|
2009
|
|
|
Triestek Rijeka du bidaia liburuan hurrengo geltoki, eta hara ere abiatu ginen. Eta inoiz addenda idatzi nahiko balu Lertxundik, pixka bat haraxeago joatea gomendatuko genioke, Istriako puntan den Pula herrira, bertan
|
ibili
baitzen James Joyce irlandarra ingeles irakasle.
|
|
|
Jurgirenak burura ekarri dit Villasanteren Historia de la Literatura Vasca. Aspaldi batean, liburuak forratzen ziren garaian, hor
|
ibili
nintzen orri pasa aurrera eta atzera gure Parnaso txikiko autoreak ikasi guran. Kolorebakoa zen, erabat, Villasantek erakutsi eta irakatsi zigun historia hori:
|
|
|
Berunezko hankez bazabiltza, zara uraren gainean
|
ibili
.
|
|
|
itxaropen beldurgarri bat edo beldur itxaropentsu bat zuen gizarteak idazlearekiko. «Argi
|
ibili
idazle horrekin, mesfidatu, gutxien espero duzunean hor aterako zaizu perpaus batekin poetrastoa, mahuka barrenean ezkutatu duen esaldi batekin, Cioranen aipu batekin, itsuskeria batekin, gutxi fida, idazle batek idatzi eta guzti egingo dizu igual eta aurrejuzguren bat hankaz gora jarri edo inaugurazio ofizial bat zapuztuko dizu, zaindu harengandik?». Gaur egun, gizarteak ez du poetarengandik deus espero, eta, are gutxiago da haren beldur.
|
|
|
Ezaguna da, literatura unibertsalean, jujeenganako eta justiziarekiko mesfidantza, alderdi baten mendean eta esanetan lerratzen direlakoan; orobat, aurreko aldietan, azken judizioa itxuratzeko behin eta berriro erabili izan diren lur honetako judizio aldiak eta horren protagonistak. Zer esanik ez, administrazio eta burokrazia ez dira salbu geratu, batik bat, aske eta libre
|
ibili
nahi izan duten pertsonaia literarioetatik hainbaten aurrean.
|
|
|
Paremiologia ere ez da legetik urrun
|
ibili
, eta zuzenbide erromatarraren brokardoak gure aho mihietan izan eta izaten dira gehienetan.
|
|
|
Ez zen izan Shortyren jukutria bakarra. Denei aurkitzailea bera izan zela esaten
|
ibili
zen Shorty. Biak ezagutu zituen George C. Pipkinek ez du dudarik:
|
|
|
Biak ezagutu zituen George C. Pipkinek ez du dudarik: Peteren lana izan zela uste du, eta aldi hartan, beste askotan bezala, bere burua harrotu nahian
|
ibili
zela Shorty.
|
|
|
da horren lekuko, nahiz eta, marka? bihurtu izana bera agortze sintoma ere izan daitekeen, argi
|
ibili
: marka berriak sortu behar dira, ongi funtzionatzen dutenak mantenduz.
|
|
|
Bagenekien kontu bat da, begien aurrean baikeneukan gero mimetismo izugarriz kopiatu dugun eredu espainiarra. Gauzak horrela, gure administrazioak eta hizkera estandarrak uztarpe berean
|
ibili
behar izan dute eta garatu. Hala egin dute gero ere.
|
|
|
Aita, autoaren giltzak falta dituela eta, alde batetik bestera
|
ibili
da txoko guztiak arakatzen. Hasieran, ama ere ibili da aitari lagundu nahiz baina, beti bezala, eztabaidan hasi, elkarri hitz garratzak esan eta azkenean, ateari danbateko handi bat emanez, etxetik aldegin du aitatxok.
|
|
|
Aita, autoaren giltzak falta dituela eta, alde batetik bestera ibili da txoko guztiak arakatzen. Hasieran, ama ere
|
ibili
da aitari lagundu nahiz baina, beti bezala, eztabaidan hasi, elkarri hitz garratzak esan eta azkenean, ateari danbateko handi bat emanez, etxetik aldegin du aitatxok.
|
|
|
Eta aitak egunero falta du zerbait! Miaketan
|
ibili
behar. Gatazka.
|
|
|
Jontxu Lasa Laboa. Mikel pila bat
|
ibili
da txalupa horretan, lehenbizi arraunekin, pila bat, familiarekin, lagunekin. Ni igeri egiten ona nintzen, eta joaten nintzen gabarroira, eta bera etortzen zen txalupan ikustera nola botatzen nintzen uretara.
|
|
|
«Karpa» eta «angel» egiten nuen, eta hor egoten zen bera. Arraunekin
|
ibili
ginen luzaro. Gero, askoz geroago, motor txiki bat jarri zioten.
|
|
|
Hamabost urte izan dira gure bizitzan, edo agian gehiago, bi zaldikoetan ibiltzen. Euskal Herrian zehar
|
ibili
gara izugarri, eta Bartzelonara joan gara, Mallorcara, seme alabekin, txakurrarekin, eta kontzertuetara ere bai. Mikel Iñaki Salvadorrekin hasi zenean, 1984an, nik laguntzen nien eta hirurok joaten ginen kontzertuetara, eta Mikelek beti esaten zuen nik mania bat neukala, justu bidegurutze batera ailegatzean gai inportante bat ateratzen nuela.
|
|
|
Ameriketan, etorkinaren ametsa egia bihurtu nahian
|
ibili
zen Esteban arrakastaren maldan gora, lehenik artzain gisa, gero meatzari, merkatari eta hotel jabe Nevadako Ba ttle Mountain en, abeltzain eta meatzarien herrian. Familiako kondairak zioenez, artzain euskaldun bat ezagutu omen zuen Nevadan, Markinako bere jaioterriko argazkiak zituena.
|
|
|
Gure museoetako margolanak ikusteko gaitasunarekin jaio zaretenon modura, guk ere ikasi, lan egin, eskiatu, zaldian
|
ibili
, bizikletaz ibil gaitezke.
|
|
2010
|
|
|
Hasteko, istorioa bera da bizigarri, hiru pertsonaia biltzen dituen mataza: Sotero, nagusia, bertso jartzen aritzen den langile apala, analfabetoa, baina astoa erreginaren izenez bataiatu duena; Frantsesa, ahoa bete iraultza, luzamendutan
|
ibili
dabilen poeta; eta Estudiantea, bizargabea, gonak ezagutu berria, burua hemen baino gehiago han daukana. Gerra garaiak dira, guztiak bezalatsu, Kubakoak, XIX.a bukatzen ari da, Canovas garbitu berri dute, eta hiru morroiok Angiolilloren itzala luzatu nahi dute, dinamita, norbait itzulipurdikatu, arrain potoloren bat.
|
|
|
Izatez, Jacintok gomendatu zidan, esanez atsegina gertatu zitzaiola eta ea zer neritzon. Neu ere Jacintok aipaturiko inprezisiozko lanbro horretan
|
ibili
naiz haztamuka, eta istorio bat osotu dut azkenean, liburuko narrazioek eskainitako teselak zelan edo halan elkarrekin gardainatuz.
|
|
|
Ondo! Urtebetean, beituxu, holantxe
|
ibili
nitzen, Ta bigarren urtean sonbreru ta guzti jazten nitzen. Egie da hori!
|
|
|
Halandaze, 1980 urtera arte itxaron behar izan da zentsurarik gabeko Buruxkak berriro argitaratzeko, hau da, lehen porrotetik hirurogeita hamar urte geroago. Baina, 1910ean goizegi
|
ibili
bazen, 1980an beranduegi izan zen Etxeparerentzat, izan ere, ordurako zimelduta zegoen Buruxkak liburuak idatzi zenean zekarren berritasuna. Gainera, Etxepareren euskara joria urrunegia begitandu zitzaien irakurle berriei, bereziki Hegoaldekoei, eta kikildu egin ziren.
|
|
|
Ondoren, 2005ean, Euskal Herrian barna
|
ibili
zen, zenbaitetan are kantuz lagunartean: Otxandion (Josu Zabala tarteko), Orion eta Donostian (Benito Lertxundiren kontzertu batean Antiguako frontoian, are kantuz)?
|
|
|
1922an bulego bat zabaldu zuen Bilbon harremana sustatzeko. Urte berean Ambrose Martin O. Daily Sinn Féin eko kidea, Buenos Aireserako bidean, Bilbora etorri zen eta apirilaren 1etik 28ra bitartean hitzaldi, topaketa eta antzekoetan murgildurik
|
ibili
zen. Sinn Féin eredu bilakatu zen askorentzat, Euzko Gaztediren baitan bereziki.
|
|
|
Ramon Laborda bergararra() (Milango Scalara kantatzera joatear zegoenean, Loiolan erabaki zuen apez sartzea hara joan ordez; beneditarra ere izan zen Silosen, baina Donostiara itzuli zen, apez soil gisa. Kantari ona izaki, haurrei kantu eta dantzak irakasten
|
ibili
zen, Poxpolina ekimenan; gerla ondoren Eresoinkan, Parisen, eta abarretan), Aingeru Irigaray beratar sendagilea(), bereziki kulturgintzan trabaturik zebilena Hernandorenarekin batera. Pilotariak, berriz, Manuel Urcelay zarauztarra eta José Aramendi getariarra.
|
|
|
«Garai hartan Pessoa irakurtzen nuen eta, hara, egia, heteronimo gehiago sortzekotan
|
ibili
nintzen. Omar Nabarro izena, berriz, honela sortu nuen:
|
|
|
Atorrasagasti goitizena ere
|
ibili
du Txillardegik.
|
|
|
Iheslariak pentsatu du ondo jarriak zituela koskabiloak iraultzaile hark, baina bukaerak ez zuela traza onik: «ofizial bat» agertzen zen nonbait, argi
|
ibili
, eta protagonista atxilotu egingo zutela zirudien, itxura guztien arabera. Ezinegonak hartu du goitik behera iheslaria, liburuko pertsonaia haren paraderoak bere paradero propioarekin zerikusiren bat balu bezala.
|
|
|
«Dena da lapurreta. Batzuek aitortu egiten dute, aipu bidez autoritateen babesa bilatuz; beste batzuek nahiago dute situazionisten teknika erabili, lapurtutakoa norbere testuan txertatu, eraldatu, komatxorik gabe idatzi; eta gehienok, ez gara konturatu ere egiten lapurretan
|
ibili
garela, noizbait eta nonbait irakurritakoa daramagula barruan.
|
|
|
Nire adineko bertze nesken antzeko bizimoldea izan nuen: eskolara joan nintzen, lagunak izan nituen eta, haiek baino beranduago izanagatik, mutiletan ere
|
ibili
nintzen noiz edo behin. Batez ere, nire bistatik erabat desagertu zinenetik.
|
|
|
Harrezkero ihesi
|
ibili
nintzaizun. Behin ere ez nintzen zurekin bakarka geratu, Iruñera itzuli aitzineko egunetan.
|
|
|
Behin ere ez nintzen zurekin bakarka geratu, Iruñera itzuli aitzineko egunetan. Aitarengandik hurbil
|
ibili
nintzen beti, eta tematu egin nintzen harekin edonora joaten, maite ez nituen lekuetara ere. Iruñean, aldiz, zailagoa nuen zugandik urrun egotea.
|
|
|
25 urte ditu orain eta 20 urterekin hasi zen kantatzen. Aurretik, umetatik
|
ibili
izan da bertso eskoletan, baina idatzian bakarrik. «Unibertsitatean hasi nintzen.
|
|
|
Euskal Herrian ez dugu bertsoak egiteko makinak asmatzen
|
ibili
beharrik. Herri eta auzo guztietan aurki ditzakegu.
|
|
|
Saio mordoa egin nuen 60ko hamarkadan, horietako batzuek, gainera, Guardia Zibilaren eta txibatoen aurrean. Eskualdeko herri txikietan eta auzoetan
|
ibili
nintzen. Orduan, gainera, sermoiak ere politizatu egiten genituen eta gure sermoi horiek entzutera ondoko herrietatik etortzen zen jendea.
|
|
|
Nire lan egiteko modua ere horrelakoa da, oso ipurtarina naizelako beharbada. Eseri eta altxatu
|
ibili
ohi naiz etxean eta idatzi ere modu horretan egin ohi dut, tarteka».
|
|
|
Azken urteetan, kopuruz eta esperientziaz gora egiteaz batera, bi gauza ikasi ditugu: lehenengoa, ez dagoela beldurrez
|
ibili
beharrik aukeratzerakoan, gailurrik garaienak eta debekatuenak ere eskala daitezkeela, zailtasun nabariko Finnegan' s Wake izan ezik, apika, zeren, ez al goaz ba denok sokari lotuta, elkarri laguntzeko prest?
|
|
|
Rostros? irakurri, Tangerren
|
ibili
eta berehala jabetzen da irakurlea: hiriaren benetako mapa humanoa dugu liburua.
|
|
|
«Adiskidea, lehen ere jo diate adarra galanki! Aprobetxategi asko
|
ibili
dituk inguruan! Altxa burua!».
|
|
|
Bere lehen liburuan, Al jubz al hafi (Le pain nu, El pan desnudo) haur eta gazte denbora ezin miserableagoa deskribatzen digu, eskale eta lapurtzen
|
ibili
beharreko garaiak, sexu kontuetan edozein proposamen onartu beharrekoak, etxean bertan aita mozkor legionario ohiak emandako astindu bortitzak, etxetik ihes egin eta ailegatu berriko Tangerren emandako bizimodu pikaresko tristea («Tangerren denetik egiten dut, ematen didaten edozein lan egin behar»). Etxean jateko zegoenean, euliz jositako jakiak izango ziren, horregatik inoiz ezin izan zuen kuz kuza, lurralde horretako plater nazionala jasan.
|
|
|
Omenaldi bat egin zioten eta hitz egin behar zuen egun hartan Bernardo Atxagak egiten zion aurkezpena. Sartu baino lehen Toledoko kale estuetan barrena
|
ibili
ginen, Xukrik taberna honetan eta hartan geldialditxoak egin nahi zituen moskatel kopatxo batzuk dastatzearren, ordurako ez bide zegoen alkoholismotik oso urruti. Bere liburuetan ikusten da betidanik edan duela asko, alkohol asko eta denetik, droga asko eta denetik, sexu asko eta denetik, batik bat prostitutak:
|
|
|
–Bai. Munduan galduta
|
ibili
nahi nuke.
|
|
|
Arreba eta biak umezurtz geratu eta, 1870ean, Alsazia Alemaniaren eskuan geratu zenean, Frantziara joan ziren. Charlesek Saint Cyr Akademian militar ikasketak egin eta Aljeriako sartaldean
|
ibili
zen. Hango basamortuan entzun zuen, antza, isiltasunaren deia.5
|
|
|
Anaia Charles ez zen boterearekin
|
ibili
beti. Umiltasun absolutuaren bila zebilen tai gabe.
|
|
|
1883an armada utzi eta esplorazio bidaia luzea eta arriskutsua egin zuen Marokon barrena.6 Ez arabieraz ez amazigeraz ondo ez zekienez gero, errabinoz mozorroturik
|
ibili
zen, lurralde arrotzean dabilenaren eta ikastea beste helbururik ez duenaren isiltasunez eginik bidaia. Charles de Foucauldek presa zuen Jesusen berri ona zabaltzeko, musulmanak bataiatzeko, lurzorua bedeinkatzeko.
|
|
|
Artean ezezagun ziren hainbat gaztek (Peter, Paul & Mary, Joan Baez, Tom Paxton, Bob Dylan?) White Horse tabernan kantatzen zuten, Allen Ginsberg beat poeta ere tartean zegoela. Clancy anaiek disko ugari grabatu zuten, maiz
|
ibili
ziren kantari atzerrian ere eta ospe handia lortu zuten. Aran sweaters janzten zituzten beti, Aran go jertseak; eta jende askok, lehendabizikoz, haien diskoen azaletako argazkietan ezagutu genituen jertse haiek.
|
|
|
Beste idazle askok bezala, gorroto handia zion inork bere bizitza pribatuan begira tzeari, eta, askotan, arrasto faltsuak uzten zituen han hemenka, baita bere esperientziak exajeratzen ere. 1932an Afrikan zehar bidaiatzen
|
ibili
zen. Urte oso bat eman zuela zioen berak, baina badakigu hilabete batzuk baino ez zituela egin kontinente beltzean.
|
|
|
Beti izan ditut gogoko herri ipuin eta narrazioak, ahozko tradiziotik datozenak. Munduko edozein leku urrunetara joaten naizenean, ahaleginak egiten ditut jendearen ahotik istorio horiek entzuteko, eta maiz
|
ibili
naiz atzerriko biblioteka nahiz horrelako narrazioak jasotzen dituzten liburuen bila, kontakizun horiek herrien jakituriaren eta izaeraren isla direla iruditu baitzait beti. Horrela, denboraren poderioz, Asiako, Afrikako eta Hego Amerikako ipuin tradizioa biltzen duten liburuekin bilduma polita osatzen joan naiz.
|
|
2011
|
|
|
Egia esan, ez dut ulertzen ikuskizunen munduan zabaldu den mania kutsagarri hori, «kolore horia» zoritxar ekarle dela sinestekoa. Gu, behinik behin, zoragarri
|
ibili
ginen gure auto horiarekin.
|
|
|
Xalbadorrek izan zuen, Mattinek ez. Eta, espero izatekoa denez, Patxi Mujikak, behin 60ko hamarkadaz gero herriz herri eta saioz saio bere grabagailuarekin
|
ibili
zen gizon hark ere, autoa zuen, cuatro cuatro bat.
|
|
|
Fundiciones Arriaran dik atera eta Piensos Cometa n hasi zen lanean. Pentsu eskaintzen
|
ibili
ohi zen baserriz baserri, eta horretarako, 2 CV furgoneta bat inguratu zuen. Pentsu garraioan ez ezik, bertsolari garraioan ibili zen, oso sarri, gainera.
|
|
|
Pentsu eskaintzen ibili ohi zen baserriz baserri, eta horretarako, 2 CV furgoneta bat inguratu zuen. Pentsu garraioan ez ezik, bertsolari garraioan
|
ibili
zen, oso sarri, gainera.
|
|
|
Londresek egin bidaia eta
|
ibili
lekuak ikertu zituen Régis Debrayk iragan mende amaieran, Frantzian eta Shangain artxiboak kontsultatuz, lekukoak itaunduz. Emaitza, Shanghai, dernières nouvelles (1999), geroago Sur la mort d. Albert Londres (2008) tituluarekin berreditatu zinemarako gidoia edo jokagida.
|
|
|
Baina, batez ere, liburua alderik alde zeharkatzen duen begirada gizatiarrak harrapatu nau berriro ere, egileak heriotzaz, biolentzia politikoaz, minaz, bizitzaren zentzuaz egiten dituen hausnarketekin. Bizitza guztia bere estiloaren bila, bere «ni poetikoaren bila»
|
ibili
dela esan izan digu oriotarrak. Bilaketa horretan giltzarri izan dituen erabakiak, hala nola, euskarari nahiz ahozko tradizioari dagozkionak azaltzen ditu liburuak.
|
|
|
Gutxika gutxika dastatzekoa dela diosku Lourdesek, eta arrazoia dauka neurri handi batean, Eskarmentuaren paperak lerrorik lerro ohar eta burutazio jakingarriz zipriztinduta baitago, adi eta astiz irakurtzera behartzen zaituztenak, baina nik neuk ia ia arineketan irentsi dut atseginaren atseginez. Antzera edo
|
ibili
nintzen Lertxundiren honen aurreko saioarekin ere, Mentura dugun artean niretzat hain esanguratsua izan zenarekin. Egia da, liburuak makina bat kontu eskaintzen dizu gogoetarako bizitzaz zein literaturaz, une batez gelditu eta kolkoan eragitekoak, baina, aldi berean, Anjelek era ezinago ederrean formulatu ditu, eta bata bestearekin kateatu?
|
|
|
Spivak ohartu zen nortasun subalternoak lehen pertsonan hitz egiteko aukerarik ez duela izango, baina beste norbaitek hitz egin dezakeela bere izenean, dela idazleak (kasu honetan Sarrionandiak), dela intelektualak. Hori bai, lehen aipatzen nuen bezala, idazle/ intelektualak ezin du ahaztu bera bitartekari bat besterik ez dela eta, ildo horretan, kontuz
|
ibili
behar du parte interesatua bihurtu nahi ez badu. Horregatik aipatzen nuen karta guztiak mahai gainean jartzearen metafora:
|
|
|
Ados erabat, Esti, Zamaontzia aurreiritzietan ez erortzeko ahalegina dela diozunean. Edwin pertsonaiarena aipatu duzu, eta niri iruditzen zait hortxe
|
ibili
dela, ertz ertzean, marinelaren eta Nerea narratzailearen artekoari ez zaiola falta izan asko sokatik erortzeko. Baina, neurri batean, istorioa borobiltzen duen keinua ere bada, ordura artean Serenity Star zamaontziak, bertako marinelen aferak, herrian, familian, Nerearengan eragin duen lurrikara azaltzen duen bukaera iruditu zait, aurretik asma zitekeen bukaera, bide batez, edo ez, aurreiritzietan ez erortzeko ahalegin horrek bazter baitezake, irakurlearen baitan, askaera posible hori.
|
|
|
Hasierako orriak, adibidez: 50 orrialdetan sartzen dira Iturriozek baserriko lanetan
|
ibili
zituen urteak. Kontakizunak antz handia du pasarte askotan, eguneroko zereginak aipatzen dira batez ere, zer lan egiten zituen, zein baldintzatan, eta agian luke arindu bat.
|
|
|
Tira, ez deritzozu sinesgarri. Baina kontua da Erlea 4ko foroan, hemeroteka lanean
|
ibili
naiz? 3 Mariak eleberria «sinesgarria» iruditu zitzaizula.
|
|
|
Lafitteren berba horiek ondo ulertzeko, ohar biografiko txiki bat tartekatuko dugu hemen. Bai, Aldudeko medikua 1928an osasunez txarto
|
ibili
zen, eta 1929ko udaberrian «bihotzeko gaitz gaizto batek jo zuen, eta behartu ondoko urtean Aldudeko lana eta egoitza uztera»: 1930eko udan Kanbora aldatu zen.
|
|
|
nire kolkorako ezabatu egiten du Etxepareren eta Lafitteren arteko hurbilketaren sinesgarritasuna, ez du ematen bien arteko adostasunik lortu zutenik, areago, badirudi beste testu batzuetan Etxepare garbi uzteko Lafittek egindako ahaleginak paperezkoak izan direla benetakoak bainoago, eta Etxeparek gogoa ilun eta elea beltz iraunarazi dituela beti. Hau da, Lafitte kontraesanean ikusten dugu bere buruarekin, eta hemen darabilen esateko modu gordin eta bortitz horrek pentsarazi dit ea besteetan erdi gezurretan ez ote den
|
ibili
. Esateko modu garratz horrek ez al du erakusten, nolabait, ardi galdua azkenean artegira eroatea lortu ez izanaren etsipena eta amorrua?
|
|
|
Begitandu zitzaion indar artistiko handia zegoela tira horietan. Gogoan
|
ibili
zuen burutazio hori harik eta flashback batek txiklearen bilgarriaren pasadizoa gogoratu zion arte.
|
|
|
Ipar Euskal Herritik pasatzean, Lotiren nobelak
|
ibili
ohi dituen bidexketan barrena dabil maiz Bécassine, kontrabandistenetik izan ezik, ez baitugu ahaztu behar 1925ean gaudela eta Bécassineren abenturak neska txikiei zuzenduak direla.
|
|
|
Azkenik, ordea, bakeroen atzeko poltsikotik definitzen nauen txartelak erosoago egin zidan ni naizen hau gizartea den gu horretan egokitzea (lige exotikoaren kategoria galdu nuen, egia da, baina normala denak galdu baino amodio aferarako aukera gehiago irabazten ditu, eta exotikotasunean gutxi zen gidabaimen gabezia, gainera deserosoa epe luzera, umeekin autobus eta trenak
|
ibili
beharragatik, faboreak eskatuz garraio publikoa iristen ez denetan?, beltza edo begetarianoa izatea ez bezala) eta zergatik ez esan, irrazionala den mitoaren lilurak, motorraren mitoak, karrozeriarenak, abiadurarenak, kontrario indartsuenaren horma argumentuzkoak ere gaindi ditzake, inor ez da libratzen ideala sinesteak suposatzen duen plazebo beharraz.
|
|
|
Eguillorri ez zitzaiokeen gustatuko. Euskadi Siouxen lehen zenbakia atera ondoren, desastre txiki bat izan baitzen, solapan pegatina bat zuela
|
ibili
zen kalean: «Ya sé que es una mierda» («Badakit kaka zaharra dela»).
|
|
|
Kontuz
|
ibili
behar da ni bezalako basabereekin; berdin nire gisako frangoren artean bizi zirezte ohartu gabe. So egin:
|
|
|
J. I.: Munduan
|
ibili
garenean, neurri batean autosufizienteak izan gara, baina, txikitan ikasi genuen bezala, «La mejor universidad: la necesidad».
|
|
|
Yukon ibaiarena, orain dela bi urte hura kanoaz jaistera joan ginenean, Jack Londonen nobela gogoratzea izan zen. Gainera, bera
|
ibili
zen erreka ez da aldatu. Aldatu da Tolosako kalea, aldatu da Asteasu, baina Yukon ibaia ez da aldatu, Jack Londonek ikusi zuen Yukon berbera ikusten da.
|
|
|
Gertuago egon dira kulturak itsasoaren bi aldeetan basamortuaren bi aldeetan baino. Ameriketan ere asko
|
ibili
ginen, Alaskatik Ushuaiara jaisteko ia 250.000 kilometro egin genituen.
|
|
|
Amak beti esaten zidan: «Kontuz
|
ibili
, gizonen batek kalean zerbait esaten badizu ez kasurik egin». Gero eta larrituago nengoen.
|
|
|
Koloniaren garaian Kogoren izena Puerto Iradier zen. Bai, hementxe, inguru hauetan,
|
ibili
zen gure esploratzaile Don Manuel. Horra hor Kogok guretzat daukan beste atraktibo bat.
|
|
|
Nahas mahas, Descartes, Chomsky, Mallarmé, de Saussure, Martinet, Karl von Frisch (nola ez aipa aldizkari honetan erleen komunikazio moldea aztertu zuen ikertzailea?) eta beste: filosofo, linguista eta poeta horiekin
|
ibili
ginen, ikasle eta erakasle, hitzen mundu korapilatsuan. Baina niretzat gai interesgarriena hizkuntzaren eta pentsamenduaren, formaren eta funtsaren arteko harremanetan zetzan, eta jakin min horrek ninduen Merleau Ponty ren testu zenbaitetara, Pertzepzioaren fenomenologia ra, gidatu.
|
|
|
Halaxe, ospitaletik atera nintzenean, oso ahul oraindik, ezen ezin nuen berrogeita hamar metrorik
|
ibili
atseden hartzeko geratu barik, etxetik ortura egiten nuen, pauso txikian. Ortua herrigunetik hurbil dago, hormatzar batez inguraturik.
|
|
|
Lewis Carroll() ingeles idazle eta matematika irakasle baten goitizena izan zen, benetako izenez Charles Lutwidge Dodgson (inoiz ausartu naiz iradokitzera Euskal Herrian
|
ibili
eta Leizarraga, Kardaberaz, Mendiburu, Kapanaga eta beste zenbait euskal idazleren obrak aztertu eta argitaratu zituen harako Edward Spencer Dodgson haren anaia nagusia izan zitekeela). Oso pertsonaia polifazetikoa izan zen, nonbait; izan ere, diakono anglikanoa ere izan zen, eta baita garai hartan lantzen hasi berria zen argazkigintzaren zalea ere.
|
|
2012
|
|
|
nik harria jaso eta haiek bertsotan egin. Batez ere Lasarterekin eta Uztapiderekin
|
ibili
nintzen. Lasarte, gizon jator askoa!
|
|
|
Martzelino, aldiz, gustura zen sermoiarekin, egia handiak bota omen zituen apaizak pulpitutik. Neurria hartu behar omen zaio jokoari, bururik galdu gabe
|
ibili
, bestela zer galdu ugari izango omen da eta!
|
|
|
Duela hamarren bat urte Jose Manuel Goikoetxea lagunarekin
|
ibili
nintzen jendaurreko irakurketak egiten, eta haietako saio baten amaieran bospasei kasete eskuan zituela hurbildu zitzaidan. Berak etxean edukitako aktore argentinar batek opari edota ordain bezala emandakoak zirela jakinarazi zidan, eta Buenos Aireseko aretoren batean Jorge Luis Borgesen emandako hitzaldiak jasotzen zituela, aktorearen aitak bere kabuz grabatutakoak.
|
|
|
Jakituria entziklopedikoa duen lagunak grabazio ederra zela esanez idatzi zidan, eta bazitekeela hitzaldiak ineditoak izatea; Euskal Herriko kultur erakunde ofizialak jaso izanaren adierazpenik ere ez zuen bidali; Madrileko editorea luzamendutan
|
ibili
zen? «begiratzen ari gara», «Argentinako gure lankideei galdetuko diegu»?, eta halako batean, «gero» dioenak «bego» dio, ahaztu egin zuen gaia.
|
|
|
Handik, oihu iskanbila bat ere sentitzen zuen, lehen egondako iturbegitik zetorrena; baina ez zuen inor ikusi. Ilargi gaua zen, eta
|
ibili
eta ibili jarraitu zuen bakar bakarrik, kapelarik gabe eta abitua beste jantzirik gabe, egunsentian loak pixka bat hautsi zuen arte.
|
|
|
Handik, oihu iskanbila bat ere sentitzen zuen, lehen egondako iturbegitik zetorrena; baina ez zuen inor ikusi. Ilargi gaua zen, eta ibili eta
|
ibili
jarraitu zuen bakar bakarrik, kapelarik gabe eta abitua beste jantzirik gabe, egunsentian loak pixka bat hautsi zuen arte.
|
|
|
Mariano Buena Aita Nagusia egoitza batetik bestera
|
ibili
zen errebeldeak errenditzeko konbentzitu nahian, baina arrakasta handirik gabe, eta adorea erabat galduta heldu zen Tecoripara. Egoera ikusita, eta Aita Nagusiaren alfer bidaiari nahitaez jarraituko zitzaion kanpaina militarra eragotzi nahian, Juan Sarobek matxinatuak bilduta zeuden tokira joatea pentsatu zuen, bera bakarrik, ea haiekin hitz eginez bake bidera ekartzen zituen.
|
|
|
Donostiako pareta guztiak papereztatu ziren nire izenarekin eta abizen berriarekin, Etxezarreta español. Handik aurrera pistoladun bat jarri zidaten ondoan lotarako ez beste guztietarako eta hamasei urtez
|
ibili
naiz Kontxako hondartza zapaldu gabe, aurten arte. Ez neukan bainujantziz gainezkako nire gurin eta bizartxoak bizkartzainaren bistara zer aterarik.
|
|
|
Hollywooden, esaterako, Oscar sarien emanaldian, 2005ean, Nacho Vigalondoren 7.35 de la mañana film laburra hautatu zutenean sarituak izan zitezkeenen artean. Tapiz gorriaren gainean
|
ibili
nintzen, alde batera eta bestera begira, ondotik Johnny Deep, Charlize Theron edo Clint Eastwood pasatzen ziren bitartean. Inork ezagutzen ez ninduenez, lasai asko geratu nintzen izkina batean batzuen eta besteen jantziei begira.
|
|
|
...tatzen zitzaizkidan hortz zanpatuekin, paletak, Jon Sarasuarenen tankerakoak; baina «zergatik?» bat beti da gogorra, gehiago itauna andereñoarengandik baldin badator, amaren apendizea, bigarren mailako jainkosa kohorteko partaidea, segurtasun eremua zabaltzen zidaten haietakoa; hala ere, egin nuena zergatik egin nuen ez banekien ere, ulertzen nuen egindakoak sortzen zuen harridura, gezurretan
|
ibili
nintzelako; ni, begi borobilez begiratzen zuen inozentzia zakua. Haatik, nik banekien lehendik ere gezurrak esateko gaitasuna banuela.
|
|
2013
|
|
|
Auzo zaharreko alderik zaharrenean
|
ibili
naiz paseoan, Los Molinos kaleko nire jaiotetxetik Adurtza kalera abiatu naiz eta handik Heraclio Fournier eta Zumakera kaleen arteko pasabideetan barruratu. Langileentzat egindako etxe blokeen umiltasuna lorategiz eta plazatxoz hornitzen da hemen eta hala, aldameneko trafiko eta autoetatik nolabait bakartuta, irlatxoen itxura hartzen dute zoko hauek, giro gorde, ia intimo batez babestuta daude.
|
|
|
Panteoia asko kostatu zen. Gogoratzen naiz nola
|
ibili
ginen sanferminetan posterrak saltzen. Pila bat neraman autoan, eta jendeak dirua ematen zigun.
|
|
|
Gizakion eta gainontzeko animalien arteko desberdintasunen bila
|
ibili
gara zientzialariok aspalditik. Baina ezin izan dugu aurkitu erabateko mugarik edota desberdintasunargirik.
|
|
|
«Bainabere azken urteetan erlijioa praktikatzera itzuli zen». Pertsona normal samarra izan zelaadierazten digu ohartzeke, bizi osoan argizaria jaten
|
ibili
ez zen horietakoa bederen. Nire gurasoak, zureak, haren aitona, honen amona biak eta beste hainbat bezala, ez euskalidazle anormalak bezala.
|
|
|
Adurgaiztokoa izan genuen Arrese. Umezurtzak iduri
|
ibili
ziren bere liburuak.
|
|
|
J.I.: Maskarak eta hizkuntza bikoitzak erabiltzeaz ari garela, gogoratuko duzu, Joseba, duela bizpahiru egun aipatu genuen munduan barrena
|
ibili
zen apaiz oñatiar hura, Javier Arzuaga frantziskotarra. Che Guevararekin izan zuen solasaldia komentatu genuen.
|
|
|
egunaz kurri
|
ibili
eta gauean gelditzen gira.
|
|
|
Amnesiak jota
|
ibili
da herri hau, hamarkadatan. Baina, zergatik?
|
|
|
Duela oso gutxi arte, hemen inguruan izan da jendea, Falangekoaesaterako, esku hartze zuzena izan zuena errepresioan, eta ez dute txintik esan. Eta badakigu 36ko uztailean eta abuztuan gazteak eguerdian Gazteluko Plazara aperitifa hartzera joaneta harro agertzen zirela nesken aurrean, nekatuta zeudela esanez, gau osoa «harat honat»
|
ibili
zirela eta.
|
|
|
Idaztea, zuretzat, memoriaren liburua ez ixtea da.Bolivian, Txilen, Errumanian
|
ibili
zara azken urteotan, gaurko gizartearen makurrekin harrituta beti, dena digeritzen. Eta liburu hau, nahiz eta duela 80 urteko kontuez izan, harridura horrek berak bizi du; egungo munduaren bidegabekeriek sortutako ezinegonak, amorruaren ozpinarekin maneatuta...
|
|
2015
|
|
|
Esloveniarrakmiresteko bada beste arrazoi bat ere: Jugoslaviatik zatitzean, bertakoak, armak harturik, egun bakar batez
|
ibili
zirela serbiar armadaren aurka gerran, Slovodan Milo, evi, en tropakez baitziren ausartu aurpegia ematera eslaviarnazio txiki baina zinez abertzale horren armadatrinkoari.
|
|
|
Virila santua, bederatzigarren mendean Leireko abade izan zena, basora atera omen zen behin
|
ibili
bat egiteko asmoz, eta, erresiñol baten kantuak erakarrita, iturri baten alboan eseri zen hura entzutera. Kantua iturriko ur txirraiaren hotsarekin nahasten zen, are ederragoa bihurtuz, eta Virila abadea atsegin handiz egon zen hantxe harik eta, zeru lainoetan ilunabarra antzemanez, altxatu eta monasteriora itzultzeari ekin zion arte.
|
|
|
Ez dakit noraino bat natorren Lourdesek. Otaegik oraingo honetan? bere iruzkinean dakarren iritziarekin, alegia, nobelan Oñederra etengabeko ariketan
|
ibili
dela hitzen zehaztasuna dela eta. Nire begietarako, egia da, Lourdes Oñederrak badu kezka hori, eta uneren batean explizituki diosku, esaterako (82 or.):
|
|
|
Hona hemen zenbait. Azkueren Erizkizundi Irukoitza ko inkestak Gipuzkoan biltzen
|
ibili
zen 1923 urtean. Itzulpenak, aditzari buruzko lanak, euskal senidetasunaren gaineko lana (Los nombres de parentesco en vascuence, 1935), animalien izenak euskaraz, izar eta ostadarraren gaineko artikuluak ere idatzi zituen.
|
|
|
Argazkietan ikusten dugun sudurpeko estu laburrak ere bere garaiko moda bakarrik adierazi nahi ote du? Jose Antonio Arana Martijak dioenez, Errusian
|
ibili
zen 1942 Espainiako División Azul batailoiarekin. Gaztelania eta errusieraz gainera hainbat hizkuntza zekizkien.
|
|
|
Ez zen hitz egiteko modu zuzena. Gure gizon gehienek ez zuten halako zorterik izan.Bala batzuen inguruan dantzan
|
ibili
izanagatik ardailatuta egotea ulergarria zen, baina seihilabete lehenago, Donostian sartu zirenean, falangistek soldadu errepublikanoen burumoztuak baionetetan zituztela pasatu zuten inspekzioa. Ez zegoen aparteko arrazoirikpentsatzeko orain ez zirela hain ankerrak izango, eta zortea ez zela baliabide mugatu bat, putzu bat Eusebiok berak bakarrik hustu zuena, Elgetan atzean utzi genuen pelotoiakharaino iristerik izan baino lehen.
|