|
2000
|
|
|
Datu
|
hauek
eskuratu ahal izateko ez dut hemerotekara oinez joan beharrik izan, aski izan dut Argia-k eskaintzen duen Euskal kulturaren hari@ izeneko internet zerbitzua ikuskatzea nire mac ean. Zorionak, oso albiste laburpen baliagarria egiten dute.
|
|
|
Beste ikuspuntu batetik, lehen mailako, bigarren mailako eta hirugarren mailako hizkuntzak bazirela esatean, bereizkeriazko teoria hau ezin hobeki zetorkien europarren eta iparramerikarren politika kolonialei. Izan ere,
|
hauek
, Asiako, Amerikako eta Afrikako herri jatorren gaineko zapalketa eta lapurreta lotsagarria justifikatzeko, haiek behe mailako arrazatzat jotzen zituzten, psikikoki eta hizkuntzaz ere atzeratutzat, horrela haien nortasuna, kultura eta hizkuntza desegiteko eta asimilatzeko ahalegina, ezjakintasunaren eta basakeriaren aurkako gurutzada berria balitz bezala aurkeztuz. Ezjakin bezain harro, mendebaldeko pentsalari horiek gizateria osoaren epaile bihurtzen zuten beren burua, beren kultura industrialetik beren hizkuntza propioak gehiegi goretsiz, munduko gainerako herrien kultur emaitza nabarmenak eta hizkuntz aberastasunak itsuki gutxiesten zituzten bitartean, zaku ilun horretan txinera, japoniera, arabiera, persiera, hindia, swahilia, kitxua, nawatla, tagaloga, suomiera, bretoiera, galesera, katalana, galegoa8, eta zer esanik ez, gure euskara ere sarturik.
|
|
|
Gertakari
|
hauek
gogoeta eragin eta geure izpiritu kritikoa zorroztu ligukete, ongi baino hobeki salatzen baitute zer nolako harreman arriskugarria ezar daitekeen zientzien —batez ere giza zientzien— eta talde nagusien interes ekonomiko politikoen artean, zientzi ikerketen objektibotasunaren eta legeen berdintasunaren kaltean.
|
|
|
silababakarrak (txinera edo vietnamera, adibidez), eranska riak (esaterako, euskara, hungariera, georgiera edo kitxua) eta malgukariak (indoeuroparrak eta semitarrak). Garai honetan uste zen, tolesgabeki, hiru mota
|
hauek
mintzamenaren aurrerabidearen hiru mailari zegozkiola, hau da, aipaturiko talde horien artean bazela behetik gorako eskala bat, silababakarrak atzeratuenak eta malgukariak garatuenak eta osamaituenak izanik.
|
|
|
Gure poetaren aurkikuntza horri esker dakigu orain udaberria urdinez janzten den neskatxa dela; elurtzaren hondarrak" emazte zuhurraren zapiak" direla; basoa" atsedenaren eliza" dela eta uda" suzko itsasoa", eta hura dugula" uda igarotzeko ontzia"; izotz ondoko eguzkia" neguaren barrea" dela eta" neguak bere sudur ospeldu zorrotza" sartzen duela gure etxean... Aurkikuntza xalo eta partzial
|
hauek
bideratu zuten poeta, apurka, adierazpen ausartagoetara: " Aingura bota dut Arratsaldean/ Oina ezarri dut Udazkenean." Iruditeria mailako lorpenok, alabaina, ez zuten poeta errazkerian mugatu.
|
|
|
Artearen balioaz behin baino gehiagotan aritu gara orrialde hauetan, artearen balioaz baino gehiago artearen definizioaz ere bai, beti ere hitz handi
|
hauek
jakitunen esku uzteko, eta artea bera definitzea lan nekeza dela esateko.
|
|
|
Liburuak merkeak izatea eta itxura xumea izatea nahi izan dute argitaletxekoek, eta horregatik izendatu dituzte kaiera eta ez liburu. Poesiazaleontzat benetako karameluak dira liburu
|
hauek
, eta batek baino gehiagok hartuko du sorpresarik, batez ere autorerik zaharrenen kasuan perla ezezagunak topatzeko aukera izango baitu. Liburu guztiek orrialde kopuru bera dute, hitzaurrearen luzera ere berbera da, eta badute beste ezaugarri berezi bat:
|
|
|
Ga ra egunkariaren kontrako mehatxu esplizitutzat har daiteke ebazpen hori. Oraingoz, mehatxua besterik ez, baina badakigu nora doazen kontu
|
hauek
.
|
|
|
Helburu hau lortzeko, Internetek elkarrekintzarako eskaintzen dituen baliabideak eta gehienbat bere lotura hipertestualak erabiltzen dituzte. Bitarteko
|
hauek
ezin dira testuaren euskarri soilak izatera mugatu; abantaila elkarreragileak erabiliz zerbitzu sorta zabala eskaintzen da, batzuk ordaintzekoak izan daitezkeenak: denda birtualak, datu baseak edo informazio berezitua.
|
|
|
Bi urte geroago adierazpen
|
hauek
nola gauzatu ziren ikusteko, 1999ko martxoan PRISA taldeak Inicia izeneko atari berria nola kaleratu zuen begiratzea baino ez dugu.
|
|
|
Kazeta
|
hauek
publikoaren artean sekulako arrakasta duten zerbitzuak eskaintzen dituzte, ordaindu behar direnak izan arren. Hauen artean, Expansion en azaltzen dena burtsaren gorabeherak adierazteko," La guia empresarial" deitutakoa, edo Cinco das ek sareratzen duena konpainia desberdinen txostenekin.
|
|
|
Zalantzarik gabe, webgune hauen guztien produktu izarra hiri edo herrietako informazioa da, tokian tokiko berriak, alegia. Albiste gune
|
hauek
ikaragarrizko arrakasta izan dute Estatu Batuetako egunkarietan.
|
|
|
EGMk 1999ko martxoan plazaratutako datuen arabera, azpimarra daiteke zibernautaren profilak ez duela zerikusirik betidanik ezagutu dugun prentsa irakurlearenarekin: Internetekoa gazteagoa da, maila ekonomiko handiagoa du, Autonomia Erkidego batzuetan kokaturik dago eta eremu
|
hauek
ez dira prentsa idatzia gehien kontsumitzen dutenak. Horrela ulertzen da betiko prentsaren eta digitalaren artean kasu batzuetan agertzen den elkarrekikotasun eza irakurleen kopuruari dagokionean.
|
|
|
Antza denez, The Wall Street Journal izan zen urtea irabaziekin amaitu zuen bakarrenetarikoa, eta hori, ordaindu behar diren zerbitzuak dituelako. Argi dago, beraz, datu
|
hauek
adierazten duten bezala, martxa ez dela erraza izango eta bidea harri koskorrez beteta dagoela. Dena den, kontuan hartzen badugu aspaldi honetan webgune batzuen jabegoagatik —Terra atariaren kasua adibidez— nolako dirutza ordaindu den eta, beste aldetik, nola igo diren beste batzuen akzioak —nahiz eta oraindik zorretan egon—, ezin dugu pentsatu etorkizuna guztientzako beltza izango denik.
|
|
|
Kopuru honetatik 2 milioik erabili zuten Internet hilabete horietan. Zenbaki
|
hauek
zibernauten kopuruak azken urteotan izan duen gorakada adierazten digute. Kontuan eduki behar da 1996 urteko lehen hiruhilekoan Estatuko populazioaren% 1,4 soilik zegoela konektatuta.
|
|
|
ez dago paralelismorik prentsa idatziaren kontsumoan lehen postuak betetzen dituzten eta internauten ehunekoetan lehenak diren lurraldeen artean. Prentsa erosleei dagokienez
|
hauek
dira lehen lekuetan dauden Erkidegoak: Nafarroa, Euskal Autonomia Erkidegoa, Balearrak eta Kantabria; eta zibernauten kopurua kontuan edukitzen badugu, berriz, hauexek:
|
|
|
Hauetatik, 100 Mexikokoak ziren; 81, Estatu espainiarrekoak, arestian aipatu bezala; 64, Argentinakoak; 23, Venezuelakoak; 20, Perukoak; 19, Kolonbiakoak; 14, Txilekoak; 12, Estatu Batuetakoak; 10, Ekuadorrekoak; 10, Uruguaykoak; 7, Boliviakoak; eta beste 43 herrialde desberdinetan sakabanatutakoak. Hala eta guztiz ere, esan behar da kopuru
|
hauek
etengabe ari direla aldatzen.
|
|
|
Kopuru
|
hauek
paperezko edizioen salmentetatik oraindik oso urruti daude, batez ere probintzia mailako hedapena duten egunkarien kasuetan. Ikusgarria da nola ez datozen bat OJDren datuak paperezko edizioetan eta digitaletan.
|
|
|
1996ko hastapenetan Estatu espainiarrean sortzen den pizkunde teknologiko honekin batera, Ozeano Atlantikoaren beste aldetik zetozen albisteen arabera, 50 milioitik gora ziren Internet erabiltzen zutenak mundu mailan. Berri
|
hauek
ez zuten lo harrapatu Vicent Partal katalana, urteak baitzeramatzan begirik kendu gabe Estatu Batuetan gertatzen ari zen iraultza digitalari. Estatuko" ziberpentsalaririk" ospetsuena bera dela diote, aurrenetarikoa Internet erabiltzen eta baita amaraunaren hedapena iberiar penintsulan ikertzen ere.
|
|
|
Itxura aldetik begiratuta esan genezake sarean dauden beste egunkarien tankerakoa dela. Hizkuntza zuzena eta ulerterraza erabiltzen saiatzen da, kontuan izanik internautei bideratuta dagoela eta suposatzen dela
|
hauek
ez direla irakurle amorratuak.
|
|
|
Aipaturiko giza talde hauek guztiak" talde orohartzaileak" (grupos comprehensivos) dira (Margalit eta Raz, 1998) edota, terminologia aldatuz baina ideia bera adieraziz," kultura sozietalak" (culturas societales) osatzen dituzte (Kymlicka, 1996). Nolanahi ere, adierazpen bi
|
hauek
(talde orohartzaileak eta kultura sozietalak) errealitate berberaz dihardute: giza talde horien kulturak bere eramaileen gustuak eta aukerak itxuratzen ditu neurri esanguratsu batean, beraien nortasunei euskarri sendoak ere eskaintzen dizkielarik.
|
|
|
Horren adibiderik nabarmenenak talde etniko, erlijioso eta nazionalak dira. Talde
|
hauek
izango lirateke, gure ustez, babes kulturalerako hautagairik egokienak. Hemen interesatzen zaigun ikuspuntutik, kultura orohartzaile bat baino gehiago dauden gizarte multinazionaletan jarriko dugu arreta.
|
|
|
Askotan, baina ez derrigorrez, nazio ezberdinen arteko bereizgarria hizkuntza bezalako elementu objektiboetan datza. Honako kasu
|
hauek
izango ditugu buruan jarraian.
|
|
|
Kultura bi (edo gehiago) lurralde berean elkarren ondoan edota elkarrekin nahastuta daudenean —guztiak legedian berdin babesturik daudela suposatuz, asko suposatzea dena—, hezkuntza elebiduna izateko eskubideak bermaturik egon luke, hala nola administrazioaren edozein sailekiko harremanak hiritarrak aukeratzen duen hizkuntzan burutzeko, gure eguneroko bizitzan eragin handia duten bi arlo baino ez aipatzearren. Eskakizun
|
hauek
autoritateak" ekintza positiboa" delako neurri multzo bat onartzera eraman ditzakete. Oro har, ekintza hauek, historia, etorkin etniko zein sozial, genero, erlijio edota talde kultural batekoa izateagatik beraien buruak antzinatik bazterturik ikusi dituzten gizabanakoak gizartearen patu kolektiboan benetan parte har dezaten dute helburutzat.
|
|
|
Eskakizun hauek autoritateak" ekintza positiboa" delako neurri multzo bat onartzera eraman ditzakete. Oro har, ekintza
|
hauek
, historia, etorkin etniko zein sozial, genero, erlijio edota talde kultural batekoa izateagatik beraien buruak antzinatik bazterturik ikusi dituzten gizabanakoak gizartearen patu kolektiboan benetan parte har dezaten dute helburutzat. Beste hitzetan esanda, gizartekideak hiritartasunaren idealera hurbildu daitezen kontsideratu behar zaie, ez indibiduo abstraktuak, isolatuak bezala, baizik eta giza talde ezberdinekin lotura estuak dituzten indibiduoak bezala.
|
|
|
Izan ere, jokabide hori hartuz gero, bere nortasuna eraikitzeko ezinbestekoa den kultura babesturik ikusten duen gizabanakoa sendotuagorik sentituko da bere autokonfiantza, autoerrespetu eta autoestimuari dagokienean. Ni-arekin harreman praktikoan sartzeko hiru modu
|
hauek
(Honneth, 1995) gainerako gizartekideengandik jasotako errekonozimenduarekin (edo errekonozimendu faltarekin) elkarloturik daude. Guztietatik, errekonozimendu kulturalak (hau da, bestearen kultura norberarena bezain baliotsua dela onartzea, jarrera horrek ekar ditzakeen ondorioekin) egundoko garrantzia hartzen du gure egunetan.
|
|
|
1 Hortik liberalek heziketa, adierazpen, prentsa eta abar bezalako askatasunei ematen dieten garrantzia, honako askatasun
|
hauek
posible egiten baitute gure bizitzan baliotsu eta desiragarri denaz deliberatzeko eta, horrela, ongi pentsaturiko, arduratsua den, norabide bat hartzeko.
|
|
|
Beste hitzetan esanda, zilegi den bizimodu onaren ikuskera bakarra nork bere buruari ezarritakoa da, eginkizun horretan gizabanakoaren autonomia eta indibidualtasuna irizpide bakarrak direlarik. Ondorioz, haW Jesus Casquette EHUko Teoria Politikoaren Historia Saileko irakaslea da. rreman ekonomiko, erlijioso, kultural, sexual, eta abarrek ez dituzte gizabanakoak muga jakin batzuen barruan hesitu behar; aitzitik,
|
hauek
askeak izan behar dute aipaturiko edozein harreman mota kolokan jartzeko, honek erakargarria izateari uzten dion momentu beretik. Ideia hauek osatzen dute liberalismoaren muin morala, hots, liberalismoa gainerako ideologietatik bereizten duen ezaugarria.
|
|
|
Ondorioz, haW Jesus Casquette EHUko Teoria Politikoaren Historia Saileko irakaslea da. rreman ekonomiko, erlijioso, kultural, sexual, eta abarrek ez dituzte gizabanakoak muga jakin batzuen barruan hesitu behar; aitzitik, hauek askeak izan behar dute aipaturiko edozein harreman mota kolokan jartzeko, honek erakargarria izateari uzten dion momentu beretik. Ideia
|
hauek
osatzen dute liberalismoaren muin morala, hots, liberalismoa gainerako ideologietatik bereizten duen ezaugarria.
|
|
|
Liberalek" bizimodu edota bizitza onaren ikuskera" esaten dutenean, gizabanakoek hausnarketa sakon baten ondorioz bizimodu batekin duten konpromisoa adierazi nahi dute. Gure gizarteetan, eguneroko esperientzian bizimodu onen aniztasuna islatzen dituzten honako adibide
|
hauek
aipa ditzakegu: kontenplaziozko bizitzan murgilduta dagoen filosofoak bizimodu onaren ikuskera bat dauka, baina baita ere zerbeza kaxa bat eskura duelarik asteko hainbat egunetan telebista aurrean amaigabeko orduak ematen dituen futbolzale amorratuak; bizimodu on batek irudimen sexual ezberdinen adierazpenak, homosexual izaerakoak barne, errespetatu lituzkeela sostengatzen dute batzuek, beste batzuek, aldiz, bizimodu on bakarra sexuak espezie ugaltzea helburu duena dela sinesten duten bitartean; pertsona batzuen arabera, opera kantagintzaren adierazpenik bikainena den bitartean, beste batzuentzat hip hop a edota bakailaoa izango litzateke.
|
|
|
Liberalismoaren bizitza onaren ikuspegia laburbildu ondoren, honako kezka
|
hauek
sortzen zaizkigu: zeinek izan behar du, ikuspuntu normatibo batetik, estatuaren jokabidea gizartean dauden bizitza onaren ikuskeren aniztasunaren aurrean?; bizimodu jakin baten aldeko apustua egin behar du ala denak balio moral berekoak balira bezala tratatu behar ditu?
|
|
|
Estatuak, bizimodu onei buruzko gizabanakoen ikuskera ezberdinen aurrean, neutrala izan behar duela defendatzeak ez du esan nahi, ordea, bere esparruan bizi diren hiritarren askatasun indibidual, segurtasun fisiko edota ongizateaz arduratu behar ez duenik. Alderantziz, aztergai ditugun liberal
|
hauek
, arlo horietan estatuak jarrera aktibo bat hartu behar duela diote2 Horrela bada, estatu liberal batek, neutraltasunaren agindua errespetatzen duen neurrian behintzat, politika antiperfekzionista bat izan behar du gidaritzat, ezin baitu bizimodu onaren ideia jakin bat edo beste bultzatu. Neutraltasunaren ideiaren arabera orduan, estatuak bere jokabidean ezin du bataren gailentasuna edota gutxiagotasuna aditzera eman bere baliabideak hara zuzenduz, horrela jokatuz gero gizabanakoen bizimodu onaren ikuskeren gain eragina izango bailuke.
|
|
|
Laburbilduz, orain arte honako argudio
|
hauek
garatu ditugu: 1) liberalismoaren bereizgarri nagusietariko baten arabera, gizabanakoek beraientzako bizitza ona denaz aukeratu behar dute, kanpotik inork bere ikuskera partikularra inposatu behar ez dielarik; 2) hemendik ondorioztatzen da estatuak politika antiperfekzionista bat jarraitu behar duela, politika mota hori bermatzeko bizimodu onen aniztasunaren aurrean neutraltasunez jokatu behar duelarik; 3) gizabanakoa benetan autodetermina dadin, berau inguratzen dueneko ingurune kulturala babestu beharra dago, ingurune horrek eskaintzen baitio, hein handi batean, desiragarri eta gaitzesgarri diren bizimodu onen ikuskera.
|
|
|
doktrinazkoak (printzipioak); programazkoak (planteatutako helburuak); instrumentalak eta osagarriak. Adierazleak honako
|
hauek
dira:
|
|
|
" Hoy vamosala vida exterior del pas". Aipatutakoaren adierazgarri, besteak beste, honako
|
hauek
dira: prentsa nazionalistan argitaratzen ziren artikulu ugari, euskal gatazkaren nazioarteko dimentsioa azpimarratzen baitzuten; EAJk Eusko Idazkaltza Buruba sortu izana, kanpo propagandaz ardura zedin; hainbat naziotara egindako bidaiak; EAJk Europako Nazionalitateen Biltzarrean sartu eta urteko bileretan parte hartu izana (Ramon Bikuñaren esanetan," dar caracter mundialanuestro pleito" esan nahi zuen horrek);" Euzkadi Europa" goiburua erabili izana.
|
|
|
Publikazio politikoak aztertzerakoan, berriz,
|
hauek
1945 urteaz gero Iparraldean berragertze indartsua izan zutela garbi ikus dezakegu. Urte horretan Azk atasuna argitaratu zen (Donibane Lohizunen); 1946an, Jagi Ja gi (Miarritzen) eta Tie rra Va sca (Baionan); 1947an Euzko Langileen Alka rtasuna (Miarritzen) eta Ald erdi (Baionan); 1949an, Az ka ta suna (Baionan).
|
|
|
Euzko Gogoa ren kasuan, ipar nagusiak filosofia, hizkuntza eta literatura klasikoak izan ziren, agian elitistegiak ziren oinarrietatik abiatuta. Zoritxarrez, gure herrian ez ziren planteamendu
|
hauek
justifikatzeko beharrezko baldintzak betetzen: unibertsitaterik gabe, euskararen irakaskuntza erabat baztertuta, populazio euskaldun gehiena analfabetismoan murgilduta, Euzko Gogoa ren bidea intelektual talde txiki batena izan zen, apenas ondorioak jaso zituena.
|
|
|
Zerrenda ia Francoren heriotza bera arte luza daiteke, gerra ondorengo atzerria hirurogeiko hamarkadan sortutako mugimendu berrien olatuekin nahastuz, batik bat ETAren sortzearekin. Orokorrean, aldizkari
|
hauek
, planteamendu kulturalak gehienetan bigarren plano batean utzita, eduki eta helburu politiko oso zehatzak zituzten. Horien helburu nagusia Hegoaldean argitaratu ez zitekeena ateratzea zen, eta horrek komunikabide berrien kalitatea gutxitzea suposatu zuen normalean.
|
|
|
Era horretan, iheslarien aldeko giroa sortu beharrean, hauen aurkako jarrera zabaldu zen orokorrean, sektore batzuek etsai bezala ikusten baitzituzten
|
hauek
. Hori izan zen, erran baterako, Eskualduna() Donibane Lohizuneko aldizkari kontserbadoreak egin zuen kanpainaren kasua; aldizkari honek
|
|
|
Nolanahi ere, nahiz eta iniziatiba
|
hauek
eta beste batzuk izan, II. Mundu Gerraren bukaera arte, atzerri bezala definitu ezin daitekeen marko soziologiko horretan, ez da egongo bi aldeetako intelektualen arteko benetako kolaborazio esturik eta elkarlanik. Horren ondorioz, Hegoaldetik heldu ziren iheslariek, aurretik Iparraldean egiten ari zen lan kulturala indartuko dute.
|
|
|
lurralderik ez daukan kulturan hizkuntza da babesleku bakarra, eta norberarenak dira kantagai (bere arnasa entzuten du). Barka ezazue berbakondo zatar
|
hauek
esatea: Orixerena deserrotze ontologiko bat da.
|
|
|
Esan bezala, batzuren eta besteren iritzia jaso nahi izan du Jakin ek. Azkenean, honako lau lagun
|
hauek
erantzun digute: Joseba Agirreazkuenaga eta Ludger Mees historialariek, Henrike Knorr euskaltzain eta hizkuntzalariak eta Andres Urrutia euskaltzain eta notarioak.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak Liburu eta Liburutegi Zerbitzua eratu zuen Liburutegi Sistema Nazionalaren buru izateko. Zerbitzu horrek bi helburu nagusi
|
hauek
ditu: lehenengoa, Euskal Autonomia Erkidegoko liburutegien koordinazioa eta horien arteko lankidetza lortzeari begira, liburutegien alorreko politikaren nondik norakoak zehaztu, batetik, eta, irakurketa zerbitzu publikoak sustatu eta finkatu, bestetik; bigarrena, Euskal Autonomia Erkidegoko bibliografia eta euskararekin nahiz euskal kulturarekin zerikusirik duen oro bildu, gorde eta zabaldu.
|
|
|
Hori dela eta, Euskal Autonomia Erkidegoko udalei eta, udal bat baino gehiagoz osatuta egonik, nortasun juridiko propioa duten entitateei dirulaguntzak ematen zaizkie, Liburutegi Sare Nazionalean sartuta dauden liburutegi publikoetako liburu multzoa berritu edota handitu dezaten. Dirulaguntza horiek honako liburu
|
hauek
erosteko izango dira: liburutegiak sortzeko beharrezkoak diren liburu sortak, Kultura Sailak eskaintzen duen bibliografia hautatuaren zerrenda osatzen duten liburuak edo errefe' Biblioteka rentzi liburu garrantzitsuak eta horietaz gain, ematen den diru kopuruaren% 40 beste liburu batzuk erosteko erabil daiteke.
|
|
|
Biblinleka egoerari buruzko diagnostikoa egin ondoren, lantaldeak dokumentu
|
hauek
utzi ditu prestaturik: (1) liburutegiei buruzko legearen zirriborroa; (2) Nafarroako Liburutegi Publikoen maparen zirriborroa; (3) lankidetza hitzarmen berrien zirriborroa; (4) prozeduren gidaliburua; (5) zerbitzuen kartera eta (6) kudeaketa deszentralizatzeko proposamen bat, Liburutegien Kudeaketarako bost barrutiren bidez, koordinatzaile bana arduradun dutela.
|
|
|
Hasiera batean liburutegiek prestamoaren eskaera egin ahal izateko helbide elektronikoa besterik ematen ez bazuten ere, egun formulario batzuen bidez liburutegiek beraien eskaerak egin ditzakete zuzenean. Formulario
|
hauek
, normalean, liburutegien arteko prestamoen baldintzak aipatzen dituzte. Estatu espainoleko helbide elektronikoak nahiz dokumentuen eskurapenerako oinarrizko arauak ikusi nahi izanez gero, ondorengo helbidea erabil dezakegu:
|
|
|
Ohiko argitalpenak digitalean antolatzen direnean, kontuan izan beharra dago dokumentu
|
hauek
ez direla
|
|
|
Telekomunikazio sareen gizarteratze eta komertzializazioaren inguruan informazio ugari sortu zen teknologia berri
|
hauek
liburutegietan izango zuten eragina zela eta. Positiboki ikusten zen gaia, eta antolakuntza oinarrian jarriz, informazioa eskuratzeko modu zabal bezala liburutegia ikusten zen.
|
|
|
" liburutegi birtuala"," liburutegi elektronikoa"," hormarik gabeko liburutegia", eta azken aldian" liburutegi digitala". Hitz hauekin esan nahi da liburutegi
|
hauek
eta eskaintzen dituzten zerbitzuak teknologia eredu berri baten ondorioz sortutakoak direla, ez besterik. Liburutegi digitala terminoa azkena sortu den kontzeptua da, azkenaldiko jardunaldi eta hitzaldietan erabiliena dena.
|
|
|
Ez dago dudarik Internetek garrantzi berezia duela honetan guztian. Gauzak honela, aldaketa
|
hauek
hiru norabidetan doazela esan genezake:
|
|
|
Biblinleka atseginak zaizkigu. Teknologia berri
|
hauek
eskura jartzen digute hainbat aukera, gero eta makina potenteagoak, gero eta programa gehiago, gai hauetan adituak ez garenontzat terminologia ulertezina... Hau guztia ez dago denon eskura, gizarte sektore ezberdinak ere hor daude eta ondorioz analfabeto zibernetiko multzo handi bat sortzen ari da.
|
|
|
Teknologia berri
|
hauek
lanbide guztietan eragin zuzena dute; arrantzaleak satelite bidez gidatzen dira itsasoan, abeltzainek txipak jartzen dizkiete animaliei, bideokonferentzien bidez egiten dira bilerak Alemaniara joan gabe...
|
|
|
Aldaketa
|
hauek
, neurri batean, lan batzuen bazterketa suposa dezakete beste lan berri batzuen alde (beti ere sistematizazioa eta koherentzia galdu gabe). Egun bibliotekak informazio birfindegiak dira:
|
|
|
Helbide interesgarri batzuk
|
hauek
izan daitezke adibide modura:
|
|
|
' Biblioteka prestakuntzaren aldaketa ekarriko baitu. Kasu honetan, interesgarria da zenbaitzuentzat errekurtso
|
hauek
antolatzeko sortu eta osatzen ari diren webguneak nolabait katalogatzeko modu bat direnaren teoria.
|
|
|
ARRIETA, Iñaki Antropologia, etnologia, etnografia. Zenbait zehaztapen hiru kontzeptu
|
hauek
uler eta bereiz ditzagun. 98 zk. (1997), 21
|
|
|
ARRIETA, Iñaki Antropologia, etnologia, etnografia. Zenbait zehaztapen hiru kontzeptu
|
hauek
uler eta bereiz ditzagun. 98 zk. (1997), 21
|
|
2001
|
|
|
Zer pentsatua ematen du horrek. Arrazoiak eta aitzakiak eranitzak izan daitezke, baina EAEn diseinatutako estrategia politikoak Nafarroan zuzen zuzen aplikatu izanak lohi
|
hauek
agerrarazi dituela pentsatzea oso zilegi da.
|
|
|
Neurri
|
hauek
denak ikusita, badirudi nafar agintariei kontu garrantzitsu samar bat ahaztu zaiela: beraiek nafar guztien agintariak dira, ez beren moduan pentsatzen dutenenak bakarrik.
|
|
|
Pastoralen kontutik, denbora gutxi egon banaiz erebata ren zein bestearen prestakuntzetan, nabari iruditu zait pettar erdaldunduan kokatua den Sohutan euskal giro nabarmen handiagoa bazegoela Basaburuko Iruri eta Zalgizen baino. Gauza
|
hauek
zailak dira azaltzeko, baina menturako naiz erraiteratXibe roko Makia pastorala eman dutenen artean askoz ere euskal sentipen sendoagoa antzeman dudala Etxahun Iru ri pastorala antzeztu dutenen artean baino.
|
|
|
Euskal izaeraren bizi eta hazi beharraz ohartuen direnek kultur lan" apalxko" hauei axola gutxixkoa egiten badiete, nik" folklorezaleak" deitzen ditudan haiek, aldiz, euren eskuetan hartzen dituzte esparru
|
hauek
. Zuberoan, euskaltasuna, folklore edo tradizio kontu bat bezala hartzen duten jende hauek Xiberoko Zohardia elkartearen ingu ruan biltzen dira.
|
|
|
Euskal izaeraren bizi eta hazi beharraz ohartuen direnek kultur lan" apalxko" hauei axola gutxixkoa egiten badiete, nik" folklorezaleak" deitzen ditudan haiek, aldiz, euren eskuetan hartzen dituzte esparru hauek. Zuberoan, euskaltasuna, folklore edo tradizio kontu bat bezala hartzen duten jende
|
hauek
Xiberoko Zohardia elkartearen ingu ruan biltzen dira. Lagun hauetatik gehienei —ez guztiei, haatik— dantza, maskarada edo pastorala egileetan euskara dakitenak oso gutxiengoan izatea bost axola zaie.
|
|
|
Xiberoko Zohardiak edo gainontzeko folklorezaleek antolatzen dituzten agerraldiek, ordea, arrakasta nahiko zabala daukate. Erraiten ahal da ere, pastoralez kanpo, euren antolakuntza
|
hauek
dituztela ikusle kopuru handienak erakartzen eta ez aldi batez edo bestez, baizik eta aspaldiko urtetan. Hala da Garindaineko herriak aspaldidanik eratzen duen" Euskal Kantu Festibalaren" kasuan; hala, baita ere, Xiberoko Zohardia ren eskutik datorkigun
|
|
|
Euskaltzaleak, nire ustez, zaletasuna behar du izan ohituren gaurkotzean zein ere sorkuntzan. Atal
|
hauek
bata bestetik bereizteak gizarte edota kultur izaerako katearen haustea deragi. Tradiziozale soilik geratzen denak ez dauka egunkotasunaz eta are gutxiago geroaz oharkuntzarik.
|
|
|
Filosofia kutsuko esaldi
|
hauek
gaur egungo gertaerei berriro lotzeko gisan, bukatuko nuke Xiberoko Zohardiak amaitzen ari zaigun urte honen azken txanpetan abian jarritako ekimenarekin. Lehen begirada batetik, egitasmoa txalotzekoa da, hau da, Zuberoako udal guztiei proposatzea euren herrian bertan kantu gaualdiak antola ditzaten, Xiberoko Zohardiak bere gain hartzen duelarik kantariak etorraraztea.
|
|
|
Har itzazu, bada, irakurle zaitudan horrek, mendebaldeko haize firrinda
|
hauek
. Itzulian, beharbada, aberasturik eta leundurik etorriko zaizkigu eurok, beste nonbaiteko lasaitasunaz eta gogoetaz.
|
|
|
literatur kritikarenera hain zuzen ere. Bestalde, paradoxikoa izan arren, eta irakurleakbe rehala igarriko duen bezala, kritikaren ezintasunarengaian sakontzeko bi saialdi
|
hauek
kritika egiteko aitzaki izango dira. Aitzaki hutsa (la), ziur aski.
|
|
|
Gudu deskribapenek berek zaharkituak dirudite, baita Stendhalek 1839anarg itaratutako La Chart reuse de Parm e ko Waterlookoarekinkonparatuta ere. Baina agian konparaketa
|
hauek
ez dira zuzenak, eta Txillardegiren nobela azken urte hauetan salmentaarrakasta itzela izan duten kiosko motako nobela historiko ugarien artean kokatu genuke. Agian.
|
|
|
Bide batez, esanguratsua da jakitea Tourisme Quebec (1995) erakundearen ustez gertakari historiko bakarrak, Quebecek 1912 urtean lurrak bereganatu zituenetik, aipatutako urtegien inaugurazioak izan direla. Era berean, eskualdeari Quebecen" dinamoa" deitzen diote eta azpimarratzen dute nola" 1975 urtetik hona 200.000tik gora bisitari etorri diren munduko toki guztietatik egitura kolosal
|
hauek
miresteko" (ibid.).
|
|
|
Baina inor ere ez dator honela esanez: " Halako lana egiteko laguntza
|
hauek
emango dizkizugu". Dena nire kontura:
|
|
|
Eskolapioetatik etxera bazkaltzera nindoala, bat edo beste han izaten zen kantari larunbatetan, merkatu eguna egun horrekinizaten da eta. Bertso saltzaile
|
hauek
dira umetan nik ikusi eta urteen buruan bidea erakutsi zidatenak.
|
|
|
Urtehaietan alde batekoek bakarrik, beste aldekoak isil isilik zirela. Baina ondoren
|
hauek
ere bai. Kontaera horiek orduan jaso, eta gero, handik laster, zera ikusi nuen:
|
|
|
" Kultura" izenpean argitaratzen diren lerro
|
hauek
idaztea egokitu eta 2001eko irailaren 11n Estatu Batuetan izandako erasoak ez aipatzea bekatu mortala ere izango litzateke. Izan ere, mundua aldatu egingo dela dioten tesiekin erabat bat nator, bai enuntziatuarekin behintzat.
|
|
|
Datu
|
hauek
ez dute ukatzen, jakina, denetariko mafia, narkotrafikatzaile, pedofilia zale edo legez kanpoko taldeak sareaz baliatzen direnik, baina ezin ere uka, aldez aurretik eta edozenbat urtetan talde berberoriek telefonoa, faxa edo posta erabili izan dutena eta erabilpen horrek ez dituela sekula komunikabide sistema klasikook auzitan jarri.
|
|
|
Galaxien eraketarako beharrezkoa omen den neutrinoz edota balizko neutralinoz osaturik legokeen eta erradiatzen ez duen materiari materia iluna deritzo, eta haren aurkikuntza eredu estandarra baino haragoko fisikaren berriematea ahalbidetu lezakeen urrats garrantzitsua izango litzateke. Bestalde, eredu estandarretik kanpo dagokeen fisikaren berri ematen duten teorien artean
|
hauek
ditugu: grabitazio semiklasikoa, soken teoria (teoria honen arabera grabitoiak ‘sokak’ izeneko dimentsio bakarreko izakien kitzikapenak besterik ez dira), begiztako grabitazio kuantikoa (loop quantum gravity) eta kosmologia kuantikoa.
|
|
|
Au rreko lerroetan ikusi dugun bezala, atomoak nukleo eta elektroietan bana daitezkeela aurreko mendean ikasi genuen. Eta ez hori bakarrik, nukleoa bera ere protoi eta neutroietan bana daiteke eta
|
hauek
are gehiago quarketan. Ezagutzen ditugun naturako lau elkarrekintzen kasuan ere, grekoek hasiriko tendentzia erredukzionisten bidetik darraite aurrera lau elkarrekintza horien baturarenatzetik, hots, teoria batuaren atzetik.
|
|
|
Mekanika kuantikoa elektroia bezalako objektu oso txikien higidura deskribatzeko lengoaia da. Teoria bi
|
hauek
XX. mendeko lorpen handiak izan dira. Baina, beraien arteko uztarketa, orain arte, porrota izan da, eta XXI. mendeko erronka nagusienetariko bat da berau, grabitate kuantikoa hain zuzen ere.
|
|
|
Horietariko adibide garrantzitsu bat, eta ongi ulertzen ez dena, sistema klimatikoaren eta ziklo biogeokimikoen artekoelkarrekintza da. Elkarrekintza
|
hauek
lurreko eta itxasoko bioesferan eragin zuzena dute, eta klimaren gainean kont rol handia sortzen dute, CO2, metano eta ozono bezalakobe rotegi efektuko gasen kontzentrazioa aldatuz.
|
|
|
Dagoeneko bazegoen egon oinarrizko ezagutza zientifikorik, eta mikroskopia elektronikoa bezalako tresnen edota metodoen garapenek aipaturiko miniaturizazioa egia bihurtu dute. Nanometro aren eskalan, berriz, kontzeptu berriak dira, eta
|
hauek
teknologia berriak eskatuko dituzte. Maila horretan, fisikak ideia berriak behar ditu.
|
|
|
Akademiak, nolabait, alde batera utzi duela hiztunekiko konpromisoa, eta gure hizkuntzse gu rtasuna kolokan dagoela. Baina, tira, hausnarketa oso pertsonalak dira
|
hauek
.
|
|
|
a) Informazio Gizartea eraiki; b) Zientzia eta Teknologia egitasmoak areagotu, eta d) Kalitate eta Ezagutzaren Kudeaketa sustatu. Hiru zutabe
|
hauek
helburu bakar batez: lau urtebarru Euskal Autonomia Erkidegoak Europa rekiko konbergentzia teknologikoa lor dezan, BPGren %1, 7 alegia.
|
|
|
Hiru zutabe
|
hauek
diziplinartekoak direnez gero, Eusko Jaurlaritzak aurrekontu berezi eta bateratu batez bilduko ditu eta lehendakariaren zuzendaritzapean arituko den Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren Euskal Kontseilua sortuko da.
|
|
|
Arazo honetaz aritu diren batzuen kaskopean ideia
|
hauek
pil pilean daude. Bai.
|
|
|
Lerro
|
hauek
idazten ari naizelarik eman da argitaragaztetxoen artean egindako inkesta bat, Kontxesi Berrio Otxoa eta Iñaki Martinez de Lunak zuzendua. Euskaldu non Egunkaria n (2001.03.21) irakurri dudanaren arabera, atentzioa eman dit ondorio gisa agertu den pasarte honek:
|
|
|
Hala nola, ingurunearen beldurra, lanik gabe gelditzearen arriskua, nazionalismoaren presioa, superbibentziaren prezioa, lanpostua aisago eskuratzea, subentzioaklo rtzea, eta zenbait girotan" onartua" izatearen premia. Enriqueta Benitori makina bat aldiz entzun dizkiogu arrazoi modu
|
hauek
. Foro de Ermuak ere arrazoi berdintsuak eman zituen Estrasburgoko Parlamentuan.
|
|
|
Age rtutako iritzien artean hurrengo
|
hauek
nabarmenduko genituzke: diskriminazioa eta positiboa ez dira uztartzen; diskriminazio positiboak diskriminazio negatiboak dakartza katean; frankismo garaian pairatu zuenagatikonartu izan da hizkuntza minoritarioek abantailak izatea, kalteo rdain gisa, baina agortutzat eman behar da fase hori.
|
|
|
Edozein modutan ere, kritiko
|
hauek
eman ohi dioten baino sakontasun handiagoa du hizkuntzak identitate eta identifikazio aldetik.
|
|
|
Ulertezina gertatzen zaie batzueierdal jatorrizko deituradunek euskaraz idazten ikustea. Nola liteke
|
hauek
euskara ikasi izana. Beste kasu bat:
|
|
|
Bat eta bakarra eman beharrean, euskara integrazio faktore tresna dela. Konbertitu
|
hauek
izaten dira, gero, sutsuenak, muturzaleenak, onarpenaren bila, hori da bestea. Froga gisa hor Txelis eta Txillardegi.
|
|
|
Nik ez. Niri gustatuko litzaidakeen irakurketak, barrura begira, ildo
|
hauek
landu lituzke:
|
|
|
Bada, gero, saio ugari normalizazio prozesua erdiz erdi jotzeko asmoz moldatuak, bai maila diskurtsiboan eta bai maila politikoan. Kritika
|
hauek
anekdota baino gehiago dira, munta handikoak, bai kuantitatiboki bai kualitatiboki. Bahea pasatzea komeni da, eta zein ale den aprobetxagarria eta zein ez bereizi.
|
|
|
" Azken aldi" honen abiapuntua zein den erabakitzea ez da erraza. Jakina da, bestalde, data
|
hauek
ez dutela etenik adierazten, erreferentzia puntu bat baino. 1997 urtean jarriko nuke egoera" berri" honen hasierako urtea.
|
|
|
Ikastolak sortu eta garatu direneange rtatu diren mila trabak ahantzi al zaizkigu? Ikastolen normalizazioaz Frantzia eta Espainiako gobernu buruek (sozialistek, bereziki) eta
|
hauek
Euskal Herrian dituzten laguntzaileek (irratiek, egunkariek...) ezarri dituzten oztopoak. Nafarroako Gobernuak ikastoletan eginikoak, edota Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailburu Fernando Buesa zenak ikastolen artean egindako txikizioa amnesiaz zokoratuta al ditugu?
|
|
|
hizkuntza propioa, normalizazioa, euskara denona, elebitasun erreala... Aurrez aurre jartzen zaizkio beste balio
|
hauek
: askatasuna eta eskubide indibidualak demokraziaren eta liberalismoaren izenean, batasuna, berdintasuna eta uniformizazioa nazionalismo espainiarraren izenean.
|
|
|
Hezkuntza sistema, eta bereziki ikastolak, susmopean daude. Irakaskuntzari lotuta etengabe irakurtzen dira hitz konnotatibo
|
hauek
: arrazakeria, xenofobia, biolentzia, ETAren hazitegia, inposaketa, diskriminazioa, faxismoa...
|
|
|
Nafarro akogobernuak hartutako azken neurrien aurrean esaterako, hirita rrek erakutsitako euskararen aldekotasuna, karrikak betez, haurrak euskarazko ereduan matrikulatuz, Korrikajendetsu batean parte hartuz... Epe motzean eta sarritan espontaneoki ematen diren erreakzio
|
hauek
hiritarrek euskaraganako duten atxikimenduaren adierazle dira eta atxikimendu hau landu eta areagotzea izango da seguruenik erasoei erantzuteko modu natural eta iraunkorrena.
|
|
|
Dudarik gabe, gaur egungo egoera politikoak, gizarte zati batek euskara eta abertzaletasuna lotzean (lotze horrek dakartzan konnotazio gutxiesgarri guztiekin), euskararen kontrako jarrera atzerakoi
|
hauek
bultzatu eta sustatzen ditu.
|
|
|
Oso garbia da, Nafarroaren kasuan, alderdi politiko nagusiek,
|
hauek
ordezkatzen dituzten herritarrek bultzatuta, euskaran Euskadirekin bat egiteko arriskua ikustean eta euskara ez ezagutzearren administrazio publikoko lanpostuak eskuratzeko garaian baztertuak sentitzean, hizkuntza politika aldatzeko unerik egokiena dela pentsatzen dutela.
|
|
|
Euskarazko ereduetan egindako haurren matrikulazioetan gehiegi nabarmendu ez bada ere, Helduen Euskalduntze Alfabetatzean badirudi nabaritzen hasia dela. Baina seguru egon Bai Euskarari kanpainarenondo ren euskara lantegietan planifikatzea erabaki dutenenpresa zenbait plan
|
hauek
gerarazten hasiak direla dagoeneko, hainbat aitzakia erabiliz. Aldeko haizea kontrakobihu rtzen denean, zalantzan daudenak -dira atzera egiten lehenak.
|
|
|
2. Eraso bide
|
hauek
berreuskalduntze prozesua eten eta atzera bidean jartzea dute helburu, baina zer lortuko dute?
|