|
2015
|
|
|
...Plazatik Gaztetxeetara baino ez, eta sinetsidazue, gehiago zen gaztetxeengatik plazengatik baino), harria arrakalatu ez ezik nagusiarenak ez bezalako tresnak baliatu nahi zituztenen saioetara, tresnok gutxienez auzitan jarri nahi zituztenenetara, non oro ziren emakumeak eta ez zen kasualitatea; ikasturtea itzultzaileen hitzaldiekin beharrean arrakalagilearen bi eskolarekin amaitu nuenekoa, Maialen
|
ikusi
bainuen diferituan udako ikastaroen irekiera ekitaldian, bataren eta bestearen arteko konnotazioetan galdu gabe, eta zuzenean Eako poesia egunetan, esaten bertsolariek eraiki dutela eurei zegokien zubiaren puska bat, esan nahi baita, hizkuntz errekaren bertso aldetik hasita literatura bestalderaino, eta nire zalantza bazen ea literaturlari naizen aldetik, eta hizkuntza erreminta duten adierazpide...
|
|
|
Poliziaren argien dirdira. Sierrak aurrera nola alde egiten zuen
|
ikusi
nuen, abiadura txikitzen nuen bitartean. Segituan, polizia txiki bat gerturatu zen leihatilara, eta bizkor galdetu zidan ea ba al nekien zein abiaduratan nindoan.
|
|
|
bizikletak. Oso gomendagarria den ibilbidea egin genuen, tartean Golden Gate eta Sausalito
|
ikusi
eta gero, ferryz itzuli ginen Alcatraz kartzela albo batera utzita. Kilometro mordoa egin eta gero, kaleetan barna murgildu ginen, eta aldapa izugarriez gozatu genuen.
|
|
|
Halako batean, anabasa iritsi zen. Ilara bukaera ezin
|
ikusi
nuen horretan, jendearen mugimendu eroek aztoratu zuten giroa. Maletak zerutik jausten ziren, eta, bat batean, dena zen presazko, dena zen larri.
|
|
|
Urduritasunaren ajeak eta barruen pisuak apenas utzi zidan lo egiten, baina bigarren egunaren garrantziak goiz esnatu ninduen. Taxi horian gerturatu ginen kotxeak alokatzera, eta, derrepente, Los Angelesetik urruntzen
|
ikusi
nuen nire burua. Chevrolet eta Ford markako kotxe eta furgoneta aukeratu genituen.
|
|
|
Zaila da deskribatzen Jaialdian euskaldun batek aurki dezakeen koadroa. Zailtasuna ez datza elementu ezezagunen presentzian, ezta urrik eman ere; Ameriketako pelikula pare bat
|
ikusi
duen euskal herritar peto petoak aise identifikatuko ditu Jaialdian koloreztatzen diren postalak.
|
|
|
Kondairak dio ba omen dela bertsolari bat ingelesez ere bertsoak egiten dituena. Ausartenek esaten omen dute kantuan
|
ikusi
zutela behin, Londresko plaza batean edo Boiseko Jaialdian.
|
|
|
Agirrek duela gutxi aurkitu berri du: “Duela hilabete ama hil zaigu, eta nire harridurarako nire inguruan
|
ikusi
dituen argazki, artikulu, zutabe eta elkarrizketa denak gordeta eta txukun artxibatuta topatu dizkiot, eta hori dena eramateko asmoa daukat Xenpelarrera”. Goikoetxeak zalantza dauka:
|
|
|
Bestalde, informazio fitxak elkarren artean estekatu eta dokumentuz lotzea da Xenpelarren helburua: “Digitalizazio planei esker, Interneteko katalogo honetan bat bateko bertsoak entzun eta idatzizko bertsoak
|
ikusi
ahal izateko fitxategiz hornitu nahi ditugu, eskaintzen diren katalogo/ fitxa bakoitzak dagokion fitxategia izateko”.
|
|
|
Nire ustez horiek askotan biluzten dira. Nik askotan
|
ikusi
egiten ditut. Uste dut oso oso erabaki kontzientea egin dutela”, jarraituko zuen.
|
|
|
Uste dut oso oso erabaki kontzientea egin dutela”, jarraituko zuen. “Uste dut bertsolari batzuk liberatu egin direla eurek sentitzen dutena adierazi dezaketela
|
ikusi
dutenean”, biribilduko zuen Vazquezek. Emakumezkoetan, berriz, alderantzizko joera ikusi du Agirrek:
|
|
|
“Uste dut bertsolari batzuk liberatu egin direla eurek sentitzen dutena adierazi dezaketela ikusi dutenean”, biribilduko zuen Vazquezek. Emakumezkoetan, berriz, alderantzizko joera
|
ikusi
du Agirrek: “Gure ezintasun eta ahultasunak ezkutatzen gehiago ibili garela ikusi dut, eta gizonezkoak alderantziz.
|
|
|
Emakumezkoetan, berriz, alderantzizko joera ikusi du Agirrek: “Gure ezintasun eta ahultasunak ezkutatzen gehiago ibili garela
|
ikusi
dut, eta gizonezkoak alderantziz. Irudipena daukat neskak ibili direla gehiago hori estaltzen, eta mutil batzuk kontzienteki kontrakoan”.
|
|
|
Ez daude. Nik hartzen ditut nik miresten ditudan gizonezko bertsolari horiek, eta oso oso gutxitan
|
ikusi
ditut benetan tripetatik kantatzen. Eta ez nabil hasierako eta azken agurrari buruz.
|
|
|
Adibideen bidez segitu zuen: “Adibidez, oso gaizki
|
ikusi
izan da, pertsona bati nola dagoen galdetuta, ‘oso ondo’ dagoela erantzutea. Inoiz ezin izan dugu aldarrikatu pozik dagoela bat, gustura dagoela.
|
|
|
“Publikoa identifikatzen denean gu bat sortzen duzu, eta gu horrek indar bat ematen dio zure bertsoari. Publikoak nahi du
|
ikusi
bere zerbait zugan, eta zure zerbait ere bai noski. Ematen badiozu jadanik dakien guztia, ez duzu harrituko, baina emozioetan ari garenean egia da gu baten beharra badela, eta denek jotzen dugu gu-ra nira baino gehiago”.
|
|
|
“ [Andoni] Egañaren belaunaldiak emozioarekin gehiago jolasten zuten burutik. Zuk emozioaz kantatu dezakezu ezer sentitu gabe, eta hori bertsolaritzan
|
ikusi
dugu: burutik kantatzen zen”, osatu zuen.
|
|
|
Delikatua da, norberarentzat ere oso gogorra izan daiteke”, bizi du Barrosok. Enbeita mikrofonoaren aurrean negarrez ikusten anitz hunkitzen bada ere, ez luke bere burua hala
|
ikusi
nahi: “Nik ez nuke nahi bertso bat negarrez kantatu, ahal banu.
|
|
2016
|
|
|
Ni umetan desiatzen egoten nintzen gaixotzeko, aitite etortzeko ni zaintzera, bere kontuak kontatzen zizkidalako. Kirikiñoko bataloian egon zen, Kalamua, Intxorta, Gernika bondardatzen
|
ikusi
zuen… Beste aitite, berriz, Bilbo eta Zalla inguruan ibili zen gerran, eta duela gutxi arte ez dut jakin. Etxe askotan gertatu da hori.
|
|
|
Beraz, hornituta nago azalpenez. Laurogei elkarrizketa
|
ikusi
ditut eta kasu gehienetan kristorenak eta bi pasatakoen seme alabek oso gutxi jakin dute horri buruz, edota kanpotik jakin dute. Beldurra.
|
|
|
Era berean,
|
ikusi
da isiltasun horrek eta orain isiltasuna hausteak nola eragingo digun. Nola eragin dezakeen deskubritzea zure gurasoak zapalduak izan direla edo zapaltzaileak izan direla.
|
|
|
Hainbeste aipatzen den trantsizioa ez da fundamentuzkoa izan eta horrek estaltzen du guztia. Errukia eta kristautasuna ere hor daude,
|
ikusi
besterik ez dago jende horrek guztiak zein eliza klase jan duen. Onartu egin dute eta oso gutxi dira hainbeste urte eta gero jarrera tinkoa mantentzen dutenak; «ni ez noa zuri etxea kentzera, baina jakin ezazu etxe hori nire aititerena zela» esaten dutenak, adibidez.
|
|
|
Antzerkian, berriz, hausnarketarako tarte handiagoa dago aurretik. Behintzat guk
|
ikusi
dugun antzerki mota honetan.
|
|
|
Jakina da Joxan Goikoetxeak harreman estua izan zuela Xabier Leterekin, musikari bezala, baita lagun gisa ere; bereziki bere bizitzako azken urteetan. Lete hil zelarik, haren ingurukoek bere ondarea bildu eta ezagutzera emateko beharra
|
ikusi
zuten: “Antzerki obra honi dagokionez, libreto eta eskuizkribu dezente nire eskuetan geratu ziren, eta argi genuen, lan hori lau haizetara zabaldu behar zela”.
|
|
|
Koldo Tapia ikusle hutsa izan zen orduan, eta antzezlana Barakaldon
|
ikusi
zuela oroitzen du: “Euskaldun berri kuadrilla bat eraman nuen nirekin.
|
|
|
Taldea asko aldatu da. Orain dauden 30 lagunetatik bakar ere ez dut
|
ikusi
gidoia ahaztu zaionik”. Horretaz gain, ekoizleek sekulako lana egin dute, Jaione Jauregik eta Maribel Tardiok:
|
|
|
|
ikusi
behar gaituzte,
|
|
|
Gure beldurra zela beraiek gure gaien logika ez ulertzea, geure ardura handienetakoa zela beraien eta euskaldunen arteko interakzioak ez funtzionatzea, guk kontrolatu nahi genuela beraiek berez eta bat batean egiten dutena. Lehenengo saioa entzun eta argi
|
ikusi
genuen: kantu inprobisatuaren jatorri desberdintasunak ez du bat batekotasunaren magia zapuzten.
|
|
|
Egia esan, Galesen ez ditut oso konpartituak sentitzen nire kezka hauek, eta hemen berriz, munduan beste leku batzuetan gertatu zaidan bezala,
|
ikusi
dut nire ideiak ez direla hain eroak, eta egin, egiten direla.
|
|
|
Artzaintzaren doinuak, txalaparta, bertsolaritza, garai zahar eta berrietako musika, kantautoreak eta beste hainbat arlo landu zituzten, sorreratik gaur egunera. “Plazerez bizi izan dugu, eta egun horiek guztiak nola nahasten diren
|
ikusi
dugu. Irekidura horren plazera transmititu nahi izan dugu.
|
|
|
Kuban berriro
|
ikusi
nuen printza txiki hura, eta dezimekin betiko maitemindu nintzen. Kanpoko inprobisatzaileen maila (ordura arte gutxiesten nuena) zenbateko altua izan zitekeen ikasten hasi nintzen.
|
|
|
Besteak beste, dezente harritu nau jarraitzaileen “atsegin dut”ak emateko moduak: gehienek bideoaren lehen 20 segundoak
|
ikusi
baino lehen uzten diote bideoa ikusteari, eta askok elkarbanatu egiten dute. Beraz, ikasi dut sare sozialak norbere apaingarri ere badirela.
|
|
|
70etik gora dira propio kamerarekin hara edo hona mugitu direlako, edo etxean zeukaten material interesgarria eskaintzeko modua
|
ikusi
dutelako, aldizkariari argazkiak ekarri dizkiotenak. Dozena bat marrazkilari baino gehiago aritu da bertsolaritzari buruzko irudiak sortu nahian arkatzari eta buruari eragiten.
|
|
2017
|
|
|
67ko finalean epaimahaiko ez ezik aurkezle lanetan ere aritu zen Alfontso Irigoienek gordinago (edo gardenago) azaltzen du Lekuonak edo Etxezarretak baino: “PNVko batzuk, izenak ez itzazu jarri, posibilitatea
|
ikusi
zuten txapelketen ingurutik dirua lortzeko. Hauek zeharka Lekuonaren baimenarekin txapelketa bat egin zuten gure sistematik kanpo.
|
|
|
Agurrak soilik gogoratzeak ere zerbait esan nahiko du baina… Laudioko final laurdenean hala ekin zion saioari: “Hastera nua bertso kantari Laudion zirti ta zarta/ paisajea ere
|
ikusi
degu goizez etorri gera ta/ badaude, jaunak, pipar soroak, erremolatx ta patata/ baina Araban eman digute animaliaren planta/ azkenen “Granjan” kantatutzea besterik ez gendun falta! ”. Eta Eibarko finalaurrekoan bota zuen agurra ere gogoan daukat; oraindik irribarre batek ihes egiten dit oroitzen dudan aldiro:
|
|
|
Geroztik, ordea, jabetzen naiz euskara ikasi dudanetik asko irabazi dudala pertsona bezala ere. Sekula ez nuen hori pentsatu hastean, baina atzera begiratzean
|
ikusi
dut ez dela dakidan beste hizkuntza bat soilik. Iruditzen zait dauzkadan lagunik handienak ere euskarari esker ditudala.
|
|
|
Muturreko errespetu horrek asko hunkitu ninduen, arreta mailak ere bai. Futbolarekin ohituta gaude, baina inoiz ez nuen
|
ikusi
kultur ekitaldi batekin horrelako jarraipena. Euskal Herrian soilik gerta zitekeela pentsatu nuen.
|
|
|
obe zuan Kaperok/
|
ikusi
ez bazuan.
|
|
|
Gau eta egun
|
ikusi
dadin/ argiya diote para
|
|
|
guk Uztapide egun orretan/ txit alaitsu
|
ikusi
nai.
|
|
|
Arrasto horien moldeak erabili zituen Remigio Mendiburuk herrian eraiki zitzaion irudia hornitzeko. Baina ez dakit, nik ez baititut
|
ikusi
, arrasto horiek Udarregin dauden edo ez. Udarregin urte askoan bizi eta gero, Artikula Haundi izeneko baserrira aldatu ziren, eta hau badakit autopista egiterakoan bota zutela.
|
|
|
Ibilbide hori 1969an hasi zen, Oteizak Xenpelarren omenez gero bertsozaleek behin eta berriz
|
ikusi
izan dugun bozeto famatua egin zuenean.
|
|
|
Antzeko beste hiru irudiren bozetoak ere egin zituen. Horietatik lehena da geroztik hainbatetan
|
ikusi
duguna. Giacomettiren Gizon ibiltaria gogoratzen du, Xenpelarren irudia geldirik badago ere, ukabilak itxita dituela eta begirada, zeruan.
|
|
|
Hasierako termometro gisa, aurrestreinaldia eskaini zuten Lasarteko Elebeltz fabrika okupatuan, eta beren gertuko jendea gonbidatu zuten bertara. “Hor
|
ikusi
genituen zati bakoitzean izan daitezkeen erreakzio batzuk, baina badakigu beste lekuetan ez dela beti horrela gertatuko. Gu denetarako prest gaude.
|
|
|
|
ikusi
dezaket garden.
|
|
|
“Ni asko zaletzen hasi nintzen emakume bertsolariekin. Bertsolariak askotan
|
ikusi
eta teknika miretsi arren, batzuetan emaitzak ez zidan ezer esaten. ‘Zoragarria da egin duzuna, ez naiz gai hori egiteko inolaz ere, baina gero emaitzak ez nau hunkitu’ Baina diskurtso bat agertzen denean, jada ez da bakarrik erabiltzen duten teknika, gainera iristen zait, hunkitzen nau”.
|
|
|
Dokumentalgileon betebeharra da agerpen hauek guztiak jasotzea. Euskal Herrian, berriz, logikoki desagertzera zihoazen agerpenak berreskuratu, garatu eta aurrera doazela
|
ikusi
ahal izan dut. Iruditzen zait Euskal Herria bezalako leku gutxi egongo direla munduan, zentzu horretan, eta gizateriarengan itxaropen pixka bat izateko balio dit hau ikusteak.
|
|
|
Meagara igo eta hango baserrietan bukatzeko asmoa zuten. Iritsi ginen, baina arratsalde osoa jarraitu genuela
|
ikusi
nuen, eta esan nien nik bukatu egingo nuela, berdin zitzaidala ordaintzen ez bazidaten ere. Hogeita lau ordu pasa eginda bukatu nuen nik.
|
|
|
“Neu zezenzalea izaki, hasi nintzen biltzen eta altxor ikusgarria aurkitu dut. Bilduma
|
ikusi
dutenak harrituta geratu dira”, erantsi du.
|
|
|
Bi doinu erabiltzen zituzten. Batzuetan koplari biko taldeetan
|
ikusi
izan ditut, koplari bakoitza bere doinuan txandaka kantatzen. Kalean, aldiz, koruek zortziko handian kantatzen zituzten eskeko bertsoak.
|
|
|
Bilduma
|
ikusi
dutenak harrituta gelditu dira. Iñaki Azkuneren laguntza izan dut eta Euskadi Irratiko Nikolas Aldairena ere bai.
|
|
|
Etxean eskuidatzietan zituela esaten zuen. Horien bila joan eta dantzakoak ere bazituela
|
ikusi
nuen.
|
|
|
Arratsa iritxi* zenerako, ailegatuak izanen ziren guttienez bostehun bertsolari. Han
|
ikusi
nituen Neolitiko garaietako batzuk,* Erdi Harokoak (eta, hauen tartean, Santxo VII. Bortitzari* hainbeste gustatzen zitzaion Etxarriko Beltza), Errenteriako Xenpelar, Musarro, Saiburu eta abar, Asteasuko Pello Errota eta Zakarra, zazpigarren mendeko Motxondo eta Usurbilgo Udarregi; bai eta ere Etxahun, Bordel eta iparreko beste zenbait bertsolari. Ez zen falta Muskariako* Iruain, Fernando Katolikoak 1512 urte goibelean gartzelatu zuena, ez eta ere oraintsu joan zaizkigun Txirrita, Urretxindorra, Zepai eta beste anitz.*
|
|
|
leku askotan
|
ikusi
ohi da
|
|
|
ez al dezute
|
ikusi
|
|
|
Piarres Topet «Etxahun» zuberotar bertsolariak kontatu zigunez, gauza arraro ugari sentitu eta
|
ikusi
omen zituen. Adibidez, haritz baten zazpi adarrak nigarrez, xaguxar baldarrak airoso kantatzen; eta, horretaz gainera, xorien xirulian kantore hau entzuten zuela iruditu zitzaion:
|
|
|
Emakumeak hitz egin eta gero, Mikeltxo Apala Otxagiko bertsolariak hartu zuen hitza, eta hark ere zerbait bitxi
|
ikusi
zuela esan zigun. Kantatu zuenez, bi hilabete izanen ez zituen haurtxo batek (ordurarte hitzik ere esan gabekoa, noski) eta bere aita amen harridurako, bertso bat kantatu omen zuen.
|
|
|
|
ikusi
ezik ezin
|
|
|
Bertsoa eta politika ere orpoz orpo ibili izan direla beti garbi islatzen du Urretxindorraren bertso corpusak. Hala ere, ondoko bertso biek, zehazki, badute agian gerora hainbeste
|
ikusi
ez den zerbait: Espainia gutxietsi gabeko abertzaletasuna, nolabait esatearren.
|
|
|
Zazpi kaleetako edozein zeharkatu eta Erriberako merkatua
|
ikusi
dugu goizago edo geroago. Seguru nago Arestik sorta dotorea egingo liokeela goitik behera eraberrituta ikusi izan balu.
|
|
|
Zazpi kaleetako edozein zeharkatu eta Erriberako merkatua ikusi dugu goizago edo geroago. Seguru nago Arestik sorta dotorea egingo liokeela goitik behera eraberrituta
|
ikusi
izan balu.
|
|
|
Bakarkakora bitarteko bidea ongi egin zuen, ez bikain, baina txukun. Bakarkakoetan, ordea, ordura arte
|
ikusi
gabeko maisutasuna ikusi nion.
|
|
|
Bakarkakora bitarteko bidea ongi egin zuen, ez bikain, baina txukun. Bakarkakoetan, ordea, ordura arte ikusi gabeko maisutasuna
|
ikusi
nion.
|
|
|
itxaron zerrenda
|
ikusi
|
|
2018
|
|
|
Inplizitua izateak edozein sozializaziotan gauza bat suposatzen du: inplizitoa dena da mantentzen dena, inplizitoa dena da ohikoa dena… Jakina,
|
ikusi
egin behar da gero zer transmititzen dizuten. Transmititzen badizute genero sistema bat non emakumeak beti galdu egiten duen, ba, “honaino iritsi gara” esango duzu.
|
|
|
Eta, hortik hasita, teoriara jo behar da. Eta ikusi teoria horrek zenbateraino azaltzen duen zuk deszifratu duzuna edo zure bizitzan halako batean harriduraz
|
ikusi
dituzun kontuak. Azaltzen badu, ederki.
|
|
|
Baina oso garrantzitsua zen kualitatiboarekin hastea. Azken finean, izan da bertso munduko protagonistei galdetzea nola
|
ikusi
duten, barrutik, bilakaera guztia. Gero, hor agertzen diren datuekin eta ikusten diren joerekin, kuantitatiborako galderak diseinatzen dira.
|
|
|
Eta, hortik hasita, teoriara jo behar da. Eta
|
ikusi
teoria horrek zenbateraino azaltzen duen zuk deszifratu duzuna edo zure bizitzan halako batean harriduraz ikusi dituzun kontuak. Azaltzen badu, ederki.
|
|
|
Hori da ikerleak bilatzen eta deszifratzen duena. Ikerleak egin behar duena da
|
ikusi
jendeak esaten duenetik zer atera litekeen, prozesu zabalagoetan aztertuta. Prozesu hori oso liluragarria da.
|
|
|
Bi elementu horiek uztartzea fenomeno oso kuriosoa izan da. Agian ez zela posible pentsatzen genuen, baina urteak pasatu ahala
|
ikusi
dena da nola berritu daitekeen tradizio bat osagai modernoekin, gizarte moderno batean. Eta nola, hein batean, bertsolaritzan gertatu den fenomenoak lagundu diezagukeen euskal gizartea ezagutzen eta euskal gizarteak izan dituen eraldaketak ezagutzen.
|
|
|
1841eko otsailaren 2an Brichquet famatua heriotzaz zigortu zutenean Donapaleun, jende multzo handi batek
|
ikusi
zuen, bere bizitza guztirako markaturik gelditu zelarik. Brixket delakoa Jean Elichalt zen deituraz, M. Larrazain Domintxainekoa hil zuena eta Paueko asisetan 1840ko azaroaren 19an kondenatu zutena heriotza zigorrera.
|
|
|
Zaila litzaiguke imajinatzea duela ez hainbeste, bertsolaritzak jendartearen aniztasuna horren zabal
|
ikusi
eta elikatzea. Eskertzekoa da gai jartzaile eta bertsolari batzuek genero ikuspegia egunerokotasunean modu naturalean areagotzeko ahalegina.
|
|
|
Bere bertsoaldi bat datorkit orain burura, neronek zuzenean
|
ikusi
eta entzun ahal izan nuena. 1988ko Nafarroako Txapelketan, Ortzaizen, Jean Perre Irieder gai emaile zela.
|
|
|
Jazintak ere Garagartzako bidea hartu omen zuen etxean topatu zuenaren berri emateko, baina mundura ekarri zuen emakumea lurrean odoleztatuta eta bizkarra zauri sakonez josia
|
ikusi
zuenean, ez zuen indarrik izan haren ondotik pasatzeko. Buelta hartu eta Txapartegi baserrira jo zuen.
|
|
|
Azkenean, baserritik hurbil zegoen Lizardi auzora (Itsasondo) jo zuen poliziak, eta Aranzegitarrak eta Mujikatarrak atxilotu zituzten. Aranzegitarrek diru asko omen zeukaten etxean, eta bertako semeetakoren batek Jazintarekin harremana omen zeukanez, poliziak aski froga
|
ikusi
zuen horretan.
|
|
|
Horregatik, gaztetxoenekin eskoletan egin izan ditugun saioetan flipatzen dute horrenbeste. Bideoz bertsolariak
|
ikusi
izan dituztenek ere, ez baitute sormen unean gertatzen den magia hori bizi izan. Youtuben bideo tutorial bat ikusi edo aurrez aurreko erakustaldi bat ikustearen parekoa da diferentzia.
|
|
|
Bideoz bertsolariak ikusi izan dituztenek ere, ez baitute sormen unean gertatzen den magia hori bizi izan. Youtuben bideo tutorial bat
|
ikusi
edo aurrez aurreko erakustaldi bat ikustearen parekoa da diferentzia.
|
|
|
Galesko poesia modernoaren eszenak ez du zerikusirik Euskal Herriko poesiaren inprobisaziorako tradizio ikusgarriarekin. Orain dela urte batzuk Donostian
|
ikusi
nituen emanaldiek, bertsolarien gaitasun paregabeak eta ikusleen garrantziak harri eta zur utzi ninduten. Gales harro egon daiteke bere tradizio poetiko luzeagatik.
|
|
|
1913ko ekainean izan zen Erratzuko tronba, eskualde hartan hiru hildako eta sekulako hondamendia eragin zituena, eta Txirritak bertsoak paratu zituen, “Deklaratzera nua kaso bat Valle Baztan’en pasia, egun arretan bistan giñenak akordatzeko klasia…” [15]. “Bistan giñenak” erraten digu, eta urak ekarri zituen deskalabruak ere nola aipatzen dituen ikusirik, apustu eginen genuke gizonak bere begiekin
|
ikusi
zituela hangoak. Denak ez, ordea, ezin; horregatik “negoni bistan enitzen baño ala jakindu nituan” zehazten du zortzigarrenean, mutiko bat itotzetik doi doian salbatu zutela kontatzen duelarik; hura ez zuen ikusi, baina erraten dituen gainerakoak bai, gure idurikoz, nahiz eta Aita Zavalak bertzelako iritzia izan zortzigarren bertso horren bukaerari erreparaturik, “Berak bere begiz ez bear oiek ikusi ez bazituan, Baztan’dik bat edo bat etorriko zitzaion, ujoldearen berri emanez eta bertso batzuk eskatuz” [16].
|
|
|
“Bistan giñenak” erraten digu, eta urak ekarri zituen deskalabruak ere nola aipatzen dituen ikusirik, apustu eginen genuke gizonak bere begiekin ikusi zituela hangoak. Denak ez, ordea, ezin; horregatik “negoni bistan enitzen baño ala jakindu nituan” zehazten du zortzigarrenean, mutiko bat itotzetik doi doian salbatu zutela kontatzen duelarik; hura ez zuen
|
ikusi
, baina erraten dituen gainerakoak bai, gure idurikoz, nahiz eta Aita Zavalak bertzelako iritzia izan zortzigarren bertso horren bukaerari erreparaturik, “Berak bere begiz ez bear oiek ikusi ez bazituan, Baztan’dik bat edo bat etorriko zitzaion, ujoldearen berri emanez eta bertso batzuk eskatuz” [16].
|
|
|
“Bistan giñenak” erraten digu, eta urak ekarri zituen deskalabruak ere nola aipatzen dituen ikusirik, apustu eginen genuke gizonak bere begiekin ikusi zituela hangoak. Denak ez, ordea, ezin; horregatik “negoni bistan enitzen baño ala jakindu nituan” zehazten du zortzigarrenean, mutiko bat itotzetik doi doian salbatu zutela kontatzen duelarik; hura ez zuen ikusi, baina erraten dituen gainerakoak bai, gure idurikoz, nahiz eta Aita Zavalak bertzelako iritzia izan zortzigarren bertso horren bukaerari erreparaturik, “Berak bere begiz ez bear oiek
|
ikusi
ez bazituan, Baztan’dik bat edo bat etorriko zitzaion, ujoldearen berri emanez eta bertso batzuk eskatuz” [16].
|
|
|
Aginte politikoak eta legelariek artisten adierazpenak isilarazi edo zigortzea, gaur egun Espainia aldean hainbertze
|
ikusi
eta aditzen ari garena, aspaldiko kontua dugu, baita Kantabriako partean ere. Txirrita akusatuen aulkian jarrarazi zuten orain dela ehun eta bi urte, Iruñean, Nafarroako Malerrekan zabaldu zen bertso-paper batengatik.
|
|
|
Biharamunean, egun argiz hobeki
|
ikusi
zuen bezpera arratsean norbaitek dinamita edo gisako zerbait leherrarazi zuela haien etxe parean, eta Sunbillako guardia zibilen kuartelera joan zen segituan salaketa paratzera. Han, zer gertatu zen kontatu (“en la noche de ayer, 3 del actual mes, y hora de las once proximamente, estalló un cartucho de dinamita al frente o fachada y muy cerca de la casa…” [11]), eta herriko hiru lagun salatu zituen, uste baitzuen haiek egina zela azioa.
|
|
|
Euskarak azentu malgua duela diote, hitz bati leku batean jartzen diogu azentua, baina ondoren hitz jakin bat baldin badator beste era batera azentuatzen da. Nik hori ez dut asko aztertu hitzak alboratu ditudalako, baina azentuazioan sartzen da baita arnasa non hartzen den, pausak non egiten diren… eta hor bereziki
|
ikusi
dut Koxmek eta Alaiak leku batzuetan hartzen dutela arnasa, non lehen nekez hartuko zuten. Doinuak azentu batzuk ditu eta, batzuetan, horri erreparatu gabe sartzen dira hitzak; horregatik, agian, kantatzerakoan ez dute hain ongi ematen.
|
|
|
Behin, Arantzazuko egutegian bere argazkirik agertu ez zelako kargu hartu zion Basarriri. Juan Mari Lekuonak dio 1955eko saio hartan bezalako tentsiorik ez zuela inoiz
|
ikusi
. Garai batean, orain baino gehiago, saioa antolatzen zuenak bertsolari batengana jotzen zuen saioa antolatu nahi zuela eta, eta bertsolariak hautatzen zuen gutxi gehiago egun horretan kantakide zein izango zuen.
|
|
|
Azken elkarrizketa eman ostean? Bizilagun erdaldunak telebistan
|
ikusi
zintuela esaten dizunean. Denek euren iritzia (eta falta izan zaizun puntu erdia) eman dizutenean?
|
|
|
Irudikatu gorputz bat mugimendu batetik datorrena, mugitzen ari dena; gorputz bat proiektu batean sinesten duena, bertso eskoletan eragiten ari dena, herriz herri saioak antolatzen, lehenengoz erratz muturraren aurrean kantari, berak antolatutako saioak grabatu eta sarean zintzilikatzen, hurrengo saiorako gaiak prestatzeko deialdia whatsappez zabaltzen, Euskaltegiko ikasleak motibatzeko bertso sortak inprimatzen, Bertso Udalekuetako lagunekin egunik euritsu eta hotzena ere festa, emozio eta zaintza bilakatzen. Irudikatu gorputz bat herri bati bertsotik eragin nahi diona, etengabeko aldaketan dagoen mundua hitzetara ekarrita entzun nahi duena; bere pentsamendua eta sentitzeko moduak bertso baten ispiluan islatuta
|
ikusi
nahi dituena eta ispilua kraskatuko dion bertso horren zain dagoena. Irudikatu gorputz hori.
|
|
|
Nik uste bakoitzak berea daukala. Argi
|
ikusi
dut nork landu duen zer, nork asmatu duen eta nork ez. Funtsa da Txapelketak zer aportatzen dion plazari eta alderantziz.
|
|
|
Populazioaren %90 hartu du gure ikerketaren tipologia honek. Beste %10a deskribatzea oso zaila egin zaigu, gauzarik arraroenetakoak
|
ikusi
baitituzte ikertzaileek. EH Bilduko zerrendetan izena ematen duen hautagai independente despistatu horretatik hasi eta edozer topa daiteke ingurune honetan.
|
|
|
Aro eta lurralde orotako zer nolako altxor aberastasuna ageri zaigun bertan, horietako zenbait, behin ere bertso plazara ekarri gabeak! Hori ez zen posible, inondik ere, duela urte batzuk, baina gaur denon eskura dago Bertsozale Elkarteari esker, eta hor dabiltza gure gazteak telefono mugikorretan adi doinu bakoitza
|
ikusi
, entzun eta hari dagokion informazioa eskuratzen. Ez dakit zergatik, baina doinuen jatorriari erreparatuz gero, denetako doinuak ageri zaizkigu, noski, baina batez ere nabarmena da, oraingo honetan, Iparraldeko doinuen presentzia, Zuberoa barne.
|
|
2019
|
|
|
Gai jartzaileargi askoak ere ezagutu ditugu goitik beheiti asebete gaituztenak, gaia ematearekin batera bertsolaria lasaitzen
|
ikusi
ditugunean.
|
|
|
askorik
|
ikusi
.
|
|
|
Elkar
|
ikusi
arte
|
|
|
Batek bazekien, besteak ez, eta lentejekin bueltaka zebiltzala kontatzen du. Orduan konturatu zen lehenengo aldiz
|
ikusi
zituela lehenengo ilarako emakumeak algara batean disfrutatzen. Zergatik?
|
|
|
“Andre hauek zenbat urtetan egon dira beren burua mikrofonoan aurkitu gabe? ”. Gizonezkoek beti
|
ikusi
izan dute “euren mundua” errepresentaturik bertsotan, eta emakumeei egin izan diete barre. Orain, gaiak aldatzearekin bat, barre egiteko objketua eta barre eginarazten edo egiten duen subjektua ere aldatzen doaz.
|
|
|
Hasiera batean, uste nuen modu intuitibo batean aukeratu nuela gaia. Banekien genero aldetik aztertuko nuela bertsogintza, umorearen alorra sakondu gabea zegoela
|
ikusi
nuen eta horixe ikertzea erabaki nuen. Hala ere, hainbat lagunekin hitz egin ahala ohartu naiz ez dela kasualitatea.
|
|
|
Hala ere, hainbat lagunekin hitz egin ahala ohartu naiz ez dela kasualitatea. Izan ere, bertsolari gisa neuk ere umorearekin zerbait banuela
|
ikusi
dut. Amaia Iturriotzek kontatzen du bertsotan hasi ginenean beti esaten zigutela zein onak ginen gai serioetan.
|
|
|
Ez nuen hasieratik buruan bi egitea, baina lehenegoa amaitzerakoan, sakontzeko aukera bazegoela
|
ikusi
nuen. Eta, ondoren, ikasketa feministak eta generokoen masterra egiten nengoela, aurrez egindako ikerketa oinarri hartuz, 2017ko Bertsolari Txapelketa Nagusiko umorea aztergai, genero ikuspegitik egitea erabaki nuen.
|
|
|
“Ez, ez dut uste…”. Segituan ulertu nion ezertarako ez zela gai,
|
ikusi
zutenak esanda banekien. Norbait ikusteko ere ordu jakin eta une laburrez baino ezin zuen.
|
|
|
Oraindik ere gogoan dut bertsolari bat
|
ikusi
nuen lehen aldia eta zer nolako zirrara eragin zidan une hark. Baserriko atarian Jon Lopategi zegoela entzun nuen eta ziztuan abiatu nintzen hura ikustera.
|