2009
|
|
Bost fameli ekozan hak. Etorri jatan hilebetegarrenean
|
egon
nitzen tertzioan, ba, beren beregi etorri jatan aber beragana kriede joan nintekean ta ama defunteak esaotsen: «Ez.
|
|
Da baten, auzoan
|
egon
zan andra alargune, da andra alargune badoie ta esanosten, ba, ze: «Zure aitek eta amak eztaurie jakingo zu zelango etxean zauzen».
|
|
«Bueno, ontxe bai joango nazana ni etxera, ontxe.» Da urten neuen umea bertan itxi nauen, uzandrea egoan etxean da, han itxi neuen. Da
|
egon
nitzen moduen joan nitzen trenen, tranbien, biara ta tranbian biatik etorri nitzen Igorreraino, oinez, ba, oinez. Etorri nitzan da etxera etorri nitzen orduen zenbat eta etxetik eta urrago da bildur gehau, e?
|
|
«Zer paseu? Nik etxera joan gurot, ta eztot hemen
|
egon
gure.» esan notsen. Da bueno, ba:
|
|
«Nora etorri ete naz?». Lemoara, egundo
|
egon
bako leku beten. «Nora?» pentsetan horixe egoten nitzen.
|
|
Nago itxaropenerako bigarren gune eta une bat
|
egon
daitekeelakoan. Hain zuzen XIX. mendeko azken hamarkada berebizikoa izan zen Donibane Lohizunen, urte horietan euskal kultura distiratsu agertu baitzen bertan, hiru biltzar eder eta arranditsu antolatu zirelarik.
|
|
«halako batean den dena jakin nahi dugu, inoiz abandonatu gintuena behin betiko joan ez dadin». Jakin nahia
|
egon
liteke, baita literatur lan ororen atzean ere, bide berri eta ezezagunak zapaldu nahia, errealitateak sortzen dituen galderak fikzioaren bitartez ulertzeko ahalegina. Eta zentzu horretan Jokin Muñozen lanak galderak pausatzen ditu, erantzunak eman baino, ateak irekitzen, itxi baino gehiago.
|
|
Euzkaldunak Inc. elkartearen oroitarri gabeko hilobien egitasmoa benetan «jarduera eskuzabala» izan zen; hala deskribatzen dute egunkari, eliza, hileta zerbitzu eta hilerriko artxiboak arakatzen hainbat arratsalde eta asteburu igaro zituzten boluntarioek. Milia ugari egin zituzten atzera eta aurrera, gora eta behera, hilobi lerroak kurrituz eta, nahiz eta markaturik ez
|
egon
, hilkutxa bat egon zitekeen lekuko lurrean arrastoak bilatzen saiatuz. Hilerriko artxiboak eliza katolikokoekin nahiz Gibson hileta zerbitzuenekin alderatu eta zuzendu zituzten.
|
|
Euzkaldunak Inc. elkartearen oroitarri gabeko hilobien egitasmoa benetan «jarduera eskuzabala» izan zen; hala deskribatzen dute egunkari, eliza, hileta zerbitzu eta hilerriko artxiboak arakatzen hainbat arratsalde eta asteburu igaro zituzten boluntarioek. Milia ugari egin zituzten atzera eta aurrera, gora eta behera, hilobi lerroak kurrituz eta, nahiz eta markaturik ez egon, hilkutxa bat
|
egon
zitekeen lekuko lurrean arrastoak bilatzen saiatuz. Hilerriko artxiboak eliza katolikokoekin nahiz Gibson hileta zerbitzuenekin alderatu eta zuzendu zituzten.
|
|
Luis zure seme eta lobearen partez, eta honen senideen bihotzetatik, hona hemen gure agurra eta negarra. 1997.eko abuztuaren 15.ean, zure birloba
|
egon
zan hemen».
|
|
Palinodia ez da sekula 40 principales eko zerrendan
|
egon
.
|
|
Zerekin lot daiteke intentsitatea, sentimendu baten esperientziarekin ez bada? Izan liteke sentimendu bat gutxi asko agerikoa dena, edo ezkutuan dagoena gutxi asko, baina intentsitatea non den, han
|
egon
liteke poesia ere. Horregatik, poesiak zehatza eta doia izan behar du.
|
|
»Hala, Shortyren izena idatzi nuen, Shorty Harris, harri artean zegoen bezala, berdin berdin. Hark bi paperak elkarren ondoan jarri, eta begira
|
egon
zen. Gero bostekoa eman zidan.
|
|
«Shortyri aurkikuntza pila egotzi izan zaio. Nevadako Bullfrog, eta baita World Beater ere, Panamint mendietan, ibarraren beste muturrean?, baina beti bazegoen beste norbait, meritua berea zela zioena. Scottyri dagokionez, ehunka istorio
|
egon
dira bere meatzeaz, bere gaztelua meatze gainean altxatu zuela diotenak ere badira. Baina sekula ez zen ezertxo ere erregistratu.
|
|
Begiak gerizpetu zituen eskuarekin. Begira
|
egon
zen. Gero zutik jarri, eta bere ume guztiak bere ondora ekarri zituen.
|
|
usainagatik, tankera hartu zenioke ustekabean topatu duzun ardi kanpoko gizonari. Dozena bat yardara gazta usaintzen duzunean
|
egon
ziur frantsesa dela, baina zahatoak euskalduna dela frogatzen du, baratxuriak eta tipulak gaztarik gabe, mexikarra, eta horien guztien ezak bere buruari, amerikar, esaten dion jende mota aldakor horietariko bat».2
|
|
txikitan isil isilik
|
egon
behar genuen haurrok
|
|
Orain, nahiago dut isil isilik
|
egon
.
|
|
Nahiago dut isil isilik
|
egon
eta
|
|
2007ko udaberrian Hartforden (Connecticut)
|
egon
nintzen, Clare Rossini idazle eta Trinity Collegeeko literatura irakaslearen etxean. Irakurketa bat genuen hirian eta Clarek etxean hartu gintuen.
|
|
Irakurketa bat genuen hirian eta Clarek etxean hartu gintuen. Gogoan dut etxea oholezkoa zela eta apirikuan
|
egon
ginela tea hartzen, arratsaldean. Honetaz eta hartaz mintzatu ginen, literaturaz eta bizitzaz.
|
|
Olerkiak gure aitaren gaitzari egiten dio erreferentzia. 1999an eta bi hilabetez gure aita ospitalean
|
egon
zen, urriaren 28an zendu zen arte. 1998ko bakealdia, Lizarra Garazi akordioak ekarri zuena, urte hartako azaroan bukatu zen, hain zuzen.
|
|
«Agian nahasita
|
egon
naiteke, erantzun dit Víctor Morenok bere betiko ironia tanta horrekin?, baina iruditzen zait literaturak, printzipioz, irakurtzeko balio duela. Ez diot aurkitzen beste helburu espezifikoagorik.
|
|
Haren oparotasun kutsagarriak aferaz pentsarazi digu. Hizkuntza bat ikasi edo erabili baino gehiago, bizi egin behar duzu, mahaian gosalorduan, bainugelan, gauerdian, ohean
|
egon
nahiago zenukeen orduan?, maite egin behar duzu. Konfiantza horrek eta ez beste ezerk emango dizu hitz bakoitzaren pisua sentitzeko aukera eta beraiekin jolasaraziko.
|
|
Galtza hitzak baditu ahalmen batzuk praka hitzak ez dituenak; eta alderantziz. Perpaus baten kadentziak bi silabako hitz bat eska dezake, eta ez hirukoa; perpaus baten kadentzia hots gogorren baten premian
|
egon
liteke, eta ez leun batenean. Hitzen eta esaldien musikaltasunari eta erritmoari begiratzea ez da poeten egitekoa bakarrik.
|
|
Marisol Bastida: Nik gogoratu nahi nuke joan den udan etorri zinetela denok, emaztea, zu eta umeak, eta
|
egon
ginela oso ondo hemen, Mikelekin.
|
|
Gogoratu behar da Mikel txikitatik osasun kaskarrekoa izan zela, oso kaskarrekoa. Hilabete batzuk zituenean hilzorian
|
egon
omen zen, amak tifoideak harrapatu zituelako eta berari pasatu. Baina Mikel bereziki gogoratzen zen hamar urte inguru zituenean otitis de repetición delakoa izan zuela, eta oso gaizki egon zela.
|
|
Hilabete batzuk zituenean hilzorian egon omen zen, amak tifoideak harrapatu zituelako eta berari pasatu. Baina Mikel bereziki gogoratzen zen hamar urte inguru zituenean otitis de repetición delakoa izan zuela, eta oso gaizki
|
egon
zela. Trepanatu egin behar zuten, begira zer gauza beldurgarria.
|
|
Aurrerapenak ere asko maite zituen. Orain dela gutxi, gure lagun gazte bati, neska bati, pentsa, egin diote birika transplantea, eta oso gaizki
|
egon
da. Orain oso ondo dago, eta esaten du beti:
|
|
Badakizu zergatik? Ba, gerra denboran Gardatan
|
egon
ziren, eta gerra bukatu ondoren asko joaten ziren hara, eta hangoak ere askotan etortzen ziren bere etxera. Oso harreman estuak zituzten.
|
|
–Bai, bai, lasai
|
egon
. Partidua bukatu eta gero joango gara, erosiko dugu eta bukatuko duzu etxea.
|
|
Atzera joan naiz. Eta Iruñean zegoenean, gaixo
|
egon
baino lehenago, Atahualpa asko kantatzen zuen.
|
|
M.B.: Bartzelonan bi urte eta erdi
|
egon
ginen guztira, eta hango zerbait aukeratu nahi genuen. Aurrena ni joan nintzen.
|
|
«Douglass Italiara baldin badoa, non edo non Apeninoetan euskaldunak bizi direlako izango da. Kolonia bat
|
egon
behar du han ezkutatuta, Douglassek ez du-eta euskal gaia besterik ikertzen».
|
|
Norabidea aldatuz, Ane berera, betiko legez. Laiarekin maiteminduta
|
egon
zela garai batean, haren oreztekin maiteminduta. Hori ez nuen espero.
|
|
Hori ez nuen espero. Are gehiago, gaur arte ez dut jakin Aneren eta Laiaren artean inolako harremanik
|
egon
zenik ere. Nik institutuan ezagutu nituen biak.
|
|
Erantzunik ez, bai ezustea. Ane Laiarekin maiteminduta
|
egon
zen umetan. Haren oreztek txunditu zuten?
|
|
Beste denak baino politagoa. Kontuz, Ane, adi
|
egon
, ez zaizkizu patata horiek guztiak zartaginean kabituko! Kontrola galarazi diot; zenbat patata zuritu dituen ikusi besterik ez dago.
|
2010
|
|
Ez da nire gogoa inor asaldatzea. «Kostunbrista» hitza erabili banuen, gehiago izan zen Lourdesek aipatzen dituen «iraganaren oroitzapenak (haurtzaroa eta gaztaroa hiru protagonisten ahotik)» era nolabait dokumentalean aurkeztuta daudela ikusten dudalako eta ez gurean
|
egon
den kostunbrismoa ikusi dudalako. Une honetan ez zait otutzen modu hoberik adierazteko.
|
|
Eta «langue»z ari naizenean, Saussure-ren terminologia dut buruan, alegia, «langue» kode moduan ulertuta, horixe iruditu baitzait Londres kartoizkoa da, kode bat esanahian (parole) sakontzera iristen ez dena. Aukerak
|
egon
bazeuden: zenbait irudi (herriko nagusiek gazteentzako grabazioak pres tatzeko zuten joera, Liburu Brodatuko sarreretako batean azaltzen den bezala, edo teilatuetan asanbladak antolatzearen kontua) arras iradokitzaileak dira eta asko esan zitekeen haien inguruan, baina liburua antolatuta dagoen moduan anekdota bitxi besterik ez dira.
|
|
Pena itzelagaz. Baia ondo, ondo baño hobeto
|
egon
nitzen, e?, ondo baino hobeto.
|
|
Urte bi t, erdi in nituzen Bilbon, ta haxe, hantxe ikesi neuena. Gero, Arenalen, Estufan, kalle Estufan
|
egon
nitzen, numero uno, bai, lehenengo numeroan, hantxe San Nikolasgo etxen, elixen ondoan, hantxe.
|
|
Gazte ixin ta halantxik ipini ostien. Lehenengo dueña ta bigarrena
|
egon
zien, ezta. Ta ni imini nendun lehenengo dueña.
|
|
Gero jantzi ninduen, erropea baltza ta hau tokeau, bakixu, hau buruko tokea, ta amantala zurie, topeu ebena puñu zuriekaz; ta
|
egon
nitzen. Gero atera tokete eban urtetea, errezibitea jentea; baia ateari jokeran, nik eneuen jakin zelan errezibidu be, elderdunek ixin ezkero.
|
|
Ehun urte bete dira aurten. Bai, Jean Etxeparek 1910ean plazaratu zuen Buruxkak liburu malerusa, baina harrezkero lehenago bahituta eta geroago zentsuratuta
|
egon
da 70 urtez: Buruxkak franko ausarta suertatu zen XX. mendearen hasierako Euskal Herri santujalean, eta Etxeparek etxeko selauruan atxiki behar izan zuen, hautsa biltzen, bakardadean.
|
|
Kontua da inolako interesik sortu barik igaro zela 1980ko argitalpena, urte horretan plazaratutako gainerako ehunka liburuen artean galduta. Izatez, bai
|
egon
zen obraren balioaz ohartuta pare bat artikulu Argia aldizkarian, baina inolako oihartzunik gabe. 1991ko edizioak ere ez zuen Buruxkak ahanzturaren hauts artetik erreskatatu.
|
|
Marxismoa eta nazional arazoa Euskal Herrian izeneko liburua idatzi genuen. 1974an, Baionan, Zabal elkarteak argitaratu bazuen ere, liburua idatzita, 1972rako ere,
|
egon
bazegoen. Liburu hori, gu bion izen propioekin sinatu genuen Baionan legalitatea eta zentsura arazorik ez genuelako.
|
|
Txillardegi nor zen garbi
|
egon
zen hasieratik. Begiarmen, berriz, ez horrenbeste.
|
|
Andréyeven liburuaz mintzatzen baino gehiago, nahita edo nahi gabe, norbere buru, herren eta frustrazioak azaleratzen ari direla otu zaio iheslariari. Halako solasaldi batean dagoen lehen aldia izanagatik, eta
|
egon
ere, halabeharrezko istripu batek ekarri duelako?, literatura gutxi atzematen du han berak, eta norbere buruaz hitz egiteko gogoa sobera: terapia talde baten antza du, Alcohólicos Anónimos edo halakoren batena; alkohol menpekotasunaren ordez literatur toxikomania anitza pairatzea, horra AA taldeekiko ezberdintasuna.
|
|
iheslariak, liburua irakurri ez duen arren, garbi ikusten du bizitza klandestinoa eta herriaren zein klase borrokaren deia zirela gazte haren harreman sentimentalik ezaren kausa. Bere kasua, iheslariarena, berbera zen, eta ozenki aldarrikatzekotan
|
egon
da: «Hogeita sei urte ditut nik ere, sasian daramatzat azken lauak, eta izan gabea naiz sekula!».
|
|
Azaldu da, ordea, agudo asko beste aditu talde bat aurrekoak esandakoa hankaz gora jarri duena. Hauentzat ez da iruzurrik
|
egon
eta dena da (edo izan daiteke) egia. Beste aukera bat eskatzen dute, dena gehiago azter dadin eta jarraitu dezaten indusketarekin horrelako eta antzeko pieza gehiago (benetakoak) azalduko direlako, agian.
|
|
Irudiz, deusek ez ninduen nire ikaskideengandik bereizten. Irri egin nahi nuen, adiskideekin
|
egon
eta libre izan, eta ahantzi nahi nuen, ahantzi nahi nuela ere ahantzi. Kontent nintzen zu neure baitako zokorik ilunenera bazterturik.
|
|
Aitarenean elkartu ginen, zu Alemanian hiru urtez ikasten
|
egon
eta gero. Asteburuetan izan ezik, han egoten nintzen, medikuntza ikasle.
|
|
Zerbait egin behar nuelakoan, ez nekien zer egin. Luzaz
|
egon
nintzen hala, zalantzek zedarritu esparru batean preso. Esparru goibel hari irtenbide bakarra antzeman nion arte.
|
|
Esparru goibel hari irtenbide bakarra antzeman nion arte. Anartean haserre
|
egon
nintzen, hagitz haserre, munduarekin nahiz neure buruarekin. Orori irizten nion zirtzil, orori ezdeus.
|
|
Beldurtzen eta nolabait haserrarazten halaber. Ongi
|
egon
ginen hondar aldian, baina orduan ez nengoen zurekin haserre. Edo, beharbada, haserre nengoen nire haserreaz ohartu gabe.
|
|
Horrek ez du esan nahi bertsoak balio ez duenik. Bertsoetan tentsioa
|
egon
daiteke, teknika bat ere bai, eduki oinarrizkoak eta norbere ikuspegi bat ere suma daitezke, baina oso mugatua da ikuspegi pertsonalaren kontu hori. Bertsoak nire bizitzan garrantzi handia izan du.
|
|
Benetan, nobelak bere freskotasun eta modernotasunagatik harritzen du orain, eta are modernismoaren hainbat alderdiren aitzindari izateagatik. Izan ere,
|
egon
al da inoiz halako narratzaile ez fidagarririk?
|
|
Hezkuntza sistemak prestakuntza literarioa eskaintzeko erantzukizuna bazter uzten duenean, bide ematen du ezartzen ari den irakurtzeko modua gero eta urrunago
|
egon
dadin ekintza sortzailearen eskakizunetatik.
|
|
Ez irakurleen kopuruek sinetsarazi nahi digute norbanakoaren eta gizartearen premia dela irakurri zalea izatea, baina izu laborria besterik ez dute lortzen. Zeren, irakurtzea ekintza libre, pertsonal eta besterenezina baldin bada, ez dago ekintza horren kontrakoagorik mezu autoritarioa baino, nahiz eta, zenbaitetan, pertsuasio demagogikoz kutsatua
|
egon
, botere instituzionalak kulturaren edozein arlotan egiten duen bezala.
|
|
Il Gattopardo euskaratu zuen itzultzailea izanik, zorionez ezin naiz ados
|
egon
galizierazko itzultzailearekin; nire itzulpena, izan ere, agortuta dago. Bestela esanda, 2.000 ale inguru.
|
|
ez dagoela literatura sistema normalik itzulpen literario osasuntsurik gabe. Hobeto
|
egon
gintezke, hala ere, nola ez. Baina, nire ustez, bide onetik goaz.
|
|
Aljeriako opor aspergarri haiek ez dizkizuet xeheki kontatuko, nahiko hutsak eta lauak izan baitziren gainera; haatik hemen aipaturiko sonetoak argibideak hartze ditu, eta lehenik bere garaian eta tokian kokatu behar dizuet. Aljeriako gerla betean zen, lau urte hartan hasia, eta ez genekien beste lauez iraunen zuela, ez eta zenbat denboraz han soldadu
|
egon
genuen. Gudua bihurgune handi batean sartua zen:
|
|
»Ba al dakizu zer egin nuen aldizkari haren aleak postaz jaso bezain laster? Haietako bat hartu, kartazal batean bildu, nire adiskide haren etxera joan eta bertako gutunontzian sartu, inolako eskaintza hitzik edo oharrik gabe; ez nion postaz bidali ere nahi izan, pentsa ezazu zein hunkituta
|
egon
nintekeen ergelkeria harekin.
|
|
Zorionak baino ezin zitezkeen izan eta, konplizitate keinuren bat, edo hori esaten zidan behintzat nire baitako ahots batek, ozenkien hitz egiten zidanak. Baina beste ahots batek, apalago, beste zerbait oso diferentea kontatzen zidan, eta nire adiskidearen deia atzeratzen ari zela konturatu nintzenean, ahots apala zuzen
|
egon
zitekeela pentsatzen hasi nintzen. Are gehiago laguna gure taldearen hurrengo bilerara agertu ez zenean.
|
|
Taldearen bileretan elkartzen jarraitzen genuen, eta baita bileren ostean trago batzuk hartzera irteten ginenetan ere, baina ez zen inondik ere gauza bera. Ez zen benetako berradiskidetzerik
|
egon
. Eta urteek gainontzeko guztia egin zuten, badakizu zer den hori.
|
|
Argitarapen hura eskandalagarria izan zen oso, ipuin edo atal hartan, bere estilo zorrotz eta ironikoan, AEBetako ekialdeko gizarte maila garaiko partaideen ohitura eta azpijokoen disekzioa egiten zuelako Capotek. Oso ondo ezagutzen zuen aberaskumeen mundu hura, berrogeiko hamarralditik bertan
|
egon
zelako osoro murgilduta: zentzu batean, behintzat, gorte moduko horren bufoia izan zen, baina bufoi izugarri arretatsu bat, memorian ikusten eta entzuten zuen guztia jaso zuena, eta «La Côte Basque» ko orrialdeetan mundu horretako sekretu ez gutxi agerrarazi zuen.
|
|
Oso ondo hitz egiten zuen gaztelaniaz Xukrik, espainiar literaturako klasikoak irakurrita zeuzkan («Benetako bizitza liburuetan aurkitu behar da») eta berehalaxe antzematen zitzaion asko bizi eta asko ikusitakoa zela mundu honetan. Gurekin oso jator
|
egon
zen (nik Tiempo de errores liburua erakutsi nion eta berak sinatu egin zidan arabieraz eta gaztelaniaz: Recuerdo para Josemari, con aprecio y simpatía.
|
|
Urrutiratzen ziren hankei begira gelditu nintzen, ubelduraz, sakonunez, mugimendu txikiz beteak, eta polikiago joatea desiratu nuen. Aspertu gabe
|
egon
naiteke edonoren gorputzari begira, baita neureari ere: zesarearen orbaina bikinitik irteten zitzaidan, zirujauaren promes kosmetikoak urratuz.
|
|
Itzuli ginen Euskal Herrira, eta ondorengo egunetan malenkoniaz beteta
|
egon
nintzen. Ez neukan moti borik; ez nintzen Lauraz maitemindu.
|
|
Eta nik taldetik aldendu beharra sentitu nuen. Bakarrik
|
egon
nahi nuen. Galdu nintzen hotel inguruko kaleetan.
|
|
«Oin gainik gabeko galtzerdia, hantura sinobialaren kontra janzten dena». Myles na Gopaleen ek umore handiz barre egiten zien inkongruentzia horiei, baina Dinneen ek ahozko hizkera bizitik bildu zituenean, esapide horiek parrokiaren mailara igo eta dialekto batetik bestera igaro ziren (Dinneen zain
|
egon
ohi zen tren geltokiaren irteeran Dublingo Westland Row n, eta galdeketak egiten zizkien Mendebaldetik zetozen irlandar hiztunei). Halako aberastasuna, nolanahi ere, belar meten eta menhirren artean nabilela, artilezko flanela trinkotzeko gordeak dauden xaboi apar eta gernu (maothachán) artean («azaren kontsumoak», ohar hau egiten zuen Aita Dinneenek irribarre txiki batekin, «artilearen biguntasunari eragiten dio»).
|
|
Gainera, nire bisita nahi luketela abisatu didate inguruko auzoetatik, emakumeek poesiak emango dizkidatela. Hala, sarritan
|
egon
naiz aduarrotan, zuhaitz baten azpian edo denda baten barruan, umez eta emakumez inguratua, bertsoak kopiatzen eta opari txikiak egiten?».
|
|
Bertako hotel baten lounge salan emandako kantaldiaren ondoren, Doloresekin berriketan aritu nintzen pixka bat. Bizpahiru alditan
|
egon
da Euskal Herrian kantari. Haietako batean, Hernanin eta inguruetan bizi ziren irlandar batzuek afari bat antolatu zioten sagardotegi batean, eta oraindik ere ondo gogoratzen zuen afaria eta afalondoa.
|
|
70eko hamarkadan bertan antolatu ziren musika jaialdi erraldoiengatik egin zen ezaguna Lisdoonvarna. Christy Moore bertan
|
egon
zen kantari, eta Lisdoonvarna izeneko kantua idatzi zuen geroago, hango espiritua kontatzeko. Moore oso da onartua Irlandan eta bertakoentzat ikono bat da, dudarik gabe.
|
|
Bizi izan zituen azkeneko urteetan, Mickaleen Conlon etxeko musikaria izan zen Lisdoonvarna ko Roadside Tavern en. Ostiralero jotzen zuen bere kontzertina eta eskusoinua, eta neronek gitarraz laguntzen nion han
|
egon
nintzen denboraldian. Behin batean, Clare konderrira bere sustraiak aurkitu nahian etorri zen irlandar amerikano batek, etxera itzuli baino lehen, agur festa bat antolatu zuen Doolin izeneko ondoko herrixkan.
|
|
Musikari hau, dudarik gabe, garai guztietako blues gitarra jole bikainenetako bat izan zen Irlandan, eta eragile handienetako bat. 70eko hamarkadaren erdian, Donostian eman zuen kontzertu batean
|
egon
nintzen. Gogoan daukat oraindik nola, bere Fender Stratocaster gitarra bazter batean utzi eta mandolina hartuz, reel herrikoi batzuk jo zituen berak bakarrik, taldearen laguntzarik gabe, rock, n, roll egarriz zeuden 5.000 ikus entzuleen aurrean.
|
2011
|
|
Biltzarreko beste gertaera esanguratsu bat Amos Tutuolaren2 erabateko omisioa izan zen. Nahiz gaur egungo afrikar idazlerik esanguratsuenetakoa izan, Tutuola ez zen biltzarrean
|
egon
eta bere lanak aipatu ere ez ziren egin eztabaidetan. Bestalde, biltzarreko txostenean irakur daitekeenez, Tutuolaren argitaratzaileek protestatu egin zuten, idazle honen lanak argitaratzeagatik beren onestasuna zalantzan jarria ikusten dutelako.
|
|
Makerereko azken osteratxoa ondo
|
egon
zen, baina, aitortzea lotsagarri samarra bada ere, afrikar idazleek eta beren babesleek elkar ezagutzea besterik ez zuen lortu.
|
|
Ados
|
egon
naiteke esatean liburuak baduela aldez aurretiko gogoeta sakona tradizioaz, zahartzaroaz (edo zahartzaro «berriaz») eta heriotzaz, eta ideia horiek aletzea dela liburuaren propositurik behinena. Begi bistakoa da ore hori nahi izan duela egileak oratu.
|
|
Erlea aldizkariaren irakurleak badu Jean Etxepare() medikuaren berri. Badaki Buruxkak liburu malerusa plazaratu zuela 1910ean eta, orduan franko ausarta suertaturik, luzaroan
|
egon
zela lehenago bahituta eta geroago zentsuratuta. Buruxkak liburu ederra ezinago subertsiboa zen, bazituen-eta saio bi? «Nor eskola emaile.
|
|
Piarres Lafitte guztiz jabetuta dago pasarte horrekin Aldudeko medikuak ezari ezarian sakoneko karga bat utzi duela, non eta Loiolako sarreran justu. Izan ere, seguru
|
egon
Piarres Lafittek bazekiela Laplace-k zer ihardetsi zion Napoleon enperadoreari, beronek haren Zeruko mekanika gainetik begiratzean esan zionean liburuan zehar ez zuela jainkoaren inolako aipamenik egin. Laplace-k «Sire, ez dut ukan hipotesi horren beharrik» erantzun ei zion.
|
|
«sinesmenak ez du gogoa tapatzen, ez hertsitzen, bainan hazten[?] eta beraz jakintsunek ez dute zeren duda». Horrainokoa gogoeta orokor baten itxurarekin etorri zaigu, eta ados edo, ziurrenez, desados
|
egon
bagaitezke ere, osteko azken hiru lerroek ez dute ezer galtzekorik, eta Etxepare dute bizi bizirik begien aurrean.
|
|
Hura Hegoafrika berria zen eta, hoberako aldaketak eragiten zituen ilusioaz harro, dena erakutsi nahi zuten. Horrela
|
egon
nintzen, erabat inpentsan, aktoreen sindikatuaren batzarrean, edo irrati programa gay bakarrean, edo Parlamentuko saio batean, edo zuri bakarra klase ertaineko beltzen party batean. Erraza zen.
|
|
oso arrakastatsua izan zen Frantzian. Haren sortzaileak hil zirenean. Maurice Languereau, 1941ean eta Joseph Pinchon marrazkilaria, 1953an?, pertsonaia ahazturik
|
egon
zen luzaroan, nahiz eta irakurleen faborea berreskuratu 1980etan, haren abenturak marrazki biziduneko film bihurtu zirenean.
|
|
Aurkezten dudan kasuaren bidez, edozein irakurle euskaldunen «sinesgarritasunaren etendura» horren muga non
|
egon
daitekeen azaltzen saiatuko naiz. Martin Mystèreren lehen abentura da, Alfredo Castelli eta Giancarlo Alessandrini italiarren fumetti bat, lehenbizikoz 1982an agertu zen heroi horrena, alegia.
|
|
Vidas ejemplares 1954tik 1974 arte
|
egon
zen salgai. Hilerokoa zen arren, hamabost egunetik behin ateratzen hasi zen 1960tik aurrera.
|
|
Zoritxarrez, beren kontinentearen hizkuntz hesitura horretatik kanpo bideak markatzen
|
egon
behar zuten idazleak ere inperialismoak inposatutako hizkuntzen arabera definituak izatera eta beren burua halaxe definitzera pasatu ziren. Beren sentimenduetan eta arazoen artikulazioan jarrerarik erradikalenak eta afrikazaleenak agertzen zituztenean ere, axiomatzat hartzen zuten Afrikako kulturen berpizkundea Europako hizkuntzetan zetzala.
|
|
Denek bizia eta sasoia gehitzen diote hizkuntzari, zeinek bere kultura adieraztearekin batera. Zergatik ez du
|
egon
behar Nigeriako edo Mendebaldeko Afrikako ingeles bat, geure ideiak, pentsamenduak eta filosofia geure modura adierazteko?». 8
|
|
onak zein txarrak, askotan galdetu diote gauza bera, edo aurreikusteko modukoa da hortik etor daitekeela hizpidea. Aldian behin, ordea, ezustean harrapatzen zaitu komentario batek; izan liteke txorakeria bat, ez hanka ez buru ez duena, baina izan liteke pentsaraziko dizun ikuspegi bat ere, zure lanean
|
egon
badagoen baina zuk ordura arte sumatu ere egin ez zenuena.
|
|
Erantzun harekin ados
|
egon
beste erremediorik ez neukan, zoritxarrez: kanpora begiratu eta gau beltza besterik ez zen ikusten; ilargirik ez zen inondik ageri, hodei artean ezkutaturik edo.
|
|
O Fado ez balitz
|
egon
konpleto
|
|
O Fado ez balitz
|
egon
konpleto
|
|
O Fado
|
egon
izan ez balitz konpleto
|
|
Inoiz gertatu ez den arren bizitza alda dezakeen gertaera da fadoaren artea. Denborarik ez den espazio geldian sortzen denez, fadoaren bitartez
|
egon
zaitezke lehenengo neska lagunarekin, edo uki dezakezu moxal baten udako ilea, edo damutu zaitezke eragin duzun oinazeaz.
|
|
Hego haizearen epelak opor usaina zekarren beti berarekin, eta eraldatzea, goitik behera mudatzen baitzen herriko paisaia egun horietan: frontoi txikia, kareharrizkoa, toldo zabal eta urdin batekin estaltzen zuten nagusiek, eta Udaletxe azpian premiazko taberna bat jartzen zuten, egun bakar batzuetan bertan
|
egon
ohi zena. Dantzariak zuriz jantzita, aizkolarien izerdiak, ume jolasak, Gorritiren animalia ñimiñoak, idi probak eta bertsolarien hitz joko eta adarjotzeak, horrek guztiak janzten zuen egunez gure herriaren erdigunea.
|
|
Ohean nengoen etzanik; gorputz biluzian, izerdi hotzaren hunkia izar ihintza bezain gozagarria zitzaidan. Doi bat lehenago burdinez ziruditen haragi koropilatuak legun zeuden; luzaz begiak hetsirik
|
egon
nintzen.
|
|
Badira ingeniari direnak. Beste batzuk, joan direnak beren ikasketen egiteko,
|
egon
direnak denbora batez atzerrietan, baina gero jin direnak Euskal Herrira. Duela berrogeita hamar urte edo zerbait holako, materia gris delako hori berriz Euskal Herriratu dela.
|
|
Ia ia komiki bat egitea bezala zen. Eta pentsatzea orain hemen bertan, armairu honetan, hamar mila edo hamabost mila diapositiba
|
egon
daitezkeela, eta teknologiak posible egin duela horrelako memoria batean horiek denak gordetzea! Orain ordubetean hamar euro irabazita ere, kalea garbitzen edo interina bezala, hiru mila argazki egiteko materiala erosi ahal duzu.
|
|
Ia izoztuta ere
|
egon
naiz ni, Alaskan, minus 60 graduko tenperaturan, Yukon ibaian, halaxe egokitu zelako, negurik hotzeneko aste hotzena. Ba, han geunden gu.
|