|
2000
|
|
|
" Ikasle gero eta haboroago lanaren xerka ari badira ere, gehienak euskal kulturan integratzeko ikasten dute. Maleruski, Zuberoan gero eta toki guttiago dago
|
euskara
mintzatzeko. Instituzioak ez dira egoeraz arrankuratzen alta.
|
|
|
Telebistaren bidez normalizatu da euskara. Gaur egun zer
|
euskara
mintzatzen da. Telebistak mintzatzen duena.
|
|
|
Azken urteotan ordea, euskararen eredu normatiboa3 gero eta sendoago eta zehatzago zedarritu dugularik, aspaldiko kezkei erantzuten hasteko sasoia iritsi zaigu. Zeinda
|
euskara
mintzatuaren eredu normatiboa. Normatiboaz landa beste eredu, onargarririk?
|
|
2001
|
|
|
Iragan mendeko Mundu Gerra bien aitzinetik ere harreman estuak zituzten hiri honek eta euskaldunek. Erromanizazio garaian Bordelen
|
euskara
mintzatzen zen ustea aski sendoa da. Erdi Aroan, merkatal harremanen ondorioz, euskara komunzki entzuten zen Bordelen.
|
|
2002
|
|
|
Euskaldunak eskualdeka dakarz beste toki baten, baiña kuadru hau, berba zelan egiten dauanari adi dagoana da. Hau da,
|
euskara
mintzatuari dagokiona.
|
|
2003
|
|
|
Eskolan ez ezik, sukaldeetan sudurrak sartzera bultzatu zituzten haurrak Burundan eta leihotik zelatan ibiltzen ziren elkarri eraztuna egotzi nahian. Beste maisu batzuek gurasoekin lan egin ohi zuten, etxean
|
euskara
mintzatzea zein kaltegarri zitzaien eskolan, aditzera emanez. Neuk ezagutu ditudan ekintzak dira eta bete betean nozitu ditut horren ondoreak.
|
|
2004
|
|
|
Egia da bakoitzak bere legeak dauzkala, baina uste dut bata landuz bestea ere hobe litekeela?. Hedabideetako
|
euskara
mintzatua,. Euskara mintzatuaren erronkak?, 1998, EHU, 11.
|
|
2007
|
|
|
Nafarroa Garaiko datuei helduko diet berriz ere. Adinen araberako sailkapenean haurren
|
euskara
mintzatzeko joera motelduz doala ematen du, gazteen joera aldiz goranzkoa da, baina tarte honetan esaten ahal dugu %8, 5 izan baldin bada haurren artean heldu zaigun datua, %6, 9ra jaisten dela gazteen kasuan. Dena dela aipatu beharra dugu datuak nahiko eskasak direla oraindik orain eta urrun gaudela Gipuzkoako %49, 6az.
|
|
|
Egitura erlatibo jokatuaren ordez, badago beste baliabide bat ere erabili erabilia
|
euskara
mintzatuan: eta juntagailua.
|
|
|
Erabakitzen badugu hizkuntza dela nazio baten ezaugarria, gaur egun Iruñetik beherako Nafarroa ez da Euskal Herria. Erabakitzen badugu
|
euskara
mintzatu deneko eremua dela Euskal Herria, Tafallatik beherakoa ez da Euskal Herria eta Errioxa, Bureba, Aragoiren iparraldea, Biarno eta Gaskoniaren zati bat, aldiz, bai. Gainera, inork uste du benetan gaur egun Zarrakaztelu (non, diotenez, euskara mintzatu baitzen XIII. mendea arte) Tutera (mundua denez geroztik, erdal herria izan dena) baino euskaldunagoa dela?
|
|
|
Erabakitzen badugu euskara mintzatu deneko eremua dela Euskal Herria, Tafallatik beherakoa ez da Euskal Herria eta Errioxa, Bureba, Aragoiren iparraldea, Biarno eta Gaskoniaren zati bat, aldiz, bai. Gainera, inork uste du benetan gaur egun Zarrakaztelu (non, diotenez,
|
euskara
mintzatu baitzen XIII. mendea arte) Tutera (mundua denez geroztik, erdal herria izan dena) baino euskaldunagoa dela. Tuteran (Fontellasen hobeki esanda) badute ikastola, Zarrakaztelun ez.
|
|
2008
|
|
|
Bertan hainbat hizkuntza hitz egiten dira. Areago, Nafarroako zati batzuetan ez da inoiz
|
euskara
mintzatu ez Bizkaian ez Araban ere. Horri Euskal Herria deitzea ondo iruditzen zait, baina konturatu behar dugu zertaz ari garen.
|
|
|
Euskal Herriko eskualdetako
|
euskara
mintzatuaren berezitasunak jasotzeko.
|
|
|
1 Krakowian gordetzen den Humboldten ondarean bada dokumentu interesgarri bat, Arabako zer herritan
|
euskara
mintzatzen den esaten diguna.1
|
|
|
Bestiek, orrkompon euk eindon euk eukin?. Oraingo honetan gaizki ulertua honegatik gertatzen da, kontsonante aurreko jarreran nik neuk en lehen [k] hori
|
euskara
mintzatuan eskuarki ahoskatzen ez delako, [ninewk] esanik.
|
|
|
Hala erakusten du biztanle horiek, elkarrengandik bereizten zituzten antolaketa juridiko politikoen gainetik (edo azpitik), euskara, euskaldunzein Euskal Herri izen komunak atxikitzeak (bariazio dialektalekin), baita erdara, erdalduneta Erdal Herri kontzeptu antonimoak ere. Euskal Herri ideia horrek, jakina,
|
euskara
mintzatzen zen lurralde eremuari egiten zion soilik erreferentzia, probintzien, printzerrien edo erreinuen mugekin loturarik gabe. Atzerritarrek ere antzeman zuten muga politikoez gaindiko kidetasun hau, XII. mendeko Liber Sancti Iacobi gidan, adibidez, ikus daitekeen bezala83 Gerora, XVI. mendetik, Euskal Herri izenpean idatzita euskaraz edo Kantabria moduko izen eta ideologia erudituen pean erdaraz, muga politikoen gainetik doan kidetasun horren aipamen zehatzagoak aurki daitezke, Garibai, Axular, Oihenart, Larramendi eta beste hainbaten eskutik.
|
|
|
«Euskaldun endekatuen» aldean, Azkuek, Euskalzale aldizkariaren bidez, euskaldun ereduzkoaren alternatiba planteatu nahi zuen. Hola, euskal hiztunak,
|
euskara
mintzatzera eta beren hizkuntza lantzera animatzen zituen, horrek egiten zituela euskaldun adieraziz. Baina hau ez zien soilik euskal hiztunei esaten, «barne kontsumorako», animo altxagarri gisa, beren hizkuntzarekiko motibatzeko, baizik baita euskara ez zekitenei ere.
|
|
2009
|
|
|
Etxean komunikatzeko erabiltzen den hizkuntzari eta ikasleen inguruko hizkuntzei erreparatuz gero, hainbat egoera aurkitu ditugu" D" ereduan ikasitako ikasleen artean: a) etxean nahiz gizarte eremuan euskara komunikatzeko tresna nagusi gisa erabiltzen dutenak; b) elebidunak etxean eta euskararik gabekoak gizarte inguruan; d) elebidunak etxean eta
|
euskara
mintzatzen eta entzuten dutenak gizarte inguruan; e) etxean nagusiki euskara hitz egiten dutenak eta euskararik gabekoak gizarte inguruan; f) euskararik mintzatzen ez dutenak etxean baina bai gizarte inguruan; g) etxean nahiz gizarte inguruan euskararik hitz egiten ez dutenak.
|
|
|
lehena euskaraz, bestea hemengo jendeek balia dezaketen tresna bat. Baigorrin eta Garazin
|
euskara
mintzatzen da bainan segur da gure mintzairaren atxikitzeko mail guzietan erabili behar dela eta horietan irratian. Hortako beraz emankizun gehienak euskaraz izanen direla erabaki dugu.
|
|
2010
|
|
|
Euskal kulturaren bidez euskalduntzeaHerri batean pastoral bat antolatzen delarik, orok parte hartu nahi dute. Ohartu dira
|
euskara
mintzatu gabe bertso bat ikasten ahal zutela eta oholtza gainean emaiten ahal zutela. Utzi ditugu horren egiten zeren gure kultura ez badugu zabaltzen hiltzera joanen baita.
|
|
|
Zentro berriak ekoizpen kultural osoa barneratuko duela azpimarratu du Goenagak, euskarazkoa, gaztelaniazkoa, baita hizkuntzarik ez duena ere. Erakunde honek
|
euskara
mintzatzen duten lurralde guztiekin harremanetan dagoela azaldu du zuzendari berriak. Hori dela eta, Iparraldekoekin ere harremanetan jarri dira eta Nafarroako Foru Erkidegoarekin hitzarmenak lortu nahi dituzte, azken hau lortzea zailagoa bada ere.
|
|
|
Xabier Aizpurua zuen izena eta laster konturatu nintzen ez zela hain erradikala; hala ere, urte batzuk geroago EAJko gobernu batean goi mailako kargu bat izatera iritsi zela jakitean apur bat harritu nintzen. Nik erabiltzen dudan
|
euskara
mintzatuak asko zor dio Xabier Aizpuruaren familiarenari. Bera izan zen nire zizeronea euskal munduan, ez kultura arloan bakarrik.
|
|
2011
|
|
|
Adolfo Arejitak azaldu bezala, EHHA honetako inkestak egin ondoren,
|
euskara
mintzatuak aldakuntza handiak ezagutu ditu,. Nekazaritza eta abelazkuntzari loturiko gizartea tipitzen eta zahartzen joan da, eta hiritarra handitzen.
|
|
|
Hizkuntza erabiltzen dute (dakitenek) trebeki eta modu dotore batean. Guk ez dugu hain dotore erabiltzen, eta gainera, hegoaldean, nahasketa handi bat dago gure baitan euskararekin, ze, jendeak
|
euskara
mintzatzen zuen, nik nire herrian ezagutu dudan bezalakoa, oso Oiartzungoa bertakoa, beno, ez nuke esango dialekto ttipi bat baina horrelako zerbait, eta gero euskara batuarekin egin dugu nahasketa bat eta orduan, euskara txar asko entzuten da, eta Iparraldean berriz euskararen dotorezia ere badago, eta uste dut hori jaso dutela tradiziotik. Beno, tradiziotik, eta gero baita ere bertan egon den literatura tradiziotik.
|
|
2012
|
|
|
128 Guk Euskaltzaindiari (1987), Osari (1990) eta Garziari (1997) jarraituz, aditzaren ezkerralde hurbila joko dugu fokuaren posizio naturaltzat, nahiz eta jakin, zenbaitetan, eta bereziki
|
euskara
mintzatuan entonazioak aipatu ordena hau hauts dezakeela, galdegaia aditzaren eskuinean kokatuz. Galdegaiaren izaera ere kontuan hartu behar dela esaten du Euskaltzaindiak, adibidez, esaldi menperatu luze eta korapilatsu batek osatzen duenean, aditzaren eskuinaldean emateko joera dugu?.
|
|
2013
|
|
|
Eta Gipuzkoan eta Bizkaian barduliarrak eta beste tribu batzuk bizi ziren, baina euskaraz hitz egiten zuten. X.Z. Ez dago inongo frogarik Tuteran inoiz
|
euskara
mintzatu denik. Bidenabar esan ahal dut Tuterako toponimia gehiena ez dela arabierazkoa; gehien gehiena erromantzea eta zeltikoaren antzeko zerbait.
|
|
|
Euskara idatziak
|
euskara
mintzatuari aurrea hartzen!
|
|
|
Eskolan gutxi edo aski ikasia eta irakatsia den hizkuntza bat, etxean, karrikan, dendetan, eguneroko harremanetan mintzatua den hizkuntza bat baino gehiago. Hori gero eta nabarmenago egia bihurtuko balitz, ondorioztatu beharra genuke euskara idatziaren beti eta gehiago plazaratzeak ez duela jendartean halako eragin psikologiko onuragarririk sortu eta hazi, uste izan zitekeen bezala... eta beharbada, aitzitik ere,
|
euskara
mintzatuaren atzera egitea areagotu egin duela. Ondorioztatze hori ateratzea larria litzateke, baina salbagarri ere izan daiteke euskararen sustatzaile eta garatzaile garenon artean kontzientzia hartze baten sorburua izango balitz, hau da, mintzaira bizidun bat, lehenik eta behin, mintzatzeko egina dela!
|
|
2014
|
|
|
ordea, bere literatur euskara pertsonalean, Arestik ez zuen jaso tzen, soilki, hizkuntza idatziaren eragina, horrez gainera
|
euskara
mintzatuaren elementu asko ere biltzen zituen, inoiz erregistro ezberdin horiek beti hain zehazki banatu ez arren. Alde horreta tik, Bilboko poetak arreta bereziaz begiratzen zion bertsolarien, herriko jende xumearen eta behe mailakoaren mintzamoldeari, eta aldizka, sats arteko perlak ere aurkitzen zekien.
|
|
|
Erdialdeko
|
euskara
mintzatzen duten hiztunen artean egin dudan datu bilketabatek orokorpen hau baieztatzen du:
|
|
|
Mertxe euskalzalea da, eta jaiak eta musika oso gogoko ditu. Gustavo eta Xabiri ibilaldi luzeak egitea gustatzen zaie; eta Loli, beste Mertxe eta Iosuk asko disfrutatzen dute ibilaldiak egiten,
|
euskara
mintzatzen, pertsonak laguntzen, jaietan parte hartzen... azaldu dute antolakuntzakoek eta gaineratu dute Uxue Garaguneko langilea da, eta gustura ari da sei pertsona hauek laguntzen inklusioa, aniztasuna, auzolana eta herri partaidetza aktiboa egunerokotasunean aldarrikatuz.
|
|
|
... hau proposatu zidan behin: euskaltzale multzo bat bildu, frak eta sonbreroarekin jantzi eta, besterik gabe, Bizkaiko herrietatik barrena igandeetan
|
euskara
mintzatuz ibiltzea (Agirre 1996, 47).
|
|
|
Beraz euskalkia zuen zafratzen. Eta
|
euskara
mintzatua, haur hori eskolatik kanpo mintzo zelako froga. Robespierrek ere, ez zituen maite tokian tokiko desberdintasunak, Frantzia garbi, berdin eta purra nahi zuen.
|
|
|
Rodriguez, Jose C. Paz, La Plata (2), Los Toldos, Mar del Plata, Mendoza, Parana, Pergamino, Rosario, Saladillo, San Juan, San Nicolas, Tandil, Viedma eta Carmen de Patagones... Ongi ospatu zuhaurek ere, irakurle, Euskararen Eguna, aste huntan eta baita urte osoan ere, besteak beste
|
euskara
mintzatuz eta HERRIA eta euskal prentsa irakurtuz.
|
|
2015
|
|
|
Tranpa eta amarruaren ikuspegia konpartitzen ez dudan arren, euskararen normalizazioa banakakoen borondatean larregi sostengatzea ere arriskutsu ikusten dut. Jakin badakigu, solaskide guztiak euskal hiztunak diren espazioetan ere, sarri ez dela
|
euskara
mintzatzen; gune erdaldunetako hiztun berriek osatutako espazioetan, adibidez, hainbat aldagai tarteko. Hori dela eta, sinesten dut euskararen presentzia ez litzatekeela banakako hiztunen hautu linguistikoetara mugatu behar.
|
|
|
Hizkuntza nazionalismo baten aukera izan liteke gehienez, baina ez bestela, ezen ilun geratzen da, azalbide horri jarraikiz, zer jazoko litzatekeen gainerako Euskal Herrian. Azalbide horren arabera, euskararentzako lehentasuna eskatzen den bezala, gaztelania eta frantsesarentzat ere eska liteke,
|
euskara
mintzatzen ez den lurraldeetan. Hori dela eta, uste dut euskararen aldeko mugimenduen iritzia oso kontuan hartzekoa dela, baina euskal nazionalismoak gogarte berezkoa behar duela, Euskal Herriko arazo eta interes desberdinak barnebilduko dituena.
|
|
|
Euskararen eta euskal nazionalismoaren arteko desidentifikaziora jotzearen ondorioa euskarak jaso lezakeen abegitasun zabala izan liteke, esan denez, baina horren bigarren ondorioa ez da, aldiz, euskararen etorkizunaren bermea. Helburu horren bila Euskararen Aldeko Taldeak arituko dira, zalantzarik gabe, baina
|
euskara
mintzatua den lurralderako nahikoa izan daitekeena asmo hutsal gerta daiteke erdal lurraldean. Banaketa erabakigarria deritzot horri.
|
|
|
Banaketa erabakigarria deritzot horri. Txemi Apaolazak Agurainen eginiko ikerketa bati jarraituz,
|
euskara
mintzatzen ez den lurraldeetan euskaltzaletasuna nazionalismoari loturik doa, baina lehenengoa bigarrenaren emaitza izaki. Hau da, euskal nazionalismoa bereganatzean euskara ikasteko beharra sentitu izaten da, eta ez alderantziz.
|
|
|
b. Literatura tradizioa oso bigarren mailan utzi zen, eta leku zabalegia egin zitzaion
|
euskara
mintzatuari. Behin eta berriro esan da eredutzat hartzen den hizkerak bizia eta hiztunengandik gertukoa izan behar duela, baina ondo bereizi behar dira, hala ere, ahozko hizkera eta idatzia, lagunartekoa eta jasoa.
|
|
|
1991koak erakusten zuen
|
euskara
mintzatzen zutenetan, kasik denak elebidunak zirela: euskara frantsesa edo euskara espainola.
|
|
|
lehena euskaraz, bestea hemengo jendeek balia dezaketen tresna bat. Baigorrin eta Garazin
|
euskara
mintzatzen da bainan segur da gure mintzairaren atxikitzeko mail guzietan erabili behar dela eta horietan irratian. Hortako beraz emankizun gehienak euskaraz izanen direla erabaki dugu.
|
|
|
Den bezalakoa onartu behar da. Zinez, mairuek manatzen zuten Kaparrotson duela lau egun arte, nahiz eta
|
euskara
mintzatzen zen Garesen beste lau egun arte ere.
|
|
|
Goizalde Galartza irakasleak azaltzen dauku euskara praktikatzeko besta eta ekintzak ere egiten dituztela, eta interesa eta emaitzak arras onak direla. Klaseen lagungarri egin duten azken ekintzetarik, Korrika izan da, martxoaren 12an, baina jolasak eta
|
euskara
mintzatzeko ateraldiak ardura egiten omen dituzte.
|
|
|
Gaur haurtzaindegiak eta jostalekua osoki elebidunak dira. Hazparnen
|
euskara
mintzatzen dutenak %24 dira eta %16 hainbat entzuten dutenak mintzatu gabe. Xan Antton-ek dionaz," euskara oraino entzuten da Hazparnen, orotan irakur ditaike ere herri huntan, bainan gelditzen daukun lan handiena da euskarari itxura aldatzea eta hizkuntza bizidun batena lortzea; karrikan mintzatzen den hizkuntza izan dadin bertze hinkuntzen heinekoa eta ez bakarrik etxetan baliatzen den hizkuntza hura".
|
|
|
Janari eta edari tokian berean hartzeko parada izanen da, eta ondotik jokoa 8ak eta 1/ 2tan hasiko da. Horra euskara ikasten dutenen laguntzeko parada, euskara ikasle eta
|
euskara
mintzatzen dutenen artean antolatua den ekintza huntan parte hartuz. Ongi etorri deneri!
|
|
|
Hilabete guziz, euskarazko liburu bat nautatu (normalean katalanera, espainolera edo beste nizkuntza batera ere itzulia izan dena) eta, bakotxak nani duen nizkuntzan etxean irakurtu ondoren, Irakurle Klubera bildu eta liburuari buruz eztabadatuko dute, bakotxak bere ikusmoldea eta iritziak emanik. Bilduko diren guziek
|
euskara
mintzatuko ez dutelarik, bilkurak, seguruenik espainolez edo katalanez izanen dira. Deialdia, irakurtzea gustukoa duten guzier da irekia.
|
|
2016
|
|
|
Eta kito. Estatu hori inoiz desegingo balitz, edo
|
euskara
mintzatzen den lurraldea estatu horretatik askatuko balitz, espainiarra izateari utziko lioke euskarak. Automatikoki.
|
|
|
Aita eta osabaren argitaldariaren eskutik eta Beasaingo Ezkiagaren moldeetan egina, gerrateak hasmenta ukan baino hogei egun lehentxeago atera zen karrikara. Liburua bere giroan ezarri behar da, Aitzolek, Altubek eta bestek
|
euskara
mintzatua eta euskara idatziaren artean orduan atzematen zen nasa sakonari buruz ondutakoen parean. Ibar betiere benetako euskal senaren eta ildo herrikoiaren aldeko sutsua izan zen, hainbat idazlek zerabilen euskara zaildu eta ulergaitzari aiher:
|
|
|
Keinu denda erosteko ideia dute, Larrun bastimendua erran bezala egina izanen da. Herriko Etxeko bulegoan, gero eta gehiago lan badute, oeraz enpleatu bat hartuko dute
|
euskara
mintzatzen duena, hortako izena behar duzue eman Herriko Etxean eta argitasun guziak ukanen dituzue bertan.
|
|
2017
|
|
|
Barneratua dugu BAMen gutxi garela eta gutxiengoan garela. Proportzioz, %92 ez dira euskaldunak, baina, kopuruz, bagara 15.000 baino gehiago
|
euskara
mintzatzeko edo ulertzeko gai garenak. Beraz, euskara erabil dezagun, plazerez, harrotasunez, naturalki, formalki zein informalki; hori da pixka bat leloaren gibelean dena.
|
|
|
Baina euskara eta
|
euskara
mintzatzeko eta idazteko moldeak eta diferentziak utzirik zeren haiek azala eta lorea bezala baitira, har ezazu liburutto honen fruitua, barreneko mamia; hau dasta ezazu, hau eskuzta ezazu, irakurtzen duzula ez lehiaz, ez gaingiroki eta ez arbuiatzeko kontuan ere, baina intentzio on batekin, zeurea, zeuk egina bazenu bezala.
|
|
|
Ez da titulurik behar, baina bai euskal kultura bizi eta maitatzea. Galdegiten dute
|
euskara
mintzatzea eta gaztelaniaz ere moldatzea, eta euskal musika, kantua, dantza, sukaldaritza, kirola eta kultur molde tradizionalak ezagutzea, ez nahitaez izugarri sakon, baina batere ezagutzen ez dituzteneri aurkezteko gisan. Bidaia Argentinara norberak ordaindu behar du, eta euskal etxearen gain dira hango ostatua eta janaria.
|
|
|
Euskararen Eguna Ekainaren 2an, ortziralez, herriko hiru ikastegietako CE1 eta CE2 mailetako 90 haurrek ospatu dute Euskararen Eguna. Ikastola, Jean Verdun eta Santa Terexa ikastegietako bihizkuntzale ikasleak elgarretaratu dira Harana plazan,
|
euskara
mintzatuz kulturaldi eta jostagai batzuren inguruan. 10 ikasletako 9 talde baziren, bakotxa Hazparneko auzo baten izenarekin, 9 tailer baziren eta 25 minutaz bakotxean 9 taldeek parte hartu dute goiz osoan burraso euskaldun batzuen laguntzarekin.
|
|
2018
|
|
|
Euskal Elkargoaren kondu hasia da lanean, gaskoi teknikari gisa, Bidaxuneko herri elkargo ohiko bulegoetan. Hots, xarnegu lurraldean, zeren
|
euskara
mintzatzeaz gain, gaskoiera ere ederki ematen du Peiok. Eta lan berri hori hartzean, gurekilako web kolaborazioa utzi behar izan du, nahiz beti gelditzen zaikun Bardozeko berriketari xintxo.
|
|
|
Futbola:
|
euskara
mintzatzea debekatua zelaian?
|
|
|
Ez dugu gure artxiboa exhaustiboki arakatu, baina itxura guztien arabera oso harrigarria litzateke Julio Urkixok euskaraz idatzitako gutunik aurkitzea. Izan ere, Jose Antonio Arana Martixaren hitzak erabiliz, «Urkixo bera euskaldun berria zen, eta Azkuek ondo esaten zuenez, nahiz eta ondo idazteko gai izan ez,
|
euskara
mintzatua eta idatzia ulertzen zuen eta aztertu eta ikertu ere» (Bidegileak 5, 7 or.). Campion eta Olabide ere euskaldun berriak ziren eta antzeko egoeran zeuden euskara mintzatuari dagokionez, baina bien kasuan badira gure artxiboan haiek idatzitako euskarazko gutun labur batzuk; Urkixoren kasuan ez, ordea. Honek hausnarketa orokor bat eginarazi liguke euskal intelektualek euskararen erabilera praktikoaz izan duten jarrerari buruz.
|
|
|
Ez dugu gure artxiboa exhaustiboki arakatu, baina itxura guztien arabera oso harrigarria litzateke Julio Urkixok euskaraz idatzitako gutunik aurkitzea. Izan ere, Jose Antonio Arana Martixaren hitzak erabiliz, «Urkixo bera euskaldun berria zen, eta Azkuek ondo esaten zuenez, nahiz eta ondo idazteko gai izan ez, euskara mintzatua eta idatzia ulertzen zuen eta aztertu eta ikertu ere» (Bidegileak 5, 7 or.). Campion eta Olabide ere euskaldun berriak ziren eta antzeko egoeran zeuden
|
euskara
mintzatuari dagokionez, baina bien kasuan badira gure artxiboan haiek idatzitako euskarazko gutun labur batzuk; Urkixoren kasuan ez, ordea. Honek hausnarketa orokor bat eginarazi liguke euskal intelektualek euskararen erabilera praktikoaz izan duten jarrerari buruz.
|
|
|
Alegia, jendeak ‘bere hizkuntza nazionala’ ikasi eta bereganatu nahi izan zuen. Hori batetik, eta bestetik, bere etxeko
|
euskara
mintzatua zekienak, horri motz iritzita, guztiona eta hizkuntza osoa izango zen estandarra ikastera jo zuen. Hori da euskara batua, ez gramatika, baizik eta dinamika.
|
|
|
Euskal idazleak, lehenengoetatik hasita, jakitun izan dira
|
euskara
mintzatzeko molde asko izateak zailtzen ziela guztiengana iristea. Euskaltzaindiak ere euskararen batasunerako lehen txostena egin zuen 1920an.
|
|
|
Horrela, ‘euskaldun’ terminoa bera ere ñabardurez josia agertzen da. ETB1eko ikusle potentzialez ari garelarik, sarritan ‘euskaldunak’ jotzen dira xede taldetzat, alegia, euskaraz hitz egiteko gai direla diotenak; kontuan hartu gabe kasu horretan xede taldea
|
euskara
mintzatua ulertzeko gai direnak izan liratekeela (eta talde bien arteko aldea milioi erdi inguru pertsonakoa da). Modu berean, sarritan erabilera aurrez aurreko ahozko erabilerarekin parekatzen da ondorioak ateratzeko (esaterako, Hizkuntza Erabileraren Kale Neurketaren emaitzak argitaratzen direnean), neurri batean ahaztuz eskolan, unibertsitatean, administrazioan edota komunikabideetan, kasu, euskara inoiz baino gehiago erabiltzen dela orain; batzuetan ahoz, beste batzuetan idatziz.
|
|
|
Jakina, eskutitz horietan han hemenka barreiatuta agertzen zaizkigu printzeak segituriko ikerketa metodoaren printzak. Hor azalduko dio Brunori bere objektiboa dela
|
euskara
mintzatu guztien" akta" jasotzea, notarioa izatea alegia, ez jujea:
|
|
|
Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa erakunde bakarrean elkartu beharrean, populazioz bi aldiz handiagoa den Biarno erdaldunarekin bateratu zituzten, euskaldunak gutxiengoa izatea eraginez. Nafarroa Garaia ez zuten batu espainiar probintzia batekin; aitzitik, linguizidio bortitza jasana zuen ordurako, eta hango eskualde jendetsuenetan ez zen gehiago
|
euskara
mintzatzen. Gipuzkoa, Araba eta Bizkaiarekin batu balute, Nafarroa Garaiko euskaldunak ez ziren gutxiengoa izanen.353
|
|
2019
|
|
|
X. liburukia inprimategitik atera berria eskuetan zuela,?
|
euskara
mintzatuaren eta aldi batekoaren memoria historikoa, osatzera datorrela azaldu zuen Adolfo Arejitak, eta, amaiera gisa, ezinbesteko jo zuen Biltzarrean aditu gehienek aldez edo moldez nabarmendutakoa:
|
|
|
Irudian ikus daitekeen moduan, testigantzetatik bi multzok, Valpuestakoek eta nafar erromantzekoek, Behe Erdi Aroan
|
euskara
mintzatzen zen alderdiaren barruan izateko aukera handia dute. Bertze lekukotasunak ere ez daude euskal eremutik arrunt urruti:
|
|
2021
|
|
|
Bide hortarik segitzen genuen, eskolako hizkuntzak gaina hartuz etxekoari, anitz familietan gertatu zen bezala; kusiñ andana bat badugu
|
euskara
mintzatzen ez duena, alta beren burasoak gureak bezain euskaradunak ziren ba. Garai haietan, gizartean ongi ikusiak izateko euskara baztertzea baitezpadakoa zen, omen.
|
|
|
Ezagunak dira Mariano Izeta zenak argitaratu Baztango hiztegia, Junes Casenave Harigile zenaren Xiberoko hiztegia, bai eta Henri Duhauk idatzi Hasian Hasi Beskoitzeko Heskuara izeneko liburua. Bainan nork usteko zuen 438 orrialde hartuko zituela Baigorri eta Ortzaize ibarretako
|
euskara
mintzatuaren bildumak. Liburuaren hedadurak harritu gaitu.
|
|
|
Aditz laguntzaileari begiratu besterik ez dago ohartzeko datiboz markatutako argumentuaren isla morfologikoa dakarrela o morfemaren bitartez. Morfema hori singularreko hirugarren pertsonako komunztadura marka da, eta
|
euskara
mintzatu hedatuenean, komunztadura marka hori ageri da beti. Ekialdeko mintzo batzuetan, zernahi gisaz, ez da beti egiten komunztadura hori:
|
|
|
Zenbaitetan perpausaren joskeratik aparteko eranskin edo tarteki aske gisa ematen da bigarren sintagma eta ez sintagma aposatu gisa. Areago gertatzen da etenak, tartekiak eta horrelakoak maiz samar dituen
|
euskara
mintzatuan, jardun egituratuagoa izan ohi duen idatzian baino. Horrelakoetan, jakina, benetako aposiziorik ez dagoenez, ez da komunztadura egiten.
|
|
|
Halako perpausak, gure lanean zein erlatiboak deituko ditugunak, tradizio luze luzea dute euskal literaturan, nahiz ez diren hain erabiliak egun
|
euskara
mintzatuan, eguneroko erregistroan behintzat; bai, ordea, idatzian. Aitzinago ariko gara perpaus horietaz (§ 31.4.4), bai eta Iparraldeko autore modernoek bereziki baliatu izan dituzten eta gure lan honetan bait erlatiboak deituko dugun motakoez. ariko Haien ondotik aztertuko ditugu korrelaziozko perpaus erlatiboak eta aurrekaririk gabeko galdera izenordaina duten beste batzuek haiek ere tradizioa baitute gure literaturan, luzeagoa edo laburragoa:
|
|
|
Gaurko
|
euskara
mintzatuan, ordea, honako entzuten da zenbaitetan: * Lagun batzuk etorri ziren [ez nituela aspaldi ikusi].
|
|
|
Nahiz eta nire maila ahula izan, halere behin eta berriz itzultzen nintzen liburu baten irakurketara, hiztegi batekin lagundurik, perpausen eraikuntza ahal zen bezain ongi ulertzeko. Luzaz iruditu zitzaidan idatziriko
|
euskara
mintzaturikoa baino ulergarriagoa zela gaur egun oraindik, ahozkera diferentziak ez baitziren ageri idazkeran, mailaren arabera noski, hizkuntzaren arau gramatikak errespetatuak zirelako, baita hautatu nituelako batuazko testuak ere, hala euskalkiak ez baitziren batuarekin nahasten. Bernardo
|
|
|
Talotegikobezeroanitzeuskotarrakedoeuskaldunak ziren. Lehenek ez bazekiten
|
euskara
mintzatzen, halere gehienetan kantuak bai, bada maiz gauez, berant, euskal giroaz baliatzen ahal zen.
|
|
2022
|
|
|
Jose Ignacio Munillak duela zenbait hilabete utzi zuen lekua hartuko du. Prado Bilbon sortua da 1969an eta
|
euskara
mintzatzen du. Teologiako irakaslea eta kazetaria da.
|
|
|
Parte hartzeko baldintzak pausatuak dira, 2005 eta 2006 urte artean sortua izan behar da eta
|
euskara
mintzatzea beharrezkoa da. Euskal Herri osokotik eta diasporatik etorriko direnen artean, euskaradun gazte sare baten sortzeko nahikaria bada.
|
|
|
Gure gazteak ez dira gehiago gure Elizetara hurbiltzen, behar bada
|
euskara
mintzatuko zaie fedeaz.
|
|
|
Euskara idatziak
|
euskara
mintzatuari aurrea hartzen!
|
|
|
Nahikoa
|
euskara
mintzatzen da, ba, Iruñean», esaten dit Carlosek hemen gaudenetan. Kanpotarraren baikortasuna edo Alde Zaharretik gutxiegi ateratzen dudan seinale.
|