|
2015
|
|
|
Hotzean eta matematikoki burutik hainbeste eta emozioetatik horrenbeste dutela esatea gaitza zaie bertsolariei, gaitza denez. Muxikan (Bizkaia)
|
eginiko
elkarrizketan, unearen araberakoa ere badela zehaztu zuen Onintza Enbeita bertsolariak, “norbera ere ez da beti berdin egoten”. Enbeitarentzat ia ezinezkoa da burua eta emozioak bereiztea:
|
|
2016
|
|
|
Odei Barroso, Miren Artetxe, Maddalen Arzallus eta Odei Barrosok osatu zuten finaleko seikotea. Colinak finalean
|
eginiko
lana jasotzen dute orriok: hasierako agurretik, txapeldunaren agurrera.
|
|
2018
|
|
|
Jon Maiak Negu Gorriaki egin zizkion ekarpenak aipa ditzakegu Gure Jarrera diskoan bost kantatan baitaude bere letrak. Noski, Unai Iturriaga eta Igor Elortza durangarrek Josu Zabalarekin batera
|
eginiko
Zazpi Eskale lehenbizi eta Gu Ta Gutarrak ondoren, ezin ditugu aipatu gabe utzi. Bertsoa ordura arte sekula erabili gabeko eremuetara garraiatu zuten, edozein musika estilotara hurbilduz, euren kultura kaletarra baliatuz horretarako.
|
|
|
Duela hamarkada batzuk, poetek beren lana lehiaketa batera bidali eta irabazi edo galdu egin zuten jakiteko hilabete batzuk itxarotea onartzen zuten bitartean, oraingo poetak ez dira beren lana isilpean mantentzearen aldekoak. Badirudi aldizkako zuzeneko poesia irakurketa eta lehiaketetan poemak probatzeak eta bat batean online
|
eginiko
publikazioek ematen duten poztasunak, eisteddfodic lehiaketaren barne antolakuntza ere irauli dutela. Aldi berean, badirudi hileroko salmenta duen Clera podcast eta Ystamp literatura aldizkaria (online agerpen handia du, eta hiruhileko paperezko argitalpena eta gehigarriak) bezelako enpresa independienteek jada finkatutako izenburuek baino ospe handiagoa dutela eta, orokorrean, garrantzitsuagoak direla.
|
|
|
Ekarri ere ez zuten egin; lur haietan gelditu zen betikoz haren gorputza. Bertsolari polita omen zen (“Apextegiko Inaziari harek kantatu zittion toberak…”), eta horregatik, hain xuxen ere, gure ama oroitzen zen irakurria zuela aspaldiko egunkariren batean bertsolari etxalartar bati
|
eginiko
elkarrizketa, zeinek kontatzen zuen gerra hartan berean galdu zuela beratar lagun bat, bertsotan ederki egiten zuena. Amak konprenitu zuen osaba Luis izan behar zuela ‘beratar lagun’ hura.
|
|
|
Bisita batzuk egin ditugu Legasara, Edurne Arbelaitz zubietar erdi legasarra lagun eta bide erakusle genuela. Solastu gara bertako jendearekin [6]; Legasara esposatua den Maite Lakar ikertzailearekin ere aipatu dugu afera, eta irakurri aditu ditugu Amaia Apalauzarekin batera hark
|
eginiko
Malerreka solasean liburuan eta grabazioetan heldu diren kontu batzuk, kasu honetako protagonista nagusietakoa den Tomas Alcaine Xaldixen gainekoak berexiki, espres aipatzen baitute hantxe berean. Izan gara Bertizaranako Udalaren eta Legasako Kontzejuaren herriko etxeetan, paper zaharretan txiripaz zerbait harrapatuko ote genuen.
|
|
2020
|
|
|
Bertsolariei
|
eginiko
elkarrizketarik emititzen zenuten?
|
|
2021
|
|
|
[1] Patri Urkizuk hirugarren anaia batek, Jean Pierre Xahok(), 1842an zubererara
|
eginiko
itzulpenaren eskuizkribua eman zuen ezagutzera Hegats aldizkarian (Patri Urkizu: “Jean Baptiste Chaho:
|
|
|
[1] Jatorrizkoa topatu den arren, Hector Iglesiasek
|
eginiko
itzulpenetik hartu da testua, 2010ean Asoghik argitaletxeak kaleraturiko bigarren ediziotik.
|
|
|
1864ko azaroaren 19an eta 20an argitaratu zuten bidaia kronika, Quelques pas en Espagne. Lehen atalean Donibane Lohizunetik Tolosara
|
eginiko
bidaia kontatzen du, Baiona, Ziburu, Behobia, Irun eta Hondarribia igarotzean ikusitakoak ekarriz. Kontrabandisten inguruko kontuak, euskal kantak abestu dituen emakume korua eta Ziburuko ijitoen dantzak dira deigarrien suertatu zaizkionak.
|
|
|
Euskaltzale porrokatua izan zen eta bere maisutza lanetan haurrei dotrina euskaraz irakasteko metodo bat garatu zuen. Louis Lucien Bonapartek bere berri izan zuenean laguntzaile gisa hartu zuen euskalkien inguruan
|
eginiko
hainbat ikerketatan landa lanak egiteko, eta harreman luze bezain estua izan zuten.
|
|
|
Badu honek ere bere azalpena, ordea: Kultur aldizkariek garai hartan argazkiz ongi hornitutako irakurketa arina hartu zuten ikur, eta arreta berezia jarri zioten bitxikeriari buruzko kazetaritzari; honela, pertsonaia ezezagun bitxien biografien ildoan kokatuko litzateke hernaniarrari
|
eginiko
elkarrizketa.
|
|
|
Campeones Vascos izena duen sail baten baitan argitaratzen da Txirritarena, eta saila irekitzen duen testuan, Jose Aranburu Keixeta aizkolariari
|
eginiko
elkarrizketa (El rey de los ‘aizcolaris’ tiene cincuenta y cuatro años, 1936/III/21), honela aurkezten da ekimen honen atzean dagoen ideia: “Vasconia es la tierra de los campeones de todas clases, populares y pintorescos.
|
|
|
Kazetariaren ideologia gorabehera, aitortu beharra dago idazkera aldetik ona dela testua, Baserriri
|
eginiko
elkarrizketa baino hobea, eta pertsonaiaren nahiz bertsolaritzaren ezagutza ona erakusten duela Ramosek [2].
|
|
|
[1] Azken pasarte hau idazlearen inspirazio kolpe baten emaitza baino ez da izango ziurrenik, baina izan daiteke bertsolaritzaren historiari
|
eginiko
keinu bat ere. Izan ere, Dorronsorok nahiz Zulaikak kontatzen duten bezala, Xenpelarrek Justo bertsolariaren kontra Lezoko plazan buruturiko desafio famatuan bertsorik aldrebesenak nork bota izan zen dema.
|
|
|
Saltsa hartan barruraino sartuta zebilen Xabier Amurizak, artean Gizaburuagako apaiza zela (horrela sinatzen du), Jon Lopategiri Anaitasuna aldizkarirako 1967an egindako elkarrizketak ezin hobeto islatzen du bertsolaritza sozial horren izpiritua. Eta, esan bezala, badu bestelako garrantzirik ere, bertsolari batek beste bertsolari bati
|
eginiko
lehen elkarrizketa baita, bertsolariak eremu mediatikoan inolako bitartekotzarik gabe, berezko ahotsez, aritzeko garatuko duten gaitasunaren erakusle.
|
|
|
[3] Perurena berak Basarriri
|
eginiko
elkarrizketa batean argi ikus daiteke honek Uztapiderekin zuen adiskidetasuna eta 1962ko zaputzaldiaren behin behinekotasuna: “Ba, ba, … lagunak ginan eta hor eztago… Bertsolaritzan, pilotaritan bezela da.
|
|
|
Aspektu onuragarri horiek guztiak eta beste asko erakutsi eta esplikatu zituzten 2019an
|
eginiko
Hitzetik Hortzerako atal batean, zeinetan gabon garaian Donostiako Zorroaga egoitzan egin Adin Adin saioa agertu zen. Bertan, egoitzako Agustin Jimenez langilearen lekukotasunak jada sakondu ditugun ideia asko barnebildu zituen, besteak beste, bertsoak izan dezakeen funtzio sozializatzailea; gainera, pertsona horientzako hain berezia izan daitekeen gabon garaian.
|
|
|
Kantaerak eragin handia du bertsolariaren komunikazio arrakastan, eta horregatik da hain garrantzitsua. Urteetan bertsolaritza saioak entzule moduan bizi izan ondoren, konturatu naiz kantatzeko moduarekin zerikusia duten parametroek eragina dutela bertsolariaren eta entzuleen artean aktibatzen den komunikazio prozesuan, eta, ondorioz, bertsoari buruz
|
eginiko
balorazioan ere bai. Entzule moduan, nabaria da bertsolari bakoitzak zer nolako arreta eskaintzen dion kantaerari, betiere mezua erdigunean jarrita, baina mezu hori beti kantuz aurkezten dela ahaztu gabe.
|
|
|
Euskal Herriko Bertsolari Txapelketetako epai irizpideetan kantaerari buruzko aipamenak izan duen bilakaerari buruz gehiago jakiteko asmoz, Martin Aramendik
|
eginiko
Bat bateko bertsoa epaitzeko irizpideen bilakaera eta bertsogintzaren zenbait aje (d.g.) lana hartu nuen oinarri moduan. Bere analisia aztertu ondoren, ohartu nintzen 2000 urtera arte doinua eta kantaera ez zirela aipatu ere egiten epai irizpideetan.
|
|
2022
|
|
|
Bertsoa osorik entzun duenean, ordenagailuaren tapa itxi du. Probetxuzkoa izan da azkenean Olatzek
|
eginiko
lana; Mikelentzat behinik behin.
|
|
|
Hiru payadore txiletar gonbidatu genituen Nuis Atypiques jaialdira, munduko musika, herri kultura eta nazioarteko elkartasun foro batera. Aipamena idazle maiteari
|
eginiko
omenaldi bat da, poesia kantatuaren eta inprobisatuaren unibertsaltasuna erakusteko asmoz.
|
|
2023
|
|
|
1815eko uztaila. Iruñeko San Ferminetatik bueltan zetorren merkatari talde bati
|
eginiko
lapurreta. Taldea zaintzen Labeagako bi guardiano zeuden, baina lapurrak ikusitakoan ziztu bizian egin zuten hanka.
|
|
|
1816ko ekainak 22 Lau merkatari madrildarri
|
eginiko
lapurreta, Aniz eta Ziga artean. 200 peso eta merkantzia ugari eskuratu zituzten.
|
|
|
1813ko otsailaren 16a. Bost mandazaini
|
eginiko
lapurreta, Labeagako portu inguruan (Ultzama Bidasoako arrotik banatzen duen eremuan, Belate mendebaldean). Guztiak Iturmendikoak ziren:
|
|
|
litekeena zen euskara Europako hizkuntzarik zaharrena eta, ondorioz, kontinenteko jatorrizko hizkuntza izatea. 1821ean argitaratu zen Berlinen ideia hau garatzen zuen Prüfung der Untersuchungen über die Urbewohner Spaniens vermittelst der vaskischen Sprache (Espainiako Lehen Biztanleei buruz Euskal Hizkuntzaren bidez
|
eginiko
Ikerketen Azterketa) lana. Bere sustraien bila abiatua zen Europa erromantikoan dezenteko oihartzuna izan zuen planteamendu honek, eta hainbat ikerlariren jakin mina piztu zuen.
|
|
|
Luis Luziano Bonaparte 1855ean ezagutu zuen, Londresera
|
eginiko
bidaia batean, eta 1856tik aurrera euskararen inguruan egin zituen ikerketetarako behar zuen taldea osatzen lagundu zion. Ordura arte izan ez zuen babesa eskaini nahi izan zioten euskarari bi adiskideek:
|
|
|
Topa daiteke, ordea, bestelako hari muturrik ere. Honela, Gabilondok beste aldaera bat proposatzen du, Etiopiako egonaldi luzean
|
eginiko
lan etnografikoen eragina ere gertatu izan zitekeela aipatuz (2016: 191); alegia, han ikusitako edo antolatutako performance etnografikoren bat izan zuela abiapuntu.
|
|
|
Euskal Esnalea, 1931ko abuztua, 155 or., Olerki loretegian/ Pello Mari Otaño. Honezaz gain, Otaño bizirik zela bere saio baten berri ematen duen testua topatu ahal izan da lan hau osatzeko
|
eginiko
bilketan: “Después de un almuerzo verdaderamente opíparo y servido en forma tan irreprochable como en la principal casa, una sesión de bersolaris dio á la fiesta una animación extraordinaria […] Los principales contendientes eran Pello Mari y Shantos, y no se puede describir el entusiasmo que a veces provocaban […] Tocaron varios temas y todos ellos los trataron con altura.
|
|
|
Kontua dela, neurri handi batean, gure kulturan zeinen balio handia ematen zaion oraindik ere ahozkotasunari eta hari loturiko zenbait ezaugarriri –erraztasunari, freskotasunari, hurbiltasunari–, eta zeinen balio ttikia literaturari eta, hedaduraz, hizkuntza idatziari. Euskadi Irratian
|
eginiko
euskara batuaren inguruko kolaborazio batean, Iñaki Segurola zenak euskara batua letrakuntza dela zioen, hizkuntza baino gehiago, eta gaineratu zalantzagarria dela idatzia dagoenari hizkuntza deitzen ahal ote zaion. Segurolaren muturreko posiziora ailegatu gabe, begi bistakoa da gure artean ahozko hizkuntzak aise prestigio handiagoa duela idatziak baino, eta bertsolaritza horren sintoma argia da, nire iduriko.
|
|
|
Perlak entzuteko ez dago ganbarako ariketetara zuzen joan beharrik, batzuetan, ordea, ezustean bezala igarotzen dira. Adibide argia da Artetxek Irungo finalerdian
|
eginiko
zortziko handiko ariketa. “Maddalen eta Miren Ficobako aparkalekuan zaudetela, gazte batek Irundik Hendaiara autoz pasatzeko eskatu dizue.
|