak garaturiko narratiba mitikoak kokatzen diren unibertso literarioak izendatzeko
|
modu
bat da, hainbat idazlek partekatu dutena mendez mende, hala nola mitologia grekolatinoa. Oso bestelakoak dira, aldiz, fikzio unibertso artifizialak, egile batek garaturikoak, hala nola, Tolkienek sorturikoa Erdiko Lurraldean kokaturiko narrazioetan.
|
|
|
Ondorioz, literatur lan hau ikasleekin landu nahi duen irakasle horri laguntza txiki bat eskaintzeko
|
modu
bat da material hau eta aldi berean, Beste Gerrako kronikak. Bikote harremanak eta indarkeria Ramon Saizarbitoriaren eleberrigintzan izeneko lanean aztertu ditugun alderdi nagusi horiek ikasleekin modu praktikoan partekatzeko aukera gisa ikusten dugu.
|
|
|
Nena, txiki bezalako ezizenak lehenengo egunetik erabiltzea nagusitasuna adierazteko
|
modu
bat da.
|
|
|
" Bere ondorioetan, Cillerok polizia eleberrien sorrera eleberri errealistarik ezaren ondorio bezala ikusten du; bestela esanda, gerra ondoren (1940) idazleek bizi zuten egoera politikoaren aurrean, errealitate gordina errepresentatzeko
|
modu
bat. Beste ondorioetako bat, gure tesiaren gaiaren inguruan bilbatzen dena, genero honetan emakume idazleen eskasia eta pertsonaia femenino edota emakume detektibeen hutsunea da.
|
|
2021
|
|
|
Buruz ikasiko dituzten eta gozatuko dituzten testuak izango direlako askorentzat bakarrak adin horretan. Nik uste dut hori dela
|
modu
bat irakurtzera iristeko gero Jasone Osoro, Eider Rodriguez edo Bernardo Atxaga. Eta hori iruditzen zait ez dela bigarren mailan jartzea, baizik eta horra iristeko aprobetxatzea dauzkagun olatuak.
|
|
|
Eta nik baditut hainbat tresna adin bat dudalako eta hau prozesu bat da. Eta ateratzen badituzu hiru ezaugarri, ba hiru ezaugarri atera dituzu, eta ez baduzu ateratzen gaia eta beste
|
modu
batean interpretatzen baduzu, hori ere balekoa da. Pentsatzea, dastatzea, pentsatzea ea sasoi horretan zergatik idazten zuten modu batean edo beste modu batean, ikustea guk eskuartean dugun batuera ez dela egon beti, egon direla beste euskalki batzuk eta beste zailtasun batzuk...
|
|
|
Eta ateratzen badituzu hiru ezaugarri, ba hiru ezaugarri atera dituzu, eta ez baduzu ateratzen gaia eta beste modu batean interpretatzen baduzu, hori ere balekoa da. Pentsatzea, dastatzea, pentsatzea ea sasoi horretan zergatik idazten zuten
|
modu
batean edo beste modu batean, ikustea guk eskuartean dugun batuera ez dela egon beti, egon direla beste euskalki batzuk eta beste zailtasun batzuk... Gauza guzti horiek azaltzen ditugunean, ikasleak ulertzen ditu horiek, eta errazagoa da.
|
|
|
Eta ateratzen badituzu hiru ezaugarri, ba hiru ezaugarri atera dituzu, eta ez baduzu ateratzen gaia eta beste modu batean interpretatzen baduzu, hori ere balekoa da. Pentsatzea, dastatzea, pentsatzea ea sasoi horretan zergatik idazten zuten modu batean edo beste
|
modu
batean, ikustea guk eskuartean dugun batuera ez dela egon beti, egon direla beste euskalki batzuk eta beste zailtasun batzuk... Gauza guzti horiek azaltzen ditugunean, ikasleak ulertzen ditu horiek, eta errazagoa da.
|
|
|
Balorazio horrekin bat dator MIR1 Testuliburuek beste antolaketa bat zutela esplikatzen du MIR1 ek, eta alderdi linguistikoa eta literarioa banatuta ematen ziren, gehienetan lehenengoaren mesedetan. Era berean, material horren kalitatea zalantzan jartzen du, eta horren arrazoien eta materialak berak izandako garapenaren berri ematen du, eta horrekin batera, horrek literatura irakasteko
|
modu
bat zekarrela, irakas jarduna baldintzatzen baitzuen:
|
|
|
" Lehen esan bezala, nik Axularren Gero ren hitzaurrea Imanol Epeldek rapeatuta jartzen diet eta
|
modu
bat da lotzeko. Fernando Morillo idazle azpeitiarra ere iristen zaie.
|
|
|
Eta, horrek eragina du ikasleek hartzen duten arduran eta jarreran, bai bere burua ebaluatzerakoan, bai kideak baloratzerakoan. Ikasleek euren ebaluazio prozesuan egiten duten ekarpenak eragin erreal eta esanguratsu bat izan ezean, batzuetan, horiek ez diote seriotasunik eta baliagarritasunik ikusten, eta
|
modu
batean zein bestean baldintzatutako balorazioak egiten dituzte, besteak beste, segurtasun falta, lotsa edota axolagabekeriaren ondorioz. Ikasleak parte hartzeko prest agertzen dira, baina deseraikitzen zaila izan daitekeen egiteko modu batzuk sortzen joan dira.
|
|
|
" Gauza bat da zer kontatu nahi duzun edo zer jaso nahi duzun, eta beste bat da nola jaso nahi duzun" (IEE1). Era berean, dituen formatu desberdinen bidez literatura etika esplikatzeko
|
modu
bat dela uste du. Bere esanetan, literatur testuek arazo etikoak azaleratzen dituzte behin eta berriz, eta errealitatearen ikuskera desberdinetatik heltzen zaie emozioak baliatuz.
|
|
|
Eta hori da, bere iritziz, gaur egungo telesailek egiten dutena, baina beste formatu eta erreferente batzuen bidez, eta hortik euren arrakasta. Bideo-jokoekin antzeko zer edo zer gertatzen dela dio, nahiz eta horietan etika beste
|
modu
batez ulertu litzatekeen: hau da, pertsonaia edo abatar bihurtzen uzten dio nerabeari eta errealitatean gertatu ezin den fikziozko istorio bat bizitzea ahalbidetzen dio (IEE1).
|
|
|
Idatzizko zein ahozkoa. Gure herri izaera ezagutzeko
|
modu
bat delako".
|
|
|
Edonola ere, erreferentziazko lege dokumentua den heinean, curriculumak hainbat elementu ezartzen dituela oroitarazten du EIAE3 k eta horiek testuliburuak nahiz material didaktikoa baldintzatzen dituztela erabat. Curriculumaren inguruko
|
modu
bateko edo besteko ezagutza izanda ere, irakaslea ikasturtean egin behar duenaz eta lortu beharrekoez jabetuta dagoela argitzen du, eta horrek nolabaiteko" estresa" eragiten duela irakasleengan, ugariak eta askotarikoak baitira eskakizunak. Irakasle roletik mintzatzen da bide berean IE2 ere eta curriculumak duen abstrakzio edo orokortasun mailan kokatzea" zail" egiten zaiola aitortzen du, eta horrezaz gain, lege markoaren eta gelako errealitatearen artean arrakala antzematen duela gaineratzen du.
|
|
|
Ulermen gaitasunari buruz esaten zen moduan, sorkuntzan ere nork bere buruaz duen irudia eta konfiantza indartzea garrantzitsutzat jotzen du DGIR1 ek. Ez hori soilik; literatura sortzearen inguruan partekatzen den iritzia eta balioespena
|
modu
batekoa edo bestekoa izatea funtsezkoa den moduan, horrek norbere buruarekiko pertzepzioan ere nola eragiten duen baldintzatzailea izango da nerabe batek sortzen duen edo ez erabaki behar duenean. Horrezaz gain, eredu errealak eskaini behar zaizkiela dio LIR2 k, euskal literaturan edo inguru hurbilean egon daitezkeen erreferentziazko sortzaileak hurbilduz, baina sortzaile ere diren eta identifikagarritasunean traktore izan daitezkeen berdinkideei ikusgarritasuna emanez.
|