|
2000
|
|
|
Nazio-identitatearen sisteman beste osagaiak ez ditu ukatu nahi Txillardegik (historia, lurraldea, kultura, erlijioa, mitoak...). Baina Euskal Herrira so jarrita, bestezeinu horien gainetik,
|
hizkuntzaren baitan
dakusa gailentasuna: euskara dugu, beraz, gutasunaren ezaugarri hegemonikoa.
|
|
2004
|
|
|
–Familia bidezko transmisioa hautsia da eta euskararen praktikak mugak dauzka, euskaldun direla dioten taldeetan berean. Oro har euskaldunak konfiantza gutxi du bere
|
hizkuntzaren baitan
. (...) Errebendikazio teorikotik praktikarako urratsa nekez egiten dugu euskaldunek, bitartean errealitatea den bezala onartu behar baita?. 605
|
|
|
Ondo ulertu badut behintzat, euskararen gaitasun kontuak zituen hizpide Mitxelenak hor idatzi zuena paperean ezarri zuenean, eta, jakina, diglosiak erakarri digun hondamendia ez da corpusaren sailean kabitzen. Azken batean, euskaren barne-diglosia ez al da bada estatusaren dinamika sozialak eta kulturalak
|
hizkuntzaren baitan
eragindako zauria. Oraindik ere jario etengabean zornea darion zauri larriena corpusaren izaritik haratago dagoen gaitza dela dirudi.
|
|
2005
|
|
|
1 Lehenengoan, nik espainiar eta frantziar Euskal Herrian egindako egonaldian zehar idatzitako oharrak eman nahi ditut ezagutzera eta, horien bitartez, herritxo honi eta bere biztanleei buruzko irudi argi bat eskaini nahi nioke irakurleari. Irudi edo kontzeptu hau, batetik, erabat beharrezkoa da
|
hizkuntzaren baitan
gauza asko zuzen ulertzeko, bertan nazioaren ohiturak eta herriaren kokagunea naturalki lotuta, elkarri lotuta, aurkitzen baititugu. Berau, bestetik, berez da ere interesgarria nazio saiatu, adoretsu eta azkar honen erdian sartzeko, alegia, hegoaldeko herri baten iparraldean eta kostaldeko mendietan bizi den —eta honengatik aldi berean mendi-herri eta itsas-herri den— nazio batean barneratzeko eta, gainera, bere karakterean bestela isolatuki aurkituko genituzkeen hainbat gauza batuta antzemateko.
|
|
|
Honi buruzko testuetan, egiaz, hizkuntzak bigarren mailako papera betetzen du, ze berau bertan gizabanakoak eta giza-taldeak ezaugarritzeko kanpo-elementu erabilgarri bezala bakarrik kontsideratzen da57 Aipatu bezala, 1799-1800 urte inguruan iristen da Humboldt egiaz hizkuntzaren sakoneko garrantzia antzematera: aspalditik zebilen bere antropologiarentzako giltzarri moduko zerbaiten bila eta, bere pentsamenduaren nolabaiteko krisiaren emaitza bezala, giltzarri hori
|
hizkuntzaren baitan
aurkitzen du. Honela, bada, eta euskal lurretan lehen aldiz egon eta gutxira, F. A. Wolf lagunari lehenengo aldiz aitortzen dio etorkizunerako bere asmo berria, alegia, era" esklusiboago" batean" hizkuntzaren estudioaz" arduratzea eta" hizkuntzen arteko konparazio zehatz eta filosofiko bat" burutzea58 Hortik gutxira F. Schillerri idatzitako beste eskutitz batean, oraindik ere argiago ikus daiteke zer-nolako esanahia irabazten duen hizkuntzak bere pentsamenduan.
|
|
2007
|
|
|
Aldiz Humboldt-ek oso aintzat hartzen du bere hizkuntzaren filosofian gizakiaren kontzientzia eta autokontzientziaren garapen historikoa mailaz maila, berarentzat kontzientziaren garapen hori beti hizkuntzaren garapenaz batera baitoa: hizkuntzak kontzientzian eragina duela esatea orduan ez da besterik, gizakia
|
hizkuntzaren baitan
geroz eta bere kontzienteago bilakatuz doala baino, cfr. Ib., 154 -155.
|
|
|
Halere, oraindik bidea dago ibiltzeko euskararen garapen osorako falta dena kontuan hartzen badugu. Euskaldunok gaur-gaurkoz ezin dugu nahi bezala geure burua adierazi eta zail gertatzen zaigu geure
|
hizkuntzaren baitan
eguneroko bizitza egitea.
|
|
|
Sakonagoa den zerbaitetaz ari gara, alegia, hizkuntzak gizakiaren giza garapenerako duen garrantziaz, eta zentzu honetan baita hark hezkuntzarako duen garrantziaz,[...] modu berean ari gara, baita, hizkuntzarako hezkuntzaz edota
|
hizkuntzaren baitan
gorderiko ahalmen guztien erabilera egoki eta erantzuleaz.104
|
|
2008
|
|
|
Herrigintzaren jardunak hitzaren lantegia baldin badu aurrebaldintza bat, gizarte-gauzak
|
hizkuntzaren baitan
baizik ondu ezin badira, zertan da gure politiko abertzaleen ikusmoldea nazio-eraikuntzari buruz. Buruzagi baten bila abiatuta, Arnaldo Otegiren lagin adierazgarri bezain labur hau aurkitu dugu bidegurutzean:
|
|
|
Euskal Herria gauza bat da herri euskaldunaren talaiatik begiratuta, eta beste bat erdal herritik so jarrita. Errealitatea, neurri batean, hizkuntzaren araberakoa baita,
|
hizkuntzaren baitan
jasoa eta bildua dagoelako kultura jakin baten egituran. Diogunaren lekuko, hona hemen duela gutxi Eusko Ikaskuntzaren eskutik argitaratu den ikerketa-lan baten emaitza:
|
|
|
Geroko bide horretan, Hiztegi Batu horren bigarren itzuliak eskatzen du hiztegi berezituetako edukiak artez jasotzea, bere luze-zabalean baino, hizkera arruntarekin dituen koska eta esparru komun horietan. Hartara, Euskaltzaindiaren baitan «administrazio-zuzenbidea» izeneko lan-taldea eratuko da, esparru horri
|
hizkuntzaren baitan
beti aitortu ohi zaion garrantzi berebizikoa azpimarratzeko20 Lan-talde horren egitekorik premiazkoena da Hiztegi Batuko bigarren itzulirako zerrenda egokia prestatzea, administrazio-zuzenbidearen munduan dabiltzan kontzeptu oinarrizkoenak biltzeko. Egitekoak horiek izanik, argi dago lan-taldearen osaera bikoitza izan behar dela:
|
|
2009
|
|
|
Leonard Talmy-k (1985, 1991, 2000),
|
hizkuntzaren baitan
esanahiaren eta azaleko adierazpidearen arteko harremana ikertzean, bi elementu mota bereizten ditu. Batetik, «elementu semantikoak», hots, esanahiari dagozkionak; adibidez Bidea, Modua, edo Oinarria.
|
|
|
Baina karikatura horren bitartez teoria horien akatsa antzematen da, metafisikoak direla. Izan ere, teoria metafisiko hauek, historia, gizarte eta
|
hizkuntzaren baitan
esentzia antzemanezinak postulatzen dituzte. Funtsean, gure matriarkalistak gnostikoak dira.
|
|
2010
|
|
|
Ikuspuntu horretatik eta helburu horrekin aukeratu ditugu, hain justu, idazlan honetan jorratutako hizkuntzaren zientziak, eta baita horietako bakoitzean aurkeztutako edukiak ere. Baina hizkuntzaren eremua ez da hemen agortzen —berori gizakiaren eremua bezain zabala da—, eta, horrexegatik, jakin badakigu ere pedagogiak badituela
|
hizkuntzaren baitan
bestelako hainbat eta hainbat interesgune. Espero dezagun, hori bai, hemen azaldutakoa balekoa izan izana.
|
|
2011
|
|
|
vascoa eta basque, jakina. Alegia, identitateari erasotzen diote, eta hor arazo larri bat aurkitzen dugu, zeren kasualki gure herriak
|
hizkuntzaren baitan
definitzen baitu bere burua. gu gara euskararen herria, gu gara euskararen jendea. herri honek oso garbi izan du hau orain arte. eta hori garbi baldin baduzu, datozela erromatarrak, datozela arabeak, datozela hauek eta besteak, baina guk jarraituko dugu hor, garbi baldin badugu hori. kasualki, gure buruaren definizioa hizkuntzan oinarritzen da. gaur egun aipatzen diren kontzeptu horiek, vascoa iz... Bestela ez da ulertzen. l ohArrA
|
|
|
Horra, hizkuntzaren gainbeheraz jakitun, oinordekoak hondamen berean ez jausteko gurasoek hartutako erabakiaren balizko mezua. Nolabait ere,
|
hizkuntzaren baitan
bizi baikara, eta hizkuntzaren ontziak baikaramatza bizitza sozialaren joan-etorrian gizarte-mailaren batera edo bestera. Hizkuntza hegemonikoak, haizea lagun, gorantz eraman gaitzake; hizkuntza oinperatuak, aldiz, haizea kontra, bazterkeriaren zokondoan aingura gaitzake.
|
|
|
Arestian aurreratu dugun bezala, berea ez den hizkuntza erabiltzera behartuta dagoen herriak segurtasun falta izango du ezaugarri belaunaldi oso batean, gutxienez. Hain zuzen ere, jatorrizko
|
hizkuntzaren baitan
bizi zenean pentsamenduaren, hizkuntzaren eta kulturaren arteko harremanetan zegoen, egokitzapenaren onura, suntsitu egiten da. Nolabait ere, habitat ekolinguistikoaren barne-oreka hautsi ondoren, ez dago elkarrekiko kidetasunik elementu horien artean.
|
|
|
Hizkuntza kultur jardunaren gordailu eta biltegi baldin badugu, honako hau iltzatu behar genuke geure oroimenean: alegia, herri-kultura bakoitzaren sistema sinbolikoa
|
hizkuntzaren baitan
ehuntzen eta mamitzen dela. Hizkuntzaren heriotza nekez izan daitekeela, kultura-sistema osatzen duten gainerako edozein osagarriren pareko eta neurriko hondamena. Hizkuntzaren erauzpen hori, estatu etnoziden aldetik beste nazio-identitateen oinarrizko ezaugarri linguistiko oro larrutu eta estali nahi hori, besteak beste, toponimiaren eta antroponimiaren alorretan garbiro islatzen zaigu munduko hainbat tokitan.
|
|
|
Euskarak ez du edozein merkatutan, edozein merkatu-eskalatan, berezko arazorik. Eskala handiko merkatuetan ez topatzearen arrazoia ez dago
|
hizkuntzaren baitan
, baizik eta hizkuntzaren balio sinbolikoan, edo bestela esan: balio hori ezagutu ahal duen jendartearen eskalan.
|
|
|
Zoritxarrez, balio hori oso kaltegarria izan daiteke, besterik ez bazaio aitortzen. Izan ere, adierazteko balioa ez da hizkuntza biziarena, ez da hizkuntzaren baitatik eta
|
hizkuntzaren baitan
sortzen den adierazkortasun ulergarria. Arestian aipatu dugun enpresa-izenen pobrezia lexikala adierazkortasun horren erakusgarri ona da:
|
|
2013
|
|
|
Chileren iragana eta orainaldia erkatu egiten ditu Chile indigena batetik hasiz, zeina elite zurientzat jada ez den existitzen. Halere, Araucoren penak oraindik dirau eta elkartu egiten da jatorri zuridun
|
hizkuntzaren baitan
ere (huenchullán berbak buruzagia esan nahi du). Horrez gain, nahiz eta injustiziei buruz hirugarren pertsonan hitz egin?
|
|
2014
|
|
|
Erdi Arotik aurrera
|
hizkuntzaren baitan
moral bat sortzen da, gizartean eraturiko hierarkia eta estatus mailak indartzen dituena besteengandik bereiztuz eta boterea erakutsiz.
|
|
|
Zumaia eta Azpeitian soziolinguista klusterreko kideek
|
hizkuntzaren baitan
orain arte indarrean egondako arauekin irakasten diete hitanoa bertako haurrei, baina zalantza handiak dituztenez gai honen inguruan, bestelako ikuspegi eta joerei ere atea irekitzen diete. Honek eztabaidarako behar bat suposatzen du:
|
|
|
Ildo horretatik, hizkuntzaren eta sexismoaren arteko harremanari buruzko eztabaidan, euskal izendegia osatzeko genero mozioa erabiltzeko, eta, oro har, emakume izenak-a amaieraren bidez sortzeko hautuak frogatuko luke sexismoa edo hizkuntzek genero mendekotasuna transmititzea ez dagoela
|
hizkuntzaren baitan
. Hau da, ez dagoela hizkuntza sexista edo ez-sexistarik, baizik eta erabilerak direla sexistak.
|
|
2015
|
|
|
Louise Bourgeoisen Otte poemaren bertsioarekin, ostera,
|
hizkuntzaren baitan
-agerian ala ezkutuan-dauden matxismo eta mikromatxismoak salatu nahi izan zituen. Bestalde, gertatu zaio hasiera batean batere asmo politikorik gabe egindako zenbait kantuk ondoren irakurketa politiko oso garbiak edukitzea, Europa zaharreko banpiroen gudak edota Donki Konguk, kasurako.
|
|
2017
|
|
|
" Erdi arotik aurrera
|
hizkuntzaren baitan
moral bat sortzen da, gizartean eraturiko hierarkia eta estatus mailak indartzen dituena besteengandik bereiztuz eta boterea erakutsiz" (Ozaita, 2014, 91 orr).
|
|
|
Orain arte esandakoa Josu Ozaitak (2014) oso ondo azaltzen du ondorengo esaldian: " Erdi arotik aurrera
|
hizkuntzaren baitan
moral bat sortzen da, gizartean eraturiko hierarkia eta estatus mailak indartzen dituena besteengandik bereiztuz eta boterea erakutsiz" (Ozaita, 2014, 91 orr). Badirudi, ikuspuntu diakroniko bat eman nahiean eta Carlos Martinezen (1993) informazioan oinarrituz, antzina euskaran botere elementu hauek ez zeudela.
|
|
|
Hizkuntz-motibazioa
|
hizkuntzaren baitan
ez aurkitzeak euskaraz-beste eginez ari ote garen pentsarazten dit. Euskaraz hitzak konposaketaz eta eratorpenaz sortzeko ahalmenari, hegalak arindu behar dizkiogu, orain, berriz; mailegutza mailegu gisara bakarrik hartuz.
|
|
2018
|
|
|
Hizkuntzaren dimentsio semiotikoari buruzko teorian badirudi Kristevak hasieran onartzen dituela Lacanen premisak, baina gero haien mugak erakusten ditu, eta proposatzen du subertsio gune espezifikoki femenino bat
|
hizkuntzaren baitan
aitaren legearen kontra matxinatzeko. Lacanen arabera, aitaren legeak esangura linguistiko oro? «Sinbolikoa» deritzona?
|
|
|
Roy Schafer psikoanalistak dio. Nicolas Abrahamen eta Maria Torokekin ildotik, agi denez? «gorputzeratzea» fantasia bat dela, ez prozesu bat; objektu bat gordetzen den barne espazio hori irudikatua da, halako espazioak konjuratu eta reifika ditzakeen
|
hizkuntzaren baitan
irudikatua. Malenkoniaren bidez egiten diren identifikazioak «gorputzeratuak» badira, orduan galdera da:
|
|
2020
|
|
|
Egia al da gizonezkook gehiago eteten ditugula elkarrizketak eta emakumeek gehiago hitz egiten dutela? Botere-harremanak
|
hizkuntzaren baitan
eta diskurtso publikoetan betidanik presente egon badira ere, generoaren ikuspuntua bereziki behatua eta aztertua izan da azken hamarkadetan.
|
|
2021
|
|
|
– Gauza bat adierazteko bi hitz daudenean, ondo idaztea hitz arrunta aukeratzea da, mundu guztiak ulertuko duen hitza,
|
hizkuntzaren baitan
bizirik mantendu den hitza. Banitatea da hiztegian deskubritu dugun hitz arraro eta ezezagun batek normalaren halako bi balio duela pentsatzea.
|
|
2022
|
|
|
Beauvoirren gizakia izaki kulturala da, ez da prekulturala. Gizatasuna
|
hizkuntzaren baitan
, hizkuntzen baitan gauzatzen da. Gorputzik biluziena ere, objekturik soilena, hizkuntzaz jantzita dago.
|
|
|
1 Gauza bat adierazteko bi hitz daudenean, ondo idaztea hitz arrunta aukeratzea da, mundu guztiak ulertuko duen hitza,
|
hizkuntzaren baitan
bizirik mantendu den hitza.
|
|
2023
|
|
|
Iñigok begi zorrotza duela esan nezake eta gure gizartearen argazki izugarria eskaintzen digula –metaforen eta
|
hizkuntzaren baitan
ere sartua dugu irudiaren logika–, baina nahiago dut esan usaimen fina duela. Eta ezin uka:
|
|
|
Euskaraz aritzea desabantaila al da? Edo, haatik, arrakastatsua izatea
|
hizkuntzaren baitan
ere ba al dago. Euskaraz arrakastatsua izan denak zeri zor dio meritua?
|