|
2003
|
|
|
Askoz errazagoa da: “elikadura osasuntsua izateko, funtsezkoa da Mediterraneoko dieta hain errepikatua berreskuratzea, Gabonetan nagusi den “antimediterraneoaren” aldean —azukre eta koipetan aberatsa—, janariak
|
egunean
bost aldiz hartzea eta gosari osoa egitea”, dio Urdialesek. “Gehiegikeriak —behar du Soriguer ek— arazo dira janariarekin harreman baketsua ez duten pertsonentzat, hau da, beren kaloria beharrak asetzeko adinako gogoa dutenentzat”.
|
|
2004
|
|
|
Frutak eta barazkiak,
|
egunean
bost.
|
|
|
Fruta eta barazki freskoak,
|
egunean
bost
|
|
|
«Elikadura onak gizabanakoak arazorik gabe jarrai dezakeen bizimoduaren parte izan behar du. Gobernu kanpainaren eskemak [del Reino Unido]
|
egunean
bost [cinco porciones de fruta o vegetales al día] medikuek edo erizainek banakako aholkuarekin osatu lukete». Onartzen du, halaber, janari txarra errazegia eta merkeegia dela, zerbait azkar egiteko tentazioari ez eragiteko eta merkatuetan ilarak saihesteko, baita prestatzeko, garbitzeko edo egosteko dirua eta denbora ere.
|
|
2005
|
|
|
Jangai horiek gure dietan behar den proportzioan sartzen baditugu(
|
egunean
bost fruta eta barazki) ia litro bat ur irentsiko dugu eta, gainera, organismoak elikagaietako nutrienteak karbohidratoak, proteinak eta gantzak metabolizatzen (erabiltzen) dituenean 200 edo 300 mililitro ur sortzen ditu.
|
|
|
Lehena pasta, arroza, lekaleak, barazkiak eta/ edo patatak; bigarrena haragia, arraina edo arrautza entsaladarekin edo barazkiekin (ez beti patata frijituak); eta, azkenik, fruta bat, ahal dela, edo esnezko postrea, opil industrialak eta gozokiak saihestuz. CECUk, gainera, menuetan garaiko elikagaiak sartzea gomendatzen du, batez ere fruta freskoa, barazkiak eta barazkiak(
|
egunean
bost errazio); gatz askorekin ez prestatzea eta aurrez prestatutako platerak maiz ez kontsumitzea. Azkenik, gogoan izan menua egokitzeko aukera eskaini behar zaiela elikadura eritasunen bat edo alergia duten haurrei.
|
|
2006
|
|
|
Aluminiozko gehigarriak dituzten elikagai prozesatuak, hala nola aluminio eta sodio fosfato azidoa, prestatutako irinetan erabilia, konposatu horren ekarpen garrantzitsua dira. OMEk ohartarazi duenez, konposatu hori duten antiazidoak eta analgesikoak hartu ohi dituzten pertsonek askoz ere gehiago kontsumitzen dituzte, eta, beraz,
|
egunean
bost g aluminio gehiago har dezakete. Beste esposizio bide bat aluminiozko sukaldeko tresnak dira.
|
|
|
Orain arte, datu guztiek ezetz diote. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, heldu ertain batek
|
egunean
bost miligramo aluminio hartzen ditu janariaren bidez. Janaria da esposizio bide nagusia, eta, bestelakorik pentsa badaiteke ere, urak ez luke metal horren kantitate handirik ekarriko: 0,1 miligramo kontzentrazioak litroko iturriko uretan, aluminio guztiaren %4 baino ez luke hartuko.
|
|
|
Orduan, Kath Dalmeny Britainia Handiko Batzordeko ikertzaileak zioenez, «pertsona gehienek gomendatutako gatzaren bikoitza hartzen dute egunero». Gatzaren alternatibak OMEk
|
egunean
bost g gatz baino gutxiago hartzea gomendatzen du Lehenengo aukera gatzaren ordezkoak erabiltzea da, besteak beste, potasio kloruroa (KCl), elikagaiak prozesatzeko erabiltzen dena. Hala ere, adituek diote ordezko horretatik lortutako elikagaiek gustu «mikatza eta ez hain gazia» dutela, eta, beraz, kopurua handitu litzatekeela gustu bera lortzeko.
|
|
2007
|
|
|
Aski da
|
egunean
bost gramo
|
|
|
Aulki bat aukeratzerakoan kontuan hartu behar dira ergonomia irizpide batzuk, hau da, gizakiaren eta makinaren arteko egokitze arazoei aplikatutako datu biologikoak eta teknologikoak. Ez da gauza bera minutu batzuk eseri posta kontsultatzeko edo on line hedabideetako albisteak irakurtzeko, eta
|
egunean
bost orduz baino gehiagoz lan egitea ordenagailuaren aurrean eserita. Une jakin batetik aurrera, erabiltzaileak sentitzen duen euskarriaren kalitatea funtsezkoa da bere osasunerako, batez ere bizkarreko arazoak izanez gero, nabarmen areagotu baitaitezke.
|
|
|
Herrialde batzuetako elikadura jarraibideetan islatzen da hori. Ameriketako Estatu Batuetan, adibidez,
|
egunean
bost fruta eta barazki errazio gomendatzen dira, eta orain bederatzi. Saski oso garestia Hazkunde hori egokia izango litzateke biztanle gehienentzat poltsikoetan gehiegizko karga izango ez balu, orain gertatzen ari den bezala.
|
|
|
Lan horren arabera, herritar gehienek ez dute elikadura piramide ideala betetzen. Piramide horren lehen mailan daude zerealak (artoa, garia, arroza, pasta, ogia, patatak), energia eta zuntza ematen dutenak, egunean zazpi edo 12 zati; ondoren, barazkiak eta frutak datoz(
|
egunean
bost pieza gutxienez), arraina, haragia eta esnekiak, eta, azkenik, gantzak eta azukreak, gutxien gomendatzen dena. Hala ere, Espainian gehien kontsumitzen diren elikagaiak esnea eta esnekiak dira, Elikagaien arteko Foroaren arabera.
|
|
2008
|
|
|
Halaxe jakinarazi zuten Amerikako Ugalketa Medikuntzaren Elkartearen bilera batean, non ikerketa baten emaitzak erakutsi baitzituzten. Ernaldu gabeko gizonen %83k fruta eta barazki gutxi kontsumitzen zutela egiaztatu zen, hau da,
|
egunean
bost zati baino gutxiago, gizon emankorren %40ren aldean. Fruta eta barazki gutxiago jaten zuten gizonezkoen artean ere motilitate espermatiko txikiagoa hauteman zen.
|
|
2009
|
|
|
Ordu artean elikagai osasungarriak kontsumitu behar dira jateko gogoa kontrolatzeko, Nutrizio eta Osasun Programako (NUSA) adituek gomendatzen duten bezala. Horiek ere gomendatzen dute
|
egunean
bost otordu egitea, gosea ondo kudeatzeko. Marta Olmos programaren nutrizionistak esan zuenez, dieta baten jarraipenean nahi duena ezin jan izatea murriztu egiten da.
|
|
|
Gainera, kalorien kalitatea lehenetsi behar da kantitatearen aurretik; egunean litro eta erdi ur edan behar da gutxienez; egoste metodo errazak erabili behar dira elikagaiak prestatzeko, koipe gutxikoak eta gatz gutxikoak; bizimodu aktiboa izaten saiatu behar da, eta jarduera fisiko pixka bat biziagoa egin behar da, hala nola bizikletaz edo igeri eginez. Bost otordu Bestalde, Zumosek esan zuen dieta orekatua izateko ezinbestekoa dela
|
egunean
bost aldiz jatea. “Gosariaz, bazkariaz eta afariaz gain, funtsezko bi otordu daude ordu artean, eta ez dugu alde batera utzi behar; beraz, goiz erdian zerbait jateak eta askariak jateko gose neurritsua izaten lagunduko digu”, esan zuen.
|
|
|
Halaber, segurtasun handiagoa izateko, harremanetan jarri behar da gertuen dauden ospitaleekin, egoera kritiko posibleen berri emateko eta haien berri emateko. Errazioen araberako elikadura plana Kanpamenduetan,
|
egunean
bost otordu egiten dira, lotara joan baino lehen gauean gutxi jateko. Janari bakoitzak karbohidratoen (HC) errazio kopuru bat dauka esleituta, haurraren beharretara egokitua.
|
|
|
Elikadurari buruzko hitzaldia eman zien Santanderren Kantabriako Etxekoandreen, Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Eskualdeko Elkarteko (ARACCUA) kideei. Elikadura askotarikoa eta orekatua egiteak, egunean 400 g fruta eta barazki edo
|
egunean
bost pieza jateak eta hidratazioa bermatzeak duten garrantzia azpimarratu zuen Martinezek, “Elikadura, hidratazioa eta elikagaien eta edarien etiketatzea, eta osasuna” jardunaldian. Gizarte zientifiko horretan, elikaduraren eta elikadura zientzien munduko profesionalak biltzen dira.
|
|
|
Horrelako topaketek saio teoriko praktikoak izan nahi dute, kontsumitzaileei aholku erraz eta ulerterrazen bidez bizimodu osasungarria izaten laguntzeko. Martinezek adierazi zuenez, bizimodu osasungarria izateko dieta orekatua egin behar da, baldintza pertsonalen arabera (adina, sexua, jarduera fisikoa, haurdunaldia, etab.) beharrezkoak diren energia eta elikagaiak hartzeko. eta, horrez gain, garrantzitsua da
|
egunean
bost fruta eta barazki anoa hartzea. Horri dagokionez, gogorarazi zuen landareek ematen dituzten konposatu nutrizionalen eta ez nutrizionalen kopuru handia “osasuna mantentzeko eta zenbait gaixotasun prebenitzeko aliatu bikainak” direla.
|
|
2010
|
|
|
Kezkagarriena da hipertentsioaren hiru kasutatik baten atzean dagoela gehiegizko hori, nabarmendu zuen Bartzelonako Ospitale Klinikoko Hipertentsio Unitateko buruak, Antonio Cocak, Hipertentsio Arterialaren Espainiako Elkartea Liga Espainiarra Hipertentsio Arterialaren aurkako Borrokarako (SEH LELHA) 15 bileraren esparruan. OMEren arabera,
|
egunean
bost g gatz nahikoa da presio arterialaren balioak maila onargarrietan mantentzeko (140/ 90 Hgmm) eta, ondorioz, gaixotasun kardiobaskularren arriskua murrizteko. Hala ere, Espainian batez beste 10 g kontsumitzen dira egunean, Europako Batasunean (EB) Portugalen baino gehiago.
|
|
|
400.000 gizon eta emakumeren datu dietetikoen azterketak erakusten du lotura estua dagoela fruta eta barazki asko kontsumitzearen eta gaixotasuna garatzeko arrisku orokor txikiagoaren artean. 1990ean, Munduko Osasun Elkarteak
|
egunean
bost fruta eta landare anoa jatea gomendatu zuen, minbizia eta bestelako gaixotasunak prebenitzeko. Hala ere, ikerketa asko egin dira ordutik, eta ezin izan dute baieztatu behin betiko elkartzea fruta eta barazkien kontsumoaren eta minbizi arriskuaren artean.
|
|
|
Kontsumoa zergatik hazi den ere aipatu zuen, hala nola janariaren “prestasun arazoak”, “gero eta denbora gutxiago baitago janaria prestatzeko”. Hala ere, fundazio horren ordezkariak adierazi zuen gero eta prestakin gehiago daudela eskuragarri “elikagaien piramidea betetzeko eta, are gehiago,
|
egunean
bost fruta eta barazki kontsumitzeko”, eta askok “jatetxearen kalitatea” dutela eta, horiekin, dieta mediterranearra egin daitekeela. Varelak esan zuen kontsumitzaileek “komenigarritasuna, plazera, osasuna eta segurtasuna” bilatzen dutela elikagaietan.
|
|
|
“Ez dira jarraibide horiek arin hartu behar, urtero izaten baitira arrazoi horiengatik izaten diren heriotza kasuak”, diote IEBk. Minbizia izateko arriskua gutxitzeko eta larruazalaren zahartzea geldiarazteko beste neurri bat tabakoaren kontsumoa uztea edo
|
egunean
bost zigarro edo gutxiagotara murriztea da. Komeni da, halaber, oporretan alkohol gehiegi ez kontsumitzea (edalontzi bat ardo edo garagardo bat egunean); ur kontsumoa, berriz, 2 eta 2,5 litro artekoa izan litzateke egunean, gorputzaren hidratazio maila «ezin hobea» izateko.
|
|
|
Aldiz, tarifa bat sare plana datuak Espainian 12 eta 18 euro artean kostatu daitezke, 200 megabyteko muga; roaming egoeran, prezioa aldatu egiten da izan ere, operadore nagusiekin, euro bat gehienez megabyte kontsumitu da, eta ezin da kontratatu kontsumoa eurotan, eguneko pakete desberdinetan eskaintzen da. Nahiz eta asmoa Europar Batasunaren inguruan egoera geldiaraztea izan,
|
egunean
bost euro ordaintzen dira 5 megabyteko kontsumoagatik, Vodafoneren tarifa merkeena, eta hamar euro egunean 10 megabyte, Orangeren edo Movistarren tarifa kontratatzen bada, garestienak. Megabyteak aldatu egiten diren paketetan fakturatzen dira 10 eta 100 kilobyte artean (megabyte baten hamarrena), eta ez metagarriak dira; beraz, egun batean kontsumitzen ez badira, egunean hurrengoan, tasa bera ordainduko da zerotik hasita.
|
|
|
Minbizia prebenitzeko gomendiorik ohikoenetako bat
|
egunean
bost fruta eta barazki jatea da. Europako 10 herrialdetako ikertzaileek egindako azterlan baten arabera, biriketako minbizian, kantitateaz gain, kontsumo aniztasuna da nagusi, arriskua %23raino murriztu baitezake.
|
|
2011
|
|
|
Zer egin behar da
|
egunean
bost errazio fruta eta berdura jatera iristeko...
|
|
|
Prezioa bost euro eta erdi da orduko eta 54 euro egun osoan. Ibilgailu horiekin, gainera,
|
egunean
bost orduz aparkatu ahal izango da hiriko eremu urdinetan, eta Bizitegietarako Lehentasuneko eremuetan zirkulatu. Bestalde, Respiro Car Sharing enpresak (Madrilen ere alokairu modalitate hori eskaintzen du) iragarri du bere flotan eredu elektrikoak sartuko dituela 2012an.
|
|
|
Helburua:
|
egunean
bost g gatz
|
|
|
Heldu batek ezin du jan, eta haur batek eta nerabe batek jan dezaketenari jarraitzen diote. Hori dela eta, eurentzat prestatutako piramidearen lehen aldeak erakusten die
|
egunean
bost otordu jatea eta astean zehar jan behar dituzten jakiak begiz ikustea. Talde bereko elikagaiak trukatzea proposatzen da, dieta orekatua eta askotarikoa lortzeko, aldi berean monotoniatik urrun.
|
|
|
Hasi aurretik, argi izan behar da ez dela komeni janaririk saltatzea. Beti bezala,
|
egunean
bost otordu egin behar dira, eta gosari on batekin hasi; opilak eta magdalenak aldatu, eta ogi txigortua olio eta urdaiazpikoarekin, mueslia fruitu lehor eta mahaspasekin edo urdaiazpiko, gazta fresko edo atuneko sandwicha jarri. Beti saiatu behar bada goizeko esnearekin fruta pieza bat sartzen, aste honetan arrakasta izan behar da.
|
|
|
Are gehiago, hala izan behar du, osasuntsutzat har dadin. Osasunaren Mundu Erakundeak
|
egunean
bost fruta eta barazki gordinen errazio kontsumitzea gomendatzen du, nutrizio oreka lortzeko, baina ez osasun neurri batzuk hartu gabe.
|
|
|
Nutrizioa eta Osasuna programaren arabera, haurren ia %67k digestio arazoak izaten dituzte, eta %25ek idorreria. Azaldu dutenez, arazo hori haurtzaroan gainditzeko eta helduaroan garatu ez dadin, elikadura orekatua izan behar da, zereal integralak, lekaleak eta
|
egunean
bost fruta eta barazki anoa erabiliz. Gogoan dute, halaber, ura behar bezala hartuz gero, hesteetako igarotzeak behar bezala funtzionatzen duela.
|
|
|
Horretarako, ezinbestekoa da dieta askotarikoa eta orekatua egitea:
|
egunean
bost errazio fruta eta barazki, bi esneki gaingabetu, osoko zerealak, astean hiru anoa lekale, astean lau anoa arrain, oliba olioa eta fruitu lehorrak. Gomendio horiek populazio osoari aplika dakizkioke, baina kolesterol altua duten pertsonentzat bereziki egokiak dira.
|
|
|
“Ikusi dugu arrisku handiko genotipo baten eragina leundu egin daitekeela fruta eta barazki ugariko dieta bat kontsumitzeagatik”, dio Sonia Anand ek, McMaster Unibertsitateko medikuntza eta epidemiologiako irakasle eta ikerketaren ikertzaile nagusietako batek. “Horregatik, gure emaitzen arabera,
|
egunean
bost fruta edo landare zati baino gehiago jan behar dira, osasun ona sustatzeko”, adierazi du. “Gure ikerketak iradokitzen du geneen eta dietaren artean interakzio handia egon daitekeela gaixotasun kardiobaskularrean”, dio Ron Do doktoreak.
|
|
|
Elikagaiak eta ohiturak, arriskua ere markatzen dute Dieta osasungarria hautatu nahi dute, baina elikadura ohiturak aldatu zituzten pertsonen %12k argaltzeko egin zuten. Ehuneko txiki batek bakarrik, gizonak baino emakume gehiagok,
|
egunean
bost barazki edo fruta pieza hartzea, asteko dietan lekaleak sartzea eta gozokiak baino lehen esnekiak aukeratzea gomendatzen du. Azken batean, elikatze portaera aldatu egin behar da, arazo kardiobaskularren bat izateko arriskua urrundu nahi bada.
|
|
|
Dieta on bat
|
egunean
bost otordutan egituratu behar da. Ordena horrek oreka bermatzen du, nutrizio beharrak betetzen laguntzen du eta digestio arinagoak ahalbidetzen ditu.
|
|
2012
|
|
|
Espainian, Egunean 5 esapidea hedatu da, elikagai horiek egunero jan behar liratekeela oroitarazteko(
|
egunean
bost errazio, alegia).
|
|
|
Aluminio kantitatea txikiagoa dela dirudien arren eta arazorik sortzen ez duen arren, kontsumorako urak ere dosi txikiak ditu. Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) gaineratu du, bestalde, analgesiko eta antiazidoen kontsumo handiak aluminio gehiago har dezakeela
|
egunean
bost gramo arte, metal horren iturri baitira. Aluminiozko tresnak eta ontziak Beste sarrera bat elikagaien ontziak dira, latak bezala.
|
|
|
Gainera, ariketa fisikoa egitea gomendatzen da, baina gehiegikeriarik gabe. Ikerketen arabera, gehiegizko entrenamenduak(
|
egunean
bost kirol ordu baino gehiago) edo muskulazio zirkuitu gehiegi erabiltzeak estres bat eragiten dio gorputzari, eta horrek eragin negatiboa du espermaren produkzioan. Espermaren kalitatea okerragotzen duten elikagaiak Espermaren kalitate txarra elikadura txarraren ondorio da.
|
|
|
Irudia: Alex of Gothenburg Bazkariak, gutxienez
|
egunean
bost Irudia: CONSUMER EROSKI Otordu kopuruaren eta metabolismoan duten eraginaren arteko erlazioa aztertzen duten azterketek mezu argi bat igortzen dute:
|
|
2013
|
|
|
Hurrengo
|
egunean
bost ordu egiten ditu hozkailutik kanpo jateko garaia iritsi arte.
|
|
|
Parkearen web atarian tresna bat dago on line tresna Adin txikikoaren altuera sartu eta zein jolasetara sar daitekeen egiaztatzeko aukera ematen du. Haurrentzako zerbitzu osagarriak. Parkeak haurrentzako orgatxoak alokatzeko zerbitzua du,
|
egunean
bost euro ordainduta. Honako hau barne:
|
|
|
«Hori bai, oso garrantzitsua da egunero katutik ile hilak kentzea, eta garbi mantentzen laguntzea, larruazala zaintzea eta katuaren ileari itsatsita gera daitezkeen hauts edo zikinkeria hondarrak kentzea. Felino garbitzeko keinu hori
|
egunean
bost minutuz luzatu behar da gutxienez. Katuaren mihia:
|
|
2014
|
|
|
5 Gurasoak: haurrak bi gauza dira Gurasoen erdiak
|
egunean
bost ordu baino gutxiago igarotzen ditu seme alabekin Eguneko 24 orduetan ama edo aita gisa aritzea, kasu gehienetan, nekagarria izaten da, batez ere, etxean seme alaba bat baino gehiago dagoenean. Horregatik, hasiera hasieratik onartu behar da paper hori bikotekidearekin partekatu behar dela.
|
|
|
Nahiz eta gizonek gero eta gehiago inplikatzen diren haurren zaintzan eta aitatasun aktiboagoa praktikatzen badute ere, «Espainian seme alabak zaintzeko ardura oraindik ere emakumearena da», ondorioztatu du ‘La Infancia en España’ txostenak. Azterketa horren arabera, gurasoen erdiak
|
egunean
bost ordu baino gutxiago ematen ditu seme alabekin. Haurren hazkuntzan aitak duen parte hartzea, gainera, oso onuragarria da haurrentzat.
|
|
|
Garrantzitsua da egiaztatzea, gutxienez, goizean lau aldiz egiten dugula soinua, eta, halaber, kolorea hori argia edo argia dela egiaztatu behar dela. Gernua horia edo ilunagoa bada, eta bitamina edo medikamentuak hartzen ari ez badira, ur gehiago hartu behar da
|
egunean
bost egunez, gutxienez lau aldiz txiza egin arte eta kolorea eta usaina galdu arte. Gernua behatzean, norberaren errealitatearen kontzientzia gehitu behar da.
|
|
|
Kaltzio ugari duten plater begetarianoak ere egin daitezke. Bost errazio fruta eta barazki
|
egunean
Bost barazki eta fruta egunero, egunero, helburu handiko helburu bat da (nahiz eta, gutxienez, ez den oso handia). Baina baieztapen horren literaltasunak lagundu egiten du menu mota bat ikusten, dieta bat egiten, non frutak eta berdurak agertu behar diren.
|
|
2015
|
|
|
Horregatik da hain ona
|
egunean
bost errazio hartzea, gutxienez, fruta eta barazkietatik.
|
|
|
Fruta eta barazki freskoen kontsumoa sustatzeko sortu zen ‘Cinco al día’ estrategia. Izan ere, herritar gutxik kontsumitzen dituzte
|
egunean
bost errazio (normalean, bi barazki anoa eta hiru errazio fruta egunean). Asmoa da helburu errealistak planteatzea, denboran zehar iraun ahal izateko eta egunero fruta eta barazki gehiago kontsumitzeko.
|
|
|
«Zenbat eta lehenago jabetu haren garrantziaz eta muskulatura hori lantzen hasi, orduan eta hobeto murriztuko dira arestian aipatutako eragozpenak. Bizi kalitatea hobetzeko, gorputza eta, batez ere, zoru pelbikoa hobeto ezagutu behar dira, edozein adinetan indartu. Aldez aurreko arazorik ez badago,
|
egunean
bost minutu nahikoa dira tonifikatuta egoteko», azaldu du Garcíak. Pelbis zoruan muskulu tonu baxua izanez gero:
|
|
2016
|
|
|
Zalantzarik gabe, «elikagai sendagarriak» dira, eta Aranceta sintetizatzen du. Horrek esan nahi du, Espainian, gutxienez barazki anoa bat gehiago eta ia bat eta erdi gehiago kontsumitzen dugula
|
egunean
bost errazio osatzeko. Hemen ere oliba olio birjina estra sartzen da.
|
|
|
Frutek eta barazkiek izan behar duten beste ezaugarri onuragarri bat konposatu fenolikoen eduki handia da, eta substantzia horiek gai interesgarriak dira herdoilaren aurkako ahalmen ezagatik. Substantzia horien beharrak asetzeko eguneroko beharrak asetzeko, hiru fruta ale eta bi errazio jatea gomendatzen da, eta horiek osatzen dituzte
|
egunean
bost errazio fruta eta barazki. Hala, zuntz asko, bitamina, beta karoteno, folatoak, kaltzioa eta burdina hartzen dira, eta beste bitamina batzuk ere asko kontsumitzen dira (B1, B2, B3, B6 eta bitamina), baita magnesioa ere.
|
|
|
Horrez gain, Espainiako Nutrizio Komunitarioko Elkartearen (SENC) 2015eko gomendio eguneratuak ere jasotzen ditu gidak, kontzeptuei, kozinatze teknikei, denboraldiko eta hurbileko produktuen kontsumoari, hidratazio osasungarriaren piramidearen arabera likidoak hartzeari eta abarri dagokienez. Gainera, sortzaileek aholku espezifikoen zerrenda jasotzen dute, guztiak ere elikadura osasuntsua eta orekatua sustatzera bideratutakoak, adibidez, karbohidrato integralak, esneki hobeak eta erdigaingabetuak, frijitzea murriztea eta
|
egunean
bost errazio fruta eta barazki kontsumitzea. Dadoen dietan menuak irekiak dira; dieta mediterraneoa, begetarianoa (obobetarianoa) edo biak aukeratu daitezke.
|
|
|
Azken urteotan egindako elikagaien kontsumoari buruzko ikerketek agerian uzten dute fruta eta berdura gutxiago hartzen direla gizarte industrializatuetan, eta gero eta gaixotasun ohikoagoak (obesitatea, dislipemia, hipertentsioa edo minbizia) areagotu egiten direla. Hori dela eta, gaur egun, fruta eta barazkien kontsumoa sustatzeko politikak egiten ari dira, egunean 5 aldiz, gutxienez,
|
egunean
bost fruta eta barazki gehiago kontsumitzea sustatzen duen programa. Frutekin orekatutako gosariak Gosari osasuntsu eta orekatu batek elikagai feekuturen bat (ogia, ogi txigortua, zerealak…), esneki bat (esnea, jogurta edo gazta) eta fruta errazio bat izan behar lituzke.
|
|
|
Familiak eta eskola inguruneak bultzatu behar dute elikadura jokabide hori, adin txiki txikitatik ohitura osasungarriak sustatzeko eta elikadura hezkuntza sustatzeko. Espezialistek diotenez,
|
egunean
bost errazio baino gehiago izaten dituzte berdurek, eta haurrek eta gazteek nutrizioaren ikuspegitik duten garrantzia nabarmentzen dute. Hori dela eta, beharrezkoa da zenbait jarraibide txertatzea, berdurek adin txikikoen dietan presentzia handiagoa izan dezaten.
|
|
|
noski. Landare jatorriko elikagaia da, zuntz iturri, kaloria gutxikoa eta gantz gutxikoa, eta elikadurarekin zerikusia duten elkarte zientifiko guztiek gomendaturiko fruta eta barazkien
|
egunean
bost errazio bermatzen lagun dezake. Tomate motak eta sukaldaritza aplikazioak Sukaldean hainbat tomate mota erabil daitezke.
|
|
|
Funtsezko baldintza da elikadura osasungarria eta pertsona bakoitzaren nutrizio beharren araberakoa izatea, epe luzera helburu nabarmenak lortu nahi badira. Kontrolatu karbohidrato eta azukreen kontsumoa, egin
|
egunean
bost otordu… Denek ezagutzen dituzte aholkuak. Hala ere, denbora edo dedikazioa ez da beti izaten raajatabeli jarraitzeko.
|
|
|
1 Fruta eta barazkiak Elikadurarekin zerikusia duten elkarte zientifiko guztiek bat egiten dute Mendebaldeko gizarteetan fruta eta berdura gehiago kontsumitzeko premian. Gaur egungo gomendioen arabera,
|
egunean
bost anoa jan lirateke elikagai horietatik (bi barazki anoa eta hiru fruta, adibidez). Frutak eta barazkiak zuntz, bitamina, mineral eta balio kaloriko gutxiko eta gantz gutxi duten hainbat fitokimiko dira.
|
|
|
Barazki izoztuen kasuan, mahaira biltzen diren baldintza berdinetan iristen dira mahaira. Hori dela eta, elikadura piramidearen bigarren postuan daude frutak eta barazkiak, eta, Osasunaren Mundu Erakundearen gomendioen arabera,
|
egunean
bost anoa kontsumitu behar dira, dieta osasungarriaren oinarria baitira. Ahaztu gabe aukera ugari eskaintzen dituztela platerak aurkezteko, eta koloretako eta elikagai zaporetsuz betetako menuak egiteko aukera ematen dutela.
|
|
2017
|
|
|
Eta iruditzen zaigu, gehienez ere,
|
egunean
bost errazio fruta eta berdura jan behar ditugula, nahiz eta iragarki kanpaina ospetsua gutxieneko kopuruari buruz ari den, ez gehienez jan behar denari buruz.
|
|
|
Barazkiak egunero kontsumitzeak nutrizio propietate ugari eta osasunerako onurak dakartza. Horregatik, aspalditik, Osasunaren Mundu Erakundeak hainbat kanpaina jarri ditu abian, eta kanpaina horietan egunean gutxienez 400 gramo fruta eta barazki kontsumitzea gomendatzen da, hau da,
|
egunean
bost errazio. Baina, aholku ugari eman arren eta herritarrek haien onurei buruz jakin arren, barazkiak dira haurren eta helduen artean jarraitzaile gutxien dituen elikagaietako bat.
|
|
|
Dieta orekatua adituen batzordeen gomendioei egokitzen zaiena da. Proteinen %15, %50 karbohidratoak eta %30 gantza, dieta osoaren %30, beraz, komeni da
|
egunean
bost anoa fruta eta barazki hartzea, gutxienez. Bero egunetarako ideia erraz eta freskagarriak Hala ere, tenperaturak igo eta gero, eta aurrerago oporrak iristean, zaildu egiten da dieta orekatua egitea etxetik kanpo gehiago jaten delako eta, gainera, platerak egiteko denbora murriztu egiten da.
|
|
2020
|
|
|
Betetzen al dute agintzen dutena? Ez dute agintzen dutena betetzen, ez dira kaltegarriak, eta, gainera, gure poltsikoa zigortu egiten dute, batez ere kitetan saltzen direnak,
|
egunean
bost aldiz, astean hainbat aldiz kontsumitzeko. Bost eguneko detox planak aurkitu ditugu, 147 euroko zifra “modakoagatik”.
|
|
|
Aldaketa horiei —esanguratsuak eta, batez ere, iraunkorrak— sedentarismoa gehitu zitzaien, aukeratutako elikagaiak eta kontsumo maiztasuna bezain elementu garrantzitsua. Seedoko inkestaren arabera, pertsonen %50 baino gehiago egon ziren eserita
|
egunean
bost orduz (edo gehiagoz), %30ek ordu kopuru hori bera eman zuen telebista ikusten, eta %56k jarduera gutxiago egin zuen konfinamendu hilabeteetan. Ariketa fisikoa gutxitzeak (edo ez egiteak) ia pertsona guztiei eragin die, zer edo zenbat jan duten alde batera utzita.
|
|
|
Ahal den guztietan, Lehen Hezkuntzako 2 mailatik gorako ikastaroak ere bizikidetza talde egonkorretan antolatu dira. 6 Eskuak garbitzea Ikasleek eskuak sarritan garbitu dituzte ikastetxean daudenean; gutxienez,
|
egunean
bost aldiz. 7 Aireztapena ikasgeletan eta garbiketa Ikasgeletako aireztapena maiz bermatuko da.
|
|
|
Gauza bera gertatzen da konpresekin. Hileko ziklo bakoitzeko, emakumeak 25 aldiz erabiltzen du batezbestekoa(
|
egunean
bost aldiz), 300 bat aldiz. Azkenean, urtean 48 euro inguru balio du, eta oihalezko konpresa berrerabilgarri batek, fabrikatzaileen arabera, hiru urtetik bost urtera bitarte iraun dezake.
|
|
|
Zein dira elikadurari buruzko mito ohikoenak? Haragiak antibiotikoak eta hormonak dituela, frutak “pestizidak” dituela edo
|
egunean
bost aldiz jan eta bi litro ur edan behar ditugula ezarri da; ezin dela dieta orekaturik egin beganoa bada edo gehigarriak kaltegarriak badira. Normaltzat jotzen ditugun mito horiek okerrenak dira, ez baitigute uzten gure elikadurarekin zer egin behar dugun askatasunez, jakinaren gainean eta jakinaren gainean hautatzen.
|
|
|
Erregulartasunez jaten du. Egokiena
|
egunean
bost otordu egitea da, ahal dela proteinatan aberatsak. Horrela, odoleko azukre maila konstanteak izango dituzu.
|
|
2021
|
|
|
landare produktuak (A) Barazkiak, barazkiak eta frutak dira bitamina, mineral eta zuntz iturri nagusiak. Horietatik guztietatik, piramidean ere lehentasuna dutenak,
|
egunean
bost anoa jan behar dira (hiru fruta eta bi barazki). Esan beharra dago Igaraba Score etiketa ez zaiela aplikatzen pisuko produktuei, paketatuei baizik, baina elikagai freskoei edo landare jatorriko kontserbei, hala nola prestatutako entsalada poltsei, brokoliari, lekei, espinakei, azenario marratuari, zainzuriei, tomate birrinduei (tomate saltsek ere gel bat lortzen dute).
|
|
|
Adibidez: “Datozen hilabeteetan,
|
egunean
bost fruta eta barazki zati jan behar dituzu”. Hori izango da haur eta familia osoarentzako helburua, hobekuntzari batera aurre egitea baita onena.
|
|
|
“ikusi dugunez, urtebeteren buruan, haurrek zertxobait handitu dute fruta kontsumoa. Ezin dugu lortu
|
egunean
bost fruta eta barazki errazio betetzea; egunean gutxienez pieza bat hartzea nahi dugu. Hau iraupen lasterketa bat da”.
|
|
|
Koherentziarik gabeko mezuak Kritikoenentzat, hipokrisia industria. Bereziki, dieta orekatua egiteko beharra gogoratzen dutenean,
|
egunean
bost fruta eta barazki pieza jan eta jarduera fisikoa egin azukre asko duten gaileta kaxetan edo zizka mizketan, adibidez. “Egia da kirola egiteak ez duela orekatzen dieta desordenatua, baina ezin da dena debekatu edo dena une batean aldatu.
|
|
2022
|
|
|
Kontsultan, obesitate arazoak dituzten pertsonei azaltzen diet gehiegizko pisuan genetika %30 dela eta gainerakoak ohiturekin zerikusia duela. Ez dago ezer morbilitate eta heriotza tasa kardiobaskularra murrizteko
|
egunean
bost fruta pieza jatea baino. Horrela da garrantzitsua fruta.
|
|
|
Fruitu gorriak onak dira, baina ez dira magikoak ez ezinbestekoak; horregatik, ez da egunero jatea gomendatzen. Nutrizionistek gomendatzen dute ez obsesionatzea elikagai jakin batekin eta era guztietako frutak jatea,
|
egunean
bost fruta eta barazki pieza lortu arte, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) gomendatzen duen bezala. Bestalde, polifenolei buruzko azterlanak etorkizun handikoak dira eta dieta osasuntsuan sartu behar direla adierazten digute, baina oraingoz ez da frogatu gaixotasunik tratatzeko aukera terapeutikoa direnik.
|
|
2023
|
|
|
Steve Buissinne Egunero bost otordu egin behar dira GEZURRA. Ez dago ebidentzia zientifikorik
|
egunean
bost otordu egiteak pisua galtzen laguntzen duenik. Mito hori ideia honetatik abiatzen da:
|
|
|
Zenbat dira gomendagarriak? Ikusi dugunez,
|
egunean
bost aldiz baino gehiagotan jaten duten pertsona askok kaloria gutxiagoko gosariak egiten dituzte, eta sindrome metabolikoa izateko %23 probabilitate handiagoa dute. Zenbat jatordu diren gomendagarriak, ez dago adostasunik.
|
|
|
Alde batetik, ikerketa batzuen arabera, badirudi egunean gehiago jatea lotuta dagoela gorputz pisu txikiagoarekin eta fruta gehiago jatearekin, eta, bestetik, ikerketa batzuen arabera, zenbat eta gehiago jan egunean, orduan eta sabelaldeko koipe gehiago eta diabetea garatzeko arrisku handiagoa dago. Gure emaitzak bat datoz azken horrekin,
|
egunean
bost hartualdi baino gehiago egiten dituzten pertsonek kaloria gehiago hartzen baitituzte guztira. Nire ustez, hiru eta bost artean.
|