|
2000
|
|
|
zuku brikak, esne brikak... Azken hauek tolestea komeni da, edukiontzian leku gutxiago
|
har
dezaten.
|
|
|
Hondarribiko kontserbatorioan motak babesten direnez, urteren batean sagar mota berriren bat errekuperatu nahi bada kontserbatoriotik
|
har
daiteke. Eta ez sagar mota osoa errekuperatzeko bakarrik.
|
|
|
«Aktoreek euskara klaseak hartu zituzten, bidenabar Ana eta Ernestoren azentuek euskal doinua
|
har
zezaten. Jorge Oteizarengana ere eraman nituen, Euskal Herria ulertzen erakuts ziezaien»
|
|
|
Bederatziehun du izena antzezlan honetako protagonistak. Amerika eta Europa arteko ibilbideak etorkin eta dirudunak eramanez egiten zituen" Virginia" itsasontzian jaioa, norbaitek dantza aretoko piano gainean utzi zuen, aberatsen batek semetzat
|
har
zezan. Baina ez zen halakorik gertatu, marinel beltz batek aurkitu eta hezi zuen-eta.
|
|
|
Hona hemen bada nire aholkua Iparraldeko ABko Richar Irazustari. Otoi,
|
har
itzazu Joseba Egibar, Gorka Knor eta Arnaldo Otegi, eta baita ahal baduzu Mikel Antza bera ere, eta eraman itzazu Baigorriko Bixentaenera bazkaltzera. Eta Pantzo Hirigarai baldin bada sukaldaria, askoz hobeto.
|
|
|
Hizkuntza plangintza eskatzeko deiadar kanpaina abiatu du Euskal Konfederazioak. Ipar Euskal Herriko hautetsiekin bilduko da bakoitzak bere egituran euskararen alde
|
har
dezakeen konpromisoa bere egin dezan eskatuz," Estatutik etorri behar duenaren beha egon gabe". Kanpaina ekainaren 10ean amaituko da Baionan egingo den manifestazioarekin.
|
|
|
eszenaratzearen freskotasuna batetik eta Paco Mir en testu bihurria bestetik, ateraldi, keinu, ironia eta amarruz betea. Erritmo bizia ematen laguntzen dion asmazioa ere badu, lerro hauetan argituko ez duguna, obra ikusteko asmoa duenak ezustea
|
har
dezan. Erreferentzia barregarriak ez dira falta eta zirto ugari aurkituko duzu bertan.
|
|
|
Dublindik abiatu baino lehen, egun bat edo bi hartuko ditugu hiri hau bisitatzeko. Irlandako historian gakotzat
|
har
ditzakegun hamaika txoko aurkituko ditugu: General Post Office, Trinity College unibertsitatea, Kilmainham kartzela...
|
|
|
Baita ere, baina hain hezur zaharretan ADN gutxi geratzen da. Bsaina
|
har
daiteke eta hori ere dantzan dabil momentu honetan. Leioako unibertsitatean, Antropologiako departamenduan, ari dira ADN hori lantzen.
|
|
|
Abiapuntua Oiartzungo elizaldea izango da, herria osatzen duten auzoen erdigunetzat
|
har
dezakeguna. Aurrehistoriatik populatutako bailara, Ptolomeo grekoak" Oiasso" izenaz aipatzen du, eta Erdi Aroan Donostiaraino ailegatzen zen, hiriak independizatzen hasi zitzaizkion arte.
|
|
|
Horregatik, emakumeak eta neskatoak kontrolatzeko xedea duten edozein eratako aginte politiko, erlijioso, ekonomiko edo kultural gaitzesteko eta haien oinarrizko eskubideak bortxatzen dituen erregimen oro salatzeko eskatzen diete giza eskubideen alde daudela adierazten duten gobernu guztiei. Halaber, exijitzen du emakumezkoen aurkako bortxakeria guztiak oinarrizko giza eskubideen aurkako bortxakeriatzat
|
har
ditzatela beren lege eta egintzetan, honelako ohitura, erlijio, kultura edo aginte politikorik onartu ezin dela adieraziz.
|
|
|
" Aizue, badakigu behin betirako su etena eskaintzen duzuela, eta gainera, proiektu honen truke armak uzteko asmoa adierazten duzuela, baina guk proiektu honetan ez dugu sinesten". Herri honen tzat proiektu politiko bat aurkezteko asmotan ari bagara (EHk bere proiektua dauka, ETAk azaldu zuen bera baina beste joskeraz, EAJk berea, EAk berea eta ABk beste bat)
|
har
dezagun denbora bat bakoi tzak bere proiektua aztertu, trukatu, berrikusi, elkarri aurkeztu eta elkarrekin jarraitzeko. Has dezagun negoziazio bide bat, baina su etenari eutsiz.
|
|
|
Programa irekia denez, edonork
|
har
dezake parte telefonora deituz, eta dirudienez entzule eta ez entzule askok hartzen du parte, Euskal Herritik zein kanpotik hainbat dei jasotzen dituztelako astero.
|
|
|
Halere, edo horregatik hain zuzen ere, ez dago prest drogen inguruan eraiki diren iruzur engainagarriak salatu gabe uzteko, jakin badakielako gezur horiek gizartea kontrolatu eta milioi askotako irabaziak lortzeko asmatu direla. Zergatik alkohola eta tabakoa, esate baterako, lasai asko eros eta
|
har
daitezke, beste droga askoren kontsumoa debekatua ez ezik zigortua ere dagoenean. Zergatik ez dira legeztatzen guztiak, duela hirurogeita hamazazpi urte Enrico Malatesta anarkistak eta gaur egun askok eskatzen duten moduan?
|
|
|
Jokin Muñozek ipuin bilduma modura antolatu duen liburu honen batasuna dela-eta, eleberritzat
|
har
genezake. Batasuna alderdi askotan azpimarratzen da:
|
|
|
etsipena, maitasuna, desioen ezintasuna, itxaropena,... Izan ere, gaueko giroaren bidez," iluntasunaren baitan gordetzen den pasioa ageri da liburuko orrialde guztietan." (Egunkaria) Gaueko amets honetan, alkoholaren zorabioaren eraginez, hilak eta biziak batera agertuko dira. Izan ere, bizitzaren mozkorralditzat
|
har
genitzake ipuin hauek, gaueko ametsen mundua irudikatzeko erabilia. Xede honekin, askotan gaueko harremanen berri ematen zaigu.
|
|
|
Laura kanpoan da (1999) deituriko bigarren ipuin bilduma honetan bi ipuin argitaratu ditu. Ipuin hauek aurreko bildumaren jarraipentzat
|
har
daitezke, ildo beretik baitoaz: eguneroko bizimoduko egoera arruntak dira aurkezten zaizkigunak.
|
|
|
Rikarteren lehen liburu honetan tramari dagokionez elkarrekin harremanik ez duten bi narrazio luze eskaintzen zaizkigun arren, desioa da ipuinon ardatza. Batetik, Rakel Beaumont narrazioan gizon jaio eta emakumea izan nahi duen pertsonaia baten gorabeherak kontatzen dira (luzeraren aldetik eleberritzat
|
har
daitekeena); bestetik, Apopiloetxea kontakizunean esistitzen ez den emakume batekin maitemindurik dagoen gizon bat aurkezten zaigu. Javier Rojoren ustez, Rakel Beaumont kontakizunari erromantizismo handia dario.
|
|
|
honela, gizartearen beste ikuspegi bat bereganatuko du. Gainera, liburua gizarteari eta etorkizunari buruzko gogoeta xumetzat ere
|
har
genezake.
|
|
|
Bere gizatasun berezia Parisen erakutsi zuen, teologo bezala Elizaren goi mailetaraino ospe eta itzal eraginkorra lortuz eta ziurtatuz. Han zelarik hain zuzen, 1527 urtean, Rotterdam-eko Erasmok idatzi zion Luis Vivesi, honek Frantziskoren gizatasuna Inkisizioaren aurrean bitartekaritzat
|
har
zezan, zeren, haren anai Die gok ere heretikotzat joa baitzuen Erasmo.
|
|
|
Beraz,
|
har
dezagun bere lan nagusia, Compendio Historial de las Chronicas y universal Historia de los Reynos de España (Anberes, 1571). Lan horren bigarren liburukian (T.
|
|
|
Baina nortasun etnikoen eraikuntzan eta birsorkuntzan duen garrantziaz gain, hizkuntza lehen mailako osagaia da eremu publikoaren definizioan, eta alde horretatikere kontuan hartzeko eragilea nortasun nazionalen eraikuntzan eta birsorkuntzan. ...istituko eremu publikorik8 Hartara, gizarte batean populazio osoak ezagutzen duen hizkuntza bat badago, hizkuntza hori estatuak era hegemonikoan erabiltzen duelarik, eta beste hizkuntza batbadago, populazioaren zati batek soilik (elebidunak) erabiltzen duena, gizarteko kideguztiek parte hartzen duten eremu publikoa aurkituko dugu, batetik, eta beste eremupubliko txikiago bat, non elebidunek soilik
|
har
dezaketen parte, bestetik. Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez:
|
|
|
Azkenik, prentsa enpresa boluntarista hauek adibide eredugarritzat
|
har
daitezke, zeren zenbait proiekturen sustapena ziurtatzen baitute, hala nola, Paris eta Madrillotzen dituen eta Bordele eta Bilbotik igarotzen den AHT trena. Bi esperientzia komunoso ezberdinek erakutsi dute bi egunkari hauen bizitasun eta baliagarritasuna mugazgaindiko eremuan eta, zabalago?
|
|
|
Baina, mapa politikoak munduaren egitate kontsumatua eta kontsagratua irudikatzeaz gain, zenbait kasutan, esangura etereoagoa ere
|
har
dezake, kolektibitateek bizidituzten esparruak irudikatu eta beren antolamentu politiko idealak adierazteko.
|
|
|
Egunkari honetan, Espainiako marko juridiko politikoaren barruko EuskalHerritzat
|
har
genezakeenaren aldeko sentsibilitate informatiboa ikusten dela iruditzenzaigu.
|
|
|
Frantziar iraultzaren seme alaba bizkitzat
|
har
ditzakegu askatasun nazionalaeta citizenak* sinbolizatzen duen askatasun demokratikoa (ethnos eta demos). Autore zenbaitek, lotura hau onartu arren, citizenship delakoa eta identitate nazionalaren artean konexio kontzeptuala dagoenik ukatu dute, lehenengo kontzeptuarenalde egitearren (Habermas 1990: 623).
|
|
|
Kapitalismoa, gizakiak
|
har
lezakeen milaka zibilizazio formetariko bat besterik ez da, gure prozesu zehatzean gauzatu dena hain zuzen. Prozesu hori dialektikoada, eta bere barnean iragapen kualitatiboak erakusten dizkigu periodikoki.
|
|
|
Prozesu honetan, bi alor bereiz ditzakegu: alor subjektiboa, norbanakoaren atxekipen sentimendua kontuan hartuz, eta alor objektibo modura
|
har
dezakeguna, norbanakoak egitura politiko juridiko batekin duen lotura, hots, lotura juridikoa. Hortaz, naziotasuna eta nazionalitatea bereizi beharra dago.
|
|
|
Joseba Permach (EH): Uste den baino askoz jende gehiagok
|
har
dezake partehorrelako proiektu batean. Adibidez, gaur egun Nafar Parlamentuko lehendakariaden Castejon jaunak, PSNko kidea izanik ere, onartzen du Euskal Herria badela kulturalki, sozialki eta historikoki; eskubide politiko batzuk ere badituela onartzeabakarrik falta zaio.
|
|
|
Euskal kulturaren arloanbete betean lan egin duen Txillardegiren omenez prestatu dut aspaldi honetan nuenhausnarketa. Baina nik proposatutako ikuspegi horretan,
|
har
dezagun kontuan jendemultzo aberatsa dagoela, Euskal Herriaren nortasunaz kezkatuta eta arduratuta laneginez. Hona hemen egunkarietatik bildu ditudan azken irizpideak.
|
|
|
horren eten traumatiko eta goiztiarrari. Kontuaez da gureak diren egitekoak gazteen, horien heldutasunak
|
har
dezakeen neurrian etagainera, horien zintzotasuna eta leialtasuna dugulako, esku uztea, ez eta garaia heldubaino lehen bereiztea ere, hori egoztea bezainbatekoa bailitzateke.
|
|
|
Hizkuntzaren eta herrikidetasunaren arteko hartu emanak nabarmendu zizkigunorduko hartan Txillardegik,, euzkotarren? abertzaletasunak
|
har
zezakeen bideazizuturik. Euskara ez dela euskaldun agertzeko janzten dugun soineko apaina.
|
|
|
Bukatzeko, aipa dezagun entzunaldiek garrantzi berezia
|
har
dezaketela aski isolaturik dauden herri eta nazioetan.
|
|
|
Funtzionalista baino ez den kontzepzio horrek, irratibidea definitzeko orduan, azterketa kategoria adierazkor eta sortzaileagoa garatzea eragozten du. Zentzu honetan, gaur egun irrati programazioetan informazio talk show eta musika formatuak nonahi nagusitzeak, ez die lagundu komunikazioaren alorreko teoriko eta profesionalei, irratia adierazpidetzat
|
har
dezaten beren mentalitatea aldaraziz. Irratia, berriemaileen etengabeko mintzoaren bitartez burutzen den albiste hedagailu bilakaturik, edo elkarte diskografikoek beren berrikuntzak uhinetaratzeko erabiltzen dutenaparatu gisa kontsideratuta, ez da harritzekoa batzuek uste izatea, irratiaren existentziaren zioa bere funtzio teknikoan dagoela, mintzo albiste edo disko musikaren kanal igorle modura duen funtzio teknikoan, alegia.
|
|
|
Soinu hauek gogorrak/ ahulak, baxuak/ zorrotzak eta harmoniadunak edo harmoniabakoak izan ahal dira. Soinuak jasotzeko orduan, mailak hartu behar dira aintzakotzat; ondoko taulan ikusten ditugunak erreferentziatzat
|
har
daitezke (dB: dezibel.
|
|
|
Oro har, Karrantzako etxeen arkitekturan, Kantabriako ezaugarri gehiago aurki daitezke Euskal Herrikoak baino; berezitasun hau karrantzarrek kantabriarrekin izan duten harreman estuaren adierazletzat
|
har
daiteke.
|
|
|
eskolako curriculumean konstituzioaren eta herritarren betebeharren irakaskuntza hezkuntzaren edukitzat hartuak izango dira, horretarako katiximak ugarituko direlarik. Ez da hau huskeriatzat
|
har
daitekeen zerbait, Vilar ek79 gogoratzen digun bezala, praktika hori XX. mendean jarraipena izan duen haurtzaroaren kutsapen (inpregnazio) abertzalerako tresna izan baita. Hau da, herritar frantsesak fabrikatu behar ziren, eta,, Iraultza Frantsesak eskolan funtsezko kokagunea aurkituko zuen, aberriarekiko kultu laikoari?
|
|
|
Zeregin honetan, berehala antzeman daitekeen bezala, irakasleriak duen protagonismoa begien bistakoa da. Alde honetatik, Guizot legea abiapuntutzat
|
har
daitekeelarik, XIX. mendean irakasleriari buruzko legediaren bilakaerak erakusten du, irakasleak duen Estatuarekiko identitatea nola sortu eta eraiki den. Estatuak hori gauzatzeko duen asmoak, bat egiten du zuzenean lanbide horren lan baldintzen hobetzearekin; eta hori egia bihur dadin, Estatuak ahalegin guztiak egingo ditu.
|
|
|
Irakasleriarena hezkuntza sistemaren zutaberik oinarrizkoenetarikoa dugu eta Moyano legeak gai honi atal berezi oso zabala eskaintzea ez da kasualitatetzat
|
har
daitekeen zerbait219 Legeak irakaskuntza maila bakoitzari zegokion irakasleriaren ordenamendu zehatzari ekin bazion ere, arau orokor batzuk ezarri zituen. Hauen artean, kontrol politikoaz gain (168 art), Puelles ekin220 batera irakasleria publikoaren estatalizazioaren kontsagrazioa azpimarratu genuke:
|
|
|
ARESTIAN teleskopioaz mintzatu natzaizu... eta, ildo horretan sarturik, erran dizut nola memoria
|
har
dezakegun arimaren teleskopiotzat, zeren eta iraganeko kontuak oraingo orainerat hurbil baitiezazkiguke, denboran barrena. Baina, denboraz ari naizela, herenegun izan nuen ametsa kontatu nahi nizuke.
|
|
|
Esperimentu haren aitzinatzeko, osabak bazuen, alde batetik, zurezko kaxa ireki bat, handi samarra, kandela baten estaltzeko erabiltzen zuena eta bazuena, bere aldeetarik batean, zulo tipi bat, puntu finko eta argitsu bat bihurtzen zena, kandela piztuaren eraginez; bazuen, bertzetik, mirail plano birakor bat, orientazino bat edo ber tze
|
har
zezakeena; bazuen, halaber, behatoki finko bat, burdinazko uztai tipi bat zuena, non pausatzen baitzuen begia, puntu argitsua mirailean nola islatzen zen ikusteko; eta bazuen, finean, pintzel fin bat, zeinaz baliatzen baitzen puntu argitsuaren iduri islatua markatzeko, mirailaren gainean.
|
|
|
Leizearen ertzean baziren bizpahiru haritz solte, adarrak harat honat hedaturik zituztenak, haietarik bat edo bertze leizearen alderat. Leizeak, berriz, bazuen han behean koska bat, belarrez eta haritz hostoz josirik zegoena eta itxuragatik piztien habiatzat ere
|
har
zitekeena, norat jaitsi nahi baitzuen osabak... Eta, hala, seinalatzen zuelarik zuhaitz haietarik bat, zeinak baitzuen adar bat koskaren bertikalean zegoena, erran zuen osabak ozentki:
|
|
|
libertatea. Eta orduan bertze hitz haiek erran zizkidan, neure gogoeten abiapuntutzat
|
har
nitzan edo:
|
|
|
Baina, jardinaren deskribatzeari lotu baino lehen, derradan ezen jauregiko edifizioa, kasik bere osoan, harlanduz egina zela, eta hiru solairu zituela: behekoan, sukaldea zegoen eta, sukaldearen ondoan, gela batzuk, norat biltzen baitziren etxeko neskameak, guztiak ezkongai edo alargun, jauregian bizi ziren bertze sehiak oro bezala; beheko solairuan zegoen, halaber, sala luze zabal bat, non egiten baitziren zelebrazione handiak, eta bertze bat tipiagoa, egongelatzat eta bisitagelatzat ere
|
har
zitekeena; haiekin baterat, zoko batean, bertze bi gela zeuden: bata biltoki tipi bat zen, eta bertzea logela bat, aitona Nikolasek bere egin zuena erreumak ezindu zuenean; eta bazen, finean, bertze gela iduriko bat ere, etxeko kotxearen edo karrozaren gordeleku zena eta alboko ateetarik bat sarbidetzat zuena; lehenengo solairuan, berriz, gure logelak zeuden, aitarena mutur ba tean, amarena bertzean, eta, bien artean, aitarenaren ondoan, osaba Joanikotena zegoen, eta, amarenaren ondoan, Mattinena eta biona; eta solairu hartan zeuden, orobat, bertze bi sala ere, haietarik bat aitak lantokitzat zuena; kanpo aldean, berriz, balkoi luze bat, baranda zurezkoa zuena, eta barra bertikalak —beltzez pintatuak— burdinazkoak, errenkada edo ildo berean burutzerat zihoazen landare sendo bezain apainak iduri; goian, ganbaran, mutur batean, morroien logela zegoen, eta bertze muturrean osaba Joanikoten gabineta eta studio tokia —edo studioa soilki, nola erraiten baikenion usu—, kanpo aldetik balkoi zabal baterat jotzen zuena, non paratzen baitzuen maiz bere teleskopioa, zeruko izarrei beha; erdialdean, finean, biltoki handi bat zegoen, non gordetzen baitzen etxean premiazkotzat jotzen genuen guztia, hala nola bizigaiak eta bertze mila hornidura suerte.
|
|
|
Zorionekoa ene burutazio hura, kontzientzian nuen karga astuna guztiz arindu zidana... harik eta iduritu zitzaidan arte ezen ene arima hegaldatzerat zihoala, artean eri nengoen arren! Eta, nola hura Jain koaren garazia garaziatsutzat eta haren dohaintzat hartu bainuen, eta nola guti behar baitu arimaren desertuan gose denak, bakarrik dagoenak eta deus ere ez duenak, haize bortitzak eraginikako hareazko eta legarrezko lehen tormenta Jainkoaren eta goiko zeruen mana euritzat
|
har
dezan, hala, eliztar sutsu egin nintzen handik aitzina, eta, behin sendatuz gero, debozinoan sartu eta orduak eta orduak emaiten hasi nintzen jauregiko kaperan, non —derradan bide batez— aita Bartolome bizi baitzen, zeren kapera hark bere bizitokia baitzuen, kaperau jaunarentzat eraikia izan zena eta atxikia eta itsatsia zegoena kaperari berari, zeinak baitzituen, halatan, bi ate. Ate batek kanpoarekin lotzen zuen, eta bertzeak kaperauaren bizitokiarekin.
|
|
|
—Eta ez kezkatu —erran zuen ostatu jabeak—, zeren eta leku ezin seguragoa baita ene ostatua... eta leku ezin seguragoa duzue, halaber, Santo Tomás, halako moldez, non hemen berean baitugu armadako guarnizino bat ere, bere soldaduekin, zeinek babesten baikaituzte kortsarioen eta filibusteroen atakeetarik... baita indiar gorri salbaienganik eta bertako jendeen arteko liskarretarik ere, jakina. Baina jar zaitezte eta
|
har
ezazue yaraki pixka bat, bazkaltzen hasi aitzin... zeren aitzinatzen baitizuet ezen hiri osoan ez duzuela arno xortarik kausituko, Espainiatik aspaldi iritsi behar zuten hornidura untziak iritsi ez direnez gero.
|
|
|
Izan ere, sartu ginen arratsaldean Santo Tomáseko pulpería batean —zeina baitzen, hobeki uler diezadazun, saltoki suerte bat, tabernatzat ere
|
har
zitekeena, non zerbitzatzen baitziren jan edanak, mota orotako produktuak saltzeaz gain—, eta, sartu bezain fite, ikusi ez genituen, bada, bortz zaldun handinahi haiek, dadoen jokoan jo eta ke, mahai berezi baten inguruan, bertze jende batzuen artean, zeren saltoki hura jendez beterik baitzegoen!
|
|
|
Baina orduan bizkaitarra oldartu zen, eta ez ez zekielako ezen ur irakinean ez zela eulirik pausatzen, baina harroegia zelako nehork eulitzat
|
har
zezan. Eta aulkitik altxatu, eta maginatik ezpata ateratzen zuela, erran zuen:
|
|
|
—Haatik, jaun Joanes Etxegoien, ez nuke nahi ergeltzat
|
har
nazazun, zeren beldur bainaiz pikaro gezurti hutsa ez ote zaren, edo, hobeki, segur nago haietarik bat zarela... baina jakizu ezen zeure eskuetan duzula, zeure etorkizuna ez ezik, zeure lagunena ere, eta izugarria izanen litzatekeela baldin zeure egitekoan huts eginen bazenu... zeren neure lagunekin mintzatu bainaiz eta guztiok zuen kontra deklaratuko baikenuke, nagusiaren alaba sendatzeko entsei... Eta jaun Santiago de Tapioles y Villarrín —eta bere tituluen lista eman zuen berriro... eta berriro hartu zuen atseden, jakina, harik eta berriro ekin zion arte, titulu haietarik bat errepikatzen zuela, mementu hartan bertzeak baino inportantago irizten ziolako edo—:
|
|
|
Eta, halako batean luma hartu... eta nola sentitu nuen ezen nekez
|
har
nezakeela erabaki guztien gaineko erabakia, letra baten skribatzeko gai izan nintekeen artean! Eta, nola hartuko nuen eta nola hartuko dut, bada, erabaki hori, baldin bertze historia batzuen kontatzeko gogoa piztu bazitzaidan ondotik, bertze liburu baten aitzakian?
|
|
|
—Bada, komunionea, edo poesia da, edo ez da deus ere —jaurtiki zidan, bat batean— Eta amorioa da, edo ez da deus ere, zeren eta komunionean Jain koa hartzen dugu, bai, baina Jainkoak
|
har
gaitzan amoreakatik.
|
|
|
...jauregiari edo jauregikoei buruzkoak, orain gurasoez edo ene anaia Mattinez mintzatzen nintzaizula, orain osaba Joanikotez eta prezeptore jaun Marcelez, eta, hargatik, nola pasarte bat baino gehiago ezagun eginen zaizun, hala eskatzen dizkizut pairua eta konprentsionea, zeren eta ene bizitzari buruzko liburu honek literatur lan bat izan nahi bailuke, konfesione orokor bat baino areago, eta halatan
|
har
dezazun nahi nuke eta ikusmolde horretarik juzka dezazun.
|
|
|
Eta egun batean gutun bat skribatu, eta handik gutirat erregeordearen errepuesta jaso zian. Eta hala erdietsi zian Nafarroa Garaiako erregeordeak
|
har
zezan eta errezibi zezan. Eta, erregeordeak skribatu gutuna etxekoei irakurri ondoren, eni beha paraturik, erran zidaan:
|
|
|
—Ehiztari bikaina zara, baina, ehizarat joan ginenean erran nizun bezala, beregainezko eta emendailuzko ehiztaria izaiteko, hartzaren froga falta zaizu... errege batek baino gehiagok ere ezin gainditu izan duena, zeren eta hortxe baitugu, konparazione, Asturiasko errege Favilaren kasua, hartz batek atzaparkatua hil zenarena... Eta ezpatarekin ere ez zaitugu makala, nahiz eta ez litzaizukeen eskola batzuen hartzea gaizki etorriko... eta
|
har
ezazu, hasteko, ezpata zurekin eramaiteko ohitura, zeren eta abituak ez baitu monjea eginen, baina ezpatak ezpataria bai —eta, aitari beha, hala mintzatu zen—: Gure etxerat igorri zenuke zure seme hau denbora baterako, jaun Martin... hartzaren froga gaindituz gero, jakina... zeren eta anitz baitira zure mutil horren dohainak, eta ez du gure etxea baino eskola hoberik edirenen haien lantzeko.
|
|
|
Eta, erlikia hura zetazko oihal puska hartan biltzen zuela, De profundis clamavi eta bertze anitz salmo kantatzen hasi zen fraidea, are seriosago
|
har
zezan Bucciok, halatan, haren txantxa. Eta konfesatu zuen frai Domenicok Buccio eta, erraiten ziolarik hark ezen eskumikua merezi zuela erlikia hain gaizki tratatzeagatik, makilada batzuk eta bertze anitz penitentzia manatu zizkion.
|
|
|
Eta nola etorri zitzaidan, antzina hartan Jobi bezala, Jainkoaren maradikatzeko gogoa! Ordea, irensten nuelarik birao hura, otoitz egin nion segidan Goikoari ezin barrendikago barka ziezadala, eta eskatu nion ezen izan zezala Felisa zeruko lorian eta
|
har
zezala haur bat bezala bere beso kementsuen artean, nola hartzen baininduen umetan hark ni.
|
|
|
Eta ez nuen kulparik. Izan ere, ez al da egia, jaun André, ezen hain dugula bizi-nahia eta iraun nahia senari eta lotua —gizonak lehenik eta behin bizi eta iraun egin nahi duenez gero—, non lehenagokoa baita, beti eta ezinbertzez, geure burua salbu ikusteagatik senti dezakegun bozkarioa, bertzeak hiltzen ikusteagatik
|
har
dezakegun pena baino. Ote da hori zeren, bertzeen heriotzak gure bizitzaren inportantzia azpimarratu ez ezik, bat bateko betikotasuna ere sentiaraz baitiezaguke, azken finean...?
|
|
|
"... Badakizue ezen deabruak mila forma har ditzakeela, eta emakume baten iduripean ager daitekeela batean, herensuge batenean bertzean; edo katu beltzaren iduria
|
har
dezake gaur, eta bihar, berriz, txakur zuri baten gorputzean sar daiteke, hemen Urbiainen gertatu den bezala. Zeren Luthero hil zen, Jainkoak infernuratu zuen, eta orain harat eta honat dabilkigu hura, Luziferren legioekin deabru bihurturik eta jendea bereganatu nahirik.
|
|
|
Akabatu baino lehen, fabore bat eskatu nahi diat: ..., halatan su emaiok lastoari, su eman egurrari, eta su emaiok txabolari, Maddalen eta biok barrenean gauzkala, zeren gorputz biziari emaiten zaion sua tortura duk eta oinaze iturri duk, nola izan ohi baita inkisidoreen eskuetan, baina hilotzari emaiten zaiona, aldiz, purifikatzailea duk, are gehiago gure kasuan, zeren etsaiak ezin izanen baitu, halatan, mendekurik hartu gure hilotzen gainean, nola
|
har
baitzezakeen bertzenaz; eman, bai, su guztiari, eta daramala haizeak gure hauts amorostua, nola erraiten baitzuen Quevedok, Jainkoaren baitarat, suarekin su eta amorioarekin amorio. Eta ez egon triste, otoi, guk hartu deliberamenduagatik, zeren, desterrurat joan behar genuen egun berean edirenen baitugu, benturaz, zinezko libertatearen lurra, nork daki...
|
|
|
—Are, Eduardo —erran zuen noizbait ere—, Anarekin mintzatu beharrekoez mintzatu eta hoa gero hire oporrengatik topa egitera —munduan den irriñorik gorrotagarriena agertu zuen— Ordu guti batzuk baizik ez dituk, baina
|
har
itzak enpresaren oparitzat.
|
|
|
Lepoa ezkerraldera higitu zuen, eta gero eskuinaldera. Irudimen pixka batez, keinua baieztapentzat
|
har
zitekeen.
|
|
|
Zuk Kristina, edredoia eramazu, hala ere. Etxeko oroigarritzat
|
har
dezakezu.
|
|
|
Nire egoeran, urdail birikei dinamita jaurtitzea adina zen, baina eskuak lanpetzeko manera ere bai. Ez nuen nahi berezko bizia
|
har
zezaten, Ana azaldu berriak akuilaturik.
|
|
|
Lagunak nituela jakinik, hurbil hurbil genituen arriskuen berri ematera deliberatu nintzen, ilunpea nagusi zela aprobetxatuz. Baina orduantxe, ehiztariak horrenbeste ordu untxiaren zain egin ondoren, eskopeta prestatzen duen irrika amorruzkoarekin bezalaxe, piztu egin ziren argi guztiak sekulako zalapartaz, eta ni ahoa bete hortz gelditu nintzen (zentzu figuratuan
|
har
bedi, mesedez, adierazpidea), esaldi hasi berri bat alboan neukan gizasemeari ulertezin egin zitzaiona, dudarik gabe, zeren, oker ez banago, medikuak erretzea debekatua ziola erantzun baitzidan xalo xalo, sekula ikusi dudan esku keinurik tristeena eginez, bai, orduantxe esaldi hasi berri bat airean gelditu zelarik, edo, hobe esan, aireak eraman zuelarik. Gertakari txiki ezusteko hark nire baitan sortu zuen ondoeza ez dut orain aditzera emango; soil soilik esan behar dut, betidanik gogaitu izan nauen komunikazio inkomunikazio dikotomiak sortzen dituen arazo nire ustez konponezinekin akordatu nintzela orduan ere ezinbestean, eta, atzera, nire teoria ezkorra, nahi bada, eta agian atzerakoi samarra ere bai, baina ez horregatik okerra edota enpirismorik gabea sendotu egin zen, kasik errefutaezin bihurtzeraino.
|
|
|
Ana Morena gaixoa, argi erraldoi haien pean, nola hala saiatu zen Deereren itaun gaiztoei erantzuten; arbel txikian idatzi zituen erantzun guztiak, bere laburrean, eskas suertatu ziren, ezgai, eta orduan Julen Deereren errezeloek gorputz hartu zuten ikusle odolberoengan, eta neskatxa iruzurgile lotsagabe baten gisa ikusi zuten ia guztiek. Edurtxo Caterpilarrek, ordea, egoerak
|
har
zezakeen traza gaiztoaz jabeturik, hitz hartu zuen segituan, eta adierazi zuen Ana Morena andreari ez zitzaiola nahikoa beta eman bere gor mututasunaren nondik norakoak azaltzeko, eta legezkoa zela aukera hura eskaintzea. Halaxe jakin genuen guztia.
|
|
|
Eta koadernoari begira, atzera: " Zer abaila
|
har
dezake labezomorro batek, Morena andrea. Zein ezizenez bataiatu zuten Tiberio Klaudio Neron, Morena Andrea?".
|
|
|
Anjel,
|
har
ezazu gurutze hori, eta goazen. Zain dugu jendea.
|
|
|
Lehen galdeketa horrek luze jo du eta epaileak (D) epaiketa bihar arte etetea erabaki du, baina abokatu defendatzailea (I) tematu egin da, bere defendituaz epaimahaikideek
|
har
zezaketen lehen inpresioa oso okerra izan zitekeela argudiatuz. Azkenean, Clintoni (X) bi galdera egiteko baimena lortu du:
|
|
|
Atzo geratu ginen bezala baina New Yorken ez bezala, gaur goizean Danek furgonetan eraman gaitu hiriaren lehen inpresioa
|
har
genezan. Hau eta beste ikusten ari ginela, kalean nabarmentzen zen eskale pila gorabehera, hiria Boston edo Chicago bezain atsegina iruditu zait, baina oker nengoen, oso oker laster desatsegin baino desatseginago iritzi diot.
|
|
|
Poemak, asmatu duzue," Begiak" du izena. Begiak ez ezik belarriak, mihiak, sudurrak, eskuak
|
har
dezaketen oro egiten du bere eta barne Patziku Perurenak. Koloreak, hotsak, dastak, usainak, ukituak... hau da, naturaren ñabardura guztiak izendatzeko ahalmena daukan poeta dugu Perurena.
|
|
|
Bi urte lehenago, Egin egunkaria ixteko erabili ziren aitzakiak luzatu berri ditu Baltasar Garzon epaile espainiarrak, Ga ra egunkari abertzalea haren jarraipen/ oinordeko dela ondorioztatzeko. Ga ra egunkariaren kontrako mehatxu esplizitutzat
|
har
daiteke ebazpen hori. Oraingoz, mehatxua besterik ez, baina badakigu nora doazen kontu hauek.
|
|
|
Sortu zenetik (1890) Gerra Zibilera arte (1939) uskal nazionalismoaren mendeurrena ospatu zen 1995ean. Euzkadi Buru Batzarraren lehen biltzarra 1895eko uztailaren 31n izan zen, eta batzar hori Euzko Alderdi Jeltzalearen (EAJ) abiapuntutzat
|
har
daiteke. Mugimendu politiko hori XIX. mendeko azken hamarkadan eratu zen, haren doktrina, programa eta antolakuntza urte horietan finkatu ziren eta.
|
|
|
Aurten lan hori euskara hutsez egiten hasiko gara. Euskal Bibliografia Interneten bidez eskuragarri izango da eta horrela Euskal Auto' Biblioteka nomia Erkidegoko liburutegiek euskaraz katalogatzeko eredutzat
|
har
dezakete.
|
|
|
Nafarroako Liburutegi Publikoen Mapa prestatzean, liburutegi zerbitzua razionalizatzeko asmoari erantzuten zaio,
|
har
dezakeen biztanle kopuruaren araberakoa izan dadin. Horretarako, udalerriak biztanle kopuruaren araberako sei multzotan sailkatu dira (1.500 eta 3.000 biztanle artekoak; 3.001 eta 5.000 biztanle artekoak; 5.001 eta 10.000 biztanle artekoak; 10.001 eta 20.000 biztanle artekoak; 20.001 eta 30.000 biztanle artekoak; eta, azkenik, 100.000 biztanletik goitikoak, hau da, Iruñea soilik).
|
|
|
Ukitu ezin diren dokumentuen bildumekin osaturiko liburutegiak. da sarean dabiltzan dokumentuek indarra
|
har
dezaketela apaletan sailkatuak daudenen kaltera. Zentro bateko fondoa ez da bakarrik erositako edo/ eta inprimatutako dokumentuez osatuko.
|
|
|
Halaber, efektu higigarri batzuk higiezin moduan
|
har
daitezke, norberak ere efektu horiek har ditzakeelako funts eta beste objektu zibilen gauza erantsi eta menekotzat.
|
|
|
Halaber, efektu higigarri batzuk higiezin moduan har daitezke, norberak ere efektu horiek
|
har
ditzakeelako funts eta beste objektu zibilen gauza erantsi eta menekotzat.
|
|
|
Ez du besterik eskaintzen nonzeberri edo onarterraz askoren taldea baino, beti zain senar emazteekin bat egiteko, legeen aurka eta gainetik. Senideak erraz
|
har
daitezke amodio edo gorrotoaren susmagarritzat, alderdi bata nahiz bestearen aurka: joko horretan zein interes eduki eta horiek eragin bizia dute euren interesen gainean.
|
|
|
Lege korrituaren finkatzea ez dugu aztertu. Finkatze hori gobernuari dagokio; eta gobernuak gai honetan
|
har
ditzakeen neurriak ezin lasterkeriaz ondu.
|
|
|
Lege zibil egokiak dira gizakiek eman eta
|
har
dezaketen onik handiena; eurak dira ohituren iturburua, jabetzaren palladiuma, eta bake publiko eta partikular ororen bermea; eurok ere, gobernua bera sortu ez arren, fermuki sostengatzen dute hura; orobat, boterea mugatu eta aldi berean, berorri begirunea gordetzera behartzen dute, Justizia bera balitz bezala. Norbanako guztiak ukitzen dituzte, horien bizitzaren egitate garrantzitsuetan nahasten dira, noranahi jarraitzen diete haiei:
|
|
|
Sasirrazionalismoaren arriskua, zientzi praktikan erabakia enuntziatu multzo batek ordezka dezakeela —zientziaren logikari esker, nolabait esatearren— posible dela uste denean agertzen da baita ere. Hau, adibidez, ondorioztatze logiko eta matematiko hutsen loturen esparruan da posible; esparru honetan, kontraesanak bilatu eta ondorioak ateratzen dituzten automatatzat
|
har
ditzakegu ikertzaileak.129
|
|
|
Asko jota, sentimendu edo bizi jarrera bat adieraziko lukete, baina beti sinesmen justifikagaitzen gainean. Hau hobe ulertzeko,
|
har
dezagun Carnapen ‘babiga’ hitzaren adibidea:
|
|
|
Egiaztagarritasun printzipio liberalizatuarekin sortzen zen beste arazo bat hauxe zen: enuntziatu erabat sasikoak esanahiduntzat
|
har
zitezkeen. Adibidez, ‘gizakiak hilezkorrak dira’ bezalako hipotesi batek esanahia duela zioen printzipioak.
|
|
|
Autore hau —Avenariusekin batera— enpiriokritizistatzat hartzen da oro har, baina enpirista edo positibistatzat ere lasai
|
har
genezake, bere hausnarketa zientziaren betebeharraren eta jatorriaren inguruan mugitzen baitzen. Horretarako ezagutzaren teoria psikologikoa eta filosofia esperimentalaren programa bat landu zituen XIX. mendeko azken laurdenean, Humeren enpirismoan gauzatuak eta ez horrenbeste, haatik, Comteren positibismo klasikoan.
|
|
|
Argi dago honekin ez dugula errealitate berririk aurkitzen; baina hain begi bistakoa ez zen egia bat azaldu dugu. Eta adibidea leloa badirudi, zientzia edo matematikako argudio konplexuagoak
|
har
genitzake, tesi ezkutuak ez direla beti aurkitzeko hain errazak ikustearren. Eluzidazioak, diskurtsoaren argitze erak, balio du, hortaz, gauzak hobeto ikusteko eta falaziak alde batera uzteko.
|
|
|
Partaide guztiak batzen zituen lokarria, ‘munduaren ikusmolde zientifikoa’ adierazpena lantzeko balio zuten ikuspegi teoriko, interes zehatz eta ideal batzuek osatzen zuten. Adierazpen hark, bere hitzek erakutsi bezala, zientziaren ingurukoa ez ezik, ezagutza orokorraren arazoen aurrean izan behar dugun jarrerari eta munduko edozein egoeratan
|
har
ditzakegun sinesmenei buruzko hausnarketa ere islatzen zuen.
|
|
|
" Haurrek hain gogoko duten imajinazioaren printzipio berberak eraman ditu beste herri batzuk jaiotzaren antzezpena norbait seme edo alabatzat hartzeko bide gisa erabiltzera, are hildakotzat jotzen dena berpizteko prozedura gisa ere. (...) Horregatik, Diodorok dioskunez, Zeusek bere emazte jeloskor Hera konbentzitu zuenean Herkules semetzat
|
har
zezan, jainkosa oheratu egin zen eta, heroi handia bere bularraren kontra estutuz, bere jantzien azpitik bultzatu eta lurrera erortzen utzi omen zuen, hartaz benetan erditu izan balitz bezala; historialari horretxek eransten du behiala barbaroek gauza bera egiten zutela umeak seme alabatzat hartzeko. Gaur egun hala egiten omen da oraindik ere Bosnia eta Bulgariako turkiarren artean.
|
|
2001
|
|
|
Automobilaren industriak sekulako erorialdia jasan zuen Depresio Handiaren garaian, baina, hala ere, nagusi izan zen gerraosteko ekonomian. Era berean, teknologiek zartako galanta
|
har
dezakete epe motzean, baina hazkundearen buru izango dira epe luzera.
|
|
|
Hala ere, bainuetxeen loraldia ez da XIX. mendea arte helduko, besteak beste Zestoako ura interes orokorrekoa izendatu (1792) eta lehenbiziko bainuetxea (1804) eraiki zenetik, eta baita Fiteroko bigarrena urbegia aurkitu eta ustiatzen hasten denetik (1846). Aurrerantzean, bainuetxeak dirudunen turismoaren helmuga bihurtuko dira mende luze batez (Zestoakoak Gipuzkoako turismoari hasiera eman zion eta probintzian 11 bainuetxe egon ziren), farmakologia oraindik bere hastapenetan zegoenean eta oporrak dirudunek bakarrik
|
har
zitzaketen garaian; nobleek atzean hamaika zerbitzari ekartzen zituzten, noski.
|
|
|
Mende hasieran ezkertiar izateaz ulertzen genuena aldatu egin da eta gaur egun ikuspuntu pertsonala birbaloratu egiten da. Ikuspuntu bitatik
|
har
daiteke ezkertiarra izatearena. Batetik, maila etiko edo pertsonala:
|
|
|
" Erregimen" arekin bat egiten zuen edozein egunkarik honako buruhaustea izan zezakeen: berria ezin zen aipatu gabe utzi (nola edo hala enteratuko baitzen jendea), baina hartaz gehiegi hitz egiterik ere ez zegoen (Helder Camararen ideien propagandatzat
|
har
baitzezakeen norbaitek). Irtenbidea?
|
|
|
Beti defendatu dugu hori, eta orain ere ez dugu inor baztertzen. Nahiz Legebiltzarraren araudiaren arabera bost kide bakarrik onartzen diren, alderdi guztiak parlamentuko mahaian ordezkatuak egoteko neurri politikoak
|
har
daitezke.
|
|
|
Bidetxo polit horretan zehar goazela, bizpahiru lekutatik ibaira bertara jaisteko aukera izango dugu, eta bero eginez gero ur freskoetan bainutxo bat ere
|
har
genezake. Jaitsiera lekuak maldatsuak dira, baina arrisku gutxikoak.
|
|
|
Frantzian barrena ere badira bakar batzuk, baita Londresen edo Suitzan bizi direnak ere. Edonork
|
har
dezake akzio bat, sozietate irekia baita Herrikoa.
|
|
|
Dena dela erantzuna,
|
har
ezazu astia" Lekuona' tar Manuel' ek" Agustin Kardaberatzi eginiko omena irakurtzeko, arren. Hauxe zioen oiartzuarrak:
|
|
|
Eta, hala ere, ez da hainbeste denbora eskultoreek estatua hutsak besterik egiten ez zituztenetik. Erantzun borobila emate aldera, 100 urte direla esan daiteke, XX. mendeko data baitute modernotzat
|
har
daitezkeen eskultura lanek.
|
|
|
Horrez gainera, honako eskariak egin dizkio gobernuari: lehentasuna eman diezaiola energiaren eraginkortasunari energia eskariaren kudeaketarako programen bidez; energia berriztagarriek dituzten oztopoak kendu eta horien aldeko jarrera
|
har
dezala, gutxienez, energia eskariaren %12 bete dezaten 2010 urtean; eta erregai fosilen eta energia nuklearraren alde dauden diru laguntzak energia berriztagarrien eta eraginkortasun energetikoa lantzen duten teknologien alde jar ditzala.
|
|
|
DOKUMENTALETAN Manuel Intxaustik 1923an zuzendutako film etnografikoak nabarmendu behar dira, urte bereko kongresuan Sociedad de Estudios Vascos Eusko Ikaskuntzak hartutako erabaki baten ondorioz," Eusko Ikusgaiak" izenarenpean lehenengo euskal albistegitzat
|
har
daitekeena. 60 minutuko luzapena duten dokumentuak gordetzen dira.
|
|
|
Hauentzat, gaur egun, transformazio politikorako indarra galtzen duten heinean, estatu islamiar bat eraikitzeko jokaera moral oso estuekiko interpretazioak gailentzen dira eta islama askatasunetik egindako interpretazioa baino menpekotasuna bihurtzen da. Jadanik profetaren ondorengo urteetan ere sortu ziren aurrekari gisa
|
har
daitezkeen halako eztabaidak.
|
|
|
Luzeragatik nobela laburtzat
|
har
genezakeen honek egitura nahiko lineala duela esango genuke. Saizarbitoriaren lan gehienetan bezala, oraingoan ere istorioa amaieratik hasten da eta ez da zail Eugeniaren eta Victoriaren harremanen ingurukoak ordenaturik datozen ataletan jarraitzea.
|