|
2008
|
|
|
Inma Arrietari esker, Bizkaiko liburutegian ez ezik, ikusmen urritasuna duten hainbat euskaldunen eskuetan ere izango da haren lana. Euskal Filologia ikasi zuen Arrietak, ikusmen urritasuna du, eta ONCEko
|
euskarazko
liburuen kudeatzailea da.
|
|
|
Aresti euskal kulturan pertsona garrantzitsua da, eta haren lanak braillez egon behar duela pentsatzen dugu. Gure helburua ahalik eta
|
euskarazko
liburu gehien braillez eskuragarri egotea da. Beharbada ez ditugu denak argitaratuta edukiko, baina gutxienez beharra sortzen denean egin ahal izateko aukera egotea:
|
|
|
Sastreren iritziz, euskal liburua zer den eta zer ez den zehazteko argudioak oso ezberdinak izan daitezke. Bestalde, Durangoko Azokan
|
euskarazko
liburuak bakarrik saltzeko apustuaren alde agertu da Sastre.
|
|
|
Igandero joan ohi naiz liburu zahar bila. Batzuetan topatu izan ditut balio handiko gauzak,
|
euskarazko
liburu zaharrak agertzen dira noizean behin; Euskaltzaindiari eman dizkiot asko. Eta, halako batean, erretratu zahar bat ikusi nuen, oso zimurtua eta higatua.
|
|
2009
|
|
|
26 urterekin hartu zuen erbesterako bidea. Burua prest nuen, errepikatu du; Parisen egin zituen ikasketak, eta
|
euskarazko
liburuak lehenengoz Euskal Etxean ezagutu zituen. Emaztearekin iritsi zen Goizuetara, eta mintzatzen da frantsesez, espainieraz, ingelesez eta amazigeraz, euskaraz ez ezik.
|
|
|
Hizkuntz eskubideen urraketak salatu dituzte Osakidetzako lan eskaintza publikoko azterketak euskaraz egin nahi dituzten hainbatek:
|
euskarazko
liburuak geroago banatzea, itzulpen traketsak...
|
|
|
Eta Euskadi Sariak direlakoak? 2008ko
|
euskarazko
libururik onenak egon dira lehian. Eta sariari uko egin diotenen liburuek, ez dute kalitaterik?
|
|
|
Ezustekoa kezka bihurtu zen. Poztekoa al da
|
euskarazko
liburu bat saritzea, edozein izanik haren ekarpena?
|
|
|
Lankidetza ezinbestekoa dugu; txikiak gara, baina elkartuta zerbait handiagoak. Erakundeei ere laguntza eskatu die,
|
euskarazko
liburuek nahitaezko dutelako diru laguntzak jasotzea, eta are gehiago aldaketa aldian. Eta oraindik ez dira inplikatu.
|
|
2010
|
|
|
Nekez ondoriozta daiteke krisi ekonomikoak eragina izan duenik aurtengo udazkenean kaleratuko diren
|
euskarazko
liburuen zerrenda aztertu eta aurreko urteetakoekin konparatuz gero. Kopuruari dagokionez, egia da iaz baino ale batzuk gutxiago ageri direla eleberrien, narrazio liburuen zein poema liburuen sailetan, baina aldea ez da handia, eta oro har argitaletxe nagusien argitalpen kopuruan ez da nabari aparteko beherakadarik.
|
|
|
Beterriko Liburua aipamena jasoko du bihar, 19:30ean, Amasako Kultur Etxean (Gipuzkoa) Irati Jimenezek, 111 Akademiako irakurleei haren Nora ez dakizun hori nobela (Elkar) iruditu zaielako iaz argitaratutako
|
euskarazko
liburuen artean onena. Lanpetuta dabil egunotan Jimenez (Mundaka, Bizkaia, 1977):
|
|
2011
|
|
|
Kultura jendarte osoarentzat ez ona bakarrik baizik eta beharrezkoa den ondasun ukiezin baten moduan ulertzen badugu behintzat.Aste berean Susak liburu digital asko sarean jarri ditu 3,54 eurotan. Orain arte
|
euskarazko
liburu digitalak gutxi zeuden, baina bazeuden. Hala ere, Susak egindako honetan hiru gauza garrantzitsu daude:
|
|
|
Euskaldunek asko irakurtzen dute, baina gaztelaniaz. Kezkagarria iruditzen zait
|
euskarazko
libururik arrakastatsuenek ere lortzen duten tirada eskasa».Ezeren gainetik, istorioaNobela honetan «idazkera istorioaren aginduetara dago erabat», Lozanoren beraren hitzetan. «Oso azkar doan kontaketa bat egiten saiatu naiz».
|
|
2012
|
|
|
Eta Raemaekers bera ere ez zuen askorik ezagutzen. Felix Likiniano eta Casilda Mendezen etxean aurkitu zuen Raemaekersen
|
euskarazko
liburua Manterolaren lankide baten lagun batek. Ikerketa historiko bat hasteko premia ikusi zuten denek.
|
|
2013
|
|
|
Eta azaletan denetarik bada. Gurean askotan kritika egin zaie zenbait argitaletxeri
|
euskarazko
liburuen azalak umeentzako modukoak direla-eta. Berriki Literatura Unibertsaleko azken diseinuari ere halako zerbait leporatu diote batzuek.
|
|
|
Bilbon, Iralaberrin, gertatu zen: komentuan eskola ematen ari zirela, sartu zen ikuskatzaile bat, esanez ez zitekeela «separatismorik» egin, eta
|
euskarazko
liburuak eraman zituen. Polizia joan zen berehala, eta bi irakasleak atxilotu zituen.
|
|
|
Duela bost urte, 2008an, goia jo ondoren 2.597 titulurekin, azken urteetan beheraka egiten ari da
|
euskarazko
liburuen produkzioa, pixkanaka pixkanaka bada ere, Joan Mari Torrealdaik Jakin aldizkariaren 198 zenbakian Euskal liburugintza 2012 izenburua duen azterketan emandako datuen arabera. 2012an 2.005 titulu argitaratu ziren, 2011n baino 241 gutxiago.
|
|
|
2012an 256.172 orrialde argitaratu ziren, eta liburuen batez besteko orrialde kopurua 134,9 izan zen, azken urteetako apalena. Literatur sorkuntzan, behera Torrealdairen datuetan oinarrituta bezala, Egan aldizkariak eta Zarauzko Olerti Etxeak azken urteetan kaleratutako
|
euskarazko
liburuen zerrendak aztertuz gero ere euskaraz sortutako literaturako liburuen beherakada baten zantzuak igar daitezke. Zerrenda horiek ez dira Torrealdairenak bezain zehatz eta osoak, baina bestelako datu batzuk ikusarazten laguntzen dute.
|
|
|
Liburuaren Behatokia k euskal liburuaren informazioa bildu eta landuko du:
|
euskarazko
liburuen 50.000 fitxa, albisteak eta ikerketak...; Gogoeta n, kulturgintza nahiz herrigintzaren garapen praktikoan gogoeta eta hausnarketa estrategikoak egin, eragin eta plazaratuko dira; Bilgunea n giza eta gizarte zientzien alorrean ekoizten diren ikerketa eta gogoeta lanak bilduko dira; Memoria n XX. mendeko euskal kulturgileen lekukotasuna eta lana bilduko dira. Horrekin guztiarekin batera, jakinkide berriak biltzeko kanpaina jarri du abian Jakin ek.
|
|
2014
|
|
|
Atzerrian irakasle lanetan zebilela, euskara hain zaharra izanagatik euskarazko aurreneko liburua ez zela 1545era arte argitaratu gogorarazi zioten behin Xabier Payari; eta ondorengo mendeetan ere
|
euskarazko
liburuak urriak izan zirela oso. «Nik une hartan eman nezakeen erantzuna ez zegoen liburu batean bildua», ekarri zuen gogora atzo Payak, Ahozko Euskal Literaturaren Antologia liburua aurkeztean.
|
|
|
Bestetik, euskarazko irakaskuntza «doktrinamenduari» lotuz:
|
euskarazko
liburuen auziak mahai gainean jarraitzen du, ostiralean amaitu zen erretiratzeko epea?, eta ziurtzat jo daiteke gobernuak bandera gisa hartuko duela auzia. Euskararen aurkako diskurtso zaharrari eutsiko dio Iruñeko gobernuak, bistan da.
|
|
2017
|
|
|
Euskal kulturaren arlo ezberdinetan euskararen zabalkundea suspertu eta, bereziki, euskal liburu argitalpenean diharduten argitaletxeen ahalegina sustatzeko xedez», euskal liburugintzarako «laguntza» bideak ezarri zituen Eusko Jaurlaritzak 1997ko apirilaren 17an, agindu bidez. Agindu horren arabera, Gasteizko Kultura Sailak
|
euskarazko
liburu bakoitzaren 300 ale erosiko zituen, eta, bide batez, liburutegi publikoak euskaraz argitaratutako lanez hornituko. 44 milioi pezetako (264.445 euro) diru poltsa bat bideratu zuen horretarako.
|
|
|
«Sektoreak berak eskatu zuen laguntzak ez zitezen izan liburu kopuru baten truke, baizik eta urteko edizio planen araberako laguntzak emateko», gogoratu du Elkarreko Olatz Osak.Eskatu eta jaso: 2009tik, Jaurlaritzaren
|
euskarazko
liburuentzako diru laguntzen banaketa argitaldarien edizio planetan oinarritzen da; balorazio batzorde batek aztertzen du edizio planon kalitatea. «Gaurko sistema hobea da aurrekoa baino, kalitateari leku gehiago egiten diolako, bi aldetatik:
|
|
|
Jexuxmari Mujikak irakurzaletasuna bultzatu beharra azpimarratu du: «Egun, erraz asko aurki daitezke irakurle amorratuak diren euskaldunak,
|
euskarazko
liburu bakarra ere irakurtzen ez dutenak».Muñoz sailburuordearen esanetan, inork ez dauka formula magikorik: «Kulturak gero eta garrantzi ekonomiko handiagoa dauka, baina amu bezala.
|
|
2018
|
|
|
«Behar bereziak dituzten gazte euskaldunak dira. Uste genuen argitaratze erritmoa gure irakurtze erritmoarekin batera joango zela, baina jadanik ez daukagu
|
euskarazko
liburu gehiago irakurtzeko. Hau da herriko euskarazko talde bakarra, eta jada erdaraz hasi behar izan dugu», azaldu du Maria Eugenia Gonzalez liburutegiko langileak.16 urte arteko gazteak dira.
|
|
|
Euskaldun gehienek ez dute euskal kultura kontsumitzen: ez
|
euskarazko
libururik, ez euskarazko musikarik, ezta euskarazko hedabiderik ere. Kultur kontsumoari buruzko azterketa bat egin du Siadeco ikerketa elkarteak, Elkar fundazioaren enkarguz.
|
|
|
Atzerago daude gainerakoak: euskarazko diskoak euskaldunen %29k erosten dituzte;
|
euskarazko
liburuak irakurtzeko ohitura %23k dute; eta euskarazko prentsa irakurtzekoa, %21ek. Hori, euskaldunen artean.
|
|
|
%48.Liburuak irakurtzeko ohiturari dagokionez, badute prentsaren datuen traza. Euskaldunen %23k daukate ohitura
|
euskarazko
liburuak irakurtzeko, euskarazko liburu bat azken hilean?; erdaraz irakurtzeko ohitura, berriz, euskaldunen %54k. Zenbakitan:
|
|
|
%48.Liburuak irakurtzeko ohiturari dagokionez, badute prentsaren datuen traza. Euskaldunen %23k daukate ohitura euskarazko liburuak irakurtzeko?
|
euskarazko
liburu bat azken hilean?; erdaraz irakurtzeko ohitura, berriz, euskaldunen %54k. Zenbakitan:
|
|
|
Euskal ekoizpena gizarteratzeko «politika eraginkorragoak» eskatu ditu, uste baitu aukera badagoela merkatu handiagoa izateko. Euskal herritarren %6 dira
|
euskarazko
liburuen ohiko irakurleak.Ikasleen pisuaDisko erosleen ehunekoa handixeagoa da: euskaldunen %30ek erosi dituzte euskarazko diskoak azken urtean, gehienek, bat edo bi?.
|
|
|
16 urtekoek daukate ohiturarik handiena euskaraz leitzeko: adin tarte horretako euskaldunen %37k irakurtzen dituzte
|
euskarazko
liburuak. Kontuan izatekoa da, hala ere, adin tarte horretako gehienak eskola garaian daudela.
|
|
|
liburuak zergatik irakurtzen dituzten galdetu diete irakurle euskaldunei, zer motibazio duten. %21ek ikasketengatik edo lanagatik irakurtzen dituzte
|
euskarazko
liburuak; erdarazkoak, %26k. Aisian dago benetako aldea:
|
|
|
Aisian dago benetako aldea: %34k irakurtzen dituzte
|
euskarazko
liburuak aisian, eta %63k erdarazkoak. Irakurle euskaldunen datuak dira.Aurkako jokabideari buruz ere galdetu dute:
|
|
|
Irakurle euskaldunen datuak dira.Aurkako jokabideari buruz ere galdetu dute: euskaldunek zergatik ez duten
|
euskarazko
libururik irakurtzen. Erantzun bat da nagusia:
|
|
|
Inbidia, jakina, gaztelaniazko literaturari, Tio Anjelen liburu guztiak, esan gabe doa, gaztelaniaz idatziak baitira. Inbidia, Tio Anjel euskaldun petoa izan arren, iloba Zuhaitzekin erdaraz hitz egiten ezin irudikatuzkoa, hori baino are zailagoa egiten zaidalako irudikatzea haren baserrian
|
euskarazko
liburuz betetako zapata kaxarik, hain zaigu zaila euskaldunoi euskaraz inork agindu gabe eta ezerk hartara derrigortu gabe euskaraz irakurtzea, euskara bere betiko eta berezko txokoetatik ateratzea. Ez, jakina, Tio Anjelen edo hark bezala jokatzen dutenen erruz, ezta euskara berez eta per se inguruko erdarak baino ahulagoa delako ere, euskararen historiaren eta gaur egungo egoera soziolinguistikoaren ondorioz baizik, Pako Aristik berriki Hitzen uberan agerkari digitalean, Testuingurua izenburua duen artikuluan, ederki azaldu duen moduan.
|
|
2021
|
|
|
«Ordura arte, gure estrategia zen lizentziak erostea eta erabiltzaileen eskura jartzea. Konturatu ginen
|
euskarazko
liburuak argitaratzen dituzten argitaletxe batzuk, bereziki, ez zutela ikusten eLiburutegia jorratu beharreko arlo gisa. 2019an ahalegina egin genuen argitaletxe horiekin, liburuak formatu digitalera ekartzeko».
|
|
2022
|
|
|
1972an literaturako idazle nafar batek idatzitako
|
euskarazko
liburu bat bakarra argitaratu zen; eta Auzitegi Nazionalaren aurrekaria izandako TOP (Tribunal de Orden Público) zelakoak bahitu egin zuen. 2021ean ehun eta hogei (120) euskarazko liburu izan dira legezko gordailua Nafarroan egin dutenak.
|
|
|
1972an literaturako idazle nafar batek idatzitako euskarazko liburu bat bakarra argitaratu zen; eta Auzitegi Nazionalaren aurrekaria izandako TOP (Tribunal de Orden Público) zelakoak bahitu egin zuen. 2021ean ehun eta hogei (120)
|
euskarazko
liburu izan dira legezko gordailua Nafarroan egin dutenak. Jakina da idazlan horien artean nafarrak ez diren idazleak badaudela; baina, aldi berean, badira euskarazko nafar idazle asko beren lanak beste herrialdeetako argitaletxeetan atera dituztenak.
|
|
|
Bestalde, Durangoko Azokako Ahotsenea sortzaileen gunearekin elkarlanean,
|
euskarazko
liburu eta diskoen aurkezpenak egingo dituzte maiatzaren 13an eta 14an. Alde horretatik, euskara hutsezko lanak aurkeztera animatzeko deia egin die Espillak sortzaileei.
|
|
|
Inoiz baino argitaletxe gehiagok eraman dituzte beren
|
euskarazko
liburuak Zarauzko Lege Zaharraren plazara: Alberdania, Ataramiñe, Denonartean, Elkar, Erein, Hatsaren Poesia, Igela, Maiatz, Pamiela, Susa, Txalaparta eta Zortziko elkartu dira.
|
|
|
Euskara ikastaroan ere gozatu nuen nik, ze psikologia karrera hasteko matrikulatuta nengoela, matrikula aldatu eta Euskal Filologian matrikulatu nintzen. Ez naiz inoiz damutu egindako aukeraz, artean
|
euskarazko
libururik irakurri bakoa nintzela, euskaraz irakurtzen asko gozatu dudalako, egunkari hau irakurtzen ere bai. Esaterako, Iban Zalduaren Baserritarkeriaz argitaratu zen orrialdean bertan, behealdean Goiatz Labandibarren Haurtzaroa izenburuko artikulu eder ederra eta guztiz hunkigarria irakurri nuen.
|
|
|
Datuak eman zituen, lehenik, Eizagirrek: 1976an, euskarazko 95 liburu argitaratu ziren; 1986an, 636 —«salto dezentea»—; 1996an, 1.097 —«oraindik gorago»—, 2006an, 2.173 liburu; 2016an, 2.259; eta 2021ean, azkenik, 2.243 Azken hamabost urteetan, beraz, 2.000 ale pasaren bueltan egonkortu da
|
euskarazko
liburuaren urteko tamaina. Kopuruak xehatzen hasita, ordea, ohartarazi zuen kopuru osoaren bi herenak haur eta gazteentzakoak direla —heren bat irakaskuntzako materiala, eta beste heren bat haur eta gazte literaturakoa— «Badaramatzagu 40 urte normalizazio prozesu batekin, baina oraindik jarraitzen dugu batik bat haur eta gazteentzat ekoizten.
|
|
|
Hein batean ulergarritzat jo arren, «nobedadeen kulturaz» ere agertu zuen kezka, eta euskarazko lanen aldeko kuoten faltan —«ez daude, baina egon zitezkeen»—, liburutegietan esaterako, bistatik azkar desagertzen direla aipatu zuen. «Askoz laburragoa da
|
euskarazko
liburuaren bizialdia hizkuntza hegemonikoetako liburuena baino».
|
|
2023
|
|
|
2008an abiatu zuen
|
euskarazko
liburuen irakurketa publikoa Bilbo Zaharra euskaltegiak, eta, lehen aldi hartan, ehunka pertsona batu zituzten, egun osoz, Axularren Gero liburua irakurtzeko. Euskal literaturako beste hainbat testu klasiko eta garaikide hautatu izan dituzte haren ondotik, eta Meabe izango da, zehazki, hautatutako laugarren emakumezko idazlea, —aurrez, Arantxa Urretabizkaiaren Zergatik panpox, Itxaro Bordaren %100 Basque eta Mariasun Landaren Krokodiloa ohe azpian irakurri zituzten— Halako egitasmoen bitartez, euskara «lau haizeetara» zabaltzeko «aukera paregabea» dela nabarmendu du Lorea Bilbao Bizkaiko Aldundiko Kultura, Euskara eta Kirol diputatuak.
|
|
|
Beti ez da giro hori izan plazan, ordea: 1936ko abuztuaren 11n, tropa frankistek, herria hartu, eta
|
euskarazko
liburuak erre zituzten bertan. Gaur duela 87 urte, zehazki.
|