|
2004
|
|
|
Mendi gailurrak aurrean eta mendi gailurrak atzean, jira guztian ez zegoen mendia besterik. Ez
|
etxerik
, ez auzorik, ez herririk. Mendi mendian geunden.
|
|
2010
|
|
|
Nire aitaren etxea ez dut defendituko, ezinezkoa baitzait, ez baitakit zein den, ez eta, nire aitak
|
etxerik
izan zuenentz...
|
|
|
Egon izan naiz nire aitarekin etxe batean, beste batean eta gehiagotan ere, baina aitak ez dit eskaini
|
etxerik
, ez dit esan: hau duk gure etxea.
|
|
|
Duela gutxi arte ezagutu dugun etxea XII. XIII. mendeetan hasi zen egituratzen. Fisikoki ez da garai hartako
|
etxerik
gelditzen, guztiz zurezkoak zirelako, XV. XVI. mendeetan harriz egiten edo berregiten hasi ziren arte. Hala ere, harrigarriki, bada mende urrun haietako etxerik bizirik eta izena atxikiz iraun duenik, eta ez gutxi:
|
|
|
Fisikoki ez da garai hartako etxerik gelditzen, guztiz zurezkoak zirelako, XV. XVI. mendeetan harriz egiten edo berregiten hasi ziren arte. Hala ere, harrigarriki, bada mende urrun haietako
|
etxerik
bizirik eta izena atxikiz iraun duenik, eta ez gutxi: Zaro (BN) herrian, 1987 urteko Garatea, Etxartea, Ithurbidea, Bizkaihandia eta Bizkaitxipia 1350 urteko erroldan jadanik ageri ziren, adibidez, Uztaritzeko (L) Sorhoeta (1249), Suhuskuneko (BN) Arbeletxea eta Iribarrenia (1350), Jatsuko (BN) Irigaraia (1350), Ezpondaburua (1366), Izpurako (BN) Larregoiena, Iturraldea (1369), Donostiako (G) Unanue zarra (XIII. mendea)...
|
|
|
Santa Ageda eta Santibate eske praktika horiek komunitarioak dira dudarik gabe. Etxez etxe joaten dira gazteak eta ez zen/ da uzten herriko
|
etxerik
pasatu gabe. Herriaren mugak berriz lekuan jartzen ditu, nor den herriko edo nor ez.
|
|
|
Herriaren mugak berriz lekuan jartzen ditu, nor den herriko edo nor ez. Baina denbora berean antiklasistak dira, ez dute
|
etxerik
pasatu gabe uzten. Irrigarria da gure herri tradizionaletan etxe berria egin duten herritar berrien jarrera, zer ondoeza sortzen duen irekitzen ez dutenen baitan.
|
|
|
—Baina, alboan ez dago
|
etxerik
.
|
|
|
Halaber, suen gainetik egiten dute salto; leku batzuetan zazpi aldiz egin behar izaten dute denek. Gainera, sutatik ilinti irazekiak hartu eta
|
etxerik
etxe eramaten dituzte, keztatzeko. Gauzak pasatzen dituzte sutatik, eta haiekin gaixoak ukitzen dituzte, senda daitezen otoitz eginez.
|
|
|
Zubien azpian lo egitea debekatzen duen legea ere, Anatole Francek azaldu zuenez, baliteke inpartziala ez izatea. Baliteke legalitatea oso onuragarria izatea frantsesentzat eta espainolentzat eta, aldi berean, kaltegarria lo egiteko
|
etxerik
ez eta zubien azpian lo egiten dutenentzat.
|
|
|
Ukalik leher eginda gelditu da, ingurura so egin eta erbi zuririk inon ikusi ezinik. Ez erbirik, ez elurrezko arreba edo lagun edo mamurik, ez bere izotzezko
|
etxerik
, ez ezer. Elur zelai amaiezinetan, orain bai, bakar bakarrik dago.
|
|
2011
|
|
|
Bizkitartean, ez da oilorik gabe egon nahi lukeen
|
etxerik
. Eta horrek berak erakusterat ematen du, baldin badituzte beren estakuruak, ez baita itzalik gabeko jenderik, ez eta ere gauzarik, badituztela ere beren alderdi onak:
|
|
|
Ezkondu berrien kontu hura ez zitzaion batere gustatzen. Zeharka azaldu nion ez genuela
|
etxerik
Irinak eta biok eta ostatuak eta hotelak zirela gure bizilekuak. Baina nire saihetseko ubeldura ikustean, hurbildu zitzaidan eta nik asko pentsatu gabe, zauri hori nola egin nuen kontatzen hasi nintzaion.
|
|
|
Hemen urtez urte aurkezten diren zerrendetan Goizuetako Artxiboan aurkitutako apeo edo zerrendarik osatuenak agertzen dira; horrek ez du esan nahi urte bakoitzari dagokion zutabean (batez ere urrutien gelditzen diren urteetan) aipatzen ez den
|
etxerik
ez dagoenik, zerrenda horretan agertzen ez dela baizik. Datu zehatzagoak jakin nahi izatekotan etxe bakoitzaren sarrerara jo behar da.
|
|
|
Kokalekua: Herriko plazan,
|
etxerik
handiena, behean arkupea duela. Alde batean Artzegi ia ia itsatsia du L moduko bat eginez, eta ondoan Maio.
|
|
2013
|
|
|
Etsi etsian, lana azkar egin eta itzulbidean jartzea pentsatu zuen. Baina, hartan, emakumeak ordu erdi bat eskatu zion, eta hartu autoa eta
|
etxerik
etxe ibili zen ziztu batean, jendeari deika. Denbora haren buruan, aretoa beteta zegoen, bihotz guztiak berotuta andre adinduak egindako propaganda lanarekin.
|
|
|
Umeekin jostatzen zuen erraldoiak zerrategian jarraitzen zuen lanean, eta Zuhaitz Okerretik ehunen bat metrora bizi zen, basoko etxola batean. Behin Adriani esan bezala, nahiago zuen herrian
|
etxerik
ez izan eta aurreratutako dirua emakumetan eta gau klubetan gastatu. Zaila egiten zitzaion Adriani bi Tartaro haiek, bere haurtzarokoa eta basoko etxolan bizi zena, pertsona bera zirela sinistea.
|
|
|
San Francisco de Borjan, misioaz beraz gain, inguruko sei rancheriez arduratu behar zuen Lasuenek. Haietan bizi ziren indio Cochimiek ez zuten ez
|
etxerik
ez etxolarik. Lasuenen hitzetan:
|
|
|
Bolada batean [izerdi etxeak] debekatuta egon ziren, eta azkura, tumore eta beste epidemia batzuk zabaldu ziren gizonezkoen artean. [Izerdi etxeak] itzuli zitzaizkienean, nekez aurki zitekeen gizonezko bakar bat azkura zuenik; emakumezko eta umeen artean, ordea, gaitz zabaldua da, ez baitute halako izerdi
|
etxerik
erabiltzen. Emakume erditu berriek izerditzeko beste modu bat erabiltzen dute.
|
|
|
Ohartu dira Gilen Paris omen delako maltzurra Kokoherriko
|
etxerik
gehien gehienetan ibilia dela. " Zergatik ez ote genituen lehenago elkar trukatu geure argibideak?" pentsatzen dute guztiek, nahiz eta inork ez duen ozenki aitortu.
|
|
2014
|
|
|
—Halaxe da, kapitain jauna. Ez dago ondo nik esatea, baina Bilboko
|
etxerik
onentxoenean egiten dut lan eta.
|
|
|
Nik ez nuen izan etxean euskaraz egindako amonarik, ez nuen izan, ez, ez garo usainik sudurrean, ez behi gorotzik bortzegi azpietan ibilitako osaba baserritarrik, han, Sorterrian... eta horregatik, guzti horretatik zertxobait ez izateagatik, ez nuen izan gerora, inoiz ez nuen azkenean izan, lizarrez eta asunez inguraturiko
|
etxerik
, ez nuen izan talorik, eta bertsorik ez zidaten irakatsi.
|
|
|
Liburu guti bide daude etxeetako apalategietan. Libururik ez duen
|
etxerik
bada franko hiri herrietan. Ados:
|
|
|
• Baina zer ari da gizon hau Lapurdiko herri hortan, Pako izen horrekin, arreba Dolores. Dirurik ez,
|
etxerik
ez, euskalduna beste guziak baino gehiago izatekotz, zirtolari eta ditxolari paregabea. Nongo muga iraganik eta zergatik hona jina?
|
|
|
Sebastian Zamora soinu jo egile ezpeletarrari galde egin nion zer egiten zuten ihauteriz herrian," deus berezirik" izan zuen lehen erantzuna, deus ospe handikorik, deus sorkuntzarik izan zen bere lehen pentsaera. Gero eransteko:" ez dugu
|
etxerik
uzten atea jo gabe". Kasualitateak egin zuen lan egiten nuela garai hartan ezpeletar berri batekin, haurrik ez zuen, biziki ezkertiar engaiatua eta gaitzeko arazoak bazituen euskal horrekin, jakobinismoa zen gibelean, baina erregularki aitzinatzen zituen hitzak komunotarismoaren presondegia, ghetto eta holakoak, gauza guzi horien arbuiatzeko.
|
|
|
Hiru ginen etxe hartako haurrak eta antzezlan hartan rolak banatuak zeuden: zaharrenak ederraren papera zuen, mutilak maiorazkoarena, premuarena(" premu, premu nintzela, baina,
|
etxerik
ez, etxerik ez"). Azkarrarena zegoen libre eta hori tokatu zitzaidan edo hori aukeratu nuen, seguru aski aitak bultzatuta.
|
|
|
Hiru ginen etxe hartako haurrak eta antzezlan hartan rolak banatuak zeuden: zaharrenak ederraren papera zuen, mutilak maiorazkoarena, premuarena(" premu, premu nintzela, baina, etxerik ez,
|
etxerik
ez"). Azkarrarena zegoen libre eta hori tokatu zitzaidan edo hori aukeratu nuen, seguru aski aitak bultzatuta.
|
|
|
Etxetik urrun geunden, inguruan beste
|
etxerik
ez zuen baserrian, izeba eta gurasoengandik urrun, baina planeta berean geundela sentitzen nuen, munduaren bazter berean, beti ere erdigunetik kanpo.
|
|
2015
|
|
|
Umeekin jostatzen zuen erraldoiak zerrategian jarraitzen zuen lanean, eta Zuhaitz Okerretik ehunen bat metrora bizi zen, basoko etxola batean. Behin Adriani esan bezala, nahiago zuen herrian
|
etxerik
ez izan eta aurreratutako dirua emakumetan eta gau klubetan gastatu. Zaila egiten zitzaion Adriani bi Tartaro haiek, bere haurtzarokoa eta basoko etxolan bizi zena, pertsona bera zirela sinestea.
|
|
|
Zenbat aritzen ote ziren bertso kantari Asteasuko, Aiako, Zizurkilgo edo Errezilgo sagardotegietan? Batzuetan, aspaldiko kontuak irakurri, eta hala dirudi, ez zela bertsolaririk gabeko
|
etxerik
.
|
|
|
Badirela milaka familia
|
etxerik
ezin erosiz daudenak. Zergatik?
|
|
|
Nahiz eta 2006an sozietatea eratu, 2009an oraindik ez ziren
|
etxerik
altxatu Polonian. ACR taldearen webguneak dio bertan hainbat proiektu dituztela baina ez du besterik zehazten.
|
|
2016
|
|
|
Etxepolit bat nahi dut eduki, eta hormak izango ditu gorriak. Munduko
|
etxerik
txikiena izango da, eta teilatuan jarriko ditut orriak...
|
|
|
Zer babes eman ziezaiokeen munduko
|
etxerik
txikienak bere nagusiari. Inolakorik ez.
|
|
|
—" Etxe polit bat nahi dut eduki, eta hormak izango ditu gorriak. Munduko
|
etxerik
txikiena izango da, eta teilatuan jarriko ditut orriak...".
|
|
|
Felix Antonio Lopez de Luzuriaga Gonzalez de Larrainzar 1756.eko azaroaren 20an sortu zen Langarikan; hau ere arabar peto petoa, sendi erroak Langarikan, Heredian, Ozaetan eta Araian zituen; aitaren aldetiko amona Mariana Martinez de Arostegi araiarra zuen, beraz, gorago aipatu Garcia de Albeniz eta Lopez de Luzuriaga hau lehengusu urrunak genituen hau da, bataren aitaren aldetiko amona eta amaren aldetiko aitona, eta bestearen aitaren aldetiko amona anai arrebak ziren, Araiako Martinez de Arostegitarrak hain zuzen ere. Felix Antonio Cintruenigon egin zen kaputxino 1776.eko otsailaren 17an, konbentzioaren gerratean Elizondon, Bertizko jaurerrian eta Marcillan ibili zen erizain, eta azkenik, Muruzabalen erretore arizan zen, ez Iltzarbeibarrean kaputxinotarren
|
etxerik
ez zegoelako, ezpada XIX. mende hasmentan, ordenendako hain nahasgarria izan zen tenore hartan, erlijioso asko parrokietan sartu zirelako, esaterako, Esteban Adoaingoa, sorterritik hurbileko Imirizaldu eta Irurozkin ibili zitzaiguna. Ez dira bildumaren izkribuak oro frai Felixek eginak, baina kaputxinotarrak ondu 23 sermoiak ez dira kopuru makala; bestetik, gauza jakina da Langarikakoak ez zituela idatzi garizumako misioaldietarako prediku horiek guztiak Muruzabalen bertan, abantzu ziurra baita 1780 urte ingurukoak direla, frantsestealdia baino lehenagokoak alegia; edozein modutan ere, hegoaldeko nafarreraren ezaugarriak nahikoa garbi erakusten dizkigu, eta Iltzarbeibarreko hirian erabili zituela ezin zalantzan ezar.
|
|
2017
|
|
|
Erlijio berriak tinkotasun osoz eta kemen zorrotzez jokatu beharra zeukan eta ez zegoen beratz izaterik. Agintaritza eta egoera berriari men egiten ez ziotenak Urbioko harresietatik at bota ez ezik,
|
etxerik
eta ondasunik gabe, familiarik eta seniderik gabe, hiritartasunik eta izenik gabe utzi zituztten. " Hemendik aurrera jentilak deituak izango zarete", ebatzi zuten.
|
|
|
Urbion ba omen zen gizaseme jator eta patxadatsu bat sinesmen berriak ezin zituela aitortu zioena. Asko harritu ziren, baina agintari berriek ezin zela salbuespenik egin ebatzi zuten eta ondorioz,
|
etxerik
eta ondasunik gabe, sendirik eta ahaiderik gabe eta hiritartasunik eta izenik gabe utzi zuten, jentila aitortu bidenabar. " Hi ez haiz inor.
|
|
|
1726: Goizuetarrak
|
etxerik
etxe
|
|
|
" Damasa Victoria de trece años de edad"... Baina ez da Martinen aldeko
|
etxerik
eta ondasunik ageri. Badirudi maizter bizituak zirela Donfermiñenean.644 Bai ordea, emaztearen aldeko datuak (375 or.):
|
|
|
Esanak esan, Goizuetan 1771 urtean herriko barberari udalak pagatzen zizkion ehun dukatez gainera, familia bakoitzak paga behartako kontuak ateratzeko zerrenda duzu hemengoa,
|
etxerik
etxe eta bordarik borda egindakoa, bakoitzean bizi diren familia buruak kontuan hartuz, eta baita familia bakoitzean zenbat sartzen diren kontuan hartuz ere. Hala, esate bateko, Zibolan familia bakarra bizi zen, Zabaletenean bi, eta bigarren familian lau lagun kontuan sartzen zirenak, Goikoetxean berriz 10 lagun, nahiz izenik ez eman; eta beste guzietan ere halatsu datoz...
|
|
|
Baina aitzakia honekin orduko datu ttiki asko atera litezke
|
etxerik
etxe eta bordarik borda. Esate bateko, hara zein etxetan ageri den artzaina," pastor":
|
|
|
Paulenea, Olajaundinean bi, Txabalko, Loiarta, Marijoangonea, Konejera, Gorgori, Aitaborro, Artantxu (Longarintxo); sinale ordurako etxe eta borda horietan artalde onskoa bazutela, artzaintza gailentzen ari zela ederki erakusten duena. Honatx zerrenda osoa, holako beste datu ttiki asko goxa ditzazun
|
etxerik
etxe: 475
|
|
|
Bordaxar eta Maioberri ere ez dira ageri, artean egitekoak baitziren, Aitasemegi aldean, Goiko eta Beheko Erebak, Iribar, Urrizti, Txamoraberri, Koxiñene, Musurdinborda edo Bordatxuri ere ez dira ageri. Eta zenbat holako datu ttiki jakingarri bezain libertigarri, auzorik auzo,
|
etxerik
etxe!... Hala ere, ez ahaztu, hasieran esan bezala, dokumentu honen alderik bitxiena jendea sailkatzeko modua dela.
|
|
|
Gero ikusiko duzun 1825eko padroiaren aurretik, hauxe duzu osoena Goizuetako bizilagunei buruz, eta gainera Konbentzioko gerra hasi baino zazpiren bat urte lehenago egina. Horregatik bere inportantzia, eta horregatik, behar bada,
|
etxerik
etxe nabari den jendearen asentamentu erregularra ere. Ondoko urteetan, bateko eta besteko gerrak zirela medio, gorabehera haundiak etorriko baitziren Goizuetako demografian, inguruko beste herrietakoan bezalaxe.
|
|
|
Ez dakit nondik atereak diren atzenean 66 hidalgo horiek, 501 ez baita inon egiten halakoen izendapenik testu guzian zehar; bai ordea 63 neskame morroienak,
|
etxerik
etxe eta banan banan; eta baita 31 artisau, eskulangile eta abarrenak ere: zapatari, ehule, hargin, zurgin, albaitari, itzain, mandazain, artzain...
|
|
|
Bada Goizuetako udal artxiboan, gerratei buruzko sailean, azken gerrate karlistari buruzko kontu liburua, hain xuxen ere 35 zenbakiarekin markatua, non
|
etxerik
etxe jasoa dagoen bakoitzak zenbat diru eman zuen gerratekoan. Nik ez ditut hona ekarri zifra kontuak, baina nahi duenak ikus litzake aipatu liburuan, orririk orri:
|
|
|
Beste labore edo janaririk ez da aipatzen; badirudi gehiago kezkatzen zituela edariak. Pobreak direla eta ezin izanen dutela beren poltsetik
|
etxerik
goratu. Beste herriren batera joan dutela lanera gizonak, andre eta umeak desanparoan utzirik.
|
|
|
Olaso, Bengoechea, Alduntzinena... Baina 50 dukat bitartekoak dira
|
etxerik
gehienak. Eta hiru kaxkarrenak berriz:
|
|
|
Domingo Zubiriren hamar dukatekoa, eta Katalina Bono eta Joana Soldan andreen launakoak. Halabehar hutsa ote da, bi
|
etxerik
exkaxenak, hain juxtu, andre birenak izatea. Eta, bien deiturak ere, lehen esan bezala, ez ote du haunditasun ironiko hura salatuko?
|
|
|
Eta eskribauak zeinen diru gutxi kobratzen zuen, irudipen bat egin nahi baduzu, konpara ezazu soldata hori, goiko etxe erreen balioarekin. Goizuetako
|
etxerik
hobenskoena erosteko dirua, bederatzi egunez, ttaka, poltsera. Josus ama gaixoa!...
|
|
|
abadetzakoa alegia. Garai hartan, dudarik gabe, zen Goizuetako
|
etxerik
gailenena. Ikusi besterik ez, apeoan nola aipatzen den, beste guzietatik bereiz eta guzien buru.
|
|
|
1726: Goizuetarrak
|
etxerik
etxe 142
|
|
|
Honatx etxe/ jende horien urteak kronologian: 1645, 1646, 1678, 1726, 1729, 1745, 1759, 1761, 1771, 1777, 1786, 1825 Nik bakarrik dakit
|
etxerik
etxe, edo jenderik jende, zenbat ordu bixi irago dudan, zerrenda horiek behar bezala dezifratzen eta mila zalantza argitzen, gero zuk istant batean mespretxatzeko. Halaxekoa izaki, ofizio alu honen jokoa.
|
|
|
Orreagako fraideekin batera erabakiak hartzeko, Artikutza zuten leku sinalatua urtero, buruilaren 21ean: " siguiendo la costumbre inmemorial del dia de San Matheo de cada año", eta zer nolako ezkur urtea zen elkarrekin aztertu ondoren, zerrien kontua atera ohi zuten goizuetarrek
|
etxerik
etxe.
|
|
2018
|
|
|
Ikus ditzagun bere artikulu nagusiak (Lacarra eta Martin Duque, 1975, 5 zbk.): San Zerningo lautadan finkatutako frankoei zein gerora etor litezkeenei, Jakakoek zuten foru bera eman zien erregeak, haien jarduera eta harreman judizialak arautzeko. Herrigune horretako partaide izan nahi zutenek gainerako bizilagunen baldintza berberak onartu zituzten, beste inongo pribilegiorik aldarrikatu gabe. Hori dela eta, nekazariek, eliz jendeak zein nobleek debekatuta zuten haien artera bizitzera joatea. Bi herriguneen arteko eremuan, hots, katedralaren inguruko Nabarreria eta San Zernin burgu berriaren arteko lurretan,
|
etxerik
eraikitzea debekatua gelditu zen. Bi herriguneotako biztanleen artean sor zitezkeen arazo jurisdikzionalak ekiditea zen helburua.
|
|
|
Nabarrerian nafarrak bizi ziren, erregearen menpe, harresiz eta dorrez inguraturik, eta bertan zeuden katedrala, zimitorioa, gotzainaren eta kapitularren egoitzak eta jauregiak, San Migel ospitalea, Santa Zeziliaren tenplua eta judutegia. Nabarreriakoek ezin zuten dorreak eta gotorlekuak eraiki eta Santa Zezilia eta Jaun Done Saturdiko burguaren artean ezin zuten
|
etxerik
eraiki. Iazain lautadan sortutako San Zernin Burguko biztanleak, berriz, gotzainaren menpe zeuden, eta frankoak ziren (Proventza, Gaskoina, Limusin, Poitou eta Normandiatik etorriak), bai jatorriz bai sariz frankoak pribilegiodunak ziren, ez baitzuten zergarik ordaintzen, baina denborarekin" franko" terminoa askea edo pribilegiodunaren sinonimo bihurtu zen.
|
|
|
Bitartean, aferari aldi baterako konponbidea eman nahian, etxebizitzak urrutiko auzoetan eraikitzen hasi ziren, hau da,
|
etxerik
eraikitzerik ez zegoen eremuez haratagoko auzoetan. Horrela, Iparraldeko Geltokian (1860tik aurrera zabalik) eta Arrotxapean, langile auzoak sortu eta auzo erdi industrialak garatu ziren.
|
|
|
Numismatika. Ez dago Ponpaeloko txanpon
|
etxerik
, baina erran izan da Barscunes Bengoda eta Bentian izeneko txanpon etxeak gure hiritik hurbil zeudela. Bestalde, Antonio Tovar filologoaren susmoa izan zen Olcairun izeneko txanpon etxeak zerikusia duela hiriaren hasierako euskal izenarekin (Ikus 3.1 puntua).
|
|
|
—Arrazoi duzu. Añesek ardoak ilunduta ditu ezpainak, masailak berotuta.— Zerk hiltzen ditu
|
etxerik
ez dutenak, neguak ala sistemak?
|
|
|
Ebron ez dago ja
|
etxerik
. Ama ez da ja paretik bizikletan pasatzen Garaizarrerantz.
|
|
2019
|
|
|
Ez dugu Texasko zeru urdinik, Daisyren
|
etxerik
, gimnasiorik ikusten, ezpada hotel bateko areto dotorea, eta hango besaulkietan berrogeiren bat pertsona eserita, lehen ilaran Daisyren ama, ahizpa eta senarra. Tarteka, kamerinoa izan daitekeen gela erakusten zaigu, eta han Daisyren oinak eta bernak belauneraino.
|
|
|
Horra exenplu ederra, filologian aukera bakarra finkatu beharra zeinen gauza konplikatua eta ergela den ikusteko. Horrexegatik hutsagatik, nire kapritxoei kasu zipitik egin gabe, zerrenda osoa leitzea duzu hoberena,
|
etxerik
etxe eta alorrik alor, zeure ondorio zuhurrak ateratzeko.
|
|
|
Hemendik aurrera hasten da jabe bakoitzari emandako zatien kontua
|
etxerik
etxe, eta nik egin dudan bakarra: nola denak segidan elkarren gainka datozen, jabe eta etxe bakoitza bere zenbakiz sinalatu, alfer testo guziak kimatu, eta kontua bere muinera bilduz, ondoreko zerrendan paratu.
|
|
|
Soldadu bila
|
etxerik
etxe
|
|
|
http://www.euskomedia.org/PDFAnlt/jgl/49001060.pdf. Baina, nire kontu motzokin fidatu gabe, Areso guziko zerrenda osoa patxada ederrean ikustea hoberena,
|
etxerik
etxe eta ofiziorik ofizio zeure ondorio zuhurrak atera ditzazun:
|
|
|
Ardia ere franko gailendua zen ordurako, nahiz ahuntzekin nahaste, hirurogei burutik goitiko artaldeak ageri baitira etxe frankotan. Baina,
|
etxerik
etxe zerorrek ikustea hoberena. Honatx zerrenda osoa:
|
|
|
1612 Aresoko zerga guziak
|
etxerik
etxe
|
|
|
Arotzenea, Teilaginenea, Ustaiginenea, Zugarotzenea, Puinalginenea, Urtzailenea, Barberonea, Zapatarinea... Baina, nere sailkapen hutsokin liluratzea baino hobe, zuk zeuk aztertzea eta bihotzez ikastea,
|
etxerik
etxe, aresoar maite:
|
|
|
Arraiago, Aresoko
|
etxerik
zaharrenetakoa (P. Perurena, 2016).
|
|
|
behar nuen: Iberoko Torrea alajainkoa, ustez Leitzalarreko
|
etxerik
nobleena," bezindade" eskubiderik gabe! Akabo turista haundinahiak!
|
|
|
Nolanahi dela, gerozko matrikula liburuak ez dira galdu, eta gehiago luzatu gabe, aldean bururen buru azertu nituenetatik, hiru aukeratu dizkizut honarako, Aresoko bordarien gai honi amaiera emateko: 1857, 1880 eta 1925 urteetakoak, beren faksimilean, eta borden errolda bakarrik jasoz; nahiz 1880 urtekoan, hain txukun egina izatean, etxe eta borda, den denak sartu ditudan, azken karlistada ondoko Areso hura jendez nola gelditu zen xehero ikus dezazun,
|
etxerik
etxe eta arimaz arima. Eseri lasai, jarri gafak, eta begira erne!
|
|
|
Aresoko
|
etxerik
ederreneko sarreran, Patxi Tolosa, erregea baino pozikago (P. Perurena, 2016).
|
|
|
Hantxe utzi dut Patxi Tolosa, Aresoko
|
etxerik
ederrenaren sarreran eserita, esan nahiko balit bezala: " borda kontuekin heldu haiz hona, Goixuta?...
|
|
|
Horra bordari batek izan lezaken harrotasunik haundiena: herriko
|
etxerik
ederrenaren jabe izatera iristea. Eta ederki nabari zaio poz hori Patxiri, nahiz eguneroko bizimoduan beti bezalaxe segi lurrarekin burruka eta ganaduarekin maite kuttunka; emakumerik ederrenari baino finago gainera, adituek diotenez.
|
|
|
Esan baita, etxe izena beltzez markatu dizudala, eta etxe bakoitzean bizi diren familia desberdinak zenbakien arabera bereizten direla: 2, 3, 4 Bistan da eliztarren zerrenda dela hau izatez, baina zuri, ateo itsu izanda ere, ederki etorriko zaizuna, orduko aresoarren berri ikasteko
|
etxerik
etxe eta bordarik borda, izan ere garai hartan eliztar izatea herritar izatea bezalatsu baitzen. Gainera, herri askotan, udal padroiak hasi artean, han nonbait urteak bitartetsuan," libros de matricula" delakoak sortu zituen elizak, herritar guzien kontua jasotzeko urtero, etxerik etxe, eta nola ez, erlijioak erlijio, erlikia izugarria dira liburu horiek, hirutan hogeiren bat urtez herritar guzien segimendu zehatza egiteko.
|
|
|
2, 3, 4 Bistan da eliztarren zerrenda dela hau izatez, baina zuri, ateo itsu izanda ere, ederki etorriko zaizuna, orduko aresoarren berri ikasteko etxerik etxe eta bordarik borda, izan ere garai hartan eliztar izatea herritar izatea bezalatsu baitzen. Gainera, herri askotan, udal padroiak hasi artean, han nonbait urteak bitartetsuan," libros de matricula" delakoak sortu zituen elizak, herritar guzien kontua jasotzeko urtero,
|
etxerik
etxe, eta nola ez, erlijioak erlijio, erlikia izugarria dira liburu horiek, hirutan hogeiren bat urtez herritar guzien segimendu zehatza egiteko. Eta hemengo honek ere halatsukoa dela dirudi:
|
|
|
Dena esatera, herri askotan, udal padroiak hasi aurretik, han nonbait urteak bitartetsuan," libros de matricula" delakoak sortu zituen elizak, herritar guzien kontua jasotzeko urtero,
|
etxerik
etxe, eta nola ez, erlijioak erlijio, erlikia izugarria dira liburu horiek, urte horietako herritar guzien, eta noski bordarien segimendu zehatza egiteko. Baina ez dizkizut ekarri hona, Leitzako errege erreginak liburua egiterakoan urterik urte atera nituen etxe/ borden zerrenda horiek, Joxe Migel Elosegiri utzi bainizkion, eta hark bere Excel pribatuan gordeak edukiko dituenez, egunen batean txukun ateratzeko asmotan, alfer lana iruditu zait niri, berriz hemen argitaratzen hastea.
|
|
|
1612 Aresoko zerga guziak
|
etxerik
etxe 358
|
|
|
Soldadu bila
|
etxerik
etxe 436
|
|
|
" con quepor agora cesaron de proseguir, por no tener noticias de que otros ayan añadido". Eta bestek salatu zain utzi beharrean, zergatik ez aztertu justizi egileak berak, abuso guziak
|
etxerik
etxe, bordarienak bezalaxe. Seguru aski ere, bordarienak hutsaren hurrengo utziko zituen sekulako abuso pila egina bazutelako kaletarren artean.
|
|
|
Hara nola eguneratu ziren liburu berriaren hasieran 1724 urteaz aurreko kofradekide guzien kontuak,
|
etxerik
etxe, herriaren beheko muturretik hasita, edo hobeki esan, herri barrendik, elbarrendik; eta horrexegatik hain juxtu Barrenenea aurreneko etxearen sortzetiko izena ere:
|
|
|
Ematen du historian zehar gizajende ibiltariak gelditzea eta etxea eraikitzea erabaki zuela, lantza utzi eta aitzurra asmatuz, horretarako lur ezagunean lasai egoteko. Hala kontatzen da eraiki zirela hiriak,
|
etxerik
etxe, eta osatu zirela kulturak eta nazioak. Gaur, iluntzean etxean geratu eta ezagun denaren erosotasunean babestuta, ondo nago neure buruaren jabe sentituz eta bidaia paregabea iruditzen zait neure baitarako txango lasaia.
|
|
2020
|
|
|
Ala zaborra beste zerbait da, ubikuoa, nonahi dagoena, garraiatzen diren kamioikada haiez aparte? Naturaren suntsidura orokortua, akumulazio kapitalista, kontsumo soberazkoa, obsoleszentzia edo zaharkitzeko zori programatua, larderia militar eta finantzarioa,
|
etxerik
edo osasunik ez izatea. Zabor
|
|
2021
|
|
|
Gogoan dut Lluis Llach ere elkarrizketatu nuela, erretiroa hartu aurreko azken kontzertuak eman aurretik. Bartzelonako portuan lotuta zegoen barku batean izan zen antza, hantxe egiten zuen lo, ez baitzeukan jada
|
etxerik
hirian. Gogoan dut bazkalondoko kafea hartu ostean hasi eta halako batean gaua zela konturatu ginela.
|
|
2022
|
|
|
Urtezahar gauerdian, herri batzuetan gazteek iturritik jaso (Sakanan, bederen: Ziordian, Batuekotik) eta
|
etxerik
etxe banatzen duten ura.
|
|
|
Mika hezi nuen urrezko txanpona ekar ziezadan, praka zulatuetako berna gaztea estali nahian. Kostaldean
|
etxerik
ez eta, tristura bidaltzen genuen oporretan. Badakizu zuk nola ibiltzen ginen, segadetan gora arboletan behera, nagusiek belar sikuak egiten zituzten abuztuetan.
|
|
2023
|
|
|
...oa sartu da itsasotik kale kantoietatik isuri gu mendean hartuz lainoa sartu da itsasotik itzulinguruka gupida gabe gu errukarrion lazeriak agerian utziz lainoa sartu da itsasotik handios baina umil gu gizagaixook elkar ukitzera kondenatuz lainoa sartu da itsasotik ziur, bipil gure larderiak absolbituz lainoa sartu da itsasotik noiz edo behin noiz edo behin uste dut ez dela herririk ez harririk ez
|
etxerik
aitarenik edo amarenik soilik itsasoa hondartzako harea jan eta jan noiz edo behin galdetu diot neure buruari nortasunik ba ote den ni euskalduna naizela idazteak zerbaitetarako balio ote duen soilik gorputza azalaren mugetatik at
|
|
|
" Ez zuen abegi onik eskatu, ez zuen irribarrerik eta zintzotasunik eta
|
etxerik
nahi."
|
|
|
Lapurdin, adibidez, XVIII. mendean lege propioak desagertu baino lehenagoko urteetan, primu neska ala mutilbaten eta kadet baten arteko ezkontzak %82, 42a ziren, bi primuen artekoak %2, 91 baizik ez zirelarik. Kadeten arteko ezkontza ere gertatzen zen, baina ez zuten
|
etxerik
.
|
|
|
Familia jakin batzuek aberastasunak metatzea lortu zuten oinordekoak elkarrekin ezkontzean. Ondoren soberan zituzten etxeak eta lurrak alokairuan ematen zituzten,
|
etxerik
ez zutenen artean; hauek maizter (N), etxamaizter (N), maister (B, G, N, BN), maiztar (G, N), etxetiar, etxatiar (L, BN), etxezain (L, BN, Z), errentero (G, B), bordari (G, N, L) ziren. Horrela, bizpahiru belaunalditan, etxe ugari biltzen zuten primantza berean.
|