|
2000
|
|
|
horixe da bidea. Bada, neronek ikusi nuen jauzilariak ere preparazio berbera egin bide zuen bere kirol bizimoduan; ala beharbada ez,
|
hori
ez dago sekula ziurtasun erabatekoz jakiterik, batik bat halako kirol berezi bati buruz hitz egiten dugunean. Tira, nolanahi izanik ere, ziur dakit (han eta hemen galdetu nuelako) nik ikusi nuen eski jauzilariari, Marius Lippiri alegia, izugarri gustatzen zitzaiola Paul Delvaux pintore belgikarra, eta Jaume Muxarten koadro bat baino gehiago zuela zintzilikaturik bere etxeko egongela funtzionalean.
|
|
|
Esan bezala, astelehen ilunabarrez gertatu zen dastamen aldaketarena, hori gauza segurua da. ...soz esaten jakingo, baina gutxi gorabeherako hurbilketa batek ere guztiz eusten dio kontakizunaren espirituari eta hariari eta erakargarritasunari, eta berdin izango da eta berdin ez bada, berdintsu adierazten badugu asteartean aldatu zitzaiola usaimena beti ere, hori bai, ustekabean; asteazkenean, ikusmenar; ostegunean, entzumena; eta ostiralean, ukimena; beste era batera ere izan zitekeen noski,
|
hori
ez dago ukatzerik, eta akaso lehenago aldatuko zitzaion en  tzumena ikusmena baino, eta ukimena, beharbada, ez zitzaion ostiralez mudatuko, neurri handi batean ukimena esku berrien jabetzarekin aldatuta zeukalako, aldez edo moldez, ordurako. Nolanahi ere eta ordenaren gorabehera bigarren mailako zer bat dela garbi geldi dadila nahi genuke, bost egunen buruan halako aldaketa bortitz eta guztizko batek gizaki batengan sor dezaken desosegua, noraeza eta nekea izugarria dela kontuan izanik, bada esan behar dugu Brown jaunak oso ongi bereganatzen jakin zuela horrek berekin zekarren guztia bizitzeko eta gauzak ikusteko eta ikasteko modu berri bat, lehen egunetan batik bat.
|
|
|
Zuen artean edozer gertatzen dela ere, egin kontu apur bat Dabidi. Ene demifrère
|
hori
ez da parte txarrekoa Karmelok niri (gero, txori ttiki batek esan didanez, Rubeni honela mintzatu zaio: " Zaindu ezazu lili hori, horretara ez duzu ni bezalako detektibe kaxkarren beharrizanik izango").
|
|
|
elkarrekin bidaia, elkarrekin erosketak, elkarrekin otorduak. Baina hurbiltasun
|
hori
ez zait hain gogaikarria egin, beharbada arratsalde beranduan aintzira baten ertzean kanpatu garelako eta igerika ibiltzeak erlaxatu egin gaituelako (ni are gehiago lasaitu nau denda hau, jauregi hau, bidaia osoan niretzat bakarrik izango dela jakiteak).
|
|
|
Huskeria bat da. Neska
|
hori
ez dago ondo burutik. Orain arte gurago izan dut ezer ez esan, baina gau batez diskoteka batean ezagutu nuen eta harrezkero niri segika dabil.
|
|
|
Mapa hori bidailagunen ahotan egon da ibiltzen hasi garenean (Preteritok, esate baterako, adierazi du Manhattanen bakarrik Afrika osoan baino telefono linea gehiago dagoela). Baina mapa
|
hori
ez dut orriotara ekarri nahi izan munduaren egoeraz hitz egiteko (hori egiten nuen Dabidekin, batez ere" luxuzko ertzain" egin aurretik), neure buruaz hitz egin beharra dudalako baizik: Dabidek ni ilunpetara zigortu ninduen egiaz tiro egin zidan egunean, baina Karmeloren deia en  tzun eta gero, beharbada bera sentituko da ilun baino ilunago.
|
|
|
Zer diozu? EEBBetako presidenteak bere ekintzarik ttikienaren ondorio guztiak neurtu behar ditu eta
|
hori
ez da konpontzen ahorita esan berri duzun" Senti  tzen dut" huts batekin. Estatu batuarrok ez dugu merezi atxikopalatuko gaituen presidenterik, adorea eman, eta eragingo gaituen pertsona baizik, eta zu, zu ez zara merezi dugun presidentea!
|
|
2001
|
|
|
Begira,
|
hori
ez nekien...
|
|
|
Ez dakit irakurri duzuen gure Okondoko Ulibarrik, Abandoko ferratzaileak, utzi zuen gutun liburua; zegoen zegoenean argitaratua dago fotokopia bidez Gasteizen5 eta, egia esan, ez da oso erraza irakurtzen eta ez dut uste bekatu larria denik inorentzat
|
hori
ez irakurria izatea. Baina nolanahi ere pixka bat saiatzen baldin bazarete, beharbada aurkituko duzue Ulibarri honek aita Zabalari egin zion gutun horietako bat6 eta gutun horretan hauxe eskatzen zuen:
|
|
|
Euskadi, eta berriz ere Euskadi diot, Euskal Herria ez esateagatik, eta inork inoiz nire gauzak irakurri edo entzun baldin baditu, badaki nik beti Euskal Herria sartzen dudala, eta ez Euskadi, baina hemen nahitaez Euskadi edo Euskadiren antzeko zerbait sartu behar da eta ez Euskal Herria, nahasketa sortuko ez baldin bada. Guk dakigun garaian, azken bi mila urte honetan, lehen esan dudan bezala, Euskadiko eremua osorik hartzen baldin badugu, eskualde
|
hori
ez da inoiz, bi mila urte horietatik gora nik ez dakit zer gertatzen zen, osoro eta zeharo euskalduna izan.
|
|
|
Halaz ere, lehen esan bezala, egia da Pirinioetan alde batera eta bestera euskara edo euskararen antzeko zerbait Araneraino egiten zela; egia ere da beste aldetik Burgos ingururaino euskara egiten zela eta Ebroren hego aldera, noski. Baina, halaz guztiz ere, gero Euskal Herri edo Euskadi bezala gelditu den
|
hori
ez da osorik euskalduna izan azken bi mila urteotan.
|
|
|
Eta berandu dabil bai lanetan eta bai estudioetan. Berankortasun
|
hori
ez da alde batetik bakarrik: bi aldetatik da.
|
|
|
Nik ez dakit sekula pentsatu duzuen zenbat euskal obra ez diren gureganaino heldu, edota heldu badira ere, nolako kondizio exkaxetan heldu diren. Lehen aipatu dudan Refranes y Sentencias mila bostehun eta laurogei eta hamaseikoa, kopia bakarrean heldu zaigu, eta kopia
|
hori
ez da dudarik gabe osoa. Santxo de Elso, beste hamaseigarren mendeko liburua, ez da gureganaino  heldu, dakigunez.
|
|
|
Batek baino gehiagok esan izan du eta esaten du, ez dakit idatzi ere ez ote den egin, Axularrek liburua bere elizgizon kideentzat egin zuela, horiek beren prediku eta sermoietan gaia ugari izan zezaten. Baina antiojorik gabe irakurri duenak berehala ikusten du liburu
|
hori
ez dela elizgizonentzat egina, laikoentzat baizik, munduan bizi den jendearen  tzat. Ikasia edo erdi ikasia izateak gutxienez kondizio bat eskatzen zuen, irakurtzen aski ongi jakitea.
|
|
|
Esan nahi dut, ehuneko euskaldun gutxiago, nahiz numeroz gehiago izan, jende gehiago hemen bizi delako. Baina euskaldungoa murrizten doa eta aho hizkera murriztu ahala euskal literatura aldiz goraka, bere neurrian goraka, gero eta ausartago, zabalago; eta
|
hori
ez da gelditu, gerra zela medio urte batzuetan gelditu bazen ere. Alde horretatik aurrera goaz beti.
|
|
|
Gertatuok, batik bat, Txillardegiren niaren inguruko izatea suertatzen denean. Eta maiz egingo dugu topo horrelakoekin, ni
|
hori
ez baita ez laburra ez meharra.
|
|
|
Orduko zenbait, gehienak agian, ikusi ditut gero, oraintsuago, baita arestian ere, eta ez zait maizenik iruditu  halako alde bortitza dagoenik egungo egunean burua hotzago (baita  noraezean jantziago ere, urdintzetik zuritzera pasa den neurrian) duen kritikoagandik orduko kaxkarinago harengana. Badakit
|
hori
ez dela aski, guztiz oker pentsa eta senti baitezakete biok, lehengoak eta gaurkoak.
|
|
|
Gauza bat nahi liguke ikusarazi, besteak beste: goragoko" ditugu"
|
hori
ez dela mintzatzeko modu hutsa," guk" hiltzen ditugula alegia, ez dituela" beste norbaitek" hiltzen.
|
|
|
Jainko bila dabilela esan daiteke. noski, Orixeren antzera, nahi lukeen Jainko
|
hori
ez baitu ezagutzen eta zalantzarik gabe aitortzen. Nolabait ere ezagutzen du, ordea, Pascalen hura (eta barka besterena baldin bada, Pascalena izan beharrean) egia baldin bada:
|
|
|
Horrelakoak gertatu ohi ziren, besteak beste, ez entzuleen laguntza eta mesedetan, idazle hizlariari erdara politago, jantziago, dotoreago   iruditzen zaiolako baizik. Eta
|
hori
ez da urrutiko eta aspaldiko Nafarroa erdaldunduko istorioa. Gerok ere, egun eta hemen, hautemateko (eta lehenbizi aitortzeko) prest ez egon arren, harlauza horrek zapalduxe gauzka.
|
|
|
Gure Erdi Aroko historiaren hutsune nabarmen
|
hori
ez du inork oraindik bete eta ez dakigu gainera noiz izango den inor zertxobait bete  tzeko gauza. Etxaideri, jakina, ezin diezaiokegu horrelakorik eska, historialaria ez denez gero.
|
|
|
Bada, honetan ere ez da beterik agertzen Barojaren neurria. Jendea erruz, inurria bezala, dabil bere nobeletan, baina jende
|
hori
ez da gehienetan itzal pila besterik. Aipatzen dira, zer edo zer esaten zaigu haiei buruz, eta ezerezak jaten ditu.
|
|
|
Horrelako gauzak ez dira ongi eta zehazki ez neurtzen ez pisatzen. Esango nuke, hala ere, istilu
|
hori
ez dela lehen aldiz (ai, hor sortu balitz!)  Euskaltzaindian sortu. Horrelakorik entzuten da Real Academia Españolari buruz ere eta Frantzian, zakurrak oinutsik dabiltzanez, lelo hori entzuna dute.
|
|
|
Gogoko ez izate
|
hori
ez zitzaidan noski gertatzen erlijio gaiak tratatu zituelako Mendiburuk, horrela izatekotan Mendibururekin batean ia euskal literatura osoa erabat zapuztu bainuen. Ez zait hori gertatzen, esate baterako, Axularrekin.
|
|
|
Izen ondokoak ematen zidan, ordea, goganbeharra. Beldur nintzen, alegia, idazlan
|
hori
ez ote zen, beste asko bezala, modaren losintxak eragina izango, barrengo eskeak sorrarazia izan beharrean.
|
|
|
hitz emeekin bertso arrak egin nahi dituztela (hitz urritxekin bertso ordotsak esango zukeen berak13) eta elisio eta sineresi direlakoei ez dietela jaramonik egiten. Eta
|
hori
ez hizkuntza gauza ez delako: hala adierazi nahi liguke Oihenartek bere poemen bitartez.
|
|
|
Idazten ez nintzen Eganen hasi, beste nonbait baizik, San Martinek aipatzen duen Espetxian
|
hori
ez da leku baten izena, aldizkari batena baino7 Hor agertu ziren lehen aldiz, moldezko letretan, euskal artikulutxo batzuk, beste zenbait erdarazkorekin.
|
|
|
Etika auzia dugu. Irakurgai
|
hori
ez da sasikoa, badu bere jabea. Eta ezin alda daiteke jabearen baimenik gabe, zenbait huskeriatan, grafian, huts nabarietan?
|
|
|
Badirudi aitzitik gaurko edozeinek ontzat hartuko lituzkeen eskabideak direla hain zuzen ere baztertu direnak. Eta
|
hori
ez da joko garbia: egia zor diegu orduko eibartar gehienei, onenak ez baziren ere.
|
|
|
Gizon begiragarria da egiazki, beste edozein adina, Gandhi indiarra, baina ezin ditzaket ontzat har liburu honek aurrealdean dakartzan haren hitzak4 Ez da egia, aurrenik, europarrok makinak egin ditugunik, makina besterik egin ez dugula adierazi nahi bada. Askozaz goragokoa den jakintza baten umeak baizik ez dira makinak eta jakintza
|
hori
ez du aginte  goseak ekarri, jakin goseak baizik. Indiarrek sor zezaketen gaurko fisika, bide horretatik abiatu izan balira.
|
|
|
Hiribarrenek (81 or.) laudorioz bete zuen Xahok erabili ohi zuen frantsesa: egia da, eranskin bezala, salbabidera itzultzea nahi zukeela, baina
|
hori
ez zen, Hiribarrenentzat bederen, gaitza desiratzea:
|
|
|
Eta 6 neurkera
|
hori
ez zen noski Printzeak asmatua, euskaldunen batengandik ikasia baizik. Hobe nuke, beraz, ikasten hasi, besteri irakasten saiatu beharrean.
|
|
|
Naiz izketaren aldetik ez duen geiegizko goganbearrik alatzen, ala ere batasun aldera ixurtzen da, eta batzutan erdiko molde bezalako euskalkia usatzen du, adi erreza eta atsegina zinez". Batasun aldera irauli ere egin zen, isuri ez ezik, baina Â
|
hori
ez zen artean geroago bezain nabari.
|
|
|
zaharrak izango ditugu berri. Eta, badaezpada ere, zeharka bezala isuriko dut aipatu berri dudan" gu"
|
hori
ez dela gizajende osoaren deitura eta estalkia baizik, ez hango nahiz hemengo gizakumearena. Diodan, beraz, labur beharrez, bi sailetan gertatu direla direlako aurrerapen horiek, aski nabari denez.
|
|
|
Bira
|
hori
ez zen halabeharraren fruitua izan, politikan ohi bezala. Luzaroan, bakearen aldeko mugimendu Elkarri eta ELA eta LAB sindikatuen arteko akordioa ari ziren aldaketa bat prestatzen eta bultzatzen norabide horretan.
|
|
|
Selekzio edo hautapen horren lehen maila dugu hedabideek gizartea errealitateari buruz egiten duten azalpena (eta hau informazio okerretan eta, ia beti, gertaera batzuen isiltze interesatuan oinarritzen da askotan). Halaz ere, hautapen
|
hori
ez da nahikoa izaten frankotan, eta gizarte barruan lehian diraute iritzi publikoaz jabetu nahi duten argudioek eta diskurtsoek. Halatan, hautapen prozesuaren bigarren mailan, diskurtso horitako batzuk bultzatzen dira, eta biziro xahutzen dira besteak.
|
|
2002
|
|
|
Orain ez bada, bihar, baina ozpin putzu
|
hori
ez da pare bat hitz entzun gabe geldituko.
|
|
|
Arrazoi duzu, ez dugu salaketarik jarriko. Auskalo zenbat luzatuko litzatekeen auzia, eta
|
hori
ez da kontua. Baina ezin dugu ezer gertatu ez balitz bezala pasatzen utzi, eta burua jasotzen du, zerbitzariren bat non ikusiko.
|
|
|
Baina ez, ordea, eman dezagun, irakasle guztiei bidaltzen zaien idazki ofizial bat bi hizkuntzetan jartzea. Ez pentsa, hain erraza den
|
hori
ez zen posible izaten betetzea batzuetan, nahiz ez naizen gauza izan, hori egin behar duena hizkuntza gaixotasunen batek joa ez bada behintzat, ezintasun horren gertatzeko arrazoia zein izan daitekeen jakiteko.
|
|
|
Eta honen arrazoia ez da halako batean Bernardo Atxagak alegiazko herri bat apailatu, han bizitzen hainbeste jende jarri, denen artean herriko apaiza, alkatea eta medikua aukeratu, eta haiek elkarren artean egiten zituzten pilota partidekin Espainiako Literatura Sari Nazionala irabaztea. Ez,
|
hori
ez da arrazoia. Hori ondorioa besterik ez da.
|
|
|
Zuretzat aspergarriak, horregatik, non eta ez duzun jakin minik edo gramatika goserik oroz gain. Zoritxarrez,
|
hori
ez baita batere osasun onaren seinale, gramatiken kontuaz ari naiz, gauzak hala dira oraingoz. Baina egia da ere orain jendea aukerak egiteko orduan zuhurragoa dela, eta zorrotzagoa.
|
|
|
Orain dela 25 bat urte herri hau euskaltzaletasunak bete betean jo zuenean, euskaltegiak han hemenka hasi ziren hazten halako moldez non bai baitzirudien indar haren bizkortasuna ez zela inoiz ere endurtuko. Orduko boluntario zibilen ordez, orain funtzionarioekin bete ditugu gelak, eta nik ez dakit interesik ere baden orain hiritar arruntek euskaraz ikas dezaten,
|
hori
ez baita egunkarietan ageri, eta hori baino munta handiagoko zeregin eta ardurak baititugu euskaldunok. Baina orduan jendea uholdeka zihoan euskara ikastera, militantziak ukitua, garai hartan militantzia handia baitzegoen euskararen alde, esan bezala.
|
|
|
Urteak igaro ondoren denok onartuko dugu gure umeek aukera osoak dituztela oinarrizko ikasketak euskaraz burutzeko, euskara institutuetan ere ikas daitekeela, eta unibertsitatean ere hainbeste arlotan,
|
hori
ez dizut esan beharrik zuri. Hori hala gertatu da hainbeste jenderen lanari esker, eta hainbeste lagun buru belarri sartu zirelako, bere sakeletan diruaren ordez ilusioa zutela, euskal hezkuntza sistema berriak sortzen, zegoen hezkuntza ofizialari ia ia baliabiderik gabe lehia egin nahian.
|
|
|
Bestetik, gainera, egia da erdaraz egiten duten ume askok ere ez dutela aparteko laguntzarik eskuratzen etxean beren ariketak erdaraz egiteko orduan, hezkuntza kontua ez baita usu hizkuntza kontua. Ez dakit, dena dela, zenbateraino aztertu den, inork aztertu baldin badu, laguntza
|
hori
ez izateak nolako kalteak sortzen dizkion umeari, kalteak sortzen badizkio behintzat. Hori estatistika kontua ez denez, ez dakit nik inor ere arduratu den holako azterketa motez.
|
|
|
Uste dut baietz. Hori esateko ere, zeren zure inguruko batzuek uste baitute Francoren garaian bizi ginen bezalatsu bizi garela egun. Eta
|
hori
ez da inola ere egia: orain garai hartan baino auto gehiago dago, eta handiagoak, indartsuagoak eta politagoak dira.
|
|
|
Zuazok bere kezka erakutsi du euskararen batasuna gertatu denetik. Ez batasuna beharrezkoa ikusten ez duelako, berarentzat aski aurrerapauso handia izan delako batasuna egitea,
|
hori
ez da ukatzen ahal. Baina gero euskarak kolorea galdu du, euskalkiek eguneroko hizkerari ematen dioten ñabardura berezi eta goxo hori galdu du, eta gaur egun erabiltzen dugun euskara koloregabea da, hila, gaitzak joa.
|
|
|
Bigarrenik, euskara sasi-letratua, hau da, ustez eta handinahiko hitzak erabiliz zerbait ekartzen diogula hizkerari,
|
hori
ez denean horrela gertatzen. Berdin zaigu hitzaldi bateko mintzaira, egunkarikoa, lagunartekoa edo bost urteko neskatiko bati egiten dioguna.
|
|
|
Segur naiz egiten duten lana ezinbestekoa dela,
|
hori
ez dut zalantzan jartzen, nola ez dudan zalantzan jartzen Euskaltzaindiak egiten duena haiena bezain garrantzizkoa den, eta nola ez dudan zalantzan jartzen haiek ez bezala Euskaltzaindia erakundea dela eta, hortaz, bai tratamenduan, bai lan egiteko metodologian, haiek ez bezalako bideak erabili behar dituen. Kontua da, ordea, aldez edo moldez, barneko nahiz kanpoko arazo eta arrazoiak direla eta, egia bada orratza makur bidean egon daitekeela, Euskaltzaindiak bere etorkizuna irudikatu behar duela berriz ere eta, euskaltzale guztion onerako, bidean berriz ere indartsu ageri behar duela, eritasunetik atera eta lehenago baino bizkorrago lanean jartzeko.
|
|
|
Nahi duzun itxurako zubia egin dezakezu eskura baduzu ingeniari on bat eta aski diru materialak erosteko eta jendeari ordaintzeko. Baina ikasliburu bat egiteko
|
hori
ez da aski, zeren anitzetan ez da modurik garantia minimoa beteko lukeen egile bat aurkitzeko, eskaintza baino anitzez ere handiagoa baita eskaera.
|
|
|
nik behintzat beti ikusi izan dut, nire etxean," vascuence" deitzen zitzaiola euskarari, kanpoko norbait, erdalduna, etortzen zenean. Eta
|
hori
ez zen apalestegatik, edo gutxiesteagatik, orain batzuekin gertatzen den gisa eta horretan tematzen badira ere, baizik euskaldun anitzen ohitura naturala. Mitxelenaren Historia de la literatura vasca ikustea baizik ez da, berak ere hitz hori baitarabil hitzetik hortzera.
|
|
|
Kontua da argitu behar dela horren arrazoia zein den, hizkuntzaren barnekoa den. Nik
|
hori
ez dut ia hain garbi ikusten. Zeren baiezta daitekeen gauza bakarra baita, hori bakarrik ezagutzen dugulako, ingurune honetan, testuinguru jakin honetan, erdarek euskarak baino erraztasun handiagoa dutela komunikatzeko.
|
|
|
Jakina, batek baino gehiagok pentsa dezake hizkuntzaren kaxkartze
|
hori
ez dela euskararen kontua bakarrik, beste hizkuntzetan ere gertatzen dela. Eta neurri batean egia da hori:
|
|
|
Eta euskararen alde daude, bereziki, euskaratik bizi ahal izateko diru publikoak eskuratzen dituztenak. Bistan da euskaraz argitaratzeak eta euskal argitaletxeek laguntzak behar dituztela,
|
hori
ez dut nik ukatuko, baina zirkuluek beti behar lukete irtenbidetxoren bat kontuak normalizatu nahi baditugu, eta ezin dira hain itxiak izan: gauza bat baita laguntza izatea eta beste bat produktu berarekin handik eta hemendik itzulika ibiltzea.
|
|
|
Ez duela esan, adibidez," partidua" dela hitz egokia eta gero, urte batzuk pasatu eta hobeki pentsatu ondoren," ohiko"," kantu" edo" partida" jarri bere hiztegian beroaldi baten ondoren. Nahiz eta zuri ere, behin baino gehiagotan seguru, holakorik esan dizuten ikasgeletan,
|
hori
ez da hola eta Euskaltzaindiak ez du holakorik esan. Ez ditu hola egiten gauzak Euskaltzaindiak.
|
|
|
Eta egarri horrek ekarri zuen behin baino gehiagotan modu akritiko batean onartzea dozena erdi lagun horiek egindako eredua bere azkeneko puntuetaraino. Jakina, eredu hori idazle sutsuenek (sutsuenak, gehien idazten zutelako garai hartan) erabiltzen bazuten, ez gaitezen orain harritu gertatutakoaz, ez baitakit gainera beste irtenbiderik ere bazen,
|
hori
ez egitea, praktikan, batasunaren kontra jartzea baitzen. Ez dut inolako dudarik idazle hoberenak ez direla horretan erori, eta hasieratik beren eredua segitu bazuten, horrek ez zien inolako kontraesanik sortu:
|
|
|
Baina oraindik hu  tsune asko dago, nire ustez. Irakurle moduan ez naiz guztiz aseta sentitzen, eta
|
hori
ez zait gertatzen soilik euskal literaturarekin". Karlos Linazasororen iritzia are ilunagoa da:
|
|
|
Leku guztietan bezala, egia da. Niri ere, Patxi Zubizarretari bezala, Â gero eta zailagoa egiten zait irakurtzen dudanarekin asebetetzea, baina
|
hori
ez zait gertatzen soilik euskal literaturarekin. Â Adinaren kontua izango da, akaso; xarmatzeko guruinen agortze progresiboarena edo; nork daki... Horrek guztiak, edozein modutan, irakurtzen nuena gero eta modu kritikoagoan aztertzera eraman ninduen.
|
|
|
Oso zeharka ukitu dudan beste gai batek, euskal literaturaren eta gatazka politikoaren arteko harremanarenak(" nobela terroristarena", nahi izanez gero, Joseba Gabilondoren esapide ironiko erredukzionista bera erabiltzearren) azterketa zabala merezi du; hots, azterketa zabalak (gauzak dauden bezala, bertsio bat baino gehiago ditugulako). Literatur itzulpenen aurrerakada nabarmenak lekua izan luke lan serio batean (batek edo batek esan dezake
|
hori
ez dela" euskal literatura", baina oker legoke: hori euskal literatura da, baita ere:
|
|
2003
|
|
|
Eta hori guztia baino gehiago, toki istilutsua. Baina
|
hori
ez nion Rosariori nabarmendu.
|
|
|
âEz ezak sekula Nacional Bat esan, errepide
|
hori
ez  baitator gure naziotik. Kamino Berria esaiok, gure zahar mahaspasen moduan âagindu zidan Kepak, agindu gabe, berak egiten zuen moduan; gero, autoei begira, honela jarraitu zuenâ:
|
|
|
Ordu arte, errepidean kamioi bat geldiarazten genuenean, giltzak udaltzainen inspekzioaren atarian uzten genituen, eta kamioizaleari ordu bete baten buruan haien bila joateko esan. Baina azken aldian, batzuk giltzak errekara botatzen hasi ziren (parentesi artean, tartean Kepa), eta
|
hori
ez nuen gogoko (parentesi artean, are gutxiago nire aita kamioizalea delako). Ez dakit.
|
|
|
Aspaldiko partez etorri da, hiru lau hilabete azaldu gabe eman eta gero. Baina
|
hori
ez da Gabiren erresuminaren motiboa.
|
|
|
Osabaren entziklopedia, adibidez. Baina
|
hori
ez da oso erosoa ohean ibiltzeko. Eta denbora sobera darama etzanda, koittadua.
|
|
|
Komuneko sifoia hondatuta dago. Uraren hots matrakoso
|
hori
ez da isildu pixa egin duenetik. Pare bat aldiz saiatu da konpon  tzen, baina ez du astebete ere irauten berriro hondatu gabe.
|
|
|
Zer erantzun ez dakiala gelditu haiz, lelotu antzean. Une batez galdetzekotan egon haiz zer arraio egin duen azken bi ordu eta erdian, zergatik gelditu den azterketara, ea ez duen Darocara joan behar, zergatik ez dian baimenik eskatu azterketa
|
hori
ez egiteko eta abar eta abar... Baina" zuk ikusi" esan diok, besterik ez, katedratiko txatxu horrek.
|
|
|
Gazteei argiki azaldu behar liteke ez dutela derrigorrez bortizkeria justifikatzen duten ideologoen ildoetan sartzerik, hautua dutela, libre direla, eta, ilegaltasun politikoaren bidea hartzen baldin badute, ondorioak berengain dauzkatela, manifestaldi batetarik landa poliziak atxilotzen baldin baditu adibidez. Ikastolak kontzientziatze lan
|
hori
ez baldin badu egiten, etxean berean obra daiteke. Baina nonbait errazago da gazte bati amodioa preserbatiboa erabiliz egitekoa dela gomenda  tzea, ETA erakundearen landerrez mintzatzea baino.
|
|
|
Nahi dute gure familiaren ohorea zikindu. Badakite aspalditik abertzaleak garela eta
|
hori
ez dute patitzen ahal. Baina, aita, irabaziko dugu.
|
|
|
6, 34). Baina aholku
|
hori
ez da interesdun maileguaren gaitzespen zehatza: Elizako Gurasoek egin zuten hori geroago.
|
|
|
Santo Tomasek ere halako mailegua eta eragiten zuen lukurreria bekatu mortaltzat jo zituen. Herrialde katolikoetan, 1830 arte, ofizialki behintzat, interesdun mailegua debekatua egon da; dena den, debeku
|
hori
ez da inondik ere oso era zorrotzean bete, buruzagi katolikoek beraiek makina bat amarru erretoriko egokitu izan baitituzte diru espekulazioa nolabait barkagarri egiteko (Delumeau, 1994: 247).
|
|
|
Gaur egun ere mezetara joaten diren gehienak zein sexutakoak diren ikustea besterik ez dago. Baina
|
hori
ez da gauza berria, ez eta gure artekoa soilik. Frantziako Iraultzaren ondoren, esaterako, emakumeak izan ziren fedea gordetzen eta gordearazten gehien ahalegindu zirenak Frantzian (Delumeau, 1992b).
|
|
|
kereila artxibatu, eta igandetako dantzak debekatu zituen herrian. Baina debeku
|
hori
ez zuen batere begi onez ikusi Balmasedako jendeak; gainera, Consultari egindako erantzun askok dantzaldien bekatu bidea erlatibizatu egiten zuen. Hartara, alkateak azkenean amore eman behar izan zuen:
|
|
|
Ilustraziotik aurrera, ordea, nork bere burua lohikerien bila arakatzeko teknika horiek testuinguru ezberdinean txertatuko dituzte giza zientziek: dagoeneko ezagutza
|
hori
ez da izango nork bere nia ukatzeko, ni berri eta positibo bat eraikitzeko baizik.
|
|
|
Bere idatzien itzal ideologiko eta politikoa ez da makalagoa. Bera izan zen probintzia bakoitzaren gainetik euskal identitate komun bat iradoki zuen lehena, eta baita Espainian eta Frantzian zeuden euskal lurralde guztiak batuta estatu independente baten aukera irudikatu zuen aurrenekoa ere; Estatu egitasmo
|
hori
ez  zitzaion egingarria ezta komenigarria ere iruditzen, baina bai zilegia. Larramendiren idatziek Borboien zentralizazio asmoen aurrean" euskal berezitasuna" ren hastapena seinalatzen dutela esan dezakegu.
|
|
|
Paralelismo
|
hori
ez da, noski, soilik misio denboran egiten. Fededunak Jainkoaren hitza jaso behar duen kasu guztietan aplikatzen da, eta, beraz, metafora horiek egituratzen dituzte baita ere meza nola entzun behar den azaltzen duten dotrinak.
|
|
|
Diglosiari eusteak, zer esanik ez, euskararen galtzea ekarri zuen leku askotan. Baina galtze
|
hori
ez zen izan besterik gabe kanpoko indarrek eragina, baizik eta, neurri handian, euskal oligarkek beraiek ekarria, noblezia, burgesia eta kleroaren zati handi bat ere gaztelaniaren sustatzaile nabarmenak izan baitziren.
|
|
|
" Pello gaixo dago, bai. Baina Pello gizagaixoaren lepotik beren indarra eta handitasuna erakutsi beharrean dauden estatu eta gobernu
|
hori
ez daude askoz osasuntsuago...", entzun genion Mendigureni O Pello, Pello! Argiaren ekitaldian.
|
|
|
Iruditzen zaidanez, aberriaren definizio komunik ez dago gure abertzaleen lerroetan (seguru aski, hori tradizionala izan da mugimendu abertzale guztietan, baina ni arduratu, hemen eta gaur, geureak arduratzen nau). Kontua da, gure artean modu baztertzaile absolutuz hitz egiten denez honetaz nahiz hartaz, eta ni baldin banaiz abertzalea (eta ba naiz, noski), beste
|
hori
ez da (definizioz eta designazio dibinoz). Abertzale batzuentzat aberria hau da, eta beste batzuentzat hau.
|
|
2005
|
|
|
Beharbada jainko horrek gidatzen gaitu barrutik, zuzen ibil gaitezen, herrenik egin gabe. Jainko
|
hori
ez da beti onbera eta errukitsua; alta, batzuetan, kontrako indar bihurtzen da, Akilimarro bat, Marroren barruan bizi zen jainko deabrua bezalakoa, eta gutako bakoitzaren baitan agertzen da noizbehinka.
|
|
|
ahalik eta modurik duinenean bizirauteko aukera eskainiko diona. Bistan da, ordea,
|
hori
ez dela sekula lortuko gizartea osatzen duten agente guzti guztien partaidetzaz ez bada. Bestalde, hori bezain garbi dago aldaketaren berri emango duten informazio bide aske eta gardenik gabe jai dagoela.
|
|
|
Herman E. Dalyk dioskun moduan: " Giza ekonomia ekosistema global mugatu baten azpisistema bat denez, eta ekosistema
|
hori
ez denez hazten, ezta garatzen denean ere, begi bistakoa da ekonomiaren hazkundea ezin dela epe luzeetan zehar mantendu. " Hazkunde iraunkor" esapidea errefusatu egin behar da, kontraesankorra baita.
|
|
|
kontsumora bidera daitekeena ateratzen da. Hau horrela bada ere, natur baliabideei buruz ari garenean hondatze edo gastatze
|
hori
ez da kontuan hartzen. Eta kontsumitzen den natur aberastasuna itzela izan arren, kapital naturalaren stocka ez da aintzat hartzen inoiz.
|
|
2006
|
|
|
Egon bazagon herrian halako bat, arrakasta erlatiboz funtzionatzen duena duela bospasei urtetik hona; udaletxeak finantzatzen din. Garai honetan itxita zagon, eta Ana delako irakasle
|
hori
ez dun inondik ageri; antza ez din sekula taldearen ardura eduki, ez behintzat hire herrian. Baina ikasleetako bat harrapatu ahal izan dinat, aipatu hidan Pili hori, zeinaren deitura osoa Pilar Lopez Belzuntze baita; ez zitzaidanan erraza izan bera lokalizatzea.
|
|
|
segizioa mugitzen hasi bezain laster, bat batean altxatu eta denok joaten ginen leiho aldera, egunkarietan eta telebistan egunero ikusten genituen pertsona haiek benetakoak zirela frogatzera. " Begira, Rosón duk hura!"," Eta beste hura, Garaikoetxea!"," Zer diok, babo hori,
|
hori
ez duk Garaikoetxea, Marcelino Oreja baizik!". Eta abar.
|
|
|
Lodzeko Ehun eta Larru Sintetikoak SL, lehenago Lodzeko Ehun eta Larruen Estatu Lantegia, eta lehenago oraindik, sinpleago, Schlesinger & Janovski: horrela deitzen jarraitzen zuen, Schlesinger & Janovski, izen
|
hori
ez zuela ia hirurogei urte baziren ere. Han egin zuen lan Ursularen aitak bizitza osoan zehar.
|
|
|
Eta drogerian, nire txanda itxaroten ari nintzela, pentsatu nuen nire bizitza halakoa izan zitekeela, gertatu zitzaiguna gertatu izan ez balitzaigu; badakizu zer esan nahi dudan. Ez naiz ezertaz damutzen ari, Nekane maitea, ez dezazula pentsa etsita nagoenik,
|
hori
ez; pixka bat nekatuta bai, hori aitortzen dizut, baina normala da, joan den astea gogorra izan da eta. Zeren eta badakizu ni, zugatik ez balitz, ez nintzatekeela sartuta egongo kontu hauetan:
|
|
|
Ikastolako lagun batzuekin. Baina, badakizu, mobida
|
hori
ez zen guretzako: hondartza, eguzkia, diskotekak...
|
|
|
Hori izan zen Aintzaneren eta bion arteko ituna: aita erantzukizunak nire gain hartu behar nituela, eta abar; zaintza, dena dela, berarentzat izango zen,
|
hori
ez zegoen eztabaidatzerik. Eta ni, berrizalea ez baina gizon zibilizatua naizenez gero, txintik atera gabe onartu nituen Aintzanek aurkeztutako akordioaren baldintzak.
|
|
|
Makillajearekin disimulatzen saiatzen duk, baina dena baino zaharragoa zirudik. Betiko lekuan bizitzen jarraitzen dik, betiko lan kaxkarretan, baina
|
hori
ez duk inportanteena. Alaba hil zitzaioan.
|
|
|
Eta amets egiten dudanean burutik pasatzen zait egunen batean egoera gainditu, eta amaitu egingo zaidala behingoz beti izorratuta bizi behar hau. Baina egun
|
hori
ez da iristen. Aingeruk esan zidan neure izaeraren osagaitzat hartzen ikasten dudanean izorratuta bizitze hau, emankorra bilakatuko zaidala; horrekin bizitzen ikasi behar omen dut.
|
|
|
Lindemann jauna, ez dakit zertan ari zaren, baina seguru nago egiten ari zaren
|
hori
ez dela batere alemana; alemana aleman denak, arreta gehiago jartzen du filosofiako eskoletan.
|
|
|
Sugegorri erdi hil bat jaso zuen nekazari baten ipuina zen, eta ipuinari buruzko hausnarra, honela azaltzen zigun, gutxi asko, gure frau Gerdak: kontakizuneko nekazari ergelak besterik uste badu ere, eguzkitan gozoro dagoen horko sugegorri erdi hil
|
hori
ez da, erdi hilik egonagatik ere, errukarria, miztoari eragiten ari den beste hura zitala; otso guztiek horzkada amorratua duten bezala eta bele guztiek atzaparra, sugegorri guztiek dute pozoi hilgarria. Ez ditugu elkarren artean bereizten:
|
|
|
Oi, oi, nire arrebatxoa hunkituta dago-eta. Hire lagun
|
hori
ez zunan hik egindako destainengatik urkatuko, ezta?, pentsatu nuen.
|
|
|
Ba garbi esango diat: aukera
|
hori
ez zuan italiar ezagunekin neukana baino hobea, astoa ez zagok alferrik lotan! Greta ezagutu nuenean, haren atzetik joateko den dena utzi eta Italiara etorri ninduan.
|
|
|
Beraz, ez zaitez estutu. Atso
|
hori
ez da ezertaz konturatu, eta, konturatuta ere, nekez egingo liguke kalterik. Batetik, liburutegitik irteterako, ahaztuko zuelako ikusi uste duena, eta bestetik, inork ez liokeelako sinetsiko bera sartu denean liburuzainaren hankartean norbait zegoenik.
|
|
|
Egunero, ordutsu berean pasatzen zirelako baizik. Baina
|
hori
ez zekiten besteek. Eta jakinda ere, belarri hobea zuelako igarri zezakeen zein tren mota zetorren, eta, gutxi gorabehera, zenbateko luzea.
|
|
|
Eta horrek argazki jakin bat ematen digu. Gertatzen da, ordea, hiztun tipo
|
hori
ez dela gaur egun hiztun mota ohikoena inon izaten. Alegia, herri jakin bateko biztanle gehienek ez dituzte ezaugarri horiek betetzen.
|
|
|
Erasotzailearen borondatea
|
hori
ez bada ere, askotan euskarari egindako erasoak eragindako" malaostiak" alfertutako neuronak lanean jartzen ditu eta itsaso bareak ekarriko ez lituzkeen olatu sortzaileak eragiten ditu. Horrelakoetan, ekimenen osagaien artean mendeku gisako zer edo zer bada, eta, mendeku gosea oso osasungarria ez den arren, ongi etorria gure irudimena eta abilezia elikatzen baditu.
|
|
|
Claro, egia da ahozkoan gertatzen dela hori nagusiki eta idatzian toki gutxiago uzten zaiola kanpoko elementu edo makulu arrotz gordinari. Baina
|
hori
ez al da errealitatea ezkutatu eta saihestu nahi izatea. Si azken batean, balio duena da hizkuntza praktikoa eta komunikatiboa izatea.
|
|
|
Bai, badakigu, betiko beldurrak eta kezkak agertuko dira: esque euskarak nortasuna galduko du; esque atea irekiz gero erdaren ekarria uholde bihur liteke; esque azkenean
|
hori
ez da euskara izanen; esque euskarak baditu baliabide propioak...
|
|
|
" haizeak darabilkizun hosto bat zara". Darabilkizun
|
hori
ez du hain poliki esan, ez du hain ongi ahoskatu, eta esan duenerako ahotsak indarra galdu du, nabarmen. Okerraren ezkilak aditu ditu gai jartzaileak, nonbait.
|