2009
|
|
Halaxe deskribatu zuen Lertxundik Ihes betea lanean: «Argiari
|
eman
zion eta lokalaren erdi erdian zintzilik zegoen bonbilla bat piztu zen. Denda osoa, goi eta behe, liburuz gainezka zegoen, liburu metak bazter guztietan:
|
|
Gustura irakurri ditut zure hitzak, Lourdes, eta zer pentsatua
|
eman
didate, bereziki Uriberen eleberriaren gainean. Ez dakit oso ados nagoen Azkueren eta Agirreren arteko enkontruari ematen diozu (e) n garrantziarekin, atal hori irakurri nuenean eleberriaren hari tematiko nagusitik ihes egiten zuen hausnarketa gisara ulertu bainuen neuk.
|
|
Nolanahi, Jurgik amaiera irekia
|
eman
dio Urre urdinaren lurrinari, dugun tradiziotxoa dugula ere, haren ezagutzaren beharra aldarrikatuz. Bai jarraitzeko, edota, zer esanik ez, transgreditzeko.
|
|
Jakin nahia egon liteke, baita literatur lan ororen atzean ere, bide berri eta ezezagunak zapaldu nahia, errealitateak sortzen dituen galderak fikzioaren bitartez ulertzeko ahalegina. Eta zentzu horretan Jokin Muñozen lanak galderak pausatzen ditu, erantzunak
|
eman
baino, ateak irekitzen, itxi baino gehiago. Eta hori iruditzen zait Antzararen bidea nobelaren bertute nagusietako bat.
|
|
Zergatik? Batetik, bere irakurketa atsegin izan dudalako (eta ez nik bakarrik, antza, 2006ko Euskadi Saria
|
eman
baitzioten), baina batez ere, euskarazko ipuin liburu askoren aldean eite diferentea duelako, ausartuko nintzateke esatera generoan maisu diren katalanen bidean (Quim Monzó eta Sergi Pàmies, nagusiki). Etorkizuna bildumako ipuinen artean gorabeherak daudela esatea ezer gutxi esatea bada ere, narrazio laburrenen alde egingo dut nik.
|
|
Esaterako, Gernikako sendi batek beti pentsatu izan du haien ahaidea sifiliak hil zuela, baina artxiboek diotenez tuberkulosiak hil zuen. Bestelako kausak agertzen dira beste batzuetan? «alkohola», «zahartasuna», «suizidioa», «armen zauriak»?, baina ez dakigu zer informazio
|
eman
zitzaion Euskal Herriko sendiari.
|
|
2000ko uztailean Juan José Ibarretxe lehendakariak Boise bisitatu zuenean, Hardestyk hilerrian zehar eraman zezan eta egitasmoa azal ziezaion eskatu zuen, baita bisita horretaz profitatu ere. Liz Hardestyren aitonak, Mateo Arreguik, bere maizterrak bizitzan nahiz heriotzan zaintzen zituen moduan, bilobak haien oroimen iraunkorra ziurtatu zuen, hiru urte
|
eman
zituelarik artxiboak arakatzen eta ikertzen, espezialistei elkarrizketak egiten, eta boluntario talde bat gidatzen. Nekaezin egin zuen lan, euskaldun haiei eman dakien Idahon igarotakoa eta lur honi ekarririkoa gogoraraziko duen oroigarri bat.
|
|
Liz Hardestyren aitonak, Mateo Arreguik, bere maizterrak bizitzan nahiz heriotzan zaintzen zituen moduan, bilobak haien oroimen iraunkorra ziurtatu zuen, hiru urte eman zituelarik artxiboak arakatzen eta ikertzen, espezialistei elkarrizketak egiten, eta boluntario talde bat gidatzen. Nekaezin egin zuen lan, euskaldun haiei
|
eman
dakien Idahon igarotakoa eta lur honi ekarririkoa gogoraraziko duen oroigarri bat. Liz Hardestyri esker, euskaldun horiek gogoratuak izango dira.
|
|
Hori gertatu zen Iñaki Goikoetxetak aitona artzain etorkinaren hilobia bisitatu zuenean. José Goikoetxetak (1890ean jaioa) emaztea eta haurrak utzi zituen Bizkaian, Ameriketara behar egitera bidaiatzeko, baina Idahon hil, eta han bertan lur
|
eman
zioten, itxuraz, inolako oroitarririk gabe. Hemen kontatuko da Boiseko Liz Dick Hardesty euskaldunak jarraitu zuen ibilbidea Dolores Totoricagüenak hasiriko egitasmoa burutzeko, hau da, Morris Hillen ehortziriko beste euskaldun oro identifikatu eta monumentu iraunkor baten bidez oroitua izan dadin segurtatzeko.
|
|
Bezeroak ostatura laguntzen zituzten eta askotan eginkizun pastorala hartzen zuten euren gain: bezeroentzat etxerako gutunak idatzi, medikuarenean nahiz dentistarenean interpretazio lanak egin, banku eragiketekin eta gainerako finantziazio xehetasunekin laguntza
|
eman
eta, bestalde, larrialdirik gertatuz gero, etorkinaren nagusiarengana edo ostatu emailearengana jotzen zen. Boiseko ostatari famatuak ziren Mateo Arreguik eta bere lehen emazteak, geroago bere bigarren emazte Maria Dominga Goicoecheak ere?, garai desberdinetan, lauostatu eduki edo gobernatu zituzten.
|
|
Boiseko euskaldunek ba al zuten pertsona horrentzat helbide bat, hara bidaltzeko? Edo hobe al zen berriak haren herriko beste familia batengana igortzea, haiek
|
eman
zezaten zorigaiztoko berria. Ignacio eta Daniel Dobaran anaiak egun berean hil zirenean, 1918an, badakigu 50 zentimoko telegrama bidali zitzaiola sendiari berria jakinarazteko.
|
|
Eta hitzarmena zigilatzeko arrosak
|
eman
zizkizuna,
|
|
Eta arrakasta apur bat lortu duen edozein idazlek daki, edo jakin luke bederen, zein justu eta zein gutxigatik lortu zuen pauso hori ematea. Baina pauso hori
|
eman
ezin bada, ezin da eman eta kito. Eta ez dago zer esanik gehiago.» Chandlerren hitzak dira, ez nireak.
|
|
Eta arrakasta apur bat lortu duen edozein idazlek daki, edo jakin luke bederen, zein justu eta zein gutxigatik lortu zuen pauso hori ematea. Baina pauso hori eman ezin bada, ezin da
|
eman
eta kito. Eta ez dago zer esanik gehiago.» Chandlerren hitzak dira, ez nireak.
|
|
Horretan, bistan da, legebiltzarrak eta aldizkari ofizialak behar beharrezkoak dira. Beste horrenbeste, esan gabe doa, sorkuntza lanak
|
eman
ditzakeen isla eta bultzada.
|
|
Eureka eta Ely arteko diligentziaren gidari izan zen; lehenengo izotz saltzailea Tonopahn (Nevada), 1901ean, mea aurkikuntzen gara ian; ganadu garraiatzailea ere bai, Bishopetik (Kalifornia) Tonopahraino abelgorriak gidatuz hamar eguneko bidean; berari suertatu zitzaion Shepherd Canyon Route ko diligentziaren azken gidaria izatea ere. Hori dena eta gehiago izan zen Pete Aguereberry, bere joan etorriei bukaera
|
eman
zien gertaera jazo zitzaion arte. Txikitan aldizkari frantses hark ereindako ametsa beteaz, urrea aurkitu zuen Heriotza Ibarreko Panamint mendietan.
|
|
«Hi, Pete, segi dezagun Ballaratera», esan zion pazientzia galtzen hasita. «Ez, zuk harri hauei begiratu aurretik»,
|
eman
zion erantzuna Petek. Gogoz kontra, Shortyk bere lupa hartu eta harriari begiratu zion.
|
|
Hala, Shorty Harrisek eskubideen erdiak zituen. Lekuari zer izen
|
eman
ere erabaki beharra zeukaten. Petek «Aguereburg» deitzea pentsatu zuen.
|
|
Bere izena gorde samarra geratzen zelakoan, «Harrisberry» proposatu zuen Shortyk. Petek ameto
|
eman
zuen. Baina azkenean Shortyk Harrisburg izenaz erregistratu zuen eta hori da gaur arte bere izena mapetan, Flat hitza gehituta:
|
|
Harrisburgeko aurkikuntzaren historia askotan kontatu da. Petek bere bertsioa
|
eman
zigun ilunabar batean, joan den otsailean. Sutondoan eseri ginen bere etxolan.
|
|
Hark bi paperak elkarren ondoan jarri, eta begira egon zen. Gero bostekoa
|
eman
zidan. –Ondo zegok, Pete, esan zidan?.
|
|
Bere erdia konpainia bati saltzeko asmoa zuela esan zidan. 150.000 dolar
|
eman
behar omen zizkioten tituluetan. Dibidenduekin aberastuko omen zen.
|
|
Ezin dirua bildu edo. Orain dela urte batzuk enpresa batek 75.000 dolar
|
eman
nahi izan zizkidan, baina zergak eta kostuak kalkulatu nituenean ez zitzaidala asko geratuko konturatu nintzen. Nigatik berdin zait.
|
|
«Zer, dena heuretzat nahi al duk? Muinoaren erdia
|
eman
diagu!» Errabiaturik zirudien. Zutitu egin nintzen.
|
|
Gai horri buruz hizketan, Harkaitz Canori luzatu diot galdera zehatza. Eta hauxe da
|
eman
didan erantzuna:
|
|
Belarririk gabeko gidoilariak garela ematen du? Dirulaguntzak eskatzeko egitasmo asko gaztelaniaz egin behar izaten ditugula ez aipatzeagatik, dirua
|
eman
edo ez eman deliberatu behar duten profesionalek askotan ez dakitelako euskaraz. Baina jakina, orain esan ohi den bezala:
|
|
Belarririk gabeko gidoilariak garela ematen du? Dirulaguntzak eskatzeko egitasmo asko gaztelaniaz egin behar izaten ditugula ez aipatzeagatik, dirua eman edo ez
|
eman
deliberatu behar duten profesionalek askotan ez dakitelako euskaraz. Baina jakina, orain esan ohi den bezala:
|
|
Hori da Víctor Morenok literaturaren balioaz duen iritzia. Kontua da, berarekin bat etorri edo ez, jende askok jarraitzen duela literatura irakurtzen, lehen, duela berrogei bat urte
|
eman
dezagun, irakurtzen zen baino gehiago agian. Irakurri egiten da eta, gainera, literatura aztertu eta ikertu ere egiten da.
|
|
Galdera hau ere Víctor Morenok luzatu dio Anjel Lertxundiri. Eta Anjelek erantzun hau
|
eman
dit:
|
|
Espainiarrek zintzo eta artez mintzatzen ikasi dute, komunikatu behar dituzten kontzeptu sinpleak adierazten, eta gainera animatu egiten dituzte beren gogoeta eta sentipenak azaleratu nahian ari diren atzerritarrak berdin jokatzera. Eta hau gertatzen da ideiaren atzean dagoen pertsona ideia bera baino gehiago interesatzen zaielako, eta jakin badakitelako hizkuntzak nekez
|
eman
dezakeela halako ezagutza.
|
|
Lehenik eta behin eskerrak
|
eman
behar dizkiet antolatzaileei, Alberto Lopez Basagureni bereziki, egin didaten ondragatik. Itzuliko ahal dut gaur nigandik espero duten hondarrik.
|
|
administrazioa sortzen eta euskararen estandar bat indartzen enplegatu ditugu azken urteotako indar nagusiak. Estandarizazioak erantzun bizkorrak
|
eman
behar zizkion administrazioaren hedapenari, eta geure buruak zoriontzeko moduko lorpenak irabazi ditugu bidaia horretan. Baina administrazioaren premia linguistikoei erantzun beharrak izan du eragin kezkagarririk ere.
|
|
hedabideek eta erakunde eskolarrek eta askotan baita kaleko hizkerak ere (afixetan, iragarkietan, bandoetan?) hizkera hori imitatzeko joera dute, naturaltasunaren kaltetan. Balirudike hizkuntza jasoak erregistro hori bakarrik
|
eman
dezakeela. Euskara erregistro bakarreko hizkuntza bihurtzen ari zaigu jardun formal askotan, eta, astiro astiro, gurdi astun batena bezalako ibilera hori hizkuntzaren ia kale kantoi, bazter eta zulo guztietara iritsi da.
|
|
geletako zorua, moketako apurrak, entxufeak, hormetako pintura, zokaloak, altzarien hankak eta ate azpietako hari mutur txiki txikiak. Aitatxori ez baina berari bai, berriz, atsegin zaio miaketan ibiltzea, zerbait aurkitzeak
|
eman
ohi duen poza sentitzearren, ziur asko. Aulki batera igotzeko aukera izanez gero, kaxoiak eta apalak ere maite ditu.
|
|
Mutikoa, ilunpean, bidea eginez joan zen, zaratarik txikiena atera gabe. Horretarako, pauso bat
|
eman
eta itxoin egin behar. Beste pauso bat eta gelditu, eta zelatan geratu.
|
|
Beretzako inportantea izan zen. Gainera, sentidu batean animoa
|
eman
zion aurrera jarraitzeko, ikustea gauza arraro horiek beste batzuek ere egiten zituztela.
|
|
Ondoren Baga, Higa, Dialektikaren laudorioa, Gernika? Sail edo serie horri titulua
|
eman
zionean, nahiz eta 1968an hasi zen lan horiekin, bere txikitako esperientzia zeukan gogoan, halaxe zioen, barruan hazi bat zeukala. Bera gelditu zen Lekeitioko euskararen musikarekin?
|
|
Dena dela, bitxia da. Mikelek izan ditu lagun pila bat eta nik uste dut aholku asko
|
eman
diotela, baina batzuei kasurik ere ez die egin. Batzuk estimatzen zituen eta beste batzuk ez.
|
|
Eta euskaraz kanta tradizionalak kantatzen hasi zen. Bere lehenengo jaialdia euskaraz, ze lehenengoa Iruñeako Gayarren
|
eman
zuen gazteleraz, eman zuen Zaragozako Argensola antzokian, euskal ikasleek antolatuta. Baina kantatzen profesionala izateko karneta behar zen, karneta atera behar zenuen.
|
|
Eta euskaraz kanta tradizionalak kantatzen hasi zen. Bere lehenengo jaialdia euskaraz, ze lehenengoa Iruñeako Gayarren eman zuen gazteleraz,
|
eman
zuen Zaragozako Argensola antzokian, euskal ikasleek antolatuta. Baina kantatzen profesionala izateko karneta behar zen, karneta atera behar zenuen.
|
|
Kantanteak ere ezagutu zituen Mikelek. Hirurekin izan dugu hartu
|
eman
berezia: Raimon, Pi de la Serra eta Lluis Llach.
|
|
Nik uste dut hau dela berezia eta kontatu behar dela. Arizkunen Xabier Larralde zegoen, hango txistularia zen, eta oso hartu
|
eman
onak zituzten. Mikelek kontatzen zuen 25 urte zituenean edo, gaixotu baino lehenago, Iruñean zegoenean oraindik, euskaraz kantatzen hasi baino lehen, herri osoak juerga bat egin zuela San Joan bezperan edo San Pedro bezperan, uste dut San Joan bezperan izan zela.
|
|
1998an, Ohorezko euskaltzain izendatu zuen Euskaltzaindiak. 1999an, berriz, Urteko Ikerlari Gailena izendatu zuen UNR Nevada Renoko Unibertsitateak, bai eta Irakasle Gorenaren Saria
|
eman
ere. Urte horretan bertan, Lagun Onari saria eman zion Eusko Jaurlaritzak?
|
|
1999an, berriz, Urteko Ikerlari Gailena izendatu zuen UNR Nevada Renoko Unibertsitateak, bai eta Irakasle Gorenaren Saria eman ere. Urte horretan bertan, Lagun Onari saria
|
eman
zion Eusko Jaurlaritzak. Duela lau urtetik hona, berriz, indarrean da William A. Douglass Irakasle Bisitari Gorena ikerketa beka, Renoko Euskal Ikasketen Zentroaren eta Eusko Jaurlaritzaren ekimenez abiarazia.
|
|
Bat Harvardekoa bada, idazten duena idazten duela ere?, lana argitaratuko diote, seguru; baita lau txorakeria esaten badu ere. Aitzitik, morroia herrialdeko lehenengo hamar unibertsitatekoa ez bada, gorriak eta bi ikusiko ditu artikulua,
|
eman
dezagun, argitara diezaioten, lanak urrearen balioa badu ere. Orokortzen ari naiz, baina horixe da bene benetako errealitate akademikoa.
|
|
Familiako kondairak zioenez, artzain euskaldun bat ezagutu omen zuen Nevadan, Markinako bere jaioterriko argazkiak zituena. Haietako batek atentzioa
|
eman
zion:
|
|
Elkarrizketa asmatu hori nire lehengusu Bernardok Euskal Herriko egunkari bateko zutabean
|
eman
zuen argitara, gure iragan denbora komunaren bila Bizkaian barrena egindako bidaien ondoren. Pasadizo horren bukaera bereziaren kontakizuna hau da:
|
|
Neskak gutuna osabari
|
eman
zion, eta hark Esteban Mendiveren ezkontza proposamena irakurri zuen.
|
|
Goizean, etxean egindako ogiz, kafez, esnez eta azukre mordoaz betetzen zidan katilua. Baina hori guztia bere usategiko «usotxoei» jana
|
eman
eta gero izaten zen. Inork ez zuen azkarrago kraskatzen oilasko baten lepoa, odolustu aurretik.
|
|
Biloba bat eta haren senarra hegazkin txiki batean zihoazela hil ziren, turkesa meategiko meaz kargaturik?, hegazkinak mendia jo eta bertan lehertu zenean. Battle Mountaingo parkeari bikotearen izena
|
eman
zioten, haien omenez. Nire amama goizero joaten zen mezatara.
|
|
Hala ere, fitxa hau itxi eta artxibatu nahi izanez gero, luzerako izango dugulakoan nago, irakurleok idazlearen testuak leitzen ditugun bitartean, honen ahotsak (hauxe baita idazlearen arima) bizirik baitirau. Eta badago zer irakurri, Antoñanak sormen lan oparoak
|
eman
dituelako azken berrogeita hamar urteotan gaztelaniazko literaturan. Sei eleberri (1960ko eta 1970eko hamarkadetan idatziak, baina horietako bi 1990eko hamarkada arte argitaratu gabeak) eta milatik gora artikulu (1962tik aurtengo otsaila arte egunkari eta aldizkari askotan agertuak) dira Antoñanaren idazlan nagusiak.
|
|
Aspaldi dirudien garai batean, bere gaitza eta bere poesia baino lehen, osaba Brucek bost urte
|
eman
zituen Fiskalaren bulegoan, Renon. Sinistuta nago gaztetako trebatze garai hori erabakigarria izan zela bere sinbolismo hautaketa bere aitarenetik, aitonarenetik, bereizteko.
|
|
William Douglassek esan bezala, Robert Laxaltek soslai bat
|
eman
zion euskaldunari Ipar Amerikako mendebaldean. Aurrez, ez zuen hango gizarteak sobera bereizten, edo italiarrarekin nahasten zuen «i» edo «a» bokalekin bukatutako deiturak zirela eta.
|
|
Hasiera batean, idazleari zaila egiten zaio aitaren bidaiarekiko erresistentzia ulertzea. Izan ere, poza
|
eman
lioke familia berriro ikusteko aukera izateak. Baina Dominiquek ez omen dirudi erabat kontentu.
|
|
Sentipen, bizipen horiek guztiak ikusi egin ditzakegu begiak bagenitu bezala, edo hobeki esango nuke, duda zipitzik gabe. Ikusmenarekin jaiotzeko suertea izan duzuenok, batzuetan beste sentipen guztiak dituzue, baina existituko ez balira bezala bizi zarete, naturak zerbaitetarako
|
eman
dizkigula kontuan izan gabe.
|
|
Bai, Ane, traidorea, betirako traidore. Arrazoia
|
eman
diot, batzuetan hala baita. Baina bere gogoak jarraitu du, umetan bizi direnak, nagusitan errepikatu egiten direla.
|
|
Baina bere gogoak jarraitu du, umetan bizi direnak, nagusitan errepikatu egiten direla. Eta hor ez diot arrazoia
|
eman
. Ez, Ane, zuk uste duzu errepikatuko direla eta horren beldurrak mugatzen zaitu!
|
2010
|
|
Narratzaile aldaketak nahiz denbora jauziak baliatuz, modu sinesgarrian adierazten dira pertsonaia femenino bakoitzaren izaera eta ezinegonak. Dudarik gabe, emaitza interesgarria eleberrigintzan lehenengo pausoa
|
eman
duen egile batentzat, istorioak kontatzen badakiela erakutsi baitu Alberdik. Esandakoaz gain, Gerra Zibilean gertatutakoak aitzakia literario badira ere, eleberriaren berritasun tematikoa azpimarratu nahiko nuke, gertakari historiko ospetsu edo ezagunei heldu ordez, etxe barrutik begiratzen baitzaio hemen gerrari.
|
|
Garai ezezaguna gure literaturan (ez bertsolaritzan, «Hil da Canovas, fuera Canovas»; Txirrita aipatzea ez da debalde), gozatua da eleberriaren irakurketa, idazkera, egitura, Soteroren ahotik entzuten ditugun ibilerak; bat egiten dute hemen Lourdesek lehentxeago aipatzen zituen bi bideek, narrazio borobila da, irakurgarria (idazkera, berriz, nabarmentzekoa), eta hala ere uxatzen ditu klixeak, erronka zaio irakurleari. Gako gehiago
|
eman
nahi gabe, beita bota beharra nuen, lagunok. Harribitxia.
|
|
Gure inguruko egunerokotasun hurbilean eraikitako istorioa da Karmele Jaiok ematen diguna Musika airean liburuan. Niri ondo kontatuta dagoela
|
eman
dit. Elenak egiten duen narrazioa, jarioa?
|
|
«Jo emagaldu bati bezala» horrek lanak
|
eman
zizkidan, poema liburua argitaratu aurretik irakurtzen zuten guztiek seinalatzen baitzuten esaldia gorriz edo harridura ikurrekin. Tira, izatez, esaldia oraindik okerragoa zen:
|
|
«Podrán cortar las flores, pero no detendrán la primavera». Loreak moztearen aldekoen artean kokatzen dut nire balizko burua, nahiz eta gero Nerudari arrazoi apur bat
|
eman
. Baina udaberriarekin akabatzeko modu gehiago dago.
|
|
Azken esaldi hori modu bitara irakurri duzu, ezkerrean jatorrizkoa, Etxeparek
|
eman
bezala, eta bestean Piarres Lafittek zentsuratutakoa. Konturatu al zara berba aldaketaz?
|
|
Pearse, adibidez, «iluso eta demente» tzat jo zuten Euzkadi egunkarian. Bilboko La Gaceta del Norte espainiarzale, kontserbadore eta germanofilo zena, aldiz, «Comunión» ekoen aurka joateagatik, irlandar abertzaleen alde nabarmendu zen, katoliko baitziren, eta Irlandan gertatzen ari zenaren inguruan Euzkadi egunkariak baino berri zehatz eta objektiboagoa
|
eman
zuen; are, aberriano, nabarmena zen Luis de Aranaren beraren artikulu bat argitaratzeraino.
|
|
Hain zuzen, ingelesen eraginez Eire bakartu xamartua zen mundu mailan. Testuinguru horretan, bere independentzia aldarrikatu eta sendotze aldera, 1932 urtean nazioarteko 31 Kongresu Eukaristikoa bertan ospatzea lortu zuten (irlandar gehienak katoliko izanik eta ingelesak, aldiz, anglikano, Biltzarra antolatzeak indar eta oihartzun berezia
|
eman
ziezaiokeelakoan, onarpenaren premia larrian zen irlandar estatu berriari). Aldeko argudioen artean, irlandarren baitezpadako katolikotasunaz gain, 1932an Saint Patrick uhartera iritsi zenetik 1.500 urte betetzen zirela?
|
|
Era berean, Hernandorenak zenbait mintzaldi
|
eman
zituen Unibertsitatean euskal abertzaletasunaren inguruan. Euskaraz, dio berak.
|
|
Eta beti euskal kantuak ematen zituzten, probestuz Laborda bezalako kantari bat tartean zela. 25ean, goizean Unibertsitatean hitzaldia
|
eman
eta gero («Euskaldunen eta irlandarren arteko harreman misiolaritzan» gaiaz), arratsaldean harrera ofiziala ospatu zen, Parlamentuko lehendakaria, Dublineko alkatea, zenbait ministro, senatore, deputatu, kardenal eta apezpiku, pilota federaziokide bertan zirela (2 argazkia horren islada dateke).
|
|
Ez nuke
|
eman
nahi inondik ere ez naizen eruditua, baina bizitzan aurrera Nabokovena omen den huraxe datorkit gogora, zera, ispiluak itzultzen zion aurpegia arrotz egiten zitzaiola, ez zuen aurpegi hartan bere barne muin artean gaztearen bisaia identifikatzen, eta aldarri egiteko gogoa egiten zitzaiola. Niri neuri ere berdintsu gertatzen zait.
|
|
Orain sendatze prozesuaren inguruan ardaztuta dago bere bizitza, horretarako Antigua uhartean eraiki duen klinika batean. Klinikari Crossroads izena
|
eman
dio, «Bidegurutze». Claptonek 62 urte ditu orain, eta hogei daramatza alkoholik dastatu gabe.
|
|
Beharbada, horregatik erabaki dut nire lurraldera itzultzea. Estatu Batuetan gelditzen banaiz, koldar hutsa naizela pentsatuko dut eta ez ditudala Jainkoak
|
eman
dizkidan gauzak merezi. Itzuli eta gauzak aldatzen lagundu nahi dut.
|
|
«Modelogintzak, egia esan, ez ninduen eguneroko bizitzari aurre egiteko prestatu, adierazi digu Pattiek Wonderful Today bere autobiografian?; zer egin esaten dizute, zer nolako itxura
|
eman
. Eta inoiz burutik pasatu al zaizue ni bezalako neska baten egoarentzat zer suposatzen zuen Vogueren azalean azaltzeak?»
|
|
«Gazte eta berde nintzela, lehen poema bilduma argitaratzeko orduan (Larrosak, noizean behin, 1990), irakaskuntzan ari nintzen, kargu akademiko eta guzti; ez nituen poemak, ustez neuretik
|
eman
nezakeen onena, beste bizimodu erreal horretaz, kutsatu?
|
|
«Estilo horretako literaturan, maiz ezkutatu dio autoreak bere izena irakurleari. Gabriel Arestik argitara
|
eman
zuen Boccaccioren Dekamerone ttipi bat bildumako ipuin batetik aterea da goitizena», adierazi dit. Urteak pasatakoan, aitortu zuen gaztetako azioa, eta orain Armiarma.com delakoan ezizen eta guzti agertzen da gure idazle eta irakasle galdakaotarra.
|
|
Kasu benetan bakan eta berezia dugu hauxe. Liburuen kontrazaletan Gorrotok azalpen bat
|
eman
ohi du, beti bera, eta honela hasten da: «Mikelats Gorroto orain dela 306 urte jaio zen, Anbotoko mendian».
|
|
Helbide elektronikoa
|
eman
didate Hirian eta idatzi diot. Hauxe erantzuna:
|
|
Manuel Larramendik berak ere erabili zituen batzuk orain 300 urte baino gehiago, eta kantitatez eta ugaritasunez Bernardo Estornes historialaria gailentzen da: hamabost antz
|
eman
zizkion Amezagak! Eta Susa etxearen Ibinagabeitia Proiektua n ere badaude bi zerrenda zabal, bata Euzko Gogoa ko kolaboratzaileena, bestea Julen Urkizak osatutakoa.
|
|
«Ni iheslaria nintzen orduan, Iparraldean bizi nintzen, eta Kanbo ondoko herri txiki horren izena hartu nuen. Poliziak bazekien Txillardegi nor zen, eta ez nien erraztasun gehiago
|
eman
nahi».
|
|
Baina, idatzia, idatzirik gelditzen da». Batez ere Olerti aldizkarian
|
eman
zituen argitara poema haiek.
|
|
Honek ere badu bere mamia eta bere jaiotze data. Honelako azalpena
|
eman
dit Asteasuko semeak:
|
|
Gainera, ezizen bat edukitzea bereizgarria ere bazela sentitzen nuen. Denborak arrazoi
|
eman
zidan, zeren gero Panpina ustela aldizkaria atera genuenean Koldo Izagirrek eta biok, ezizena edukitzeagatik libratu nintzen batik bat poliziaren atzaparretatik. Salaketa eduki baikenuen.
|
|
Baina liburua utzi eta gelarantz joatea erabaki du azkenean. Nahiago du amaiera egunsentiak
|
eman
diezaion, eta ez liburuak.
|
|
Gau mahaiko paperezko mukizapiak inguratu ditu, gertu edukitzeko. Iheslariak muxu
|
eman
dio masailean, baina Liubak ez du begirada liburutik altxa ere egin: Dickensekin dago, ez berarekin.
|
|
Portaletasko arkuan barna herio batean portua utzi eta Alde Zaharrera korrika sartzen denean, hauspoak Konstituzio plazara heldu aurretik huts egingo dion beldur da une batez. Baina segi beharra dauka, atzera begiratu gabe segi beharra, nahiz eta jakin orpoz orpo jarraitzen diotela, errukirik gabe jauzi egingo lioketela lepora amore
|
eman
bezain laster, pitbull amorratuen eran lepora jauzi.
|
|
Nik galdera hori luzatu diot Etxenikeri, eta hauxe da berak
|
eman
didan erantzuna:
|
|
Canok esan dit Xabier Gantzaraini luzatzeko zalantza hori. Eta hona hemen
|
eman
didan erantzuna:
|
|
Segidan datozen galdera hauek artista bati egitekoak dira eta hona hemen Koldobika Jauregi eskultoreak
|
eman
didan erantzuna:
|
|
Dena omen zen gezurra, dena faltsukeria eta dena tranpa zitala. Arabako Diputazioak aukeratutako aditu talde batek horrela
|
eman
zuen azken sententzia. Orain bertan, Iruña Veleiako lanak zuzendu zituzten arkeologoak (Eliseo Gil buru delarik) susmopean daude eta laster egingo omen zaie epaiketa.
|
|
100.000 euro jarriko dira bi hilabetean plana idazteko. EHUri
|
eman
zaio aztarnategiaren kudeaketa eta faltsutasunaren aldeko txostengile bat izendatu dute zuzendari. «Erreleboa» gauzatu da.
|
|
Jaramonik ez zuk. Gauza bera errepikatzen jarraitu nuen, ordea, zuk amore
|
eman
eta joatera utzi ninduzun arte.
|
|
Areago, biziagotu egin zitzaidan, sekretutxoaren gertalekura hurbildu arau. Horrek zer pentsatua
|
eman
zidan. Nola zitekeen barnea berotzen zidan gorrotoa gero eta nabarmenagoa izatea, hura eragin zidaten gertakizunak gero eta urrunago egonik denboran?
|
|
Begiak hetsirik, neu ere lotan nago irudiz. Oroimenak bakerik
|
eman
ez, ordea, eta denboran aitzina eta gibelera narama. Aspaldiko partez Tafallara noa.
|
|
Lehendabizikoa, Maddik zure gelatik irteten ikusi ninduen gauean galdu nuen. Min handia
|
eman
zenidan gau hartan. Aitzina eta gibelera aritu zinen, zakila nire aluan sartu nahian, nire kexei jaramonik egin gabe.
|
|
Musuak
|
eman
dizkizu?
|
|
ergela ez izateko galdatu zidan arrenka. Horrek zer pentsatu franko
|
eman
zidan. Ahizpak musuena erran bazidan, hura ere noizbait zure jostailua izan zen seinale.
|
|
Soinean neraman elastiko zuria erantzi zenidan, Elenaren bularretakoa
|
eman
baino lehen. Izugarri handia iritzi nion, eskuetan hartutakoan.
|
|
Egunkari zahar bat erakutsi zenidan, dendaren sarreratik. Orrialde batzuk erauzi eta bola moldea
|
eman
zenien, irri tipia egundo galdu gabe. Paperezko bi bola ziren eta bularretakoan sartu zenizkidan.
|
|
Baina nik amore
|
eman
ez eta berriz galde egin nizun.
|
|
Primo Leviren «Il versificatore» ipuinean (Historia naturalak liburuan) badago poeta bat, erabat lanpeturik bizi delako, berarentzako lan egingo duen makina bat asmatzen duena. Makina horri gaia, neurria eta testuinguruari buruzko xehetasun batzuk
|
eman
eta sonetoak idazten ditu, nahiz eta ipuin horretan gero eta soneto surrealistagoak egiten dituen eta prosan idazten bukatzen duen. Ipuina bera ere, hain zuzen, makinak idatzia dela aitortuz bukatzen du idazleak.
|
|
«Unibertsitatean hasi nintzen. Urtebete
|
eman
nuen Suedian eta uste dut lotsak ere han galdu nituela. Gelako bat Santutxuko bertso eskolan zebilen eta harekin batera hasi nintzen joaten.
|
|
Koplak kantatzen hasi eta bertso afari batean ordubeteko saioa egitera iristea handia da. Bertsotan hasi eta hiru urtera Gipuzkoako Txapelketan kantatu nuen eta ondoren bi urte
|
eman
ditut urtean 80 saio eginez eta inoiz baino estankatuago sentitu naiz. Ez nuen ikusten zertarako egiten nuen bertsotan.
|