|
2009
|
|
|
1999an eta bi hilabetez gure aita ospitalean egon zen, urriaren 28an zendu zen arte. 1998ko bakealdia, Lizarra Garazi akordioak ekarri zuena, urte
|
hartako
azaroan bukatu zen, hain zuzen. Gaitza pertsonaren baitan eta gaitza gizartean.
|
|
|
Altzairuzko neska harrigarri hark, Atlantikoa eta Estatu Batuak bere kasa gurutzatu zituenak, zeharo bestelakoa ematen du nik Battle Mountainen umetan ezagutu nuen amama goxoaren aldean. Herrixka
|
hartako
kale zolatu gabea harri-txintxarren artean turkesa txintxarrez zipriztindua zen. Gogoan dut haren sukaldeko ekonomikaren egur errearen usain berezi gozoa, hiru solairuko etxe osoan zabaltzen zena, eta ezko oihalez estalitako mahaian katilu zuri sendo batean jaten nituen zopak.
|
|
2010
|
|
|
Itxura batean, bada, Etxeparek gora nahi zuen hegaz egin, baina Buruxkak berritzaileegia suertatu zen orduko Euskal Herrian, hots, ezin errezibituzkoa sasoi
|
hartako
giroan, ederretsi ezinekoa. Jon Casenavek dioenez, Buruxkakek interlokutore aktibo eta kooperatiboa behar zuen, hots, solaskide gogotsua eta lagunkoia, eta artean gurean ez zegoen mota horretako irakurlerik.
|
|
|
Ideia gustatu egin zitzaidan eta berehala pentsatu nuen Ondarraitz, gure haurtzaroko hondartza hura, izango zela nik aukeratutako postala: garai
|
hartako
jolasak, gure amak hamaika aldiz margoturiko «Bi bikiak», aitak urteetan paseoan zeharkatutako malekoia. Bai, Ondarraitz izango zela deliberatu nuen?
|
|
|
Tanger ez zen paradisua, baina hemen goseak ez zuen pertsona akabatzen. Garai
|
hartako
Tangerren, europarren zaborra jateko modua genuen, behintzat; marokoarren zaborra baino goxoagoa betiere, marokoarrek ez zuten-eta zaborrik uzten, hezurrik txikiena ere jaten zuten. Rifen, berriz, ez zen jateko zaborrik, ez europarrik, ez marokoarrik.
|
|
|
Hilarriak harrizko fatxada handi handi baten azpian daude; horma hori irlandar estatuak eraikia da, eta bertan zizelkaturik ageri dira irlandarrek matxinada abian jartzeko aldarrikatu zituzten hitzak. Aldi
|
hartako
nazionalismo eta sozialismo literario seduktorearen adibide ederra dira. Buruzagi errebelde gehienak letra gizon (gutxi) asko beteginak ziren, eta «nazioaren seme alaba guztiak modu berean maitatzea» zen dokumentu hartako agindu nagusietako bat.
|
|
|
Erwin von Baryk karabanan gidari zeramatzan tuaregak eskualde
|
hartako
tribukoen arerio zaharrak ziren. Hargatik haien arreta eta kezka.
|
|
2011
|
|
|
Noski, liburu honetan irakurtzen ditugunak Mikel Hernandez Abaituaren lumatik paseak dira, haren filtrotik, sarritan gainera anekdota oso pertsonalera jaisten delarik gauza akaso pribatuegiak kontatzeraino. Eta egokiena litzateke garai
|
hartako
testigantza gehiago biltzea eta denen artean irudi osatuagoa eduki ahal izatea, finkatuko den kontakizunaren mesedetan. Baina esan beharra dut inbidiaz irakurri dudala liburua batzuetan, miresmenez besteetan, baita desadostasunez ere ez gutxitan, eta liburuko pasarte guztien artean osatu duela Abaituak azken hamarkadetako fresko moduko bat, pintzelkada arinekoa, baina kuriositatea mantendu eta areagotzen duena orririk orri.
|
|
|
Frankismoak garai
|
hartako
argitalpenei ezartzen zien zentsura oso gogorra izan arren, are Pacho Dinamita, bezala, gaztetxoei zuzenduak zirenei?, traketsa izaten ere bazekien. Saileko gidoi batzuen kasuak, zentzu honetan, nahiko deigarriak dira.
|
|
|
Bi datuak gurutzatzen baditugu, ez da zaila pentsatzea arrazoi politikoengatik erbesteratua dela, batez ere lagun horrek lasai aski erabiltzen baitu «Euzkadi» hitza. Harrigarria egiten da neologismo sabindarraren erabilerak ez abiaraztea alarma deiak; izan ere, «Euzkadi» hitza, garai
|
hartako
hizkuntza ofizialetik zokoratua ez ezik, pertsegitua ere bazen eta.
|
|
|
Bigarrenaren alde bakarrik egin dezaket, kotxeak ez dit bestelako aukerarik emango orain egiten duen zaratarekin. Amari keinua okertu zaio kotxe hau, eta bakarka, hartuko nuela obeditu didanean, desegokia litzatekeen irribarre gogoa sortu didana, nik nire senari jarraitzen diot, esateko gogoa etorri zait, spot
|
hartako
umeari bezala erosi berri duen autoa gidatu duela ohartuta, Citröenena zela esango nuke. Atera zaidan barreak makurretik zenbat dirudien jakin nahiko nuke, baina ispilu guztiak erorita daude hemen; iragarki hartako gazte aberaskumea bezain errebeldea naiz, eta hura bezala, friboloki eta erakargarriki; harrigarria da tapizeria, (izena idaztearekin bakarrik emakumezko esku bat imajinatzen dut eserlekua laztandu eta airean bueltaka nire barrunbea aurkeztuz, nire kotxearena, aditzeko usaindu behar ez den aroma bat zabalduz), tapizeria zein ondo mantentzen den, zein garbi, aspiradora pasa geniolako egun hartan bertan.
|
|
|
Amari keinua okertu zaio kotxe hau, eta bakarka, hartuko nuela obeditu didanean, desegokia litzatekeen irribarre gogoa sortu didana, nik nire senari jarraitzen diot, esateko gogoa etorri zait, spot hartako umeari bezala erosi berri duen autoa gidatu duela ohartuta, Citröenena zela esango nuke. Atera zaidan barreak makurretik zenbat dirudien jakin nahiko nuke, baina ispilu guztiak erorita daude hemen; iragarki
|
hartako
gazte aberaskumea bezain errebeldea naiz, eta hura bezala, friboloki eta erakargarriki; harrigarria da tapizeria, (izena idaztearekin bakarrik emakumezko esku bat imajinatzen dut eserlekua laztandu eta airean bueltaka nire barrunbea aurkeztuz, nire kotxearena, aditzeko usaindu behar ez den aroma bat zabalduz), tapizeria zein ondo mantentzen den, zein garbi, aspiradora pasa geniolako egun hartan b...
|
|
|
Bidaia
|
hartako
gure saudadea zen entzun gabeko fado harenganakoa, aireko ibai baten uren gainekoa. Presa zein antsia desagertu ahala hirian barrura egin genuen, ausente.
|
|
|
Import Export. Horixe jartzen zuen etxe
|
hartako
ezkaratzean plaka batek. Etxe hark zeukan herrian izan den lehen igogailua, eta ibai ondoko etorbidean dago kokatuta.
|
|
|
Iruñera, Elgoibarrera, Errenteriara, mendi elkarte fuerte samarrak zeuden tokietara gonbidatzen zituzten hizlari moduan. Hala ikusi genituen guk garai
|
hartako
argazki eta urrutiko irudi politenak.
|
|
|
Gatozen, orain, Tabakaleran izandako esperientzara: Jokin Muñoz garai
|
hartako
zuzendariak ateak parez pare zabaldu zizkion Krater Ensemble musika taldeari, eta emanaldietako bat elkarrekin egin genuen, Machina ex homine izenarekin, Edler, Huguet, Diez Ficher, Sciarrino eta beste konpositore batzuen musika joz, Anka Manshusen en argiazkiak proiektatuz, eta zenbait poema tartekatuz, betiere entzundako piezen eta emankizun osoaren lotura egiten saiatuz. Italo Calvinoren esaldi bat hartu nuen gunetzat:
|
|
|
Gero hala esan zidan, bere alaba aurkitzen laguntzen banion, ze izaki bitxi batek atzemana baitzuen hiri
|
hartako
azokan, eta bere aurrera ekartzea lortzen banuen, orduan berak nire ardo mutilaren paraderoa argituko zidala.
|
|
|
Arratsaldeko 4ak aldean ixten zen azoka eta orduan mundu guztia etxera edo jatorrizko tokira itzultzen zen. Hiri
|
hartako
buruzagiaren alabak saltoki txiki bat zuen azokan eta ezkontzeko adinean zegoen azokan bahitu zutenean. Hori gertatu baino lehen, bere aitak esaten zion ezkontzeko gizon batekin baina berak ez zion aitari kasurik egiten; orduan aitak, ikusirik alabak ez zuela inorekin ezkondu nahi, berak aukeratu zion gizon bat, baina andereño honek ez zuen aitak aurkeztutako gizon horrekin ezkondu nahi izan.
|
|
2012
|
|
|
Garai
|
hartako
mediku ospetsu bat hurbildu zitzaidan, eta masaje bat eman zidan, oso arina.
|
|
|
Liburua idazteko, egunerokoak, gutunak eta garai
|
hartako
beste dokumentu batzuk erabili ditut. Bai, egunerokozalea izan naiz nerabezarotik, zer egingo diogu bada?
|
|
|
Baina gehienetan ez dut jakiten ezetz esaten (etxean ez bada, bistan da!). Urte pare bat lehenago, garai
|
hartako
Irakasleen errektoreordeari idatzi behar izan nion, sekulako errespetua ematen zidan eta neuk bakarrik dakit zenbat buelta eman nizkien lerro haiei testua egokia izan zedin. Eta ustekabean, hara?, neu Irakasleen errektoreorde, Gobernu Batzordeko bilera bakoitzean dekano eta sailetako zuzendariak konbentzitu nahian.
|
|
|
Taldearen kezka bat zen une
|
hartako
borroka politikotik kanpo ez geratzea (amnistia eskaera, energia nuklearraren kontrako borroka?). Gogoan dut Txiki, Otaegi eta FRAPeko hiru militanteak hil zituzten eguna.
|
|
|
Kontua da, denon onerako, giltzarrapoa askatu eta zuzenean La Salveko Guardia Zibiletara joatea erabaki genuela, han agindua izango zutela eta. Goiz
|
hartako
lau lagunetatik, Patri eta biok heldu ginen La Salvera, motxila banarekin, mokadu bat jan eta gero. Patri eraikuntzako langilea zen eta CNT ko militantea.
|
|
2013
|
|
|
Baina askoz urrunagoko herri bat zen desio haren egiazko helburua. Tren
|
hartako
kristaletan Ordizia ikusi baina Canberra edo Adelaide irakurri zuten Australiako ametsak bizi zituen begi haiek. Eta begirada hark emigrantearen biharamuna erabaki zuen, ustekabean beste lur baten promesa ordezkatu zuen Euskal Herriak.
|
|
|
Zalamea de la Serena da nire herria, Badajozen. Inguru
|
hartako
herririk politenetakoa da.
|
|
|
Corte Inglésera joan ziren eta, amak negar egiteariuzteko, Palmera markako guraizeak erosi zizkion aitak, garai
|
hartako
markarik onena... Onak izango ziren, bai, oraindik gurasoen etxean baitaude, zahartuta, herdoilduta, mahaiaren kaxoi batean, eta ikusten ditugun bakoitzean, hiru gazte horiek galduta imajinatzen ditugu 1956 urteko Madrilen.
|
|
|
Interes handia zuen Nagusiena k berahegoalderantz abiatu eta gutxira sortutako sutearen ondoren irin fabrika nola geratuzen ikusteko. Leihatilatik ikusi zituzten lantegi
|
hartako
hormak, altuak eta belztuak, etabehera etorritako teilatuak, habe apurtu eta kiskaliekin. –Jainkoarren!
|
|
2015
|
|
|
Geroztik urteroegiten da ekitaldi hori. Jakina, garai
|
hartako
piloturik ia ez da gelditzen, baina haienmemoria, Florentinorena edo Dédéerena bezala, ez da galtzen. Gurutze txiki horieklekuko.
|
|
|
Eta arrazoia eman nion Ibon Egañari Berriako bere iruzkinean esaten zuenean Oñederraren literaturak hitz bakoitzari behin eta berriro begiratzera behartzen gaituela, hitzek komunikatzen dutenaz eta isiltzen dutenaz hausnartzera garamatzala, etengabeko zehaztasun ariketan baitihardu. 2013ko nobela honen izenburu arrotzak (latina, omen), beraz, beste hitzaldi
|
hartako
ingelesezko ur lasterra ekarri zidan gogora.
|
|
|
1921 urterako Euskaltzaindiko lanetan sartua da. Orduko Euskal Herriko eta atzerriko euskalariak ezagutzen zituen; garai
|
hartako
hizkuntzalari eta etnologoak lagun zituen: Eleizalde, Campión, Urkijo, Uhlenbeck, Schuchardt, Vinson; etnografoen artean Barandiaran eta Azkue.
|
|
|
Baina orain, zuhaitz gainen mugimenduari begira nengoela, pentsatu nuen: nola ulertubehar zen, Mondragoeko gau
|
hartako
egokiera ezusteko haren aurretik gertatutako tragediaeta garaipenen segida guztia, denboran hain atzera zihoana, ezen ikusten nuen bakarra, begiak ixten nituenean, neure ahoa baitzen garrasika, gaua bezalako ur beltzetik ateranahian. Eta hantxe nengoen, hala ere, nire herritik urrun, nire bizitzatik eta nire egunordenatuen erosotasunetik hain urrun, belar gizenean etzanda erriflea sorbaldaren kontranuela, ni bezain zorte oneko izandako gudari lagunei entzuten, zapelatz bat begiz segitzennuen bitartean, hura ere, seguru aski, antzeko halabeharraren kontra borroka egindakoaune hartan han egoteko.
|
|
|
Garai
|
hartako
gorabeheren testigu argia On Jose Migel Barandiaran izan genuen eta gorago aipatu liburueta elkarrizketan hainbat zehaztasun irakur litezke.
|
|
|
Horregatik, ez da harritzekoa Francisco de Goya artistak egin zuen El juego de la pelota a pala izeneko obraren kokaleku bitxia. Nonbait, joko horren zale handiak ziren Karlos IV.a eta María Luisa Parmakoa, garai
|
hartako
Espainiako errege erreginak, eta haien gela intimoena alaitu zuen zetazko eta artilezko bertsioak.7 Ez dakigu noblezia pilotazalea den ala ez, baina badakigu erretratuak estimatzen dituztela odol urdinekoek, eta erretratuak8 dira gure kirola eta artea lotzen dituen adar ezagunenetako bat. Aldaera eta erabilera asko daude horien artean:
|
|
|
Egiazko Istorioa nobela idazlearen beraren «gezur pintarratuek» forjatua da, lehen pertsonan mintzo delarik gainera Luziano. Garai
|
hartako
zeru zientzia ezagutzen du ongi, baina obraren fantasian bere eszeptizismoa agertzen du, mitoak trufatuz bereziki. Sineskortasunak xehatzen ditu, jakinez bera ezjakin bat dela.
|
|
2016
|
|
|
Galería del Libro liburu dendan atera ziren, dirudienez aita Barandiarani (edo Caro Barojari) sari bat ematen diote. Garai
|
hartako
Zilarrezko Lauburua seguruenik. Inguruan dira Ibarrolatarrak, aita, semea eta Mari Luz ama?, Zelaieta, Xabier Mendiguren, Arestik gutun batean aipatu zuen Pataki bertsolaria, Ander Landaburu.
|
|
|
1988ko uztail kartsu
|
hartako
egun goibel sargorian Juan Mari Lekuona etorri zitzaigun bisita egitera. Santimamiñeko koba ikusi nahi zuen, haren bide hezeak ibili lurraren barrenetan zehar, eta margoen gelan bisonteak, hartzak, orein eta zaldiak irudikatzen zituzten gorri beltzei so egin.
|
|
|
Itxaro Bordak egin zuen Brechten obraren euskaratzea, Jean Michel Broucaretek hartu zuen muntaia honetan ere zuzendaritza, eta mugaren alde bietako antzezle askok parte hartu zuten eszenaratzean, haietariko batzuek, zuzendaria barne, euskaraz jakin gabe eta testua buruz ikasita. Hala ere, emaitza eszenikoa ikaragarri ona izan zen eta urte
|
hartako
Donostia Antzerki Saria eskuratu zuen, merezimendu osoz gainera. Bestalde, Europar Batasunak diru polita eman zuen, mugaz gaindiko proiektua izateagatik, hau da, euskaldunak euskaldunekin jarduteagatik.
|
|
|
Esan bezala, antzezlan handi
|
hartako
batzuek euskaraz ez jakitea eta testua buruz ematea ez zen denen gustukoa izan, eta ni neu ere ez nago eroso fenomeno horren aurrean. Baina, bestetik, zer da antzerkia simulazioaren artea izan ezean?
|
|
2017
|
|
|
Mr Brookek sekula ez zuen ahaztuko madame Zilenskyren une
|
hartako
aurpegia. Harridura zegoen haren begietan, adorerik eza, eta halako izu setiatu bat.
|
|
2018
|
|
|
Hori zen bide zuzena. «Eredu horri jarraituta, euskarak ez luke maileguak gaztelaniatik edo frantsesetik hartu beharrik, kultura klasikotik zuzenean baizik.» Halaxe idatzi omen zuen Joanesek bere Biblia, garai
|
hartako
erlijio ideia berriak zabaltzeko. Hori guztia irmoki defendatzen zuen Federikok, euskara baturako bide bezala.
|
|
|
Ideologiaz ezkerrekoa bazen ere, garaiko sozialismo mota ezberdinak aztertzen aritu zen, eta Maok Txinan erabiliriko gerrillen gerraz ere bere iritzia eman zuen. Ongi gogoan daukat Vasconiaren argitalpenak garai
|
hartako
gazteongan zer nolako eragina izan zuen. Hura izan zen ene belaunaldiko askok Federikoren izena entzuten genuen lehen aldia.
|