|
2009
|
|
|
Hala ere, iruditzen zaigu hemen eskuratzen ditugun aukerak baliatuz arkitektura interesgarria egin daitekeela. Eta egitearekin esan nahi dugu arkitektura gauzatu beharra dagoela, paperetik harago
|
joan
beharra dagoela. Arkitektura ez da marrazkia, edo hasierako proiektuaren egitasmoa, azkenean egikaritzen dena baizik.
|
|
|
Mmm? grazia egiten dit,
|
joan
eta etorriko prozesu bat egin duzuela ematen du; hasiera batean oso azterketa sakona eta poliedrikoa egin duzue, gai antropologikoak, formalak eta prozesualak uztartuz. Horrek, denbora pasatu ahala, kartel baten itxura hartu zuen, ekoizpen material batera heldu zineten.
|
|
|
Horrek, denbora pasatu ahala, kartel baten itxura hartu zuen, ekoizpen material batera heldu zineten. Eta ostera atzera
|
joan
zineten, objektu batetik prozesu bat adierazten zuen errepresentaziora helduz.
|
|
|
dokumentazio lan ikaragarria egin genuen. Bidean, alde eskultorikoak gutxika garrantzia galtzen
|
joan
ziren, eta beste zenbait gauzak irabazi.
|
|
|
Proiektua oso plurala izan zen. Adibidez, Tabakaleran sutesimulazio bat egin genuen, ke makina batekin ibilbide bat betetzen
|
joan
zen, eta bitartean prozesu guztia bideo eta argazkietan dokumentatu genuen. Ideia hori Madrid Procesoseko proiektuan bururatu zitzaigun, Madrileko suhiltzaileekin egiteko.
|
|
|
Espainian, artean, lurraldea definituko zuten erkidegoak asmatu ziren, zentralismo basatitik deszentralizaziora iraganez. Arkitektura eskolak ugaritzen
|
joan
ziren (tradizionalki Bartzelona edo Madrileko eskolek hartzen zuten bere gain estatuko ikasle zama handiena). 1979ko data baino bi urte lehenago, Bartzelonara eskolak emateko asteroko joan etorria egiten zuen Luis Peña Gancheguik azkenengo kurtsoak Donostiara eramatea erabaki zuen, ETSABko lemapean bost urtez egongo zen Donostiako Arkitektura Eskolari hasiera emanez.
|
|
|
Arkitektura eskolak ugaritzen joan ziren (tradizionalki Bartzelona edo Madrileko eskolek hartzen zuten bere gain estatuko ikasle zama handiena). 1979ko data baino bi urte lehenago, Bartzelonara eskolak emateko asteroko
|
joan
etorria egiten zuen Luis Peña Gancheguik azkenengo kurtsoak Donostiara eramatea erabaki zuen, ETSABko lemapean bost urtez egongo zen Donostiako Arkitektura Eskolari hasiera emanez. Iruñeko eskolak 1954 urtetik ziharduen arkitekturaren irakaskuntzan, eta 1979 urtean Leopoldo Gil Nebotek arkitektura eskolaren zuzendari kargua onartu zuen.
|
|
|
Autonomo, faltsuaren? arazoa larrituz
|
joan
da hainbat lan esparrutan, arkitekturaren mundua barne (abokatuak dira, arkitektoekin batera, deformazio hau pairatzen duten beste lizentziatuen kolektibo handia). 40 urtetik beherako profesionalek, maiz, ezegonkortasun egoera batean murgilduta ikusten dute beren burua.
|
|
|
–Beste modu batean ulertzen ditut arkitekturitza horiek, ez zuk ulertzen dituzun moduan. Arkitektoa orkestrako zuzendaria da, eta agian orkestra osatzen duten 50 instrumentuetatik bi edo hiru jotzen badaki ere, ezin da harago
|
joan
. Beti aukeratu duzu, garapen edo kontzeptu arkitektoaren artean aukeratu?.
|
|
|
Gai horri jarraiki, esan beharra dago, 1970ean sorrera izaten hasi ziren Ingeniaritza eta Arkitektura taldeak (IDOM, LKS, eta beste) gaur egun tamaina handiko taldeak direla, eta bertan arkitekto ugarik topatzen duela bere lanpostua. Beste aukeretako bat, administrazioak eta berari atxikitako enpresak puzten eta ugaritzen
|
joan
diren heinean, eurentzako lan egitea da. Esan beharra dago hortaz, arkitekto batek lanerako dituen aukerak zabaldu egin direla, eta aukera ugaritasun horrek asko zabaltzen duela arkitektoaren izateko era.
|
|
|
Badirudi proiektu honekin musikaren munduaren eta arkitekturaren arteko, feedback? antzeko bat bilatu dela,
|
joan
eta etorriko prozesu bat. Musikatik jaso duzuen horren zati bat bueltatu diozue musikaren munduari.
|
|
|
Horrela, bilketa espazio guztia, sukaldea, etab. gordetzen zituen altzari longitudinal batek bitan, gau eta eguneko guneetan, banatzen zuen planta batekin lanean hasi ginen. Baina, diru falta zela eta, proiektua ez zen aurrera eramaten, beste obrak egiten
|
joan
ginen, baina urteak aurrera zihoazela, proiektu hau noizean behin gure mahaietatik agertzen zen. Azkenean, berriz hartu genuenean, luzerako altzari hori zatitan banatu eta gurpilak jartzea erabaki genuen.
|
|
2010
|
|
|
Horregatik hori lortzeko eraikuntza sistemak pentsatu eta erabili behar dira. Elementu zehatzak prefabrikatzerantz
|
joan
dira.
|
|
|
Xabier Unzurrunzaga Dubaitik etorri berria zen elkarrizketa egin genu en egunean. Hango esperientziatik ere ikaskuntzak jasotzeko asmoz
|
joan
da. EHUko irakasle izateari berriki utzi badio ere, Xabier bere ohiko pasioaz jardun zaigu urteetan jasotako bizipenak partekatu nahian.
|
|
|
2UDLQ DUWH, HW [HEL] LW] D SXEOLNRDUHQ SROLWLND HNRQRPLD DEDJX nearen eskutik
|
joan
da, berau suspertuz.
|
|
2012
|
|
|
Espainiako Arkitekto Elkargoetan jasotako datuen arabera, 2006an 113.041 bisatu erregistratu ziren eraikin berrien zuzendaritza lanak egiteko. Zifra hori 2007tik aurrera murrizten
|
joan
da eta 2011 urtean 24.285 bisatu zenbatu direlarik, jaitsiera horretan egungo krisi ekonomiko larriak izan du, bai, bere isla.
|
|
|
Maite edo gorroto, energia eta gizartea eskutik
|
joan
dira, suaren aurkikuntzaz geroztik. Egungo munduko botere banaketa ere, energiaren erabilera horren araberakoa da.
|
|
|
70eko hamarkadan jaio zen ingurumenaren zainketari buruzko kontzientzia gizartean. Lehenengo urteetan zehar, erregulazio neurri gehienak industria astunen emisioak murrizten saiatu ziren, baina denbora aurrera
|
joan
ahala, neurriak beste esparru batzuetara zabaltzen hasi ziren, eraikuntzaren industriara esaterako, neurrien eragina handiagoa izan zedin. Lehenengo urteetan, horrek materialen ustiatze lanetan eta eraikitze prozesuan emititzen ziren gas kaltegarriak eta energia kontsumoa murrizten saiatzea ekarri zuen, baina 80ko hamarkadaren bukaeran eraikinen bizitza erabilgarri guztiari erreparatu behar zitzaiolako kontzientzia zabaltzen hasi zen.
|
|
|
Lehen aldiz ekoizten denean beharrezko kontsumo energetiko eta gas emisioak dezente altuak diren arren, altzairua urtu eta beste forma bat emateak energia gutxiago eskatzen du, eta gas emisioak ere askoz txikiagoak izango dira. Gainera, altzairu birziklatuaren kalitatea eta lehen aldiz ekoizten denarena berdin berdina da, inolako alderik gabe, eta prezioak eta garraiatu beharreko distantziak behera egingo dute, ez baitago berriro lehengaia dagoen lekuraino
|
joan
beharrik.
|
|
|
Egoera larri horren aurrean, Europar Batasuna (EB) diagnostikoa eta estrategia doituz eta finduz
|
joan
da azken hamarkadan zehar. Europako Kontseiluak, 2011ren hasieran, EBren konpromisoa berretsi zuen berotegi efektuko gasen isurketak (BEG) 2050ean% 80 eta% 95 artean murrizteko, 1990eko mailarekin konparatuta (Europako Batzordea, 2011a); orain dela ez hainbeste, isurketak 2050ean murrizteko helburua% 50ean gutxienez jartzen zuen EBk.
|
|
|
Formaren aldetik ere, eraikina arestian aipatutako bi eremu haien zordun da. Bide estali batek atari ematen die arraunketa ez beste erabilera guztiei lehen solairuaren mailan, behe solairuko
|
joan
etorriekin gurutza ez dadin. Oinezko bide horrek, Lezo bideko aldapatik moilarainoko pasabide batekin, bolumen osoa iparretik hegora zeharkatzen duen talai berri bat osatuko du, parke eta portuaren behatoki izango dena.
|
|
|
Pilota negozio bihurtzen hasi zenean, pilotalekuak estalkiekin eta itxiturekin osatuz
|
joan
ziren eta jokoa gure herrietako kaleetatik desagertzen hasi zen.
|
|
|
Azken urteetan hirigintzan hiri hazkuntza eta hiri diseinuan kezkaturik eraikuntzaren zoramenari jarraiki, etxebizitzak eraikitzeko lurzoruen sailkapena lehen mailako helburu bihurtu da, eta gainerako eskakizunak behar horren pean zehaztu izan dira. Paradoxikoki, ingurumenarekiko sentsibilitatea handituz
|
joan
da eta hirigintzara ere iritsi da. Adjektibazioaren jokoan sartu da hirigintzako diziplina, hirigintza iraunkorra, hirigintza ekologikoa edota berdea definitu dira.
|
|
2013
|
|
|
Lehen aipatu bezala, XIX. mendean zehar eta inbertsio ekonomiko handiei esker, bainuetxeak handitzen
|
joan
ziren, aisialdiarekin lotutako funtzio berriak bereganatu zituzten gerora ezagutu ditugun eta urtero milaka bisitari jasotzeko prest zeuden instalazio konplexuak bilakatuz.
|
|
|
Saiatuko naiz neure burua azaltzen: turismotzat hartzen dugu, oro har, nonbaitera
|
joan
eta bertako errekurtsoak baliatuta ondo pasatu edota erlaxatzea. Naturaz, berriz, normalean ulertu ohi dugu ukitu ezin daitekeen eta babestu beharra duen izaki bizidunen multzoa dela; biak nahastuz, nire ustez hezkuntzaz berbetan ari gara, jasangarritasunaren hezkuntzaz hain zuzen, zeren eta, arraroa badirudi ere, naturarekin bat ikasiz ere ondo pasa baitaiteke edota erlaxatu baikaitezke.
|
|
|
Hasiera batean polinesiar uharte guztien aurkikuntza zorte kolpe bat besterik ez zela uste zen arren, adituen inbestigazio lanek espedizioak ongi pentsatuak eta antolatuak zeudela erakutsi dute. Polinesiar uharte guztiak mendebaldetik ekialdera deskubritzen
|
joan
ziren, haize nahiz korronteen aurka gezurra dirudien arren, hegaztien migrazioen norabideei jarraituz. Horrek argitzen du Pazko uhartean polinesiarren ohiko lanabesak edo abeltzaintzarako animaliak aurkitzea.
|
|
|
Can Ricart fabrikaren ezaugarririk adierazgarriena bolumen edo nabeek sortzen duten espazio sekuentzia da. «Hiri barnean eraikitako hiria» dela esan dezakegu non zenbait nabek hiri trama propio bat sortzen duten eta haien disposizioak espazialki oso aberatsak diren hutsuneak sortzen dituen (barnekaleak, plaza irekiak, etab.). «Bete hutsune» joko hau proiektu originalean agertzen da (1853) baina urteetan zehar egin diren zabaltze lanen bitartez ideia hori indartzen
|
joan
da.
|
|
|
Gaur egun Sant Marti barrutian eta bereziki Poblenou auzoan aurkitu dezakegun partzelazio konplexu eta irregularra aipatutako eta guztiz aurkakoak diren bi partzelazio sistemak aldi berean izatearen ondorioa da, alde batetik, nekazaritzapartzelazioa, eta, bestetik, Cerdàren lauki sarea. Zabalgunearen lauki sarea aurretik zeuden eraikin eta bideetara egokitzen
|
joan
da, eta, ondorioz, etxadi asko egokitu egin behar izan dira irtenbide berezi eta konplexuak bilatuz. Can Ricart fabrika egokitzapen prozesu horren adibide argi bat dugu.
|
|
|
Industria nagusi izan den hirietako periferietan, erdigunean bertan edota ur fronterik erabilgarri eta produktiboenetan Iraultza industrialaren garaitik ezartzen
|
joan
ziren egitura zaharren fabrika eta estruktura arkitektonikoak, euren funtzioak aldatuz mantentzeko eta zaharberritzeko joera erlatiboa, hiri postmodernoaren paradigman nahiko berria izan daitekeela adierazten digu François Choayk; «ondarearen berrasmatzea» hitzekin definitu duen terminora jotzen badugu. Ezen, kulturaren asimilazio sistemek, neurriz eta testuinguruz erabat kanpo daudenean, paradoxa moduan bada ere kontserbatu nahi duten esentzia historiko oro suntsitzen amaituko dute, interpretazio finko eta jakin batzuen menpean izozturik gelditu arte.
|
|
|
jarri nahi zuen. Eta, aldi berean, heriotza (falta den hori,
|
joan
den hori) atzera itzultzen zen metamorfosia egin ondoren, pistaren hutsune handiari konsistentzia emanez, izatea eratzen duen ezerezaren moduan.
|
|
|
Urteen
|
joan
etorrian, 1980ko eta 1990eko industriaren ondorengo hirian balio erantsiak sor zitzakeen espazio antzu legez gelditu zen Zorrotzaurreko lurmuturra, etorkizunerako hamaika aukerarekin inoiz ere Bilboko hiri berreskurapenean bere momentua aurkitu ezinik. Aipatu egoerak ez zituen oztopatu ur bazterreko espazio horretarako paper gainean marraztu ziren hainbat aurreproiektu, gehienak nazioarteko master eta workshop etan landutako ideiak (Nafarroako Unibertsitateko, Euskal Herriko Unibertsitateko eta Harvard-eko Unibertsitateko arkitektura eskolak tartean).
|
|
|
Kapitalismo berriaren eta gaur egungo mugitzeko erraztasunaren eta malgutasunaren laguntzarekin sortzen diren lan egiteko modu berriak kritikatuko ditu lehenik, gizartearengan dituzten ondorioengatik, gero arkitekturari eta bereziki hiri eta gizarteari dakarzkieten aldaketak zorrotz kritikatzeko. Berak kapitalismo berria (New Capitalism) orain arteko lan sistemaren paradigmaren aurka doala (hau da, ikasi/ praktiketan hasi/ pixkanaka igotzen
|
joan
/ erretiroa hartu sekuentzia) eta langileen mugimendu konstantea laguntzen duela argudiatuko du, lan zehatz eta denbora zehatz baterako kontratuak sortuz, alegia. Horren adibidetzat ematen du Silicon Valley ko kontratuen batez besteko iraupena 8 hilabetekoa izatea.
|
|
2014
|
|
|
Modernitatearen puri purian, arkitektura, marrazkigintza, egilea eta egilearen nortasuna modu berezituan agertzen dira, gerora gauzatuko diren «markazko» arkitekturen aurrekari bat balitz bezala. Nabarmentzekoa da nola, Modernitatearen etorreratik, arkitekturako maisuen marrazkiak gero eta estilo pertsonalagoz janzten
|
joan
ziren.
|
|
|
Florentziako garrantzizko obra askok, Santo Spirito eliza kasu, planta eta maketa baten erabilera hutsarekin burutu ziren. Ohitura hori gutxinaka apurtzen
|
joan
zen, eta jada
|
|
|
Hortaz, historio labur honetan azaldu dugun bidea
|
joan
eta etorrikoa dela eman dezake; esan bezala, greziarrek zein gotiko aroko harginek eraikinaren «ideia», eta ez «proiektua», zuten buruan. Nolabait, marrazten zena marrazten zenean ez zen eraikina, eraikina sortzeko prozedura edo algoritmoa baizik.
|
|
|
Diagramak izateko jaio ziren arkitektura marrazkiak, hau da, modu argi eta laburtuan agertzeko irudizko moduak. Marrazki horiek garatuz
|
joan
ziren, berezko gorpuzkera izatera heldu arte; are gehiago, egikaritzarik gabeko proiektuak sortu egin ziren, ideien espresabide hutsalen tankeran. Teknologia berriek, «hodei» digitalean sortzen direnek, mendeetan zehar guztiz estandarizatuta zegoen proiektu formal hori iraultzeko aukera ematen dute, interpretazioa jokoz kanpo utzita.
|
|
|
90eko hamarkadan garatu zen CLT sistema Austrian eta Alemanian, eta gutxika Europako zein AEBko merkatura irekitzen
|
joan
da. Jatorrian, Austriako industria eta unibertsitateen arteko elkarlanetik sortutako produktua da eta 2000 urtetik aurrera jaso zuen CLTak berebiziko bultzada, nolabait green joera zela-eta, eta homologaziorako eta hedapenerako jaso zituen laguntzak zirela-eta.
|
|
|
Pertsona helduak bere buruaren kontrola duen bitartean, nolabaiteko tresnen bitartez bere eguneroko zereginak egiteko erraztasunak izan ditzan saiatzen gara. Nolabait, hegazkinetako pilotu automatikoak bezalakoa da, hegazkina bakarrik
|
joan
daiteke, betiere pilotuak gertatzendenaren kontrola du, baina ezbeharren bat gertatuz gero, automatikoki neurriak hartzen dira bai hegazkinetik beretik, bai kanpoko laguntzaren bitartez.
|
|
|
Hark aurkeztu zidan Prof. Utida eta 1984an Tokiora bizitzera
|
joan
nintzen, bertan tesia garatzeko asmoarekin. Japonian nengoela, Toyotaren TPS aztertzeaz gain, Sekisui Heim, Sekisui House, Daiwa Homes, Misawa Homes, Pana Homes eta beste hainbat aztertu nituen.
|
|
|
Victoriok ederki bete baitzituen bailarako zirrikitu guztiak. Baina Victorio
|
joan
da eta tokia egin du.
|
|
|
Autoeraikitako eta ekologikoa zen etxe baten proiektuak
|
joan
etorri asko izan zituen hasi aurretik. Ikerrek jada urte batzuk zeramatzan bizi aukera ezberdinak baloratzen (non, noiz, etab.) eta proiektu hau hasi aurretik autoeraikuntza eta bioeraikuntzari buruzko ikastaro batzuk egin zituen, lagun batzuei beraien etxea egiten lagundu zien eta bidaiatuz munduko leku ezberdinetako tradiziozko eraikuntzak ikusi zituen.
|
|
|
Etxea neurrira egin genezake eta gauza pertsonalak, artistikoak edo esperimentalak egin ditzakegu, eta hori eraikuntza normal batean egitea ezinezkoa edo oso zaila da. Horregatik, hasierako ideia aldatuz
|
joan
da, gehiago gustatzen zitzaizkigun gauzak ikusten gindoazen bitartean. Jende askoren laguntza izan dugu, bakoitzak ahal zuen mailan, eta horrek eragin handia izan du.
|
|
|
Mundu guztiak bere ahotsa eta papera izatea nahi genuen. Konfiantza, gogo eta sen onarekin, arazo guztiak konpontzen
|
joan
dira.
|
|
|
Espazio fisiko edo/ eta onirikoaren eraikuntza bestearekin partekatzen dugunean, komunitatearen eraikuntzaz ari garela esan genezake. Azken hori, komunitatearen eraikuntza, modernismoaren garapenarekin neurri batean baztertzen
|
joan
den eragiketa dela hautematen da, gehiegizko industrializazioa jasan duen merkatu batean guztiz bukatutako eta bere baitan itxiak diren objektuak kontsumitzen ditugun heinean. Ez dago esku sartzerik objektu horietan, nahiz eta esanahi jakin batekin eraikitako/ ekoitzitako objektuak izan.
|
|
|
Azkenean, eta bide luze baten ostean, 2010 urtean Bilboko Udalak Masustegi auzoko lurrak erosi egin zizkien Miguel de la Viaren oinordekoei, aldameneko Arraiz mendiko lur eremu batekin batera, 1,75 milioi euroren truke. Horrela, eta behingoz, auzoa udal planeamenduko ordenazioan sartu zen, eta gutxinaka gutxinaka, etxe guztien egoera legeztatzen
|
joan
da, biztanle bakoitzak udalari 500, ko diru kopurua ordaindu eta gero, lurraren jabe egitearren. Guztiek kopuru berdina, orube edo etxearen tamaina ezberdina izanda ere, modu sinbolikoan.
|
|
|
Langile gehiago iritsi ahala, auzoa hazten
|
joan
zen. Langileak harrobira lanera etortzen ziren, edo Bilbo inguruko beste enpresa edo lantegi handietara.
|
|
|
Hasierako urteetan auzoak ez zeukan ezer. Etxe arteko bidexka estuak egiten
|
joan
ziren, maldan gora eta behera, batetik bestera mugitu ahal izateko. Urik ere ez zegoen.
|
|
|
Beranduago, udalak auzo ondotik jaisten zen errekasto batean presa txiki bat egin zuen, eta auzokoek bertatik egin zuten, euren kabuz, ur hornidura auzora, auzoko lehenengo iturria sortuz. Gutxika, etxeetara ur banaketa egiten
|
joan
ziren. Betiere, euren kabuz.
|
|
|
Dirua eta baliabideak lortu ahala, joaten ziren etxea handitzen. Eta horrela
|
joan
zen auzoa hazten, egun ezagutzen dugun 3.000 biztanletik gorako auzoa izan arte.
|
|
2015
|
|
|
Orain arteko adibideak aisialdirako ekintzenak izan dira, baina beste horrenbeste gertatzen da premia premiazko elikagaien salmentarekin, hau da, merkataritzarekin. Gizartearen ongizate ekonomikoaren
|
joan
etorrietara egokitu behar izan dute merkataritza guneek. Garaiko aginteek, erregealdiek, gizartea kontrolpean edukitzeko hiribilduak bultzatu nahi zituzten (Martin, 1993); horretarako harresien babesa eskaintzen zieten herritarrei.
|
|
|
Espazio publikoaren oinarrizko bokazio hori galbideratu duten politika publikoak areagotzen
|
joan
dira, gure herri eta hiriak, ekonomia eta turismo lobbyen interesen alde (eta zoritxarrez, politikari batzuen interes partikularren alde) merkantilizatu, pribatizatu eta zelatatuz. Praktika horren erakusle garbia da, adibidez, Bartzelonako Güell Parkean gertatutakoa.
|
|
|
Politikariek (eta teknikariek) legitimitatea galdu duten garai honetan beraz, espazio komunak beste abiapuntu batzuetatik «eraikitzen» (forma, itxura, giroa, identitatea, erabilera dinamikak?) hasi behar dugu. Espazio berria, «kanpotik» (instituzioetatik, administraziotik) emanda datorren agertokia izan beharrean, egunerokotasunean gertatzen diren erabileren,
|
joan
etorrien, ohituren eta gatazken emaitza (Lefebvre, 1972) izatea bermatu behar dugu. Bertan parte hartzen dutenen eta hartuko dutenen (bizidun zein bizigabe) etengabeko elkarrizketa eta harremanen ondorioa izango da espazio komun berria, etengabeko negoziaketaren ondorioa; hori da parte hartzea.
|
|
|
Lehenengo, gatazka eta botere desberdintasunak ulertzeko informazioa bildu, azaldu, eta eskuragarri egitea. Ondoren, konponbidea bilatzeko tresnak ematea, eta, azkenik, aurrerantzean behin eta berriro sortuko diren gatazkak ebazteko negoziaketa dinamikak erakustea, guztiak botere eta parte hartze parekidea bereganatzen
|
joan
daitezen.
|
|
|
Gero eta ugariagoak dira espazio publikoa berena ez delako sentimendua duten hiritarrak eta gero eta ugariagoak ere espazio publikoaren erabileraz baztertuak direnak. Espazio publikoa hiritar libre eta berdin guztiek lanera edo kontsumitzera
|
joan
etortzeko erabiltzen duten espazioa da, aniztasuna ukatzen duen espazioa (Delgado, 2011).
|
|
|
Espezializazioa espazio pribatu batean, antzerki, musika edo zezenketa erakustaldi pribatu baten modura. Eserlekuak betirako eraikiak eta hasieran estali gabe baziren ere, denboraz estaltzen
|
joan
ziren. Jai Alai izenez ezagunak egingo diren eraikin haien arrakasta lurralde guztietara zabalduko zen eta publikoak ziren pilota plazak, kasu askotan pribatuak izango ziren espazioak osatzeraino.
|
|
|
Horrela sortu zen nire paisaiarekiko interesa beraz. Karrera amaitu eta gero, Ingalaterrara
|
joan
nintzen, eta hasieran paisaiaren arkitekturan trebatzen aritu banintzen ere, oso urrun geratzen zen zerbait zela iruditu zitzaidan biologiatik etorrita eta hortaz paisaiaren plangintzara jo nuen. Hala, iruditu zitzaidan aproposagoa zela niretzako paisaiaren plangintzaren arloan graduondoko ikasketak egitea, eta horretan lan egiteko apustu zaila egitea Euskal Herrira bueltatutakoan.
|
|
|
Egoera txarragoan zeuden beste langileei egindako alokairuek eta abere eta baratze iraupen ustiapenak egonkortasuna ekarri zieten auzuneko betiko biztanleei, eta, lanabes txabolez aparte, eskola eta beste eraikin batzuk eginez
|
joan
ziren. Hori guztia, Loma jeneralak baretutako 1890eko matxinadaren ondoren, bizi kalitatea hobetzeko ekimen baten ondorio da (Leseduarte, 1996).
|
|
|
Elkarteak, beraz, Trapagarani buruzko kontakizun koherente bat eraiki zuen, gutxi antropizatutako eta edertasun bereziko gune natural bezala. Erabateko bilakaera jasaten du atzerriko konpainiek burdin mea erauzi eta esportatzeagatik, eta
|
joan
etorriko prozesu batean Bizkai eta Euskadiko industrializazio modernoaren sorleku bihurtzen da. Halaber, baliabide paisajistikotzat edo bere memoria kolektiboaren arrasto fisikotzat hartzen zituenak identifikatu zituen.
|
|
|
Tenpluan, elizan, segurtasuna sentitzen dugu, eraikuntzak berak sentimendu sakratu batera hurbiltzen gaituelako2, eta frontoian, pilotalekuan, ordea, zoriontsu ibiltzen gara, oihu eta zaraten artean? ...spiritual «serio» bat eskain balezake ere, Oteizak proposatu zigun legez, hutsik geratzen denean, bestalde, artistek edo begirada estetikoa dutenek besterik ikusten ez dutena, aitortuko dugu (pilotazaleei eta, oro har, jende dionisiako andanari bost axola kontu metafisiko hauek, partida puri purian dagoenean, gauza «sakratu» soila, apustuan jokaturiko dirua izaki?, halaber, elizara meza orduan
|
joan
behar ez den bezala bertoko artea mirestera, lotsagarria litzatekeena, otoi egitera baizik, errespetu isilean). Jokaldi osoan, parentesi sakratu bakarra, garai batean behintzat (agian gaur egun ere, nonbait?), eguerdiko hamabietan apaizek angelus delakoa errezatzeko egiten zen etenaldia izan da, eta bat batean, kantxaren erdia aldare fantasmatiko bilakatzen zen, Jainkoari eskaintza sakon bat egiten baleude bezala (Millet margolariaren Angelus mihisea gogoratu dit beti, bertako baratzean arnasten den atmosfera zerutarra, laborari xumeek oinak lurrean sendo badituzte ere).
|
|
|
Nire etxe barruko «errepublika independentean» (pedagogikoki oso «herrikoia» den Ikea marka mundialaren publizitateak maltzurki dioenez, isolamenduaren eta masa kontsumoaren arteko diskurtso interesatua erabiliz) daukadan intimitatezko eremu pribatuaren eta inguratzen nauten horma hauez kanpoko mega supermerkatuetako espazio publiko erraldoien tartean mugitzen garen honetan (hirietako alde zaharrak ere «parke tematiko» bihurtu diren egunotan, kupula jartzea besterik ez zaie falta edozelako merkataritza gune homologatu iruditzeko), flaneur baten antzera, logelatik sukaldera, sukaldetik egongelara3, egongelatik igogailura, igogailutik atarira, ataritik kalera, kaletik plazara, plazatik hondartzara, hondartzatik tabernara, tabernatik elizara, elizatik ospitalera, ospitaletik zinera, zinetik supermerkatura, supermerkatutik mendira, eta menditik bueltan logelara, Hiria eta Paisaia kategoriak zalantzatsu elkarrekin lotzen dituzten bidezidor txirikordatuetan zehar? etengabeko
|
joan
etorri alderantzikagarri honetan, graduzkoa den soka kategorial batean kateaturik aurkitzen ditugu hemen ukitu nahi ditudan hiru esparruak: eliza, frontoia eta merkataritza gunea.
|
|
|
Gurutzegune hodi kategorial hauek
|
joan
etorrikoak direlako froga lengoaiaren inguru hiztunean aurki dezakegu: beti aditu izan diet zaharrei gu esamoldea, aspalditik erruz erabilia bakoitzak bere burua bakarka subjektu gisa izendatzeko orduan, gizabanakoa, egitura gizarteratzaile zabalago batean partaide bat gehiago sentitzen den sintoma edo adierazle:
|
|
2016
|
|
|
Oraingo aroan, interes horiek ekonomiarentzako esparru berriak (kultura kasu) bilatzetik pasatzen dira. Nicolás Barbierik, eldiario.es en argitaratutako artikulu batean10, Kulturak hirien garapenean rol estrategikoa hartu duela dio, eta hala, kulturari atxikitako balioak metatzen
|
joan
direla, alor elastiko eta nonahiko bilakatu arte. Kulturaren demokratizazioa, segitzen du, ekipamendu handi eta hirien monumentalizaziotik pasa da11, kultura sustantibo moduan ulertzen baita, produktu, objektu eta zerbitzu gisa.
|
|
|
Alde batetik, informazioa tantaz tanta eskuratzen goazela esan beharra dago.Ez gara gazteak, euskaldunak, emakumeak edo langabetuak ikertzen ari, gure kolektiboa 65 urtetik aurreragoko pertsonak, haien etxebizitzak eta bizimoldeak dira. Horrek azpiraturiko edo ikusezin bihurturiko aldagai gehiegi batzen ditu eta, beraz, kontaktazio eta detektatze lana nekeza izatea dakar.Hau guztia esanda, oro har, denetik topatzen ari garela aitortu beharra dago: elkarrekin bizitzera
|
joan
diren bi lagun/ emakume heldu (bata alarguna eta bestea bikote gabea), teknologiarik puntakoena duten milioi bat euroko etxeak (sensorizatua, monitorizatua...), udalen etxebizitza komunitarioen eraikin formatuak (Bermeo, Donostia...), baita cohousing gisara ezagutzen diren eredu datozen etxebizitza kolektiboa eraikitzeko asmoz dabiltzan zaharren taldeak ere (Egunsentia Aurora, Housekide, lxileku....
|
|
|
Zahartzaroaren errepresentazioa aldatuz
|
joan
da historian zehar, esleitu nahi izan zaizkion eginbeharren arabera. XVIII. mendera arte, gizartetik bereizi eta arima heriotzerako prestatzen zuten heinean hartzen ziren aintzat edadetuak..
|
|
|
Inportantea da, beraz, diseinatzen diren espazioak berauek betetzen dituzten gorputzekin batera ulertzea, erabiltzaile estandarraren kategoriatik haratago
|
joan
eta botere harremanek zeharkatutako banakoetara hurbiltzea. Abiapuntu honetatik ekinez baino ez baikara hasiko berdintasunean jolasten.
|
|
|
Nagusiak beharrean ziren bitartean atarian olgatzen zuten umeen irudia gero eta lausoagoa da gure irudimenean. Garai batean gure auzoek hain era naturalean betetzen zuten funtzio soziala desagertuz
|
joan
da azken hamarkadetan. Izan ere, Hillman, Adams eta Whitelegg ek egindako ikerketek aditzera eman zutenez, 70 eta 90eko hamarkaden artean kalean bakarrik ibiltzen ziren haurren kopurua nabarmen jaitsi zen (Hillman, Adams eta Whitelegg, 1990).
|
|
|
Gurasoek hiriko azpiegituren gabezietan arrazoitzen dituzte euren kezka eta beldurrak. Teknikarion lana da umeen
|
joan
etorriak babestuko dituen eta, ondorioz, askatasunean mugitzeko aukera emango dien hiri eredua jorratzea. Beharrezkoak diren zerbitzuen arteko distantziak murriztea, motordun ibilgailuen erabilera mugatzea, oinezkoen beharrizanei lehentasuna ematea (oinezkoen kotara altxatutako espaloiei jarraitasuna emanez) eta bizikletaz edo patinez mugitzeko bide gorriak bereiztea, adibidez, azpiegitura aldetik egin daitezkeen aldaketa txikiak dira.
|
|
|
Etxea eta eskola direnez gaur egungo haur eta gazteen gotorlekuak, proiektuaren helburu nagusia bi espazio horietaz baliatuz, tarteko ibilbidea (etxetik eskolara eta handik bueltan etxera) haiek bakarrik egitea lortzea da, helduen laguntasunik gabe alegia. Adin desberdinetako ikasleak elkartu eta
|
joan
etorriak euren kabuz gauzatzea.
|
|
|
35,46). Herrietan kopurua handitzen bada ere, datuek agerian uzten dute gurasoek ez dutela euren umeen
|
joan
etorrietan segurtasuna bermatzeko prest ikusten; hiria eta bertako biztanleak arriskutsuegitzat dituzte.
|
|
|
Hasieratik aldaketa bortitzari ekin beharrean, neurrira datozen aldaketa txikiak eta probak eginez sortu eta une oro birmolda daitekeen egitasmo kolektiboa izan behar du, probak eginez eta esperimentatuz, modu, egitura eta azpiegitura baliagarriak finkatzen joateko. Adibidez, herritar guztiek badakite eguneko une jakin batzuetan haur eta gazteak
|
joan
etorrian ibiliko direla, dendariek, erretiratuek, guztiek har dezakete parte herritar txikienen zaintzan.
|
|
|
Bertan Euskal Herrian arkitekturaren eremuan haur eta gazteekin lan egiten dugun hainbat taldek egin genuen topo. Parte hartzaile gisa
|
joan
ginen gutariko gehienok. TEO Arkitektura han izan zen?, baina antolaketan murgilduta zegoenik ere bazen tartean: Maushauseko lagunek, adibidez, hitzaldietatik aparte proposatu ziren mahai inguruetako bat dinamizatzeko ardura izan zuten.
|
|
|
Jasangarritasunaren sustapen eta hedapenak beraientzat berebiziko garrantzia du. E glú umeentzako arkitektura eta jasangarritasun tailerrak garatzen dituzte eta
|
joan
den urteko maiatzean «Haurrentzako arkitekturan eta jasangarritasunean hezkuntza» Green&Play I. Jardunaldiak antolatu zituzten Iruñean, egiten dituzten beste hainbat ekimenen artean.Baina ez dira umeekin egiten duten lana alor honetara bideratzen duten bakarrak. Lehen aipatutako Ari Arkitekturako kideek ere, beren Hondarrezko Gaztelua proiektuaren bitartez, bioeraikuntzan oinarritutako ekimenak lantzen dituzte, eta irizpide hauetan oinarritutako eraikuntzak ere eraiki izan dituzte haurrekin elkarlanean.
|
|
|
Horrela, ikastolaren espazioak eta denbora erritmoak berebiziko garrantzia hartzen dute. Ikastolan egongo diren espazioek baimenduko dute haurra, bere erritmoaren arabera, mugimenduzko jolasetara
|
joan
ahal izatea edo era lasaian sartzea jolasetan edo hasieran begira egon eta gero aukeratzea non eta zeinekin integratzen den jolasetan.
|
|
|
Horrez gain, ikastolan, denborak eta espazioak proposatuko zaizkie haurrei, hala nola lan proiektuak, txokoak, haurfilosofia, IKTak eta beste hainbat jolas «trebetasun kulturalaren garapenen hasierarako»; betiere kontuan harturik haurrak berak erabakiko duela zein jolasetara
|
joan
.
|
|
|
Ihes egiteko sena eta beldurra 9 hilabeterekin pizten da eta gurasoen faltan irakaslea da portu segurua. Irakaslea topagune bihurtuko da eta espazio konkretu baten inguruan proposatuko ditu jolas batzuk, era berean umeak beldur direnean eta irakaslearen beharra dutenean nora
|
joan
jakiteko erabiliko da. Baina, haurrak sen hau intentsitate altuaz bizi badu, hasieran behinik behin, komeni da aita edo ama hurbil izatea eta ikastolak, horregatik, «gurasotxokoa» eduki behar du.
|
|
|
Azken hamarkadetan, diziplinaren oinarria eta konplexutasuna alde batera utzi dira, globalizazioak eta faktore ekonomikoek hala baldintzatuta. Arkitekturak duen izaera eraldatzailearen bokazioa galduz
|
joan
da, egun gidari den kapitalismo espekulatzailearen efektu negatiboa eta ukiezinak diren mekanismoak nabaritasun objektiboen moduan naturalizatu eta bereganatu dituen heinean (Montaner eta Muxí, 2014).
|
|
|
Diziplinaren kanon klasikoei buruz egon diren eztabaiden faseak gaindituta daudelarik eta hizkuntza formalen aukera guztiak ikertutzat emanda, gure lanak kontsiderazio formal edo linguistikotik haratago
|
joan
behar du. Aspektu sozialei erreparatuz, eta testuinguru fisiko bakoitzaren irakurketak ematen dituen datuak aztertuz, hiriaren eboluzio zatikatu eta konplexu ezberdinei egokitzen zaizkien prozedurak eskainiz.
|
|
|
«Ezezagunekin lanean» esperientziako kurtso bakoitzak nabarmendu beharreko hainbat atal dauzka, urteotan hiruhileko bakoitzean probatuz
|
joan
direnak; batzuk gehituz joan dira eta beste batzuk, ordea, probatu eta gero hain baliagarri suertatu ez direnak, baztertu egin dira. Aipagarrienak honakoak dira:
|
|
|
«Ezezagunekin lanean» esperientziako kurtso bakoitzak nabarmendu beharreko hainbat atal dauzka, urteotan hiruhileko bakoitzean probatuz joan direnak; batzuk gehituz
|
joan
dira eta beste batzuk, ordea, probatu eta gero hain baliagarri suertatu ez direnak, baztertu egin dira. Aipagarrienak honakoak dira:
|
|
|
Kurtso hauetan elkar ezagutzen ez duten ikasleen arteko talde lanak bakoitzak bere unibertsitateko komunitate arkitektonikoan harturiko ezaguerak zalantzan jartzen ditu. Ezezagunekin eta beste hizkuntza batean lan egitean, ikasleek eman beharreko azalpenek ohi baino haratago
|
joan
behar dute.Alde batetik, euren inguruan ezagunak diren kontzeptu itxiak azaltzearen zailtasunari aurre egiten diote. Bestalde, ohikoa ez den hizkuntza bat erabiltzean euren hitzen esanahiari buruz hausnartzen dute.
|
|
2017
|
|
|
Gurera ekarriz, estuario txiki edo, asko jota, ertain horretan XIX. mendeko hirugarren herenetik XX. mendeko laugarren laurdenera, Euskal Herrian ez ezik Espainiako Estatuan eta Europan ere izan diren lehengai eta transformaziozko produkzioaren nukleorik behinenetakoak bildu dira, baita gizarteko kontrakotasunik nabarienak ere. Burdinaren ustiapenak eta industria iraultza lokalizatuak hiriaren (urbis) forma eta, are gehiago, «sub urbiarena» zedarritu dute ehun bat urte eskaseko denbora tartean eta gizaldi horretako belaunaldien
|
joan
jinean.
|
|
|
Ohi denez, urteak iragan ahala kasik den dena norabide berantiarrean erori da (arrazoiak arrazoi), beharbada super portuko salbuespenarekin, eta kutsadura uretatik zein fabriketako tximinietatik gutxituz
|
joan
den heinean, lurrazalean kontzentratu dela dirudi («lindane» poltsak, zakarkeriak, etab.). Edozelan ere, espazio horiek bizi izan ditugunontzat kearekiko irudimen «erromantikoak» badirauela gogora genezake. Berau, hautsa bezala badakigu inbaditzailea dena, «edozein txokotan azaltzen dela eta hura garbitzeko saiakerak lekualdatze bat baino ez direla».
|
|
|
Hull ek, ikusmena apurka apurka galduz
|
joan
zen unibertsitateko irakasleak, ingurumenaren pertzepzioan soinuaren poderioz hitz egiten digu. Soinutan murgilduta gaude; natural zein artifizialetan,! ehun zein ozenetan, egunez zein gauez.
|
|
|
zen batez ere. XX. mendeko bigarren zatian eta hiriaren dentsifikatzearekin batera, zoruaren balioa goraka
|
joan
da eta industriaguneak periferian kokatu dira, lehen okupatzen zituzten guneak libre utziz, berriztatze urbanoaren zain geratuz.
|
|
|
1970eko hamarkadarako jada, penintsula basatua zen, berezko bilakaera ekologikoari esker eta erdiuhartea jendeari ireki zitzaion pixkanaka. Lekuaren biodibertsitatearekin batera, publikoaren interesa handituz
|
joan
zen eta Penintsularen Adiskideak (Friends of the Spit) elkartea eratu zen, penintsula publikoari irekita mantentzeko. Egun, asteburuan dago irekita.
|
|
|
etxetik lanerako ibilbidean oinarritutako eskema lineala albo batera utzita, herritarren benetako mugimendu beharrak kontuan hartuta funtzionatzen du gaur egun garraio publikoak, teknologia berrien bidez momentu oro ibilbidea eskaerari moldatuz. Laneguna amaitzean haurren bila pasa, haiekin baratzera
|
joan
, erosketan egin, kirola egin eta etxera. Horri guztiari egokitzen zaio garraio publikoa gaur egun.
|
|
|
Eta horrekin batera, karga bikoitza ezabatu da, autonomia ere berreskuratu baitute: eskolara edo aitona amonarengana bakarrik
|
joan
daitezke; aurreko ereduan, haurrek beren kabuz bide hori egin ezinean pertsona helduekiko dependentzia sortzen zen, beste zaintza lan bat gehituz gainera gurasoei, normalean emakumeengan erortzen zena.
|
|
|
«Emakumeak mende bat gutxiago behar izan du etxea edukiz husteko. Ez du lortu kaiolaren trinkotasuna desegitea;
|
joan
egin da, besterik ez» (Amann, 2006: V).
|
|
|
Baina lanaren banaketak irauten du (produktiboa gizonek, erreproduktiboa emakumeek), gainera emakumeek orain etxetik kanpo ere jardun behar dute lanean, etxeko ekonomian laguntzeko. Garai horretan, espazioen diseinuak efizientziaren aldetik
|
joan
ziren. 1926an Margarete Schütte Lihotzky k Frankfurteko sukaldea diseinatu zuen, etxeko lanetarako pieza minimo bat.
|
|
|
Horren ondoren, bertan integratu ziren mass customization estrategia antzekoak beste hainbat enpresak inplementatu zituzten, adibidez, Toll Brothers edo Blu Home enpresek, eta nola ez, Sato, Tocoman eta Ark Open antzeko beste hainbat proiektu gauzatu zituzten (Ribot, Borrego, García German, García Setien, 2017). Hala ere, esan beharra dago, proiektu arkitektonikoan erabiltzailearen integrazioari dagokionez, pauso bat haratago
|
joan
zela. Ordura arte makinak denboran desfasatuta zeuden arkitektoen eta erabiltzailearen arteko bitartekari lanak baino ez zituen egiten.
|
|
2018
|
|
|
Agerikoa da ere reshoring izenez ezagutzen den fenomenoa: eskulan merkeek erakarrita XX. mendearen amaieran Asiara
|
joan
ziren enpresa askoren itzulera. Horren arrazoi nagusiak:
|
|
|
Uztailean, kurtso akademikoa bukatutakoan, ACk bulego bat ireki zuen museoaren sarreran, Oficina d. Atenció Ciutadana izenekoa. Horra edozein auzotar
|
joan
zitekeen, haren etxebizitzaren gabezien konponbide bila. (3 irudia) Ikasleek kasu bakoitza ikasten zuten, auzotarrekin harreman estua sortuz eta haien konplizitatea lortuta, haien beharrei hoberen erantzuten zien proposamena eskaintzen zieten, obra arkitektoniko handiak baztertuta eta diseinu alternatiboak eginez, Omarren kasuan bezala.
|
|
|
Aurrekonturik ez egoteak materialen birziklatzera eta erreformen auto eraikitzera bultzatu zuen proiektua. Ikasleek euren ezagutza teknikoak bizilagunekin partekatu zituzten eta auzoko kolektibo askorekin hitz egin ondoren, gutxika materiala lortuz
|
joan
zen, etxebizitzari gutxieneko duintasuna emanez. Horretaz aparte, bizikideek beheko solairuan egongela publiko handi bat lortu nahi zuten, Guernicak auzoari sorbalda ez emateko asmoz (ordura arte, leiho guztiak zigilatuta zeuden, higiezinaren okupazioa bermatzeko) (AC Lancaster, 2015).
|
|
|
errepideak, trenbideak, zubiak, tunelak, ur hodiak, kanalizazioak, argindar eta telefono sareak, ura, gasa, saneamendua eta, azken aldian, haririk gabeko telekomunikazio sareak ere gureganatu ditugu. Baina badira horiekin batera zabaldu diren bestelako azpiegiturak, isilpean hedatzen
|
joan
direnak eta maiz eraginkortasun handiagoa dutenak. Horiek ez dira fisikoak, baina irisgarritasun eta inplementaziorako ahalmen handiagoa dute eta estandarizazio edo arau itxura hartzen dute:
|
|
|
Bloke baten azpian
|
joan
daitezkeen erabilerak ere merkatuaren erabakien esku geratzen dira, jarduera ekonomikoentzako espazioak minimora murrizten direlarik. Eskaintzarik badago, pre let gisako akordioetan ixten dira, lur jabeari buruko minak kenduko dizkion hornitzaile handi bakar bati eskainiz:
|
|
|
Beti kapitala kanpotik etorri izan da jarduera ekonomikoa garatzera, eta guk bertako biztanleok, erabaki gutxi hartzeko aukerarekin, testuinguru horretan lan egin izan dugu. Gure ingurune soziala, harremanen sarea, espazioa, lurraldea, ekonomia horren beharretara egokitzen
|
joan
dira. Herritarrak antolatu izan gara, langile borrokan, kultur elkarteetan, baina lurraldeari dagozkion erabaki garrantzitsuak, kapitalaren beharren arabera hartu izan dira beti.
|
|
|
Halere, oso gutxi izan dira epaitegietara bidea egin duten tortura salaketak. Eraikinak duen kokalekuagatik, pertsona askoren eguneroko ibilbidean, ohikoa bihurtzen da bertatik pasatzea, besteak beste, Donostialdeko merkataritza gune nagusia den Garberara
|
joan
nahi izatekotan. Pentsa daiteke, bertan torturak jasandako hainbat pertsonak, kuarteletik gertu pasatu behar izatea errutinazkoak diren euren ibilbideetan.
|
|
2019
|
|
|
Ekonomikoan: Lurraldeko ekonomia bertako bizitza erreproduzitzeko jarduera eta produktu guztien multzo bezala ulertzen badugu, ezinbestean eredu autozentratu batean, oinarrizkoa den elikadura burujabetzaren kuotak irabaztera
|
joan
behar dugu. Estrategikoa den funtzio soziala betetzen duelako, eta gertuko eremuekin artikulatuz balio kate nahiko motz eta lurraldetuak sortzeko baldintzak ematen dituen sektore bat delako.
|
|
|
Euskal arrantzaleen flotak Atlantikoko aurtengo bere hegalaburraren arrantza kuotaren% 82 saldu die Murtzian eta Tarragonan kokatutako bi gizentze enpresari (Diario Vasco, 2018). Bizkaiko eta Gipuzkoko kofradiek erabaki hori hartu dute
|
joan
den urtean kiloa batez beste bost eurotan saldu zutelako, gizentze enpresek zortzi eta bederatzi eurotan ordaintzen duten bitartean. Hala, kuota saltzea arrantza egitera itsasora irtetea baino errentagarriagoa da.
|
|
|
Baita janaria ere. Atunketari izoztaile euskaldunek gero eta haratago
|
joan
behar dute lehiakorrak izan nahi badute. Ondorioz, urruneko itsasoetan ari dira arrantzan aspaldiko urteotan.
|