|
2010
|
|
|
Lantxo hau biografiaren atarikoan datozen Andres Urrutiaren hitz batzuekin hasi dugu eta amaitu ere haren beste hitz batzuekin egingo dugu: Liburu hau irakurtzen duenak ere laster atzemango du, Ondarroako herriak euskarari eta euskal kulturari
|
eman
dien bizitasunaren katean, kate-begi preziatua izan dela Augustin Zubikarai.
|
|
|
01:30ak edo ziren. Lau ordu inguru
|
eman
zituzten nire paperak eta gelako guztia miatzen. Interesik gabeko bideoak (H.I.ko lankide baten bideoa barne) eta paper zenbait hartu eta prezintatu zituzten.
|
|
|
Osorik jan nuen, gustura. Eta gau osoa itzarririk
|
eman
nuenez, lokartu nintzen. Ate hotsak eta oihuak zirela, esnatu eta lokartu aritu nintzen gauerdi aldean gora eraman ninduten arte.
|
|
|
Ate hotsak eta oihuak zirela, esnatu eta lokartu aritu nintzen gauerdi aldean gora eraman ninduten arte. Burua altxa eta begiak irekitzeko baimena
|
eman
zidaten medikuarekin egoteko. Aurpegi librea aurkitzen nuen lehenengo pertsona zen goizeko 08: 00az geroztik.
|
|
|
Burumakur, begiak itxita sartu ninduten ziegara eta pareta ondoan zutik utzi. Ordu batzuk
|
eman
nituen postura hartan, berriz galdeketa berrira joan arte. Honetan itauntzailea beste bat izan zen, eserita ipini ninduten paretara begira eta begiak itxita.
|
|
|
Bihar horrelako deklarazioak eginez gero, dena ondo joango zaizu. Horrela guk
|
eman
dizugun tratu onaren aurrean zeure esker ona erakutsiko diguzu?. Orduan ez zegoen. Hauek salatu zaituzte!
|
|
|
23an inkomunikazioaren luzapena: gaizki zegoela pentsatu nuen arren, zutik egotearen beldurrak eraginda amore
|
eman
nuen eta papera sinatu.
|
|
|
Begiak itxi!? Sartu eta burua makurrarazita eraman ninduten gorantz, goiko pasiloetan gorputza zuzendu eta begiak irekitzeko baimena
|
eman
zidatelarik. Hura arnasa hartzeko beta!
|
|
|
–Orduan zertarako behar dut abokatua?? Eta ezetz borobila
|
eman
nion deklaratzeari, epailearen aurrean egingo nuelakoan halaxe erabakia bainuen aurretik, beti ere abokatuak beste zer edo zer egitea hobe nuela sinistarazten ez bazidan. Berriz ere infernura!
|
|
|
–Bukatu zaizkizu orain arteko pribilegioak! Gu ondo portatu gara zurekin, eta zuk holako erantzuna
|
eman
–Eta ziegara sartu ninduten.
|
|
|
Ezin kontua argitu! Ez zidaten ezer berezirik egin eta gaua nahiko lasai
|
eman
nuen ohea Xabier lagunarekin konpartituz.
|
|
|
Eta horrela adierazi nion, gutxi gora bera:. Nire abokatua aurrean ez dudala ez dut deklaraziorik egin nahi, zurekin ez baitut inolako konfiantzarik: atxilotzeko agindua
|
eman
eta 5 egunez inkomunikatua izan nauzu tratu inhumano eta bexatorioa emanez, oinarriko giza eskubideak urratuz. Hau guztiau legearen izenean; ez, ordea, justiziaren izenean?.
|
|
|
Eta neuk: . Ez dakit nolako demokraziaz ari zaren, baina seguru nago justiziak/ zuzentasunak ez zaituela babesten atxilotuei holako tratu inhumanoa
|
eman
diezaieten baimenduz?. –No tengo por qué discutir con Vd.?, epaileak;. Yo tampoco?, neure aldetik.
|
|
|
1/ esandakoa esateko izan nuen kemenagatik, nerbioek jokaldi txarra egin bazidaten ere (batzuetan berotik hotzera pasatzean gertatu izan zaidan bezala: egundoko dardarizoa, kanpotik ia sumatzerik ez dagoena), ESKERRAK
|
eman
nizkion behin eta berriz Jaunari, 2/ beste lagunentzat eskatu nuen Espirituaren argia eta kemena, eta 3/ aurrerantzean zer egin nezakeen hasi nintzen hausnartzen. Hurrengo minutuetan argi handia piztu zitzaidan barruan:
|
|
|
2003 urteko urrian gertatu zen: orduan Del Olmo instrukzio epaileak sumarioa edo auzi nagusia bitan banatu zuen eta 2007.ean bultzada erabakigarria
|
eman
zion, 3 lagun gehiago inputatuz eta auzi hau epaiketa bidean jarriz.
|
|
|
Bada, ez batak ez besteak ez dute inoiz EGUNKARIAren kontrako deus aurkeztu. Nolatan, bada,
|
eman
segida epaileek auziari?
|
|
|
Nor izango da guardia zibil, espainiar polizia eta abarren tratu txar, umiliazio eta torturetatik libratuko gaituena epaileak ez badira? Nork eseraraziko ditu akusatuen aulkietan guri torturak eta tratu txarrak eragin zizkiguten guardia zibil haiek eta guztiari bizkar
|
eman
eta baimendu zuen Del Olmo epailea?. Jarrai al dezakegu, kontzientzia etikoaren izenean ari naiz, noski?
|
|
|
Haritschelhar jaunak, ordea, Barkoxeko tradizio sendoan oinarriturik. Arengaraiko primaren khantoria1? izenburua
|
eman
zion bere tesi lan zoragarrian.
|
|
|
Guk lantto honetan 1870ko Sallaberriren ahapaldi argitaragabeak edo zentsuratuak emango ditugu batez ere. Ahapaldi horiezaz gainera, bestalde, interesgarria den beste eredu bat ere
|
eman
asmo dugu, Chambra kahierrekoa. Argitara gabeko eredu bat eta osorik argitara ez den Sallaberriren eredu zoragarria emango ditugu, beraz, artikulu honetan.
|
|
|
Sallaberrik berak argitaratzeko prestatua zuen eskuidatzian bi ahapaldi berri datoz, gure atal honetan 8 eta 9 zenbakiak
|
eman
dizkiogunak. Bi ahapaldi hauek ez ditugu inongo lekutan ikusi argitaraturik.
|
|
|
Ekitaldi akademikoaren aipamen laburra eginez hasiko gara, bertan zenbait hitzaldi labur
|
eman
zirela esanez, garai hartako giroa kokatzeko eta orduko protagonista batzuen hitzak entzuteko aukera izanik, hala nola orduko errektoretzako ordezkari gorena izandako Goio Monrealenak, bera izan baitzen euskal lerroari bultzada ofiziala emateko ohorea izan zuena. Gaur egungo errektoretzako ordezkariak ere bertan izan ziren, Iñaki Goirizelaia errektorea buru.
|
|
|
Nolanahi den, ekitaldi akademikoa eta omenaldia kontuan izanik ere, gure ustez ekitaldiari ukitu berezi
|
eman
ziona, hitzaldien aurretik eginiko ekimen sinboliko xume bat izan zen: campuseko lurretan eginiko zuhaitz hazidunen landaketa.
|
|
|
Zeren zabaldu baita planeta osora, indigenen kulturak geratu direlarik guztiz baztertuak. Agian erakusten dute bai egoera politiko birbanatzailea, baina bizi izan duten oparotasuna naturak
|
eman
die, eta ez da usuenean euren lanaren fruitu izan, eta badaiteke ezen alferrak izan direlako geratu izana gaur egun dauden moduan, guztiz minorizatuak eta gutxietsiak (beste hipotesis bat izan daiteke hau: oparotasunak historikoki alferkeria ekarri duela, eta alferkeriak atzeratzea dakarrela, relajatzeagatik).
|
|
|
Nahikoa simplea da nire hipotesia, baina garbi daukat ezen ez nagoela historia universala erabat esplikatzeko moduan. Baina argi piska bat badut
|
eman
. Eta daukat ezen hipotesien bitartez historiaren filosofia ezberdinak egiten ahal direla, eta ez bada ahazten oinarriak suposamenak direla, ez gaude falazian eroriak, eta bai egiazko bideetatik.
|
|
|
Rosario, Jose Bizente, Jose Mari eta Arantxa. Lanean berrogeita bi urte
|
eman
eta gero, 1981ean jubilatu zen Arrasate herriaren omena samurkiro jasorik. Handik gutxira, Basarri handiak honela agurtzen zuen kalezain bertsolaria Donostiako egunkari bateko bere bordatxotik:
|
|
|
Ez orixe!?. Aita Zavalak Zubeltzu eta Saikola bertsolariakliburuan (Auspoa93, 1970)
|
eman
zizkigun itziartarraren inguruko jakingarriak. –Zubeltzuri omenaldia?
|
|
|
Bat bateko bertsogintzan (lagun arteko bertsoak, familia giroan kantatutakoak...) jardun ohi duen arren, Arriola ez da izan plazaz plaza kantari dabiltzan horietakoa. Bertsolari izena bertso sorta idatziek
|
eman
diote Jose Manuel Arriolari, bertso jarriei esker lortu zuen bertso jartzaile ospea. Berak aitortzen duenez, 1968 urtearen bueltan hasi zen bertsoak idazten eta argitaratzen:
|
|
|
Hemen ere, 60ko hamarkadatik aurrerako bertso munduaren kronika polita eskaintzen digu Goikoetxeko semeak. Duela ehun urtetsu jaio zen Uztapideren heriotzaren berri miresmenez eta apal
|
eman
zigun bertso bakarrean(. Uztapide il da!?). Hona hemen bertsoa:
|
|
|
Gure erriaren izkerak eta literaturak oso gutxitan artu dute gaurkoa ai, a goralpenik eta onespenik. Egia esateko, i, oiz
|
eman
zaien oorerik aundiena une ontan eskeintzen zaie bearbada?.
|
|
|
Ramon Artolaren Sagardoaren graziya (1961) liburuarekin
|
eman
zion hasiera Aita Zavalak Auspoabildumari; eta berrogeita zortzi urte geroago, Jose Manuel Arriolaren liburuarekin, hirurehun eta hamabigarren katebegia erantsi zion kultur kate luze bezain emankorrari Leire mendikatearen magalean bizi zen herri literaturaren maitaleak. Hauspo txikitxo horiek guztiek bizitu izan dute Auspoa ren kultur sua; eta, neurri handi baten, hauspo apal horiei esker iraun ahal izan du herri literaturaren txingartzak bizirik.
|
|
|
Gerrak utzitako elbarritasuna zela-eta, aukera
|
eman
zioten Jose Manueli lanpostu berria aukeratzeko, eta 1939an Arrasateko udaltzainen taldean sartu zen. Josefa Albizurekin ezkondu, eta lau seme alaba jator izan zituzten:
|
|
|
5 Xabier begirale:? 1970 urtetik Donibaneko Begiraleak elkarteko bazkidea da eta azken hamar urteak bertako lehendakaritzan
|
eman
ditu. Hasiera hasieratik bide ugari zabaltzen ahalegindu da elkartearen barruan.
|
|
|
Liburu honen luze zabalean eta proposaturiko tesia bultzatzeko asmoz, aliziaizenez bataiatu duen hizkuntza paraleloa asmatu du. Telebistan ere, urrats zenbait
|
eman
ditu, Maite Barnetxe hil zenean, Xabier beste bi lagunekin batera, France 3 telebistarako. Hemendik, eta. Gure egunak?
|
|
|
Lapurtarrek izugarri maite dute kantatzea eta dantzatzea, eta hori ere, guztiz beharrezkoa zela ikusi nuen. Hori dela eta, Urruñako gure etxetik gertuen zegoen euskal elkartea bilatu nuen, eta horrela, Donibane Lohizuneko Begiraleakelkartean izena
|
eman
nuen. Hasieran mutxikoak ikasi nituen, eta geroxeago kantu saioetara ere joaten hasi nintzen.
|
|
|
Horietako asko Maiatz en eta Hatsaren Poesia n kaleratu ditu. 2007an, lehen aipatu dudan Oroitzirriakliburu zirraragarria kaleratu zuen Maiatz en eskutik, eta 2008an bi liburu
|
eman
zituen argitara: Hiriaargitaletxearenbidez kaleratutakoBizil eta oldar olerki liburu autobiografikoa eta Elkar en bidez plazaratu zuen Izotzetik izaneraizeneko erdi saiakera erdi eleberri estetiko esperimentala.
|
|
|
Haatik, bere idazlanak ez dira hiru liburu hauetara mugatzen, gauzaturik edo gauzatzeko bidean dauden beste obra zenbait argitaratzeko txandaren zain baititu. Euskara errotik maite du, eta honen sustraiak aztertzen urte luzeak
|
eman
dituenez gero, bere idazlanetan beti azaltzen dira ikertze prozesu horren berri ematen diguten aztarnak. Horretaz gain, aho korapiloak, zentzu anitzeko esapideak, hitzen musikalitateari jarraiki burututako perpausak eta desagertutako adizkera trinkoak, behin eta berriro, erabiltzen ditu bere testuak exotismoz eta ukitu hermetikoaz zipriztinduz.
|
|
|
Mendebalde Kultura Alkarteko kideok Euskal Herriko Unibertsitatearekin batera antolaturik, ikastaroa
|
eman
dugu unibertsitateko irakasleentzat. Gaia, AHOZKO KOMUNIKAZIOA IKASGELAN.
|
|
|
Hala deritza laguntza eskatzeari hiztunak solaskideari, berba bat erdaraz esanik euskaraz
|
eman
diezaion
|
|
|
Txapelketak ekintza osagarri batzuk izan zituen; izan ere, aurreko ostiralean, Jautarkol olerkari ezagunak Xenpelar bertsolariari buruzko berbaldi bat
|
eman
zuen, Laborda abadeak kantatutako bertsoen laguntzarekin. Bide beretik, bezperan, larunbat iluntzean, Dionisio Azkue Dunixiidazleak Bilintxen bertsogintza aztertu zuen, Olaizola, Zabalbeaskoa eta Lizarraga kantariek lagunduta.
|
|
|
Basarrik, ostera, epaimahaian Aitzolek eta gustura entzuteko moduko bertsoak kantatzeari ekingo dio, garaiko Euskal Pizkundeko iruditeria erabilita: . Bertsolariak
|
eman
diote/ Txeko erriari gorantza,/ Mireiobatek edergallutan/ yosia zuen Provenza...?. Hasieratik bete betean asmatu dau Basarrik.
|
|
|
–Euskel izkuntza galtzen ari da/ ta galtzen ba' da euskera,/ Euskalerriko seme guztiak/ betiko galduak gera?. Basarrik
|
eman
zion hasiera saioari, eta Jautarkol olerkariaren eta Arana Goiriren aipuez hornitu zituen bere bertsoak, zenbait esaldi hitzez hitz erabilita15.
|
|
|
Aurrean gazte bat zeukan gorbata jantzita; euskara jasoa zerabilen gazte hark; gaztearen aipamen kulturalak eta urrun ere urrun sentituko zituzkeen Txirrita zaharrak... Beraz, epaimahaian zegoen Aitzol abadea seinalatuz, bere egoeraren berri maisuki
|
eman
zien Poxpolin antzokira batutako bertsozaleei16:
|
|
|
Larogei urte gai, ean ditut, nago anketako mi, ez, Donostia' ra etorria naizerren aundia egi, ez.Bi bastoirekin txit larri nabilpausorik
|
eman
ezi?ez.Euskera ia aztu zait etaerderarikan yakin ez, maixu batekin eskolan laxterasi bear det lati, ez!
|
|
|
Ebatzia, baina, Eusko Etxean eginiko bazkaria amaitu arte ez zen aditzera
|
eman
: txapelduna, aho batez, Basarri; bigarrena, Matxin; hirugarrena, Zepai; eta laugarrena, Alkain18 Epaimahaikoen arabera, berdintasun handia egon zen puntuazioen artean, eta sari gehiago egon balira, zerrenda luzeagoa izango zela zioten.
|
|
|
19?. Aitzol, Ernandorena eta besteren lana gutxietsi gabe, Zubimendi egon zen 1935 eta 1936ko Bertsolari Egunen antolamendu gaitz haien oinarrian. Horretarako derrigorrezkoa zen lan astunaz gainera, gure idazleak
|
eman
zien haize publizitarioa gero, bertsoak argitararaziz eta jardun haiei buruzko komentarioak eginez. Mende erdi luze bat joan da hil zenetik, eta orain altxor preziatu gisa irakurtzen ahal ditugu hartaz idatzi zituenak.
|
|
|
21?. Txirrita' rentzat saririk izan ez ba zan ere, Eusko Abesbatzako batek boxtduroko bat
|
eman
zion bertsolaririk zarrena zalako? (Argia,, 2 or.).
|
|
|
Bera izan da ohore hori lortu duen lehenengo andrazkoa. Barakaldotik Donostiara egingo dugu jauzi, txapelketa nagusiak diamantezko ezteiak ospatzen dituen honetan, eta txapelketaren inguruko zertzelada batzuk
|
eman
eta gero, bertan egon ziren bizkaitar bertsolari biengana joko dugu, gorazarre txiki bat egiteko asmoz.
|
|
|
harrokeriak urtu eta gangarkeriak aienatu egin ei zitzaizkion gazte nabarmenari. Antza, horrek guztiak zer pentsatua
|
eman
zien bertara baturiko batzuri:
|
|
|
Aita Zavalak bere Patxi Erauskin bertsolaria I liburuan, bertsolariaren seme ramonek kontatutako pasartetxo hauxe dakar: . Mesede egitearren, [bertsopaperak] Besamotzabertso saltzalleari ere ematen omen zizkion, bai, an bere izenik gabe eta arenean edo argitaratzeko
|
eman
ere? 43 Izan ere, badago nolabaiteko paralelismoa Erauskin eta Abarrategiren artean: bitzuek hiruna bertsopaper opetsi zizkioten P. Uzkuduni; eta, izenburuei bagagozkie, bitxia da ikustea Erauskinen sorta batek eta Abarrategiren sorta bik ia ia titulu bera daukatela44 Lankidetzaren bat egongo zen bien artean?
|
|
|
Gerora, kanta lagun ere izan zuen Pujanak Uriarte, behin baino gehiagotan: ? 1935ean Dimako Uriarte eta Basarri izan zituen lagun [Pujanak], Zeanuriko sei abadek meza berria
|
eman
zutenean?, diosku Igor Estankona Arratiako poeta gazteak57.
|
|
|
Uste baino gutxiago jasotzen denean, nahi baino gehiago
|
eman
den seinale.
|
|
|
Gerla Handia lehertzear zegoen, eta, antza denez, saioko gaiak nahiko gerra zaleak eta erasokorrak izan ziren. Egoera horretan, Matxinek bere bihotz kristau eta euskaldunari
|
eman
zion hitza; eta, hori dela-eta, deskalifikatua izan zen47 Hala ere, esan behar da, urte batzuk lehenago? 1910 urtearen bueltan?, lehenengo saria irabazi zuela Saran bertan48.
|
|
|
48Datu hau Mixel Dargaitzek
|
eman
zion Aitzoli. Aitzolen artikulua 1936kourtarrilaren 24an argitaratu zen, eta Dargaitzek zioenez, 25 urte lehenagogertatu zen esandakoa.
|
|
|
–Bakoitzak nai duena/ lezake kantatu;/ doi, un azke zerate/ gaia aukeratu;/ bai, an beti bertsotan/ zuek gogoratu/ euskaldun zeratela/ ta ongi mintzatu?. Iparraldeko bertsolari biak apur bat berandu heldu ziren52, eta horrek aukera
|
eman
zien Poxpolin antzokira bildutako bertsozaleei berebiziko harrera beroa egiteko. Honela gogoratzen zuen J. Zubimendik ipartar bien sarrera:
|
|
|
Ez daukagu datu askorik Matxinek eginiko saioari buruz; bertsoak ere bi baino ez. Badaude, hala ere, lekukotasun batzuk argi apur bat
|
eman
diezaguketenak. Lehenengo saioan, esan dugun bezala, aske ziren bertsolariak nahi zuten neurrian,
|
|
|
Berehala bertsotan hasita, eguerdia inguru hau kantatu zuenean. Bertso saio guztian ez zitzaien ez jan ez edateko
|
eman
eta, jakina, gose egarriak egon behar; baina ez isilik. Bere ziria non sartu, zulorik txikiena atxeman orenean, zapla!, sartu gure bertsolariak?
|
|
|
Hiru orduko lehia bizia amaituta, bazkalostean, arratsaldean,
|
eman
zuen epaimahaiak ebatzia: txapelduna, aho batez, Basarri; bigarrena, Matxin; hirugarrena, Zepai; eta laugarrena, Alkain63 Epaimahaikoen azken ebatzian irakur zitekeenez, berdintasun handia egon zen puntuazioen artean.
|
|
|
Argazkia txapelketa egunean ateratakoarekin konparatuz gero (ikus 4 atala), argi dago pertsona beraren aurrean aurkitzen garena. Txapelketakoa sariak
|
eman
ostekoa da5, eta Matxin, trajea eta korbata jantzita, Basarri eta Alkain zaharraren artean agertzen da. Bisaia triste antzekoa du, ordurako gaixorik omen zegoen-eta.
|
|
|
Bertsoa Mixel Dargaitzek gaztetan entzun zion Matxini, eta grabatuta geratu zitzaion gogoan. Gero Aitzoli
|
eman
zion horren berri:
|
|
|
Ez ziren bertsoka ari, bainan tiradaka. Aire bat bazuten aise luza edo labur zitakena; gisa hortan koblak bazituzkenbatean bortz pundu, bertzean zortzi edo hamar, gogoak
|
eman
arau, muga zuzenik gabe. Matxinek bitxi atxeman zuen era hori?.
|
|
|
Seguru asko Dargaitzek mamia gordeko zuen buruan, eta gero gutxi gorabehera tolestuko zuen. Berak diotso Aitzoli, etxera bidean errezitaturecit (é agertzen da testuan) egin ziola ahapaldia herriko abadeari, eta honek hiru libera
|
eman
zizkiola. Edozelan ere, metrikaren aldetiko gorabeherak nabarmenak dira Aitzolek Dargaitzeri hartutako bertsorik gehienetan.
|
|
|
Beste behin, Senpereko jaietan Ganix oihantzaina71eta Matxin izan ziren bertsolari. Gaia herriko auzapezak
|
eman
zien:
|
|
|
–Berriki eskuratu ditugu, Olhagaray itsasuarraren bitartez, Senpereko Matxin Irabola zenak() GERLA HANDIAz
|
eman
bertsu ohargarri hauk. Ez dakigu xuxen zoin urtetakoak diren.
|
|
|
–Bere burua etzuela ontsa kausitzen Elizakoak galdegin ditu berak aphezari astearte arratsaldean eta gero etcherat ekharri dute, eri handi? 23 Hurrengo asteko Eskualduna astekariak berri triste bat zekarren, Senperetik bidalia: . Fede ona, baita Izpiritu chuchena baitzuen, Jainko onak
|
eman
dio grazia bere azken arimako egitekoen bururatzeko. Halere irakurle maitea othoitz bat Euskaldun handi horren arimarentzat, eta familia gaichoari, denek hartzen dugu dolu zuen nahigabean? 24 Apirilaren bederatzian zendu zen, Senpere bere jaioterrian, 56 urte zituela.
|
|
|
Edozelan ere, liburu bereko 120 orrialdean zera dio egileak: . Senperen bertsuzaleak izan dira beti, eta herriak bertsulari haundiak ere
|
eman
ditu; hauen artean haundiena, beharbada, Matxin Irabola Goya()?. Gerra osteko giroari buruz ari zen Larreko?
|
|
|
Bestalde aisialdiak izugarrizko eragina du gazteen bizitzan, ikasteaz gainera eguneroko bizitza hainbatean halako egintza ludikoetan igarotzen dutelako. Beraz, gure esku dagoen adinean eremu horri arreta handia
|
eman
behar diogu.
|
|
|
Inpase egoeran gaude. Ataka horretatik ateratzeko, zerbitzuen alorra eragin nahi duen Lehen Hitzetik zerbitzua euskaraz eragite ekintza jarri du abian kontseiluak, euskalgintzak abiatutako bideari eutsi eta are indar handiagoa
|
eman
nahirik(?) Euskaldun kontzientziatuok euskaraz bizitzeko jarrera geure egin eta indartuz gero, bizkortu dezakegu eragile sozial eta politikoek euskararekiko jokabidea aktiboak izatea? (Erabili.com.:
|
|
|
Bertan izandako hitzaldi eta elkarrizketen bidez hainbat pertsona gaituren iritziak eta ikuspuntuak jasotzeko sukera izan genuen. Guztiori, jakina, euskal gizarteari arazo larri hau aurkeztu eta irtenbideak bilatzeko urratsak
|
eman
nahirik.
|
|
|
gazteen arteko euskararen erabilerari buruzko zenbait lekutasun entzun ahal izan genituen. Lehenengo Josune Zabala eta Maitane Ayerza ikerlariek, Billabonan kokatutako Mintzolaahozko lantegia taldea Tolosan egiten ari den ikerketaren berri
|
eman
ziguten, lau urtetan burutzekoa den?, aurkeztuz.
|
|
|
Eta, jakina, udaletan gaztetxoentzat programazio bereziak antolatzerakoan. Batez ere garrantzi handia
|
eman
zion kirol jardunetan egiten diren egintzei, aisialdiaren aldirik handiena barne hartzen dutelako. Jardun guzti horiek euskaraz eskaintzea lortu da, aparteko egintzak (barnetegiak eta abar) abian jarri aurretik.
|
|
|
Eta talde egokia dagoenean euskara hutsean gauzatzeko bideak abian jarri. Talde nahasiak direnean ere, euskarari
|
eman
behar zaio lehentasuna.
|
|
|
Jesus da nagusi eztabaidaezina. Ebangelioetan
|
eman
zaigu Haren hizpidea oso modu fragmentarioan, eta ni ibili izan naiz egiazko hizpide haren bila, baina nahasia atera izan zait hizpide miragarri hura imitatzeko ahaleginetan ibili naizelarik, nirea falaziazkoa da usualki, eta kontrastea Haren hizpidearekin handia da, ahoa zabalik niri, berba egin izan dudalarik, ez zait inor geratu, ezta geratzen ere.
|
|
|
Bere Erresuma ez da kosmos honetakoa, cosmos honetan invisiblea da, insensiblea usualki. Desolazioetan ez dut sentitzen hemen, nirekin dagoenik, abandonatua sentitzen naiz, baina hala ere, halako kasuetan, baditut ebangelariak, hari buruz lekukotasuna
|
eman
zutenak, eta oraingoan signoei erreparatuz lortzen dut erdi aroan hainbeste erabilitako metafisika zaharkitua, gaizki zimentatua, bere posibilitate erreala teorizatzea. Gaixo dagoen metafisika kristau hura osatu egiten dut materialismotik hasiz nire ikerketak.
|
|
|
Agian gehien ospatuak direnen artean halaxe usteko da. Baina ni, nire txikitasunean, ez nago pentsamendu postmetafisikoan, ez eta hurrik
|
eman
ere!. Nik zientzia metafisikoaren posibilitatea ikasten dut badagoela, baina Jesusek soilik ematen du klavea.
|
|
|
Hitzaldi batean niri Donostiako elizbarrutiko apaiz batek esan zidan horrek, nire ondorio erlazioak, ez zuela importantziarik, ez zidan astirik ere
|
eman
berba egiteko. Eta aurretik errana zidan jakintsua nintzela, bada jakintsu iruditzen banintzaion nola moztu zidan nire parte hartzea debate hartan?.
|
|
|
Zeren ematen baitu ezen arrazoi naturalakin ez datorren fenomenoa, miraria adibidez, gutsietsi eta aintzat hartzekoa ez dela (mitoaren mailan estudiatzen da), hortik Jesusen gloria antzematen bada ere, eta ez nik bakarrik, ero desterratu honek, baizik eta Bere diszipuluek ikasten dute Haren gloria horrela (Canaango esteguetako pasadizoa ikusi). Baina ez didate jaramonik egiten, bakarrik behin
|
eman
zidan Madrilgo apaiz batek arrazoia, eta hori izan zen nik asko admiratu dudan katedratikoaren esan bat kontatu niolako non zioen gizona dela izaera bat ausentzietakoa, eta ez presentzietakoa, eta hori esan eta gero nire tesia laburbildu nion, eta orduan hari interesantea iruditu zitzaion nire argumentaziobidea. Begien bistan baitago neutrala den edonorentzat signoetan badela aurkitzen Jesusen gloria.
|
|
|
Baina hori gezur hutsa da. Gizakiaren bere izatearen lehen zelulan, zigotoan datza aitaren eragin/
|
eman
bakarra. Lehenbiziko zelula bertatik, zigototik, sorkari berria aitaren seme da amaren seme beste, eta hori ez da inoiz inola aldatuko.
|
|
|
Hauen artean aipatu behar ditugu A. Krisogono Gaztelako Probintziakoa, A. Bruno Burgosko Probintziakoa eta A. Alfonso AragoiValentzia Probintziakoa. Hirurei
|
eman
zien Eusko Jaurlaritzak ihesbidea Frantziara joan zitezen.
|
|
|
Argia, Probintziaren eta bertako erlijiosoen alde eliz agintarien, agintari zibil eta militarren aurrean egin zuelako. Horretarako goi mailako militarren batek
|
eman
zion español doscientos por cien kalifikatzaileaz, eta Arabako Gobernadore Militarrarekin zuen ahaidetasunaz ba liatzen saiatuko da. Iluna, Probintzia barruan Espainiaren aldeko bere gar horrekin bat ez zetozenei eta bidegabeko kondenak8 sufritzen zituztenei agertzen zien erdeinua.
|
|
|
A. Ezekiel, kanporantz honen aldeko agertu arren, errezeloz eta urruntasunez hartu zuen: ez zuen bisitatu Agenen Veneziako Kapitulu Jeneraleko joan etorriko bidaian (1937ko apirila); ez zen joan hura ikustera Frantziako erbestetik itzulita bizi izan zen berrogeita hamar egunetan, eta 1938ko irailaren 13an Corellan hil zenean, inolako arrazoirik gabe, aitzakiak atera zituen Nafarroako San Joakim Probintziak
|
eman
duen gizonik handienaren hileta elizkizunera ez joateko.
|
|
|
Karmeldarretako bokazio orokorraren barruan, Teresak gero eta dei biziagoa sumatzen zuen barne bizitzara, Jainkoarekin harreman min minak izateko bokazio bere berea. Ia ohartu gabe hasiera
|
eman
zion otoitz bide luzeari, eta Jaunarekin maitasunez hainbestetan elkartzeak Jainkoaren esperientzian maistra bikain bihurtuko du?.
|
|
|
Probintzia berriari hauek
|
eman
zizkioten: Iruñe, Burgo de Osma, Corella, Tutera, Peñaranda de Duero, Kalahorra, Burgos, Lerma, Logroño, Lazkao eta Markinako komentuak eta Bilbo eta Soriako babes etxeak.
|
|
|
Markinako komunitateak asko sufritu zuen bertako fraide batek Bizkaian zegoen Gobernari frantziarraren aurrean salatu zituelako. Komunitate honi komentua uzteko agindua
|
eman
zitzaionean, 22 erlijioso mezako, mezakoak ez ziren 4 anaia eta Iruñetik etorriak ziren 17 ikasle bizi ziren bertan. Komentua kuartel bihurtua izan zen.
|
|
|
zure hiletan izan naiz gaurmaite dudan jendea hiltzeko joera daukathorixe da dena.umetan hasi nintzenauto istripu batean hil nituen ama eta aitanegarrez
|
eman
nuen gau osoahasieran mingarria zitzaidannire logelako atea zabalik uzten nuenetortzen ez ziren gabon musuen zain
|
|
|
Zeruak, hodeiak
|
eman
dizkie maileguan lurraegosten hasi arte eguzki galdatan.Autoentzako karril bat moztuta dago.Stop agintzen die langile izerdituakautoetako gidari balaztatuei.Pasa agintzen die gero.Sekula ez du hainbeste botere izan eskuanStop, stop, stop.
|
|
|
Kalima egin da.beste planeta bateko gizakia da errepideko langileaizerdi beltza aurpegianloihartzekoa soineanseguru sentitzen da bide erdiangomazko botak alkitranean txiklea bezalaStop, stop, stop agintzen dielangile izerdituak auto ilarei. Sekula ez du hainbeste botere izan.Bolanteari lotuta ikusi du gidari bat, urduri begiratzen dio bere aginduei zain.Bera da emaztea eta bi umeekin.Kalimak irenstea desio izan du.Paso
|
eman
behar dut, esan dio walkie talkietik bestaldeko lankideariEzetz entzun du bestaldetikStop, stop, stopAsfaltoa botatzen hasi behar dirabere autoa dagoen lekuan.Paso eman nahi du eta ezin eskuak bolantetik mugitu.Zapalgailua sentitu du bere gainean.
|
|
|
Kalima egin da.beste planeta bateko gizakia da errepideko langileaizerdi beltza aurpegianloihartzekoa soineanseguru sentitzen da bide erdiangomazko botak alkitranean txiklea bezalaStop, stop, stop agintzen dielangile izerdituak auto ilarei. Sekula ez du hainbeste botere izan.Bolanteari lotuta ikusi du gidari bat, urduri begiratzen dio bere aginduei zain.Bera da emaztea eta bi umeekin.Kalimak irenstea desio izan du.Paso eman behar dut, esan dio walkie talkietik bestaldeko lankideariEzetz entzun du bestaldetikStop, stop, stopAsfaltoa botatzen hasi behar dirabere autoa dagoen lekuan.Paso
|
eman
nahi du eta ezin eskuak bolantetik mugitu.Zapalgailua sentitu du bere gainean.
|
|
|
Maiz entzun izan dut esaten ikastetxean igarotako denbora dela onena eta bizitzako zoriontsuena; baina niretzat ez zen hala izan. Han
|
eman
nituen bost urteak niretzako tristeenak izan ziren. Zelina maitea lagun izan ezik, ezin izango nuen iraun han hilabete ere, gaixotu gabe?
|
|
|
Eta azkenik, Euskal Herriko jende askorekin hitz egin dut. Baita polizia ohiekin ere eta hauek beren istorioak kontatu dizkidate, beren ikuspuntua
|
eman
gaiaz. Iritzi ezberdinak jaso nahi izan nituen, egoeraren ikuspuntu orokorra izateko.
|
|
|
Erantzun hau zeuek
|
eman
zenidakete! Ez naiz sekula Euskal Herrian bizi, beraz, nik Euskal Herriaz, bertako jendeaz, eta bere historiaz dudan ikuspuntua oso pertsonala eta momentu konkretu batekoa da.
|
|
|
Gainera, bidaiatzen dudan bakoitzean, egunerokoa idazten dut nire inpresioei eta abenturei buruzkoa. Duela bost urte hasi nintzen Frantziako urpekaritza aldizkari baterako artikuluak eta zutabeak idazten; batzuetan, AEBetako egunkarietarako ere idazten dut eta honek
|
eman
zidan berriro idazketara bueltatzeko gogoa. Hala ere, sekula ez nuen pentsatu liburu bat idatziko nuenik.
|
|
|
Gerora, 12 urte beranduago, liburua idazten hasi nintzenean, gaiaz ez nekiela askorik konturatuta, Ferminez gogoratu nintzen eta email bat bidali nion; ez nuen uste nitaz gogoratuko zenik. Baina bai, galdetu nionean ea Euskal Herriari buruzko galdera batzuei erantzungo ote zion eta, gainera, euskarara itzulita, baiezkoa
|
eman
zidan. Zeren eta bera halakoa da:
|
|
2011
|
|
|
Aurten, hau da, 2010 urtean, Begiraleak elkarteak bere 75 urteurrena ospatu du. Martxoan, eta elkartearen sortzearekin bat eginez, elkarteko leiho eta balkoietatik Agur Donibane abesti ederra kantatuz hasiera
|
eman
zioten urteurrena ospatzeko antolatu programa zabal eta aberatsari. Dena dela, ekitaldi nagusiak azaroan burutu dituzte.
|
|
|
Hasieran, nazionalista eta sabindar sutsua izan zen, baina gero, bere anaia bezala, sozialista egin zen. Errepublika garaian, Ondarroan bizi zen, eta, horregatik, Bizkaiko Gobernadore zibilak Markinako Plazako Delegatu egin zuen, eta Markina inguruan frontea antolatzeko eta ordenu publikoa zaintzeko ardura
|
eman
zion.
|
|
|
salaketapean. Besteak beste, 1936ko irailaren hasieran, Bizkaia Defendatzeko Batzordeak 120.000 pezetetako isuna jarri zion alkate tradizionalistaren aitari, Alejandro Gaytan de Ayalari (Barruso, 1996), batzorde honen arabera, hitzez eta egitez frankisten altxamendua babestu zuelako, eta matxinatuei armak erosteko dirua
|
eman
zielako. Alejandro Gaytan de Ayala 1936ko abuztuan desagertu zen Markinatik, eta, beraz, ez zuen isuna ordaindu; ondorioz, 1936ko irailaren 13an, bizi ziren jauregia eta beste hainbat jabego bahitu zizkioten erabilpen militarretarako (Azkona, 2007: 28).
|
|
|
Zabala jauregian kokatu zen Jose Seva infanteriako teniente koronelak jakinarazi zieten alkate eta zinegotzi berriei eta, oro har, herriko FET JONS eko kideei, beharturik zeudela herriko mugimendu gorri separatistaren eta ezkertiarren buruzagi guztien izenak justizia militarrari ematera, eta alderdietako militanteen izenak ere
|
eman
behar zituztela (Molina, 2005: 155). Zabala jauregiko militarrek hasieratik bultzatu zuten herritarren errepresioa, eta, ondorioz, tradizionalistek lan asko egin zuten herriko abertzaleak, euskaltzaleak, ezkertiarrak edota errepublikazaleak salatzen eta kartzelaratzen.
|
|
|
Salaketa, isun eta heriotza hauek guztiek beldur asko eragin zuten herritarren artean, eta funtsezkoak izan ziren erregimen berria sendotzerakoan. Zoritxarrez, Mola jeneralak, matxinada hasi osteko egunean, 1936ko uztailaren 19an,
|
eman
zituen aginduak egi bihurtu ziren: –Izua erein behar da, mendekotasun sentsazioa utzi behar da, guk bezala pentsatzen ez dutenak eskrupulorik gabe desagerraraziz??
|
|
|
Nire ustez, gerra osteko errepresioa intentsua eta bortitza izan zen, hain zuzen ere, Errepublika garaian maila politiko, ekonomiko, sozial eta erlijiosoan
|
eman
ziren gizarte aldaketak errotik ezabatu nahi izan zituztelako.
|
|
|
Coserren proposamen honi jarraituz, Markinan eta Xemeinen gerra ostean
|
eman
zen errepresio bortitza ez egiazko gatazka bat izan zen. Izan ere, Tradizionalistek, eskuindarrek eta jauntxoek ikusi zuten Errepublika garaian urteetan izan zuten autoritateak ihes egin ziela; euren ideologia eta balioak zalantzan jartzen zirela; eta Markinan eta Xemeinen frontea geldirik egon zen hileetan, 1936ko uztailetik 1937ko apirilaren 27ra, hainbat une larri bizi izan zituztela.
|
|
|
Ondoko urtean, bost urterako engaiatu nintzen lehen munduko gerran. Infanteriko soldado batek ezin zien ia zuhaitzeri gogo
|
eman
. Egia erran gaia ez zitzaidan behin ere bururatu, astitzat edo timbre bildumatzat hartu eta berehala ahantzi nuen.
|