|
2000
|
|
|
Donostian jaiotako honek txikitatik erakutsi baitzuen bere nortasuna edonoren aurrean eta ondorioak alde batera baztertuz. Ume zelarik Zurriolako eskolan maistra kastilanoa suertatu eta Salegi
|
euskaraz
mintzatzen zen eta gazteleraz oso gaizki hitz egiten zuela hasi omen zitzaien maistra hura esanez basatiak zirela ez zekitelako Cervantesen hizkuntzan hitz egiten... eta Salegi umeak orduan pupitreko tintontzia hartu eta bota egin zion. Maistrak Aldamar kaleko lotu egin zuen eta Jesukristo bezala gurutzatuta utzi zigor gisan.
|
|
|
Horrela, ba, espainolista petoa etafrankozale porrokatua genuen Lauzurika Gotzaina, baina baita zinezko euskaldunmintzatzailea ere. Hau da, nonahi ere
|
euskaraz
mintzatzen saiatu izan zena, Durangon, noski, baina baita bisitatu izan zituen hainbat herri euskaldunetan ere, kalean edoelizan, euskaldunik aurkitzen zuen lekuetan. Euskararena, barrutik zerion zerbait zuen, berezko komunikazio tresna naturala.
|
|
|
Komentuak bazituen bere sermolariak, etxean ez ezik inguruko eta probintziakoherrietara
|
euskaraz
mintzatzera joan ohi zirenak. Predikari euskaldun hauen arteaneman ditzakegu A. Mitxelena Nagusia, J. M. Bengoa debarra, J. A. Amundarainorendaindarra, J. Lasa matximentarra, eta besterik.
|
|
|
kaletarren egoera: guraso erabat euskaldunak izan arren, askoeta asko ezin izango dira
|
euskaraz
mintzatu, eta ulertu ere, ozta ozta ulertuko dute eguneguneroko berbaldiaz kanpoko mintzaldia17.
|
|
|
Horrez gain, inkestak euskal emankizunen entzutea jendeek zeukaten ezagutza linguistikoaren arabera ere neurtu zuen: %64, 9 euskaraz ongi mintzatzen direnak; %34, 2 euskaraz pixka bat mintzo direnak; %5, 7
|
euskaraz
mintzatzen ez direnak.
|
|
|
Baina, geometriatik gramatikarat gatozela, ezagutzen ote duzu euskal berboaren struktura... eta sinetsiko ote didazu ezen struktura horrek pentsarazten didala ezen euskara zinez izan zitekeela Paradisuko lengoia? Izan ere, jauregian urteetan izan dugu gizon jakintsu bat, jaun Marcel Dibarsoro zeritzana, duela hilabete guti batzuk hil zena, goian bego...; bada, jaun Marcel gure etxeko mutilen prezeptorea izan zen, eta hark irakatsi zidan euskal berboak gordetzen duen altxorra; eta harrigarria da, zeren eta,
|
euskaraz
mintzatzen garen bakoitzean, logika eta matematika mintzatzen ari baitzaizkigu bide batez, ezkutuan bada ere, berboaren baitarik eta berboaren muinetik... Baina hori ere irakats diezazuket, nahi baduzu, bertze egun batean...
|
|
|
Zenbat hitz eta zenbat erran komun ikasi nituen gipuzkoarrarekin eta bizkaitarrarekin!, zeinetarik batzuk liburu honetan ateratzerat entseiatu naizen, zeren, hizkuntzaz eta lengoaiaz denaz bezainbatean,
|
euskaraz
mintzatzen baikinen gehienetan, nor bere moldean, eta gaztelaniaz guti batzuetan.
|
|
|
Aitona Nikolas, komunzki eta eskuarki,
|
euskaraz
mintzatzen zitzaigun, baina baita frantsesez ere, batik bat don Frantzisko, herriko apeza, Mattin eta bion prezeptore izendatu zuenean —sasoin hartan, noiz eta aitona deliberatu baitzen, nekearen nekeaz, etxeko jaun gisa zituen arduren uzterat—, zeren don Frantziskok ez baitzekien frantsesez, eta aitonak biziki maite zuen frantsesa eta frantses kultura, eta nahi zuen, bertzalde, ahalik ...
|
|
|
Gosaldu, jatekoz, edatekoz eta egunkariz hornitu eta Euskal Herriko mapa handi bat erosi genuen Hendaian. Ezin izan ginen inorekin ere
|
euskaraz
mintzatu, eta Lauaxetaren frantses dotore baina aukeran zaharkituxea izan genuen komunikaziorako tresna.
|
|
|
– Bai, bai,
|
euskaraz
mintzatu zara.
|
|
|
Gainerakoak bezala, ahalik eta lekurik bakartienean esertzera joan zen, baina Lauaxetarengandik aski gertu hala ere. Agian euskaraz jakingo zuelakoan eta beltz bat
|
euskaraz
mintzatzen entzuteko irrikitan, harekin hizketan hastekotan egon zen une batez Lauaxeta, baina azkenean ez zen ausartu.
|
|
2001
|
|
|
Gaur egun, Argantzuneko biztanleriaren% 20 inguruk daki
|
euskaraz
mintzatzen edo gutxienez ulertu egiten du. Euskaldun asko gazteak dira gainera.
|
|
|
deritzon ipuineanfarmazian sartzen diren gazteek eta helduen bikoteak botikariarekin hitz egitekoegiten duten hizkuntz aukera, eta nola bereizten diren hizkuntza pribatua etapublikoa. Gazteak botikariarekin
|
euskaraz
mintzatzen dira, elkarrekin gaztelaniazegiten duten bitartean; helduak berriz, farmazian gaztelaniaz aritzen dira etaelkarren artean euskaraz. Eta hau, gaurko testuinguru linguistikoa aztertzeko osomodu sotila eta inteligentea da.
|
|
|
Hona adibide bat. Euskaltzaindia bere hiztegi handia prestatzen ari zelarik, ez zuen inork txintik atera hiztegi hori  erdal euskal hiztegi bat zelako, hots, ez
|
euskaraz
mintzatzeko bidea, baizik eta erdaraz esanak euskaraz berresatekoa. Erdalkeriaren ihesi ote genbil  tzan ala erdalkeriaren bila?
|
|
|
Aski ote da, ordea, hemengoa izatea soil soilik, nahiz euskaraz ez mintzatu, edota
|
euskaraz
mintzatzea, nahiz hemengoa ez izan. Nik azaldua dut dagoeneko neure iritzia:
|
|
|
Zelaietak, esan dudanez, Lizardiren apustu hura (ez oraingo A duna) aipatzen du: baserritarrik basatienak ere ez lukeela arroztzat joko Azkoitiko, Bergarako nahiz Tolosako zalduntxoa, hau
|
euskaraz
mintzatzen balitzaio. Eta honela darrai bere baitarik:
|
|
|
" Arazo hau, gaur egun, ikaragarri eztabaidatua da. Badakigu, langile batek, eta haren ugazabak, elkarrekin
|
euskaraz
mintzatu arren, bi kultura desberdin, elkar borrokatzen diren bi helburu desberdin dituztela... Lizardi, honetan, bere garaiko semea izango da [ez horrenbeste, ikusi berria dugunez, sabindar porrokatua baldin bazen, behintzat]; eta linguistikari kasu eginaz, esan dezagun, baita ere, eta Lizardirekin batean, nekazari yazteak baino euskaraz mintzatzeak gehiagotan elkartzen gaituela euskaldunok".
|
|
|
Badakigu, langile batek, eta haren ugazabak, elkarrekin euskaraz mintzatu arren, bi kultura desberdin, elkar borrokatzen diren bi helburu desberdin dituztela... Lizardi, honetan, bere garaiko semea izango da [ez horrenbeste, ikusi berria dugunez, sabindar porrokatua baldin bazen, behintzat]; eta linguistikari kasu eginaz, esan dezagun, baita ere, eta Lizardirekin batean, nekazari yazteak baino
|
euskaraz
mintzatzeak gehiagotan elkartzen gaituela euskaldunok".
|
|
|
Baina ez da alferrik esana izango, gure arteko gor asko kontura daitezen, eginbeharra ez dela sarritan nolanahi betetzen, heroismo hutsa eskatzen digula. Zerbait esateko duena
|
euskaraz
mintzatzea, mintzabeharra jatorra badu, ez da erraz eta alaikiro hartu eta burutuko den erabakia. Ez dago hemen egiari uko egiterik.
|
|
|
Hizkuntzak ez du iraungo euskaldun eta ezjakin gauza berdinak baldin badira. Eta ikasiagoren bat gure artean, ez dakit zer nolako mirariz,
|
euskaraz
mintzatzen hasten bada, ez dezagula, Jainkoarren, guregandik hastan eta.
|
|
|
Lehengo batean esan nizuenez2, euskal (hots,
|
euskaraz
mintzatzen direnen) literaturaren kondairez edo historiaz inoiz mintzatu baldin  banaiz, ez naiz ezinbestean edo baizik mintzatu, alor hori orain dagoen bezain landua ez zegoenean. Halaz guztiz, esan dezakezue, mintzatzeko asmoetan nabilela orain ere.
|
|
2002
|
|
|
Euskararen herrian bizi garenok euskara zabaldu behar dugu, sustatu, jakintza arlo guztietara eraman,
|
euskaraz
mintzatzen ez direnak euskararen munduraerakarri. Euskal hiztunok bizi garen esparruko erdaldunek euskara maitatzea lortubehar dugu.
|
|
|
Hori da egungo errealitatea, zuretzat esangura gehiegi izango ez duen errealitatea. Baina gure garaian ahoaren berotzeko balio zuena,
|
euskaraz
mintzatzen ikasteko gai zenari harridura eta miresmenarekin behatzen geniolako. Egia esan, ez nizun honen berri eman beharrik, hau guztia zuretzat zaharra baita, zure bizia bezain zaharra, baina zu baino zaharrago garenondako hori guztia aski berria da.
|
|
|
Uste dut nik debeku garai hartan baziren uharte ttipi batzuk, isilik utzi izan ditugunak historia kontatu dizugun aldi bakoitzean. Adibidez, Baztanen, 1960 urtearen inguruan, haurrean, Durangoko idazle ezagun eta on batek
|
euskaraz
mintzatzeagatik herriko guardia zibil guztiak ipurditik zituen hartan, Nafarroako Diputazio frankistak dirua ematen zigun euskaraz genekienoi, azterketa baten bidez bagenekiela erakutsi ondoren. Dirua, eta oraindik etxean dudan agiri bat ere.
|
|
|
Eta Parisko unibertsitateetako ikerlariak, eta Harvardekoak, eta Oxfordekoak, kezkatuak egongo balira euskaraz ez dakitelako eta euskaraz argitaratu ezin dutelako? Eta Ameriketako Estatu Batuetako presidentea
|
euskaraz
mintzatuko balitz gaizkiaren indarrak mundutik garbitu nahi dituenean. Eta Jagger euskaraz ibiliko balitz oholtzan saltoka?
|
|
|
Nik ez dut zalantzarik, globalizazio mundu honetan, Ameriketako Estatu Batuetako bizimodua gainbehera nahitaez datorkigun honetan, hizkuntzatik hasirik denak berdindu nahi gaituela, ez dut zalantzarik, diot, horren aurrean euskalduna sentitzea, euskalduna izatea eta
|
euskaraz
mintzatzea dela gure nortasunari egiten diogun ordaindu ezineko opari eder bat. Euskara da, horrenbestez, gure nortasunaren ezaugarri funtsezko bat, desberdin egiten gaituena, eta bereizi, denak berdindu, berdinak izan gabe, nahi gaituen mundu honetan.
|
|
|
Kulturaren alde eta gizakien alde. Errespetua zor diogu euskaldunari,
|
euskaraz
mintzatu nahi duenari, esaten ari naizen honen guztiaren jakitun ez bada ere. Errespeturik handienetako bat, pertsona batentzat, bere hizkuntzan egitea da, nahi den txikiena izanik ere bere eskubide oinarrizko bat baitu, berea duen hizkuntzan egitea alegia.
|
|
|
Euskaldunoi ukatu egiten baitzitzaigun, gure baserrietako sasien artean ez bazen, edo baratzean porruak landatzen ari ginen bitartean egiten genituen otorduetan ez bazen, edo arto jorran denak aitzurrekin lerroan genbiltzala ez bazen, edo belarra higitzen udako hilabete beroetan gure orpoetan makurturik ez bazen, debekatu egiten baitzitzaigun, diot, hizkuntza zahar hau erabiltzea. Ezin ginen
|
euskaraz
mintzatu.
|
|
|
maila guztiak erdaraz egin ditut sei urte nituenez geroz, beste aukerarik ez bainuen gainera, erdara eskolan ikasi ondoren. Baina gaur egun ez dut inolako eragozpenik
|
euskaraz
mintzatu, irakurri eta idazteko, erdaraz bezain ongi edo erdaraz bezain gaizki, nahi den bezala. Adiera modua ez da hizkuntza kontua.
|
|
|
Bi seme ditugu, gazteak zu bezala, beti ibili direnak ikasketak euskaraz egiten, familian ere beti
|
euskaraz
mintzatzen gara, saiatzen gara haiekin elkarrizketak izaten, ikastolan ibili dira betitik, baina haien euskara eta haien adiskideena ahula da, maizkara gainetik beheraino erdarak joa. Gure umeek ikastolan ikasi zuten erdara, hori berehalako kontua izan zen, eta ondoren etxetik zeramaten euskara aldatu zuten, nahiz gela bakoitzean etxetik zetorren euskaldun umeen kopurua ez zen hain txikia.
|
|
|
Nik neuk ere holakoak ikusi izan ditut zuzenean: behin istilu baten erdian harrapaturik gelditu nintzen ikasle batzuen aitzinean haiek euskara ez zela ageri unibertsitatean eta protesta adierazten ariki, eta orduan harriturik ikusi nuen protestanteen multzotxo hartan, hitz edo egiten zutenen artean, pare bat bederen bazela
|
euskaraz
mintzatzeko gai ez zena. Kurrinkeka edo arrantzaka, ez nintzen bereizketa egiteko gai izan estualdian, ari ziren erdaraz.
|
|
|
Eta guri ere, zer esango dizut, ez zitzaigun burutik pasatzen euskaraz egitea. Hango funtzionarioak idazmakina (badakizu zer den idazmakina [15] bat?) erabiltzen jakin behar zuen, baina
|
euskaraz
mintzatzen ez: baldin bazekien, ongi, ez zion inori ere kalterik egingo, baina ez bazekien, hor konpon marianton.
|
|
|
Dirua biltzea ikastola honentzat edo beste harentzat. Horrek Iparraldean edo Nafarroan badu funtsa, ez dut dudarik, han euskarak ez baitu behar duen laguntzarik batere, eta euskararen aldekoak erkinka eta eskuzabalki ari baitira agintari politikoen borondatearen gainetik, haien nahikarien aurka
|
euskaraz
mintzatzeko eskubidea funtsatu nahian, beren dirua eta indarra uzten dutela bidean. Prozesioak egin ditugu, bai, oraindik Nafarroan eta Iparraldean.
|
|
|
13 urteko neskatiko batek: " Jende gutxi da
|
euskaraz
mintzatzen dakiena eta dakigunok ez dugu erabiltzen. Ni saiatzen naiz hitz egiten, baina nire adiskideekin nagoelarik, ez dakidala zergatik, beti gaztelaniaz egiten dugu.
|
|
|
Hori, eta ardura berezirik sortzen ez dizuen hitz egiteko modu desberdina? Inork ere bortxatu gabe, sentituko zenuke zuk beharra euskara ikasten hasteko,
|
euskaraz
mintzatzeko gai ez bazina?
|
|
2003
|
|
|
Haurtzaroa lagunekin euskaraz igaro duenak, Euskal Herritik kanpora joaten bada, gehien gehienetan herrimina sentiduko du (gallegoek morriña esaten diotena) eta herrimin honek beste euskaldunen tratua bilatzera eramango du. Herritik urrun egon arren,
|
euskaraz
mintzatzen dala, herrian bezela sentituko da eta eramangarriagoa egingo zaio esandako herrimina. Honegatik euskaldun asko, eleberritxo honen egileari gertatzen zitzaion bezela, Euskal Herritik urrun bizi dirala eztira ibiltzen erdeldunekin nahi ta ez izan ezik.
|
|
|
1976ko udaberri amaieran Leioako Zientzia Fakultateko ikasleen eta irakasleen euskararen ezagutza neurtzeko inkesta interesgarri bat plazaratu zen. Horren arabera ikasleen %4, 88k zekien euskaraz irakurtzen eta idazten eta beste %5, 66k zekien
|
euskaraz
mintzatzen; %13, 72k aitortzen zuen euskara apur bat bazekiela eta %17 ari zen euskara ikasten. Irakasleen artean, %6, 4 baino ez zen euskaraz zekiena eta %5, 5ek erdizka egiten zuen, %9 ikasten ari zen eta %88k ez zekien.
|
|
|
Dena hori hizkuntza baldin bada, ulertu duzu, eraman indar erraldoiengatik agertzera baino zergatik doan desagertzera; jendeak, banaka justuki, agian ez du hizkuntza horren premiarik eta orduan debalde date ez dakit zein konstituzioren bigarren artikuluaren aldaketa eskatzea. Zeronek diozun eran, nehork ez ditu
|
euskaraz
mintzatzetik trabatzen, non ez den beren baitako ezjakintzak. Hizkuntza estatuaren estigmatizatzeko tresna baizik ez baldin bada, egia da, hizkuntzaren gain jartzen diren sufrantzak, ezerera edo deus gutxira heltzen den jendearen sufrantza areagotzen du.
|
|
|
Azkenean Zarauzkoa utzi zuten," el Convento más miserable y famélico de la Provincia", Libro Becerro edo bertako kronikan12 esaten denez. Bere misio eremua Iruñeko elizbarrutiak, Kalagorrikoak, Santanderkoak eta Burgosko artzapezpiku barrutiak osatzen zuten, hau da, euskal probintziak, Errioxa, Burgosko mendiak, Santanderkoak, eta
|
euskaraz
mintzatzen ziren Nafarroako eskualdeak. Misiolariak hautatzeko orduan, aukeran egonda behintzat, garbi esan zen hasieratik euskaraz zekitenak komeni zirela.
|
|
|
Eskoletan dotrina leku  askotan euskaraz irakasten zen arren âedo euskaraz eta  erdarazâ, gainerako ikasgaiak gaztelaniaz izaten ziren, komenientzia eta espiritu praktiko horrek eraginda. Horrela, lehen hezkuntzaren ardura zuten euskal udalek beraiek ezarri zuten eraztunaren zigorra eskola garaian
|
euskaraz
mintzatzen ziren umeentzat, XVIII. mendeko, eta hortik aurrerako, hainbat maisu kontratutan agertzen den klausulak adierazten duen bezala (P. Iztueta, 1996: 231).
|
|
|
• Nafarroa ez da Komunitate elebiduna. Nafar gehienak erdaldun elebakarrak dira eta euskararen ezagutza eskatzeak
|
euskaraz
mintzatzen ez den oro baztertzen du. Horregatik berriz onartu duten Foru Dekretua zorrotz eta eztabaidaezina da erakundeen irudi elebakarrari dagokionez, eta Administrazioarekiko harremanak euskaraz egin ahal izatea oztopoz jositako bide bihurtu da.
|
|
|
Euskara berreskuratzeko aldarrikapenak sistematikoki temati temati..., deialdiak Nafarroako herri txikietako txoko guztietara igortzea, gizarteko sektore guztietako taldeek —kirola, kultura, politika... — komunikabidetan egiten dituzten agerraldi guztietan
|
euskaraz
mintzatzea, eta ahal den neurrian beraien presentziarekin ekintzak bultzatzea, noski, hau Euskal Herri osoan.°
|
|
2004
|
|
|
Baiona eta Hendaia arteko trenbideetan egin zuten mus txapelketa SNCF tren konpainiak euskararen presentzia berma dezan eskatzeko. 63tik hamar inguru Hegoaldekoak ziren eta epaiketan
|
euskaraz
mintzatu ahal izan zuten, epaileak haientzat itzultzailea onartua zuelako. Demoek euskaraz aritzea eskatu zuten, baina epaileak ez zuen baimenik eman.
|
|
|
intimismoa, euskal preso politikoen egoera, telebistaren indar mediatikoa, sexua... Kanta guztietan
|
euskaraz
mintzatzen dira, Iparraldeko beste hainbat banda bezalaxe. Bestalde, Ikus ekoek onartzen dute diskoetxe batekin kontratu bat sinatzea ez dela erraza.
|
|
|
Zuloan egon naizen denboran, isiltasunean egun asko eman ditut, batzutan bakarrik nengoelako, eta bestetan lagunekin ere hitzik egin ezin nuelako. Iparraldean ez baita etxe askotan
|
euskaraz
mintzatzen, eta nirekin egiteko euskaraz egin behar zuten. Entzun dut hamabi aldiz frantsesa ikasteko adina, baina ez dut ikasi.
|
|
|
–Euskarak ez du ezertarako balio gaur egun. Ez al dute benetan eta beren kaburako hori pentsatzen herri honetako lautik hiruk edo hirutik lauk? Joan den hilaren zazpian Donostiako Zuzenbide Fakultatean ospaturiko asanblada batean
|
euskaraz
mintzatu zirenak isekaz eta burlaka hartu zituzten ikaskideek. Txistuka egin zieten eta isilarazi,. Ya empiezan los indios?
|
|
|
Ezin dugu ezarri aita amen bizkar, zeren eta behar bailukete beti hor egon, haurraren gibelean. Aita ama batzuek azkar atxiki dute haurrarekin
|
euskaraz
mintzatzeko. Baina berek aitortzen dute zein neke den.
|
|
|
Behar bezalako baldintza soziolinguistikoetan bizirik
|
euskaraz
mintzatze hutsa euskal kultura sortzea baldin bada, zer gertatuko da berariazko kultur jardunetan. Demagun literaturaren alorra, beste inon baino nabarmenagoa izan liteke-eta hizkuntzaren eragintza.
|
|
|
242 Iñigo Kastresana
|
euskaraz
mintzatzeagatik atxilotu zuten, baina honelako adibideak ezin konta ahala dira: –Berak (ertzainak) esan zidan ulertu behar nuela herri elebidun batean bizi garela eta berak gaztelaniaz hitz egiteko eskubide osoa zeukala.
|
|
|
Sarritan ahazten den baieztapen bat ere egin beharra dago hemen, eta da, Aranaren garaian eta geroztik, abertzaJetasuna izan deJa euskaJtzaJetasunari gehien eragin diona, eta euskara eta euskaJ kuJturaren aJdeko buJtzada horrek ez daukaJa deus fundamentaJismotik, eta aJderantziz bai asko estatu zentra Jismotik jariotzen den asimiJazio fundamentaJistaren kontrako erresistentzia tik. Zorioneko eguna euskarak euskaJ nazionaJismoaren beharrik izango ez duen hura, zorionekoa hizkuntza poJitika instituzionaJa noizbait EuskaJ He rria euskaJduntzeko bidean jarri eta euskaJdun bihurtuko duen hura, zorione koa beharrik sentitu gabe
|
euskaraz
mintzatuko den hura. Baina datuek aspaJ dion besterik erakusten dute, euskarak herriaJdeka izan duen erabiJera orokorrean apaJa izateaz gain, 1989 epeaJdian, Gipuzkoan bakarrik egiten baitu aski nabarmen gorantz,% 23tik %30era, 7 puntuko igoerarekin; Bizkaian ere egoera zerbait hobetzen da hiru puntu irabaziz, hots,% Stik% llra igaroz; Nafarroan% 7an mantentu egiten da osta osta, eta beste bietan, berriz, puntu bat egiten du behera, Araban% 4tik %3ra, eta Ipar EuskaJ He rrian% 7tik% 6ra (271).
|
|
2005
|
|
|
«Haurrak ikas zazue/
|
euskaraz
mintzatzen/ ongi pilotan eta...". Aspaldiko kantak emandako aholku aginduak garbi ageri du euskaldun jatorraren bidea zein den:
|
|
|
Don Manuel Arresek, irakasleak? euskaraz hitz egiten harrapatzenzuen ikasleari eraztuna jartzen zion; eraztun hori ikaslez ikasle pasatzen zen, hutsegiteak egin ahala; gu, orduan, beldur ginen eraztuna poltsikoan zuen ikaskidearenganahurbiltzeko, izan ere, ikaskide hori nahita
|
euskaraz
mintza baitzitekeen gurekin, gurihutsegitea eginarazteko eta zoritxarreko eraztun hori guri emateko; eraztuna zuenariihes egiten genion; gauzak horrela, eraztunak helburu bikoitza betetzen zuen: eraztuna zuenari bakarrik sentiarazten zion, ikaskideak beregana hurbiltzeko beldurbaitziren, eta bestalde, egurra jasotzeko beldurra ere hor zegoen, asteburuan eraztunazuena zigortuta geratzen baitzen....
|
|
|
Zailtasun bereziak zituzten haurrei eta batxilergoa geure aldetik egiten genuenoi gure maistrak eskaintzen zigun denboraren ordainetan, berari euskaraz hitz egiteko eskatzen zigun, eta hau eta beste galdetzen zigun, pixkanaka pixkanaka hiztegitxo bat eta gramatika bat osatuz joateko. Hilabete batzuen buruan, gai zen gurekin
|
euskaraz
mintzatzeko egoerarik ohikoenetan; gurasoekin eta kaleko jendearekin ere halaxe mintzatzen saiatzen zen, eta, hala, euskaraz hasten zituen beti elkarrizketak, nahiz eta segituan erdarara pasatu behar, batik bat baserrietako jendearekin. Hala ere, ez zuen etsi; niri ez etsitzeko eskatzen zidan bezala, berak ere eutsi egiten zion ahaleginari; belarri fina baitzuen, azkar jarri zen ahoskerarik aldrebesenak ere ulertzera, eta, azkenean, jende guztiarekin aise mintzatzeko gauza zen.
|
|
|
• Jokaera burutzeko gogoa(" nahiko nuke
|
euskaraz
mintzatu...").
|
|
2007
|
|
|
Gaur egun,
|
euskaraz
mintzatzen dira Gonzalez eta Alix, eta inkili mankala Trigo. " Gurasoak nituen bertokoak.
|
|
|
2001eko kale neurketaren arabera, Sakanako euskararen kale erabilera %20, 7koa da, hau da, eskualdeko herrietako kaleetan hizketan neurtutako 100 elkarrizketetatik 21 izan ziren euskaraz. Altsasun, 935 hiztun neurtu ziren eta horietatik %7, 5 izan zen
|
euskaraz
mintzatu zena. Aldaketa mantsoa izaten ari den arren, positiboa da, kontuan hartuz gero duela 40 urte euskara ia galduta zegoela, transmisiorik ez zegoela, alegia.
|
|
|
Eta batez ere, eta ez HEArekin lotuta bakarrik, baina bai oso lotuta, hor dago erabilera planak bultzatzearen erronka. Euskaltegietan egiten dugun hori kaleratzea eta kalean egotea lortu behar dugu, horrek gure ikasleei indarra emango baitie
|
euskaraz
mintzatzeko. Horrek normalkuntzan beste pauso bat ekarriko du; gure ikasleek kalean euskaraz hitz egiten duten neurrian, euskalduntzeari, bere osotasunean lagunduko diogulako.
|
|
|
Euskaraz aritzen ote dira? Bada ikasten eta erabiltzen duenik, bere laneko hizkuntza duena, lagunekin eta etxekoekin
|
euskaraz
mintzatzen dena, bada, euskaltegitik landa hitz egin ez eta urte batzuen buruan berriz etortzen dena gogoratzera, ingurune arras erdaldunean bizi delako, euskaldun gutxi dagoelako edota euskaldunak izanik ere identifikatzerik ez dugulako; norberaren izaera dela eta, lotsatia delako, prozesua erdizka uzten duenik ere bada,...
|
|
|
Nahi nuke frantsesez bezain ongi
|
euskaraz
mintzatu
|
|
|
Nahi dut ahal bezainbat
|
euskaraz
mintzatu nire harremanetan, nire lanean
|
|
|
Bistan da hor zerbaitek kale egiten duela. Euskalgintzan behin eta berriz esan da eskolak euskaldundu egin behar duela etab. Bistan dena da euskara hizkuntza irakasteaz gain, jarrerez ere mintzo garela, adin batetik aurrera
|
euskaraz
mintzatzea edo ez erabakitzeko garaian tresna asko baitu banakakoak benetan euskara erabiltzea erabakitzeko. Zentzu honetan aztertu egin dugu, batetik zein den gurasoek ematen ahal duten eredua, zein diren gazteek erabiltzen dituzten kodeak eta kode horien artean zein diren euskaldunak.
|
|
|
Familiatik at, Ipar Euskal Herrian elkarteek dute segurtatu kulturaren jarraipen militantea. tuz euskaldungoaren eskubideak zerrendatu genituen: " Gure gizarteak ingurune euskaldunean bizitzeko eskubidea du, kultur askotako munduan izanikan ere; euskaraz ikasteko eskubidea ikasle guztientzat;
|
euskaraz
mintzatzeko eskubidea, ez bakarrik etxean, bai eta ere lanean eta zerbitzu publikoetan; euskal kultura komunikabide zabaletan sartzeko eskubidea. Berriz ere eskatzen dugu legezko ofizialtasuna euskararentzat eta gure kulturarentzat. hurrengo urtean Deiadar manifestaldi erraldoia antolatu zen, eskolak, elkarteak eta hautetsiak bilduz, hizkuntza eta kultura eskubideak aldarrikatzeko eta negoziaketak aitzinarazteko botere publikoarekin:
|
|
|
Nik, eta nire belaunaldiko euskaldun familietako beste askok ere bai. Bagenekien
|
euskaraz
mintzatzen, nola halako euskaraz bederen. Esan nahi baita nahiko trakets egiten genuela, etxean bakarrik, eta ahalik eta gutxien.
|
|
|
aldarrikatzen zen ozenki eta harro harro). Eta oso adierazgarritzat jo zuen Epaiketakoan akusatuak
|
euskaraz
mintzatzean ikusitakoa: –Epaileek ez zuten zipitzik ere ulertzen, baina bazekiten ongi asko non zegoen gakoa.
|
|
|
Euskal Herriko biztanlea». «euskalduna.1 euskaraz dakiena,
|
euskaraz
mintzatzen dena. 2 (hed.) Euskal Herriko biztanlea».
|
|
|
Berbalagunak martxan daramatzan 7 urteotan ia 400 lagunek hartu dute parte eta une honetan 110 bat pertsona 14 taldetan banatuta
|
euskaraz
mintzatzen dira" hainbat ekitaldi egiten duten bitartean, esate baterako, ibili, zinemara joan edo yoga praktikatu” Rocio Luces, elkarteko koordinatzaileak azaldu duenez. Hain arrakastatsu suertatzen ari den ekimen horrekin aurrera segitzeaz gain, elkarteak beste kultur ekimen ugari ere antolatzen ditu, tartean, ipuin kontalariren saioak, bertsolaritza ikastaroa, txangoak, hitzaldiak eta proiekzioak.
|
|
|
Harantzago doa epaia: " Biztanlego guztia
|
euskaraz
mintzatuko balitz ere, horrek ez lioke Udalari gai hori arautzeko ahalmenik emango".
|
|
|
Arrazakeria!! Ez, zuek ez dakizue zer den zinezko arrazakeria, zuek ez baldin bazarete
|
euskaraz
mintzatzen ez da nehor deusez ohartzen, eta euskaraz ari izanik ere anitzetan nehor ez da deusez ohartzen, aldiz gu... Guk hizkuntzaz gain ez dezakegu gorde ez garela behar bezalako zuriak, gure aurpegi ilunek salatzen gaituzte.
|
|
2008
|
|
|
Xarles Bidegain bat dator horretan: " Euskaldunak ikusten badu, hala izatea normal dela, eta eskubidea duela
|
euskaraz
mintzatzeko, gehiago egingo du". Ofizialtzeak euskara militantismo hutsetik aterako lukeela irizten dio, eta halako urratsak behar direla uste dute.
|
|
|
Gainera, orain, zenbait alkatek herritarren eskaerak euskaraz erantzungo dituztela esan dute. Orain arte, Peillenek esplikatu du udaletako idazkariekin
|
euskaraz
mintzatzea posible zela leku askotan, baina idazkiak eta frantses hutsean egin izan direla herriko etxeetan. Orain baina, alkate batzuek idatziz ere euskaraz erantzuteko konpromisoa hartu dute.
|
|
|
Taldea osatzen zuten, ez euskaldunak zirelako, baina bai euskaldunak zirelako. Neke da esplikatzen… Ez ziren
|
euskaraz
mintzatzen, ez zuten ezer bereziki euskaldun, ez dantza ez beste, ezer ez, baina euskaldunak ziren denak. Hori ziur dakit.
|
|
|
Euskararen historia, estatuen historiaren gainetik edo azpitik edo bazterrean garatu da, estatu nahiaren kontra ere bai askotan. Nafarroako gorteetan ez zen inoiz ofizialki
|
euskaraz
mintzatu; konkistaren aurretik, nik dakidanez, Nafarroako erakundeek ez zuten inoiz euskarazko dokumenturik produzitu. Nafarroan ba ote zen euskaldunik?
|
|
|
Erakunde haren barruan gertatuko zen zenbait urteren buruan beste aldaketa garrantzitsu bat: Julio Urkixo 1950ean hil zelarik, jada ez zen geratzen euskaltzain bat ere
|
euskaraz
mintzatzeko gai ez zenik; eta hola, Krutwigen ekimenez, eta Azkueren babespean, Akademiak arau bat onartu zuen aurrerantzean batzarrak euskaraz egiteko. Ez kasualitatez, garai berber hartan Krutwigek Bilboko Nuevo Ateneo elkartean euskara hutsezko jakintza sail bat sortu nahi izan zuen403 Euskara mundu unibertsitarioarekin uztartu nahiko zuen sentiberatasun berri bat hasten ari zen.
|
|
|
Akademiaren barne gabeziak eta kontraesanak, hala nola ortografia erabaki arte, neutraltasuna mantentzeko asmoz, gaztelaniaz idaztea komunikatu ofizialak, edota bere akademiko batzuen
|
euskaraz
mintzatzeko ezintasuna, ederki ustiatzen zuen. Kirikiñok?, erakundea osotara desprestigiatzeraino.
|
|
|
baieztapena matizatu beharra badago ere, Akademia batean nekez arituko zen Arana Goiri euskaraz. (Arana Goiriren
|
euskaraz
mintzatzeko gaitasunaz gehiago in Kintana, 2007).
|
|
|
Baina bata adinagatik eta bestea bere perfil osoki erudituagatik, ez ziren Akademia dinamizatzen nabarmen du. Izatez,
|
euskaraz
mintzatzeko beren ezintasunak batzarretan gaztelaniaz aritzeko ohitura finkatu zuen. Nolanahi ere, hainbeste euskaltzainek huts egin ostean Akademia ez zegoen kidez sobera.
|
|
|
Hau da, Azkuek Olabide langiletzat eta burutsutzat zuen, baina aldi berean zurrunegia zeritzon. Campion idazle fina zen gaztelaniaz, baina ez zen
|
euskaraz
mintzatzeko ongi moldatzen, eta Akademiako buru izendatuz gero batzarrak gaztelaniaz egin ziren, erakundearen prestigioaren kaltetan (Donostiako Euskalitzjostaldien Batzarrearen pareko zerbait bihurtuz). Urkixorekin antzera gertatzen zen:
|
|
|
Barbara Goenagari egokitu zitzaion Euskal Zinemaren Eguna aurkeztea. Gaztelaniaz eta
|
euskaraz
mintzatuz, aurten aurkeztuko diren film berriez gain sariak ere gogoratu zituen: Nestor Basterretxeak eta Fernando Larrukertek Ibaia saria jasoko dute, eta Marivi Bilbaok Amalur saria.
|
|
|
Ez naiz Junkeraren jarraitzaile amorratua, baina aitortu behar dut gustukoak ditudala haren diskoak eta goraipatzekoa da egiten ari den lana, gure herri tradizio musikala berreskuratzen eta molde berrietara ekartzen eta inguruko beste kultura batzuekin uztartzen. Jakina, ilusio handiagoa egingo lidake
|
euskaraz
mintzatuko balitz, eta hurbilago sentituko nuke niregandik, baina bere kasuan garrantzi handiagoa ematen diot artistari pertsonari baino. «Anbizio ikaragarrizko saltzailea» delako kontu horretaz ez dakit ezer, egia esan, baina ez dut uste gainontzeko musikari eta artistengandik asko bereiziko denik.
|
|
|
Ikusten zuen diglosia egoeran bizi ginela: herri xehea
|
euskaraz
mintzatzen zen, baina ofiziala zen guztia erdaraz egiten zen. Egoera horretan Euskal Herriak gutxi iraungo zuela esaten zuen.
|
|
|
Hizkuntza hau da hiztun eta gizaki egin ninduena: munduko hizkuntzen zozketan hauxe tokatu zitzaidan, eta besterik ez; ez naiz"
|
euskaraz
mintzatzen": mintzatu egiten naiz, eta munduko hizkuntzen zozketak hauxe jarri zidan mihian, eta besterik ez.
|
|
|
Biak ala biak basquecamp izenburupean. Teknologia berriei buruz,
|
euskaraz
mintzatzeko parada izan dira ekitaldiok. Alor honetan ari diren garatzaileak, erabiltzaileak, software egileak, euskaratzaileak batu eta berbaz hasi eta lanean jartzekoa.
|
|
2009
|
|
|
Lagun bat egin nuen, berarekin segitu nuen beti euskaraz, baita Baionako lizeo garaian ere. Berarekin poliki poliki euskaraz komunikatzen trebatzen nintzen, naturalki, lagun hori beti han baitzen,
|
euskaraz
mintzatzeko. Une horietan gogoa etorri zitzaidan euskara sakonago bizitzeko.
|
|
|
Beste era bateko arkeologiak zenbait aurkikuntza interesgarri eman ditu ordea ingurumarian. 1929an(!), Andelosetik gertu gertu, Utergan,
|
euskaraz
mintzatu zen Aingeru Irigarai bertako gizon batekin. Eta zuzenbide erromatarrari esker frogatu du artaxoar batek (Argia, 1992 zenbakia) XIX. mendean ondo sartu artean Andelos inguruko hizkuntza zein izan zen.
|
|
|
I ren gurasoek, nahiz eta
|
euskaraz
mintzatzen ez jakin, argi eta garbi zuten, haurrek euskaraz ikasiko zutela. Familia nafarra zen eta, zoritzarrez, euskararen transmisioaren etena, Euskal Herriko hainbeste tokitan gertatu ohi den bezala, I ren aitatxiarengan gorpuztu zen.
|
|
|
1953 54ean hasi zen Txillardegi
|
euskaraz
mintzatzen, bere gutun batean dioenez; gogoangarria zaio Salbatore Mitxelenarekin Atotxan izandako elkarrizketa," orduan hasten bainintzen ni euskeraz mintzatzeko gauza izaten". 25 urte zituen mutilak orduan; seguruenik irakurriak zituen haren Arantzazu euskal poema (1949) eta Ama semeak Arantzazuko kondairan (1951) liburuak.
|
|
|
Egoera frustragarria euskaldunentzat. Aterabide bakarra da euskal guneak sortzea, non ere normal eta atsegingarri baita
|
euskaraz
mintzatzea: eskola inguruko ekintzak, kulturaldiak, Baionan kantuz, Angelun mutxikoak, mintzaldiak...
|
|
|
" Eskolaz kanpoko jardueretan (solfeo, antzerkia...) etengabeko harremana nuen euskararekin, eta horrek indartu egiten zuen nire motibazioa. Nire lagun batzuk baserrian bizi ziren, eta
|
euskaraz
mintzatzen nintzen haiekin". " Gero eta kontaktu gehiago izan nuen euskararekin, eta ilusioa egiten zidan amari esaldi solte batzuk erakustea.
|
|
|
" A" ereduan ikasi duten ikasleen arabera, ez dute euskararen presentziarik hauteman eremu publikoetan; horrez gain,
|
euskaraz
mintzatzeko oso aukera gutxi izan dituztela ere aipatzen dute (etxean, lagunartean...). Halaber, eskolan eta komunikabideetan gaztelania erabat nagusi izan dela adierazten dute.
|
|
|
" D" ereduko ikasleek motibazio desberdinak adierazten dituzte
|
euskaraz
mintzatzen dena guraso bakarra denean edo biak mintzatzen direnean. Guztiak bat datoz euskara ikasteak hizkuntza indartzen duela esatean, baina diskurtso desberdinak dituzte euskara ikasteko beharrari eta euskara gizarte eremuetan zabaltzeko konpromisoari dagokionez.
|
|
|
" B" ereduan,
|
euskaraz
mintzatzen den guraso bakarra duten ikasleek nortasun elementuak aipatzen dituzte euskara ikasteko motibazio gisa. Hizkuntza kontzientzia aipatzen dute:
|
|
|
Galtzeko arriskutik ateratzeko erantzukizunetaz ere aritu dira. Hauen ustez, euskara Euskal Herriko hizkuntza denez, bertako izateko jakin egin behar da
|
euskaraz
mintzatzen, nahiz eta, inguruak baldintzatuta, sarritan gaztelerara jotzen duten.
|
|
|
" D" ereduko ikasleek motibazio desberdinak adierazten dituzte
|
euskaraz
mintzatzen dena guraso bakarra denean edo biak mintzatzen direnean. Guztiak bat datoz euskara ikasteak hizkuntza indartzen duela esatean, baina diskurtso desberdinak dituzte euskara ikasteko beharrari eta euskara gizarte eremuetan zabaltzeko konpromisoari dagokionez.
|
|
|
Era berean, orain dela hogeita hamar urte, euskaldunak ez zuen pornoa auzo euskaldunetan erosten. Halaber, Frakdun Kobratzailearen enpresak debekatu egiten dio Frakdun Kobratzaileari zordunari
|
euskaraz
mintzatzea, zorduna ere euskalduna izan arren, euskara erabiltzeak exijentzia inpertsonalen kontrakoa den senide giro konfiantzazkoa sortzen omen baitu.
|
|
|
Topaketa emankorra izan zela ikusirik, jardunaldi gehiago antolatu zituzten hurrengo urteetan. II. Jardunaldietan (Urduña, 1987) gaur egun
|
euskaraz
mintzatzen ez den lekuetako onomastika izan zuten aztergai. III. Jardunaldietan (Lizarra, 1990) hurrengo urteotako lanaren irizpide nagusietakoa finkatu zuten, lehentasuna ikerketa gaiei beharrean material bilketa sistematikoari ematea erabaki baitzuten.
|
|
|
Ba al zekien Sabiono Aranak
|
euskaraz
mintzatzen?
|
|
|
Eta aurten, lehen aldiz, Zugarramurdiko Graxiana aterpea aukeratu dute horretarako. Gaztelaniaz hobeki moldatzen badira ere, abuztuko bi astez Zugarramurdin egon diren 19 guraso eta 20 seme alaben erronka
|
euskaraz
mintzatzea izan da.Honezkero, etxean egonen dira Zugarramurdin aurten estreinakoz egin diren familia barnetegietan parte hartu duten guraso eta seme alabak. Eta beharbada euren artean euskaraz solasean.
|
|
|
Zugarramurdiko Marixan ostatuko Margari Etxenikek ere herrian integratu direla adierazi digu: «helduak egunero ostatura etorri dira eta euren artean
|
euskaraz
mintzatu dira, ongi gainera». Leku egokia«Herri euskalduna eta inguru aproposa» zelako aukeratu zuen AEK k Zugarramurdi.
|
|
|
Euskal biztanle berriak dira denak, AEK asko txupatuak. Eta hainbat arrazoirengatik beren urrutiko herrialdeak utzi, eta hemen daude gaur
|
euskaraz
mintzatzen, Aljeriatik, Marokotik, Errumaniatik eta Ekuadortik etorrita. Eta janariaren buelta aitzakia da, baina esanguratsua, beren usadioez jarduteko, eta bizitzak beraiekin izan dituen kapritxoez, osagai exotikoen gainean.
|
|
|
Hemen, euskararen aldeko legerik ez izanki, anitzek barneratu dute euskara etxeko hizkuntza bat bezala. Baina Euskal Herrian
|
euskaraz
mintzatzea eskubidea dela iruditzen zait eni.
|