|
2015
|
|
|
Ezagutu genituen euskal diasporako belaunaldiak eta euren kezkak. Batzuek etorkizun iluna
|
ikusten
zioten euskaltasunaren jarraipenari, eta beste batzuek, gazteenek akaso, argi utzi ziguten gogoz eusten zietela gure kulturaren sustraiei. Ezagutu genuen Jaialdi handia, eta baita tamainaz hain handia ez den baina akaso edukiz josita dagoen beste bat ere.
|
|
|
Ezer ulertu ezinik, egoera larria zela ohartu nintzen segituan. Burua altxatu eta lagun guztiak
|
ikusten
nituen AEBak eta aireportua erdibitzen dituen marraren beste aldean. Behin eta berriz saiatu nintzen azaltzen Euskal Kultura grabatzeko intentzioa besterik ez nuela han, baina, nonbait, nire kamera profesionalak beste intentzio batzuk nituela pentsarazten zion gizon hari.
|
|
|
bueltatzeko data jakinik gabe, ingelesez hitzik esan ezinda, sosik gabe… Tira, malenkoniak ahaztuta, ez dabiltza oso urrun Suediara edo Alemaniara egun joaten diren gazteak. Auskalo zer ez ote duten egin eta ikasi atzerrian… eta ez naiz ni hasiko atzerrira joatearen aurka, baina “kanpo mugikortasunari” soilik onurak
|
ikusten
dizkietenei galdetuko nieke zergatik ez zuten gauza bera egin urrunen ezkonbidaian Parisera joandako gure aitona amonek.
|
|
|
Ondoren, emozio horiek logikoki kokatzen dituzte euren bizitzetan”. Psikologoak “euren hipopotamoa”
|
ikusten
laguntzen die, eta jabearazten die nondik somatizatzen duten. Behin jabetuta, euren bizitzan kokatzen dute, euren biografian, eta emozio horiek guztiak nondik datozkien identifikatzen dute, emozio horien lagun egin arte.
|
|
|
Adierazitakoak eztabaida eragin dezakeela jakitun egiten du aurreko irakurketa. Euskal Herria alaitzen
|
ikusten
du, baina “prozesu bezala” sumatzen du hori. “Sumatu dut herri hau tristea izan dela.
|
|
|
Beste batetik esaten dute ordua izan dela baten batek onartzeko triste dagoela, min daukala eta aurrera egiteko negar egin behar duela”. Euskal gizarteari
|
ikusten
dio “eutsitako mina” Enbeitak, eta baita Vazquezek ere: “Euskaldunok ere negar egin behar dugu.
|
|
|
Odei Barroso eta Amaia Agirre bertsolariak gaztetxoekin jarduten dira bertso irakasle. “Hor
|
ikusten
dut zein garrantzitsua den inteligentzia emozionalaren lanketa adin horretan, gerora beste tresna batzuk izan ditzaten”, ikusia du Barrosok. Agirre saiatzen da lantzen, baina ez du lan erraza.
|
|
|
Bere burua Onintza Enbeita bertsolariarengandik “800 kilometrora” askotan
|
ikusten
duen arren: “Beti ez, baina askotan sentitzen naiz mundua jateko kapaz.
|
|
|
“Ahultasuna ez dut azaldu izan, baina ez azaldu nahi ez nuelako, beharbada, ez zitzaidalako ateratzen edo oholtza gaineko Agirre hori ez zelako biluzten zentzu horretan. Ibilbidean atzera begiratuta
|
ikusten
dituzu horrelakoa izan gabe muturrera eraman ditudan jarrerak. Orain alde horretatik lasaiago joaten naiz:
|
|
|
Agirrek maskara horrekin estereotipo bat sortu zuen, hausten kosta egin zaiona, eta ez zitzaion “asko gustatzen” jendeak nola
|
ikusten
zuen. “Azkenean, jendeak zuk egiten duzun hori ikusten du”, arrazoitu zuen.
|
|
|
Agirrek maskara horrekin estereotipo bat sortu zuen, hausten kosta egin zaiona, eta ez zitzaion “asko gustatzen” jendeak nola ikusten zuen. “Azkenean, jendeak zuk egiten duzun hori
|
ikusten
du”, arrazoitu zuen. “Pertsona bezala banaiz horrelakoa —lotsagabe samarra izan naiz, ausarta baino—, baina oholtzan harantzago eraman dut hori.
|
|
|
Emozio batetik gehiegi denean, norbera ez da “errealitate batean” Barrosorentzat. Bere burua ez du prest
|
ikusten
emozio guztiak kaleratzeko. “Nire borroka psikologiko batzuk ez ditut kaleratzen; nahiz eta horiei lotutako emozio batzuk bizi, beste zerbait kaleratzen saiatzen naiz batzuetan.
|
|
|
Delikatua da, norberarentzat ere oso gogorra izan daiteke”, bizi du Barrosok. Enbeita mikrofonoaren aurrean negarrez
|
ikusten
anitz hunkitzen bada ere, ez luke bere burua hala ikusi nahi: “Nik ez nuke nahi bertso bat negarrez kantatu, ahal banu.
|
|
|
Zergatik ez naiz irtengo eta kantatuko: ‘Hemen zaudeten %70ek
|
ikusten
duzue neska lodi bat, %20k neska bat eta %10ek neska erakargarri bat? ’ Zuk hori benetan pentsatzen duzu, baina pentsamendu horiek ekidin egiten dituzu”.
|
|
2016
|
|
|
Hori da arrazoi bat. Ostera badaude beste pare bat elkarrizketa argi eta garbi
|
ikusten
dena zelan eragin duen gugan horrek guztiak. litzateke aztertu ezta ETA bera ere ez, hori guztia barik.
|
|
|
Zergatik egon dira erakundeak isilik hainbeste urtean? Ni elkarrizketa horiek
|
ikusten
ari naiz eta jende horren izenak agertzen dira. Zer gertatu daiteke izen horiek argitaratzen badira?
|
|
|
Tertulia megafatxak entzuteko zaletasuna. Jende askok entzuten ditu tertulia horiek irratiz edo
|
ikusten
ditu telebistaz. Carmen Martinez Bordiu hor dago, baina beste zaletasun hori ere hor dago.
|
|
|
Tapiaren ustez, Txirritaren bertsoak, kasu askotan, garaiko gertakizunen kronika bakarra dira: Canovas del Castillo hil zutenean haren alargunari jarri zizkion bertsoak; Kubako gerra; Maria Cristina itsasontzia hondoratu zenekoa; Norteko Trenaren bertsoak… Zizurkildarrak bertso horiei komiki zantzuak
|
ikusten
dizkie: “Gauzak kontatzeko zeukan eragatik irudiak irudika ditzakezu.
|
|
|
Ni astean behin herrira itzultzen nintzen arnasa hartzeko. Etxean sentitu nintzen obra
|
ikusten
nuen bitartean, ume txikia bezala pasatu nuen, eta oxigeno poltsa bat jaso”.
|
|
|
frantsesik ez dut
|
ikusten
.
|
|
|
Eta zenbaterainoko eduki ideologiko politikoa dago zure jardunean eta Galesko bardoen jardunean oro har? Zer funtzio
|
ikusten
diozu poesiari alde horretatik?
|
|
|
Sinestezina da UKIPek (Erresuna Batuko alderdi neofaszistak) hainbeste boto edukitzea Galesen. Oso gaizki
|
ikusten
dut dena, eta sentitzen dut horren guztiaren kontra kantatu beharra. Nik kantatzen dut jendea konturarazteko:
|
|
|
Saiatzen gara hitzak zaplazteko bat izaten, geure buruentzako lehenengo, baina, gizarte honen parte garenez, gizarte honentzako ere bai. Horrek zerbait mugitzea eragin badezake, gutxi izanda ere, bada garaipen txiki bat, eta orokor samar
|
ikusten
ditugun hitz eta lelo horietatik aparteko zerbait.
|
|
|
Ez du balio ezertarako erabiliko ez den kontu bat ekartzeak. Askoz esanguratsuagoa da, horma batean badago eurek ekarritakoa, eta ekarri duenak
|
ikusten
badu eta besteok ere bertatik ikasten badugu”, zioen Gonzalezek.
|
|
|
“Patxi Goikoleak kontatu zuen nola erratz makila bat erabiltzen zuten eskoletan publikoaren aurrean kantatzen ohitzeko. Makilak eskura utzita bakarrik oraindik jarraitzen dute antolatzen mikrofono bat, ipuin bat hartu eta ipuinean
|
ikusten
dituzten marrazkiak kantuan botatzen. Ez dute egiten errimarekin, ez dute egiten bertso estrukturarekin, baina kantuan egiten dute.
|
|
|
Eta erantzuten dio Jon batek besteari, eskuinera seinalatuz: Eta hik
|
ikusten
al duk beste neska pare hori. Amigo!
|
|
|
Sebastian Lizasori hizketan ulertzea lortu nuen; Andoni Egañari titularra atera nion 33 urte zituelarik, 40tik aurrera ez zuela bere burua bertsotan
|
ikusten
; Mañukortak popatik hartzera bidali ninduen Joxeanen ideia kimeriko hura adierazi nionean, egun osoa elkarrekin pasatzeko, ´Zu nire atzetik polizia bat bezala. Ezta pentsatu ere! ´ esanez, ordurako bai bainekien Landetan afaltzen zuela askotan, gero Larreko baserrian ostatu hartzeko.
|
|
|
Aitortu dut inoiz ez naizela oso bertsozale fina izan; bertsojalea ez behintzat. 14 urte neuzkala Esta noche cruzamos el Mississipi
|
ikusten
nuen Hitzetik Hortzera baino gehiago, edo 18rekin, Cronicas Marcianas… Baina, kudeaketaren ardura ere nire gain jarri zuten hurrena, 2002an, eta, dirulaguntzak, bilerak, Accesak eta Excelak, fakturak… pixkanaka, konturatzeke, Arestiren poema neure egina nuen: Euskadiko Kutxaren iragarkia kenduko badidate (oso aspaldi kendu zuten, portzierto) Banco Santanderren joko dut atea/ dirulaguntza murriztuko badidate (portzierto, oso aspaldion ohiko bihurtu dena) harrien azpian topatuko ditut harpidetzak/ harpidetzak gero eta urriagoak badira… Otsoen kontra, sikatearen kontra, lukurreriaren kontra… Neure poltsikotik dirua aurreratzera ere iritsi izan naiz estualdi uneren batean edo bestean.
|
|
|
Izan ditu bere gorabeherak, nola ez, baina, oro har, ekarpen aipagarria izan da Bertsolarirena. Nik bi ildo aski kontrajarriak
|
ikusten
nizkion hasieratik. Bata, gizarte kronikarena, ez dut hemen aztertuko, baina garbi dago bertsolariak izar ospetsu bihurtu zituela.
|
|
|
Eta erantzuna izan zen ezezkoa. Ez genuela argi
|
ikusten
horrelako aldizkari baten funtzioa eta etorkizuna. Lehen ere saltsa askotan sartuak geundela eta Bertsozale Elkartetik kanpoko horrelako ekimen bati ez geniola zentzu handiegirik topatzen.
|
|
2017
|
|
|
Erreta juradua gelditu zen. Bestetik, pixka bat nekatua ere bazegoen,
|
ikusten
zuelako herrian edo bazegoela deskontentu modu bat” (Dorronsoro Lekuona: 22) [5].
|
|
|
Sinetsi egin nion. Maitearen aurpegia ez ezik, Andoniren eskuak ere sentitu egin nituen, eta itsu hark
|
ikusten
ez zuena ikusarazi zidan. “Zuri eskerrak sinistu det ni gizon osoa naizela”.
|
|
|
bi bertsokera, bi txapeldun handi, bi buruz burukotan errepikatu den binomioa, garai loriosetan ezagutu ditugun bertsolari pareen moduan. Eta buruz burukorako lehia bizian
|
ikusten
diren beste eskukada bat bertsolari, aurkezleak bi izenak ahoskatzerakoan publiko bakoitzak bereak espero ere izan zituen izenak. Osagai denak baditu, ea aurten.
|
|
|
Txapelketa
|
ikusten
dut
|
|
|
Irakurri eta entzundakoarekin eta gure amak gidatutakoarekin hasi nintzen neurriak eta estrofak deskubritzen (zortzikoa, dezima), zerk zerekin errimatu behar zuen ikasten etab”. Artean ez zuen bere burua payadore
|
ikusten
, berak dioen bezala gehiago zen ameslari; “baina patuak ametsa bete dit gerora”.
|
|
|
Etengabe berritzen doan mugimendua da eta rapero honek jatorrizko hizkuntzetan rapeatzen duten gazten lana azpimarratzen du: “Hor
|
ikusten
da garapena, nola genero hau bailara bakoitzean identitate propiora egokitzeko gai den”. Mexikon, Txilen eta Perun rapeatzen omen dute euren berezko hizkuntzetan, eta Argentinan, baita mapuche gutxi batzuek ere.
|
|
|
Aurrera begira, “bilakaera interesgarria”
|
ikusten
dio Latinoamerika osoan, “edukiz aberatsa”. Bere iritziz, AEBetako auzo txiroetan lan esplotazio handia zegoenean Blues estiloa sortu zen moduan, “hip hopa, erbesteratutako afroamerikarren ondorengoek sortu dute auzo txiroetan, lan faltaren desesperazio giroan”.
|
|
|
Elkarren lana ezagutu ostean, elkarrekiko miresmenak bultzatu zituen gerturatzera. Gabottok harrituta
|
ikusten
du hip hop munduarena: “Herrialde honetan ez da azken hamar urteotan hainbeste hazi den diziplina artistikorik”.
|
|
|
payadoreek, raperoek hainbeste baloratzen duten “errematea” dutela uste du Yodak, “hip hop munduko jendeak ez du espero eta harritu egiten dira”. Gabottok ere, euren errematea rapeko ‘punch line’aren berdintzat jotzen du, dezimaren baliokidetzat du raperoen zortzikoa eta, azken batean, “izen desberdina jarri arren teknika asko berdinak” direla
|
ikusten
du. Inprobisazioa agertzeko moduan ikusten dute desberdintasuna, estetikan eta adierazteko eran:
|
|
|
Gabottok ere, euren errematea rapeko ‘punch line’aren berdintzat jotzen du, dezimaren baliokidetzat du raperoen zortzikoa eta, azken batean, “izen desberdina jarri arren teknika asko berdinak” direla ikusten du. Inprobisazioa agertzeko moduan
|
ikusten
dute desberdintasuna, estetikan eta adierazteko eran: “Guk topaketak egiten ditugu eta raperoek lehiaketak, eta euren publikoa gazteagoa eta masiboagoa da”, dio payadoreak.
|
|
|
Yodak ere oso harrera ona sentitu du: “Ikusleak raperoak direnean ere, lehia hastean payadoreen alde jartzen dira askotan”, eta alderantziz ere
|
ikusten
du, payadoreak entzuteko ohitura dagoen lekuetan, “belaunaldi gazteagoek gustukoago dute rapa, eta, nahasketari esker, familia osoarentzat gustagarri da ikuskizuna”. Payadoreek beste norabidean ere deskribatzen dute hori:
|
|
|
Nik Argentinan
|
ikusten
dut, duela 25 urte euskaraz Euskal Herritik etorriek zekitela, hona iristean galdu ez zuten apurrek. Orain, ordea, orduan baino jende gehiagok daki, ez ama hizkuntza duelako edo han jaso zuelako, baizik ikasi egin duelako.
|
|
|
|
ikusten
zitulako/ txalupa aiek trabes
|
|
|
Ahanzturari aurre egiteko, aipagarria da Azken Portu auzoko komisiokoek lehen taberna zen etxean egin duten murala. Han
|
ikusten
da ongi asko zer izan zen inguru hura. Eta han dago idatzirik auzotarrek askotan kantatzen dugun “habanera” bat, Joan Mari Arrizabalaga Belarriorena.
|
|
|
Egizabalen ustez, bi arloak ondo uztartu dituzte. “Bertsozalea ez denak atsegintasunez
|
ikusten
du, eta badenarentzat ere ondo dago, nahikoa bertso badagoelako”.
|
|
|
Gero eta gehiagotan
|
ikusten
du Labakak Ez da kasualitatea bezalako saio formatuetan, esaterako, umorea norberarengandik pasatuz gero, norbere burua ere tartean sartuta, askoz parekideagoa bihurtzen dela. “Zeu ere besteen mailan jartzen zara, eta norbait identifikatuta sentitzen bada, zurekin batera egingo du barre.
|
|
|
Bi aste pasa nituen Saguesko etxe batean. Bertako leihotik Zurriola
|
ikusten
nuen. Eguraldi txarra egiten zuen eta ez zen aparteko ezer gertatu hirian.
|
|
|
Zer
|
ikusten
duzu bertsolari baten aurpegian?
|
|
|
Bertsotan ere oso sueltoa zen eta naturaltasun handienarekin sartzen zen Elizarekin, edo botatzen zituen berdekeriak edo gordinkeriak. Garai hartako agintaritzak bertsolaritza gaizki
|
ikusten
zuen eta horrek asko frenatu du bertsolaritzaren freskotasuna. Eta nola garai hartako bertso eskolak tabernak ziren, taberna giroko umorea lantzen zen asko.
|
|
|
Ni guztiz bat nator aitonaren jota horrek dioenarekin. Gero eta garbiago
|
ikusten
dut gaurko kanta moldea Raimundo Lanasekin sortu zela. Diskoetan grabatu zen jota molde hori eta, irratia ere urte horietan indartu zenez, erabat gailendu da kantatzeko molde hori.
|
|
|
Zuberoan ezagutu nuen natura gertutik. Ohetik
|
ikusten
nuen goizero basoa. Basoa eta mendia besterik ez zegoen.
|
|
|
Diotenez, halakorik ez egiteko motiboa sinplea omen da: itsasertza
|
ikusten
duena itsasertzetik ikusia ere bada. Eta urruneko itsasoetatik zer etor litekeen jakin ezinik, hobe Ibaizabal itsasadarrean gora egitea.
|
|
2018
|
|
|
Egia da bertsolaritzak maiz etxean jokatzen duela, adibidez Altzon jokatzen duenean. Halaber, egia da maiz Justin Bieber ek etxean jokatzen duela, adibidez Altzon jokatzen duenean, edozein nerabek Youtube aplikazioan
|
ikusten
duenean. Handia da kultur uholdearen indarra.
|
|
|
Berdina gertatu da bertso saioetara joaten den jende kopuruarekin. Azken datu horiek interpretatzeko zailagoak dira, 1980ko hamarkadatik datorren hazkundea
|
ikusten
uzten ez dutelako eta 1990eko hamarkadan gertatu zen boom delakoaren ondorengo hozte premeditatua (propio eragin zutena) garbi islatzen delako. Baina, aldi berean, datuek argi islatzen dute gaur egun bertsolaritzak bigarren boom bat bizi duela, eta boom honek, lehenengoarekin alderatuz gero, beste ezaugarri batzuk dauzkala:
|
|
|
Filma bizipen konplexuago batean txertatzen da. Filma
|
ikusten
duenak ez du bakarrik filma ikusten. Beste gauza asko ere egiten ditu.
|
|
|
Filma bizipen konplexuago batean txertatzen da. Filma ikusten duenak ez du bakarrik filma
|
ikusten
. Beste gauza asko ere egiten ditu.
|
|
|
Bertsolaritzaren gizarte mugimenduak, bere burua berriro asmatu ezean, hiltzeko arriskua duela iradokitzen du azterketak. Mugimendua birpentsatzeko beharra
|
ikusten
duzue?
|
|
|
Maialen Lujanbio, Uxue Alberdi, Alaia Martin, Miren Amuriza, Oihana Iguaran, Oihana Bartra, Miren Artetxe… Izen asko aipa nitzake. Lehen
|
ikusten
ez genituen gorputzak daude oholtzan, lehen entzuten ez genituen ikuspegi eta kokapenetatik kantatzen. Alde batetik, horrek eragin egin du gustuen eboluzioan.
|
|
|
Horrek guztiak leku bat behar du bertsolaritzan, ez egoteko soilik, eroso egoteko baizik. Hori lortzen ez badugu, bertsolaritzak, bere burua eraldatzeko aukera galtzeaz gain, zaleria handia galduko du, belaunaldi berri bat ere bai beharbada, eta orain hain osasuntsu
|
ikusten
dugun mugimendua ahul, gotortuta eta atzean geratuko litzateke.
|
|
|
Nik uste dut denentzako lekurik ez dagoela, eta iruditzen zait piramidearen goialdera joko dugula. Baina, aldi berean,
|
ikusten
da goiko alde horretan gero eta polarizazio handiagoa dagoela, eta bertsolari batzuk entzule gehienentzat ezagunak izan arren, beste batzuk bere publikoarentzat izango direla ezagunak. Fragmentazioak espezializazioa ekarriko du, eta publiko jakin bat mugituko du espezialitate bakoitzak, eta beste zirkuitu bat egongo da ezagunagoa izango dena, estandarragoa, espektakularizazioaren bidetik joko duena.
|
|
|
batzuk ez dira txapelketatik bakarrik erretiratzen, errealitateak eta publikoak erretiratzen ditu sistematik. Eta gero eta ordezkatze prozesu azkarragoak daudela
|
ikusten
dut.
|
|
|
Ez bertsolaritzagatik. Baina bertsolaritza txertatzen badut gaur egungo gizarteko prozesu dominanteetan, hor
|
ikusten
ditut iluntasun handiagoak.
|
|
|
Mugimenduan bertan baino arazo handiagoak
|
ikusten
ditut nik sortzaileengan. Sortzaileengan gerta daiteke fede galtze edo sekularizazio prozesu bat.
|
|
|
Eta interakzio horretan, gainera, euskaldungoa da, nolabait, herri honetan elite intelektuala. Eta, askotan, hori ez da
|
ikusten
eta, askotan, mespretxatu egiten da, suposatzen baita gutxiengo baten kulturak automatikoki izan behar duela nostalgia inplizitu bat edo melankolia inplizitu bat, eta, beraz, ezin du hitz egin gauza inportanteez. Gezurra.
|
|
|
Neurri batean, bideratu egiten du. Eta, beharbada, zeharka aitortzen ari gara, bertsolaritzaren bidez, garapen hori; gero, maila diskurtsiboan agian egiten ez duguna, eta bakarrik
|
ikusten
ditugu alde negatiboak edo oraindik egitear daudenak.
|
|
|
Azkartze hori kanona da, baina prozesu interaktibo bat, prozesu interaktibo artistiko soziala. Beharbada, orain sortzen egongo da kanon bat, oraindik
|
ikusten
ez duguna.
|
|
|
Sozialki sortu da, sozialki garatuko da eta sozialki aldatuko da. Hor
|
ikusten
da nolako aldea dagoen jauzi kualitatibo eta kuantitatiboen artean. Alde batetik iraultza bat emana dago.
|
|
|
Azken finean, izan da bertso munduko protagonistei galdetzea nola ikusi duten, barrutik, bilakaera guztia. Gero, hor agertzen diren datuekin eta
|
ikusten
diren joerekin, kuantitatiborako galderak diseinatzen dira. Ondoren, ikerketa kuantitatiboko erantzunek esango digute horko kezka eta iritziak zenbateraino dauden zabalduta sistema guztian.
|
|
|
Ezagutza soziologikoak lagundu diezaioke edozein eragileri jakiten non dagoen, zelan dagoen, zein den berak duen lurra, zein den daukan eremu finkoa, nola
|
ikusten
den kanpotik ekimena… Gauza askotan. Ez gaude ohituta horrelako lanetara.
|
|
|
Beraz,
|
ikusten
da Beccaria eta Hugo aitzindariak izan zirela, gizarte justuago baten borrokalari eta ameslari. Aitzindari.
|
|
|
Ez al duzu hala uste, Iñaki? Bertsolaritzaren ispiluari begiratuta, sendo
|
ikusten
al duzu kontua. Gorbata izateak boterea ematen al du?
|
|
|
“Denak kartzelan banaka jarri omen zituzten, elkar
|
ikusten
ez zutela […]. Egun batean (Ramon Mujika berak kontatu zigun) juezak esan omen zion beste denak hil zituztela, eta aitortzen bazuen zein zen erruduna, bizirik utziko zutela.
|
|
|
Egia da ez duela etxeko transmisioak duen lotura afektiborik sortuko, baina kuantitatiboki eta lurralde ikuspegitik inoizko eremurik zabalena du, gaur egun, bertsolaritzaren fenomenoak. Gu ere hor gabiltza, haur eta gaztetxoekin lanean, eta beren kontsumo ohiturak ere egunero
|
ikusten
ditugu. Hitzetik Hortzerak azken urte luzeotan funtzio garrantzitsua izan duela aipatu dugu lehen ere, baina
|
|
|
Harriaren barruan, forma edo figura bat
|
ikusten
duen eskulangilearen antzera, hitzez hitz zizelkatzen hasten da harria ahalik eta txukunen iritsi arte erabakitako amaiera horren magalera.
|
|
|
Horiek harturik, ez ote genituzke jatorrizko euskarazkoak asmatuko? Guk ez dugu geure burua kapaz
|
ikusten
, baina agian gu baino abilago denak txirritaratuko ditu.
|
|
|
Azkeneko bertsoan
|
ikusten
denez, dinamita kartutxoaren auzian akusatuak izan ziren hiruren izenean sortuak dira bertsoak, baina gero, zabaldu ziren bertso-paperengatik Tomas Alcaine bakarrik epaitu zuten, Txirritarekin batera. Sumarioko agiri gehienak falta direnez, ez dakigu instrukzioan Hualde eta Mendiola ere sartu ote zituzten auzian hasieran, baina segur aski deitu izanen zituzten deklaratzera, eta bide horretan noizbait ere erabaki izanen zen kulpagabeak zirela.
|
|
|
Ari naizela, ari naizela, hor
|
ikusten
det
|
|
|
Hala ere, nire aurpegia ikusirik eta nire espantuak aditurik, agudo ohartu zen zerbait berezia aurkitu genuela azaro hasierako egun hartan. Ezin nuen sinetsi nire begiak
|
ikusten
ari zirena. 1916ko urriaren azken eguneko egunkariaren hirugarren orrialdean, “Tribunales” goiburua zuen zutabe batean, testu hau heldu zen azpiko informazioaren aitzindari:
|
|
|
Azken puntua azkarrago abesten da, oro har, aurrez pentsatu delako. Joxe Juakin Mitxelenak esaten zuen azken puntua ez zuela pentsatzen, baina Antton Kazabonek gezurtatu egiten du hori; ni ez naiz eztabaidan sartu, baina azeleratzen duela
|
ikusten
da. Hori mantendu da eta mantentzen jarraituko da bertsoa horrela egiten delako, prozesua ez bada aldatzen behintzat.
|
|
|
Kanpotik beti ematen dizute bertsogintzaren inguruko beste bisio bat, beste ikuspegi bat, kanpotik oso ezberdin
|
ikusten
baita, eta hori da interesgarriena.
|
|
|
Dena soka bat baita, eta, bereziki, Txapelketa datorrenean hasten dira lazoak airean, eta batzuk, lazoan erori eta nola litekeen ulertzen saiatu arren, ezinezkoa dugu. Hizkuntza desberdinetan ari gara, batzuk banaka eta besteak ekipoan
|
ikusten
ditugu, batzuekin lazoa lasa darabiltela irizten diogu, eta gurekin, itolarria sorraraziz. Orduan hasten gara ekipo egiten, ulertu nahi eta esateko premien zurrunbilo zorabiagarrian ahopeka, ahots gora, idatziz, lagunartean, hedabideetan… Sentiberatasun ikaragarriz tratatu beharreko gaia, gure Elkartean beste gehienak bezala, eta idatzi honetan bertan, argitara bota baino lehen hamaika buelta eman eta gero erabakitako espresioak dituzu, gaian behar beste hausnarketa egin ez duen baten komeriak.
|
|
|
Hala ere, energia dena irensten digu geureak, eta ez zaigu tantarik geratzen herrigintzan esku hartzeko; kulturgintzako beste agenteekin etorkizun estrategiak aztertzeko eta adostasunak lantzeko, herri eta etorkizun ikuspegien uztarduran ekarpenak egiteko… hori ote da arrazoia? Beste agenteekin elkarlana pragmatiko, eraginkor, aberasgarri
|
ikusten
al dugu. Kulturaren eremu zabalean ekipoan aritzeko entrenatuta al gaude, komentzituta?
|
|
|
Azkenaldian ez nabil horrenbeste, baina bere garaian lau bost erabilera
|
ikusten
nizkion: gai politiko eta sozialen inguruko informazioa jaso eta zabaltzea; kultur gaiei eta edukiei zabalkunde apur bat ematea nire jarraitzaileen artean; intereseko gai eta eduki horiei buruz iritziak eta eztabaidak partekatzea; nik jarraitzen ditudanekin eta nautenekin zuzeneko harremana erraztea; eguneroko bizimoduaren inguruko boutade batzuk jaurtitzea.
|
|
|
2) Interneteko natiboa zara adinagatik Nerea, Fotolog edo Tuentirekin koxkortuko zinen… Nola
|
ikusten
dituzu sare sozialak, eta Twitter?
|
|
|
Gure belaunaldiaren eboluzio sozialeko kate-begi ia guztietatik igaro naiz, eta kate-begi bakoitzari dagokion menpekotasuna ere bizi izan dut, zelan ez. Tresna oso interesgarriak iruditzen zaizkit pertsonen izaera aztertzeko; besteei geure bizitzetara zabaltzen diegun ate bat da, eta hor
|
ikusten
da nork uzten duen soilik zirrikitu bat, nork daukan itxita, nork zabal zabalik… askotan norberak ere ez du jakiten. Twitter da gehien gustatzen zaidana, hitzek daukatelako pisurik handiena.
|
|
|
Askotan zaila da bereizten zein den zure egiaren benetako alderdia ere. Erraza da postureoa kritikatzea —nik Instagrameko jendearena kritikatzen dut oso arinki—, baina norberarena ez dugu
|
ikusten
, eta Twitterren ere bagaude sasijakintsu pairakaitz asko.
|
|
|
5 urte neuzkan eta aitarekin joaten nintzen erdi hutsik zegoen antzoki batera. Harrigarriki hutsik zegoen areto bat, zeren Gaiarre hura bera, garai haietan, beteta
|
ikusten
nuen Sarasate Orkestra Sinfonikoarekin, edota Oskorrirekin, edota Benito Lertxundirekin, edota Amaia Zubiriarekin. Eta Salestarrak ere bai, jende mordoarekin Hiru Truku ikusteko, edo Ruper Ordorika, edo haurrentzako antzerkia.
|
|
|
Baina, barkatuko didate. Nik ez dut
|
ikusten
eboluziorik gurasoek interesik ez eta seme alabak bertsolaritzaren zale, are bertsolari, direnean. Egingo dira genealogiak eta emango azalpenak.
|
|
|
Beste aldetik
|
ikusten
duenik ere bada. Zergatik dago halako alde txikia bertsolarien artean?
|
|
|
Tarte horretan dago gure erantzukizuna, jasotzen dugunetik zer ematen dugun eta zertarako. Nik bi aukera
|
ikusten
ditut: jasotako moduan eman eta hor geratu, denok baitakigu zerk funtzionatzen duen eta nola konplitu; edo ahalegina egin entzulea beste leku batera mugitzeko, krak txiki bat eragiteko bada ere.
|
|
|
Bere hitzetan, Txapelketak irauten duen hiruhilekoa bertsolaritza erdigunera ekartzen duen fase bat da. Nahiz eta bertsoa, bere egunerokotasunean, zehar lerro modura
|
ikusten
duen. Izan ere, bertso eskolak ematen ditu aste barruan, eta asteburuetan plazaz plaza dabil.
|
|
|
Gazte kritikoak: Herri kultura eta kapitalean oinarritu gabeko jarduera
|
ikusten
dute bertsolaritzan, gauzak eder esateko modu bat, hegemonikoa ez dena (euskal mundutik kanpo, esan nahi baita), eta unibertsitate (garai) ko lagunak topatzeko aukera ematen diena. Oroitzen dute Gasteiz edo Bilboko alde zaharra zein ederra den ostegun gauetan.
|
|
|
Horietako batzuek eskolan ikasi dute euskaraz, bereziki eskolan ondo ibiltzea garrantzitsua izan zelako euren gurasoentzat. Beste zenbait euskaldunak dira jatorriz, baina egunerokoan gaztelera dute lehen hizkuntza, bai idatziz, irakurriz edo prestigioa duen edozein ekimen burutzean (bilerak, solasaldi serioak etab.). Kultura kontsumitzeko egunpasa interesgarria
|
ikusten
dute horiek ere BECen. Ez dira lau urtean bertso saio askoz gehiagotara joango; akaso, herriko antzokian egingo dutenera, BBK live edo beste jaialdi cool ago batekin datak bat egiten ez badu behintzat.
|
|
2019
|
|
|
eta xoxoak
|
ikusten
dira
|
|
|
Guk Lazkao Txiki marrazki bizidunetan ezagutu genuen, bada! Akordatzen naiz Hitzetik Hortzera ere
|
ikusten
nuela, soziedadeetan azaltzen ziren gizon haiek… Etxekoek barre egiten zuten eta nik ez nuen ulertzen zergatik, baina dibertitu egiten ninduten. Gero, engantxatu, gazteek egin ninduten:
|
|
|
Horixe ekarri du hezkuntzaren ikuspegi produktibista honek: sistemak ez du
|
ikusten
komunitatea eraikitzeko kulturak zer nolako balioa duen. Gero, badaude kultur eragileak diren hezitzaileak ere; berek hala erabaki dutelako baliabideak sortu eta abar egiten dutenak… Sekulako esfortzua egiten duen jendea.
|
|
|
“Lehenengo, emakumea
|
ikusten
da eta, gero, profesionala edo egiten duena. Emakumetasunak egiten dugunetik apartatzen gaitu; badirudi ezarrita dagoen kategoria sozial horrek gain hartzen diola besteari”.
|
|
|
|
ikusten
da zenbat multzo
|
|
|
Bertsolaritza, sistema matxistatik kanpo kokatzen nuen. Nire burua aukeradun
|
ikusten
nuen. Gainera, nirekin batera beste neska batzuk ari ziren kantuan eta haietako batzuek txapelak irabazten zituzten.
|
|
|
Inork ez zigun esaten ez kantatzeko, inork ez gintuen agertokitik bidali, inork ez zuen zuzenean zalantzan jarri gure gaitasuna. Erreferentzia guztiak gizonak ziren, baina ez genuen arazorik
|
ikusten
. Bizkaitarrak izanda, ia ia ondoko herrikoak izanda, bertso eskolan ez ziguten Kristina Mardarasi buruz ezer esan.
|