|
2000
|
|
|
Alabaina, aurre produkzioa
|
eginda gero
, makina bat atzerapen eta luzabide jasan zuen filmak. Azkenean, bost urteren buruan, filmaketari ekin zioten, 400 milioiko aurrekontua zuela.
|
|
2001
|
|
|
Taldeak Juan Bautistak eta Agustinek aukeratu zituzten, nor hasi zotzetan erabakita. Taldeak
|
eginda gero
, zotzetara aukeratu zen berriro guardia zibilak nortzuk ziren eta nortzuk euskaldunak.
|
|
2002
|
|
|
Kontsolagarririk kontsolagarriena, hala ere, Pantxikek berak eman zidan, handik bizpahiru hilabetera, Sararen hilobira otoitz bat egitera joan ginenean. Otoitza
|
eginda gero
, esan zidan:
|
|
2004
|
|
|
Alabaña, batez beste, ta bereizkuntza ondragarri batzuk
|
eginda gero
, au esan diteke nere ustez guri buruz: biguñak gerala oso.
|
|
|
Mota guztietako emakumeek deitzen zidaten: ...n artean, lotsagabeak zirenak eta ahots sentsual batez mintzatzen zitzaizkidanak; baziren emakume eder ustezkoak, mezua utzi baino lehenago beren neurriak ematen zituztenak, 94 -58 -91 naiz, eta Marilyn Monroe Casals dut izena...; baziren lotsatiak, bide erdian moztuta geratzen zirenak; baziren emakume problematikoak, beren arazoei egun bateko ihesbidea bilatzen zietenak; baziren, finean, saio bat
|
eginda gero
errepikatu nahi izaten zutenak, baldintza bertsuetan...
|
|
|
–Horrelako mesede bat
|
eginda gero
, zuk ere egingo didazu beste bat, ezta?
|
|
|
–Tatuaia
|
eginda gero
, orri sinatua ahoan sartu, eta irentsi egin nuen –esan zuen gero, bere amodioaren beste proba bat erakutsi nahi balit bezala.
|
|
|
Nik Errealean lehen denboraldia
|
eginda gero
izan genuen eztabaida. Tabernan atseden hartzen genuèn astelehen haietako batean izan zen.
|
|
2005
|
|
|
Mihiak traba sentituko du eta mugiarazi egingo dugu hara eta hona, irakurtzerakoan. Ariketa batzuk
|
eginda gero
, hobekuntza nabarituko da.
|
|
2006
|
|
|
Maitasunez esan zidan, baina akuilua ondo sartuta. Reba aldameneko apartamentuan bizi da, hainbat urte Death Valleyn
|
eginda gero
. Renoko biltegi batean lan egiten ibili da, baina lana utzi du eskuan min hartu duenetik.
|
|
2008
|
|
|
Eta Ernestinak, agindutako zigorra bete zuen biharamunean, jakina, baina, bere egitekoa
|
eginda gero
, ezustea, ama nagusiarengana hurbildu eta jaso ez zuen, bada, harengandik espero ez zuèn erantzuna!
|
|
|
Giro hartan, sor Imeldak zazpi-zortzi urte zituela, lehorte luze bat izan zuten bailaran. Eta, erremedio hoberik ez zutelakoan, prozesioan atera zuten san Pedro, herriko santu patroia, uretan sartu-irten bat
|
eginda gero
, ohi zuten bezala, apaizak errogatibak entonatzen zituen bitartean. Zerua garbi zegoen, baina, santua elizatik atera ez beste, goibeltzen hasi zen:
|
|
|
esan nahi baita Beñardok noiznahi osatzen zituela bertsoak, edozein objektu, izaki edo edozein gertaeraren aitzakian, mendiko bakardadean zegoenetan batez ere. Mendian ez ezik, baina, etxean ere kantatzen zituen noiz edo noiz, izeba Ursulak?. Orain bai, bota ezak bertsoa, eginbeharrak
|
eginda gero
–esaten zion ilobari?
|
|
|
–Hauxe da etorri naizen hirugarren aldia, baina ez naiz aspertzen? Hori bai, ez dut ulertzen nola, dorrea
|
eginda gero
, paristar askok desmuntatzea eta bertatik kentzea nahi duten oraindik ere. Bai, egia da proiektua gauzatu zenean hogei urteko bizitza eman ziotela, baina dorre honek ez du merezi hogei urteko bizitza, betierekoa baizik.
|
|
|
Baina batzuek abentura hura bizi zuten bitartean, beste batzuek nekez; Regina Aldasoro, adibidez, bere egunerokotasun grisean murgilduta zegoen, abentura orotatik urrun, antza. Egun osoan bere ohiko egitekoak
|
eginda gero
, gainera, mendebaldeko leihoan argitasun pixka bat zegoen arren, gero eta urriagoa, bere lehen izara ilunak hedatzen hasia zen gaua?, ohiko beste egiteko bat egitera zihoan, pitxer batekin irten baitzen etxetik neska, herriaren beste muturrean zegoèn plazako iturrian. Iturri Plazan, betetzeko asmotan.
|
|
|
Gutun trukaketa hartan, berak. Reginak? idatzi zion lehena, Villalbakoen jauregian hilabetea
|
eginda gero
, ahal izan zuen moduan, erdia euskaraz eta beste erdia gaztelaniaz; neskak, baina, gauzak garbi zituen ordurako, lehenego karta hartan horrela esan baitzion ahizpari: –Tu escri birme en casteyano, aber si yo aprender?.
|
|
|
Doña Martak ere batsu eta orobatsu ikusten zituen bi nexkak. Horregatik. Regina Madrilera iritsi baino sei bat urte lehenago alde egin zuen doña Martak jauregitik, bere egitekoak
|
eginda gero
, jakina: esan nahi baita bi emakumeek ez zutela elkar ezagutzeko paradarik izan?, berdintasun hura adierazteko modurik egokiena zelakoan, halaxe esaten zien, erdi txantxetan, bai, baina baita ezin amoroskiago ere:
|
|
|
enpresa ongi badoa eta ongi joango da, zure partea erosteko aukera izan nahi nuke hemendik urte batzuetara, edo kapitala epeka amortizatzen has gaitezke lehen mementotik, zuk hala nahi baduzu? nik neure enpresaren jaun eta jabe izan nahi bainuke noizbait, zuk ere zeure irabazi mamitsuak
|
eginda gero
, jakina.
|
|
|
Giro hartan, sor Imeldak zazpi-zortzi urte zituela, lehorte luze bat izan zuten bailaran. Eta, erremedio hoberik ez zutelakoan, prozesioan atera zuten san Pedro, herriko santu patroia, uretan sartu-irten bat
|
eginda gero
, ohi zuten bezala, apaizak errogatibak entonatzen zituen bitartean. Zerua garbi zegoen, baina, santua elizatik atera ez beste, goibeltzen hasi zen:
|
|
|
Baina gauza bat utzi nahi dizut garbi: enpresa ongi badoa eta ongi joango da, zure partea erosteko aukera izan nahi nuke hemendik urte batzuetara, edo kapitala epeka amortizatzen has gaitezke lehen mementotik, zuk hala nahi baduzu... nik neure enpresaren jaun eta jabe izan nahi bainuke noizbait, zuk ere zeure irabazi mamitsuak
|
eginda gero
, jakina.
|
|
|
–Hauxe da etorri naizen hirugarren aldia, baina ez naiz aspertzen... Hori bai, ez dut ulertzen nola, dorrea
|
eginda gero
, paristar askok desmuntatzea eta bertatik kentzea nahi duten oraindik ere... Bai, egia da proiektua gauzatu zenean hogei urteko bizitza eman ziotela, baina dorre honek ez du merezi hogei urteko bizitza, betierekoa baizik.
|
|
|
esan nahi baita Beñardok noiznahi osatzen zituela bertsoak, edozein objektu, izaki edo edozein gertaeraren aitzakian, mendiko bakardadean zegoenetan batez ere. Mendian ez ezik, baina, etxean ere kantatzen zituen noiz edo noiz, izeba Ursulak –" Orain bai, bota ezak bertsoa, eginbeharrak
|
eginda gero
" esaten zion ilobari– edo osaba Bixentek eskatuta... beste hiru anaiak ez baitziren hain bertsozaleak, jakin ez bertsoak gustatzen ez zitzaizkielako edo hutsaren hurrengo sentitzen zirelako, Beñardok bertsoa gangar zuèn munduan hiru oilasko gangargabe baitziren hirurak ere, azken batean. Beñardok, hortaz, behar zuèn guztia zuen bertsolaritza lantzeko:
|
|
|
Eta Ernestinak, agindutako zigorra bete zuen biharamunean, jakina, baina, bere egitekoa
|
eginda gero
, ezustea, ama nagusiarengana hurbildu eta jaso ez zuen, bada, harengandik espero ez zuèn erantzuna!
|
|
|
Baina batzuek abentura hura bizi zuten bitartean, beste batzuek nekez; Regina Aldasoro, adibidez, bere egunerokotasun grisean murgilduta zegoen, abentura orotatik urrun, antza. Egun osoan bere ohiko egitekoak
|
eginda gero
, gainera –mendebaldeko leihoan argitasun pixka bat zegoen arren, gero eta urriagoa, bere lehen izara ilunak hedatzen hasia zen gaua–, ohiko beste egiteko bat egitera zihoan, pitxer batekin irten baitzen etxetik neska, herriaren beste muturrean zegoèn plazako iturrian –Iturri Plazan– betetzeko asmotan.
|
|
|
Doña Martak ere batsu eta orobatsu ikusten zituen bi nexkak. Horregatik –Regina Madrilera iritsi baino sei bat urte lehenago alde egin zuen doña Martak jauregitik, bere egitekoak
|
eginda gero
, jakina: esan nahi baita bi emakumeek ez zutela elkar ezagutzeko paradarik izan–, berdintasun hura adierazteko modurik egokiena zelakoan, halaxe esaten zien, erdi txantxetan, bai, baina baita ezin amoroskiago ere:
|
|
|
Lekutan santa Teresa! Gutun trukaketa hartan, berak –Reginak– idatzi zion lehena, Villalbakoen jauregian hilabetea
|
eginda gero
, ahal izan zuen moduan, erdia euskaraz eta beste erdia gaztelaniaz; neskak, baina, gauzak garbi zituen ordurako, lehenego karta hartan horrela esan baitzion ahizpari: " Tu escri birme en casteyano, aber si yo aprender".
|
|
2009
|
|
|
behin eta berriro erakusten zuenez: dominarik gabeko soldadu soilak edo sarjentuak, gauetik egunera jeneral dominadun bihurtuak, edo funtzionario grisak ministro, askotan zorte kolpe batek lagunduta, bai, baina aurretik merituak ederki
|
eginda gero
–eta Nikolaik bere neurriko ametsak zituen, ausaz, ez Stalin bezalako buruzagi karismatikoa izateko, ezta ministroa ere, baina bai partiduan kargu on bat izateko, beharbada, hiriko edo probintziako partiduko buru, konparazio batera, edo antzeko zerbait; Nikolaik, beraz, kamioiaren kutxa merituz beteta zeraman, baina, egoitzara iritsi ez beste, ia meritu gehienak kendu zizkioten, sei gizonetatik berehala askatu baitzituzten lau; Nikolaik, gainera, ekintza hura zela-eta, entzutekoak entzun behar izan zituen hiriko partiduko buruarengandik, berea. Nikolairena?
|
|
|
Txantxangorria, txepetxa, kukua, okila, zozoa, birigarroa eta baso eta zelaietan bizi diren beste txori klase asko elkartu ziren. Batzarrari hasiera emateko denek batera txorrotxio saio bat
|
eginda gero
, kukua hasi zen hizketan:
|
|
|
haurra lehenbailehen eramango zuten kanposantura, gau hartan ahal izanez gero, kuxkuxero begiluzeen begiratutik urrun; eskela, berriz, egiteko guztiak, gorpuaren garraioa eta hiletak, intimitatean ospatuko zituztenak?
|
eginda gero
jarriko zuten, Nazariok kuttun zuèn periodikoan, handik bi egunera-edo; eta, erremate gisa, laudoriozko ohar bat ere idatzaraziko zion kazetariren bati, eskupeko on bat eskainita, jakina, familiaren ohorea eta izen ona arreta berezia eskatzen zutèn balio ezinbestekoak baitziren, besteen aurrean kosta ahala kosta defendatu beharrekoak.
|
|
|
aizue, hau ez da negar egiteko ordua, Domingori laguntzekoa baizik, gure presentziarekin Madrilera iristean, eta gure errezoekin noiznahi. Lehen egitekoak
|
eginda gero
, baina, bidaiako txartel-erreserbak(. Lehenengo trena nahi dut, esan zion geltokiko arduradunari telefonoz,, berdin zait primeran edo tertzeran?), baita Madrilgo hotel-erreserba ere?, errabiazko sentimendu bat nagusitu zitzaion Reginari, senarraren eta Ernestinaren aurkakoa batez ere, Domingo bere erabakian babestu zutelako:
|
|
|
Domingo, esate baterako, ordurako etxetik alde egina zena, sarritan mintzatu izan zitzaion iraultzaz, zeina beti udaberriarekin lotzen baitzuen ezinbestean: Adak, egia esan, ez zituen asmo harekin jertseak egin, halaxe atera zitzaizkiolako egin zuen egin zuena?, baina,
|
eginda gero
, laket izaten zuen beste arrazoi harengatik izan zela sinestea: auskalo, gainera, egia ez ote zen, zeren etxeko jakintsuak. Damasok, Madrilgo kimikako fakultatean karrera amaitu eta irakaskuntzari ekin zionak, hango eskola alemanean?
|
|
|
–Ongi zaindu neskatxa, Apolonio, jatorra da-eta, esan zion amak, eta nagusiak Adari gela erakutsi, eta neskatxa, egitekoak
|
eginda gero
, jangelarantz abiatu zen.
|
|
|
...tza apurren ukoa iragarri dute, gure presoek geroz dispertsio handiagoa eta kondena luzeagoak jasango dituztelarik; EITBko kazetariak entresakaren mehatxupean beldurrak airean ipini dituzte, Ikastolek euskara soilik, ezta pentsatu ere; HABE izeneko euskaltegiak ongi aztertzekotan daude, Osakidetzako zenbat arduradun berdin, etab. etab. Garzon, aldiz, harro baino harroago oraindik, egin dituenak
|
eginda gero
ere.
|
|
|
–Ongi zaindu neskatxa, Apolonio, jatorra da-eta –esan zion amak, eta nagusiak Adari gela erakutsi, eta neskatxa, egitekoak
|
eginda gero
, jangelarantz abiatu zen.
|
|
|
aizue, hau ez da negar egiteko ordua, Domingori laguntzekoa baizik, gure presentziarekin Madrilera iristean, eta gure errezoekin noiznahi. Lehen egitekoak
|
eginda gero
, baina –bidaiako txartel-erreserbak(" Lehenengo trena nahi dut" esan zion geltokiko arduradunari telefonoz," berdin zait primeran edo tertzeran"), baita Madrilgo hotel-erreserba ere–, errabiazko sentimendu bat nagusitu zitzaion Reginari, senarraren eta Ernestinaren aurkakoa batez ere, Domingo bere erabakian babestu zutelako: esan nizuen nik, eta orain zera...; hura ez zen, baina, alferrikako tentsioak pizteko aldia, zutenarekin ere sobran egoteko moduan baitzeuden:
|
|
|
Domingo, esate baterako, ordurako etxetik alde egina zena, sarritan mintzatu izan zitzaion iraultzaz, zeina beti udaberriarekin lotzen baitzuen ezinbestean: Adak, egia esan, ez zituen asmo harekin jertseak egin –halaxe atera zitzaizkiolako egin zuen egin zuena–, baina,
|
eginda gero
, laket izaten zuen beste arrazoi harengatik izan zela sinestea: auskalo, gainera, egia ez ote zen, zeren etxeko jakintsuak –Damasok, Madrilgo kimikako fakultatean karrera amaitu eta irakaskuntzari ekin zionak, hango eskola alemanean– halaxe esan baitzion Madrildik oporretan itzulitako egun haietako batean –arratsalde eguzkitsu batean izan zen, eta anai-arrebek hondartzatik paseatzen zuten, oinutsik, portua eta badiaren inguruko mendixkak ikusgai–:
|
|
|
Handik aurrera, hitz erdirik ere ez nagusiaren eta txoferraren artean, Nazario Orbek bere buruarekin isilka egiten zituenak ez baziren, haurraren hiletaren inguruko eginkizunak planeatzen zituen bitartean –zer besterik, bada, baldin eta Nazario, negozio-gizon gisa, kalkulatzaile hotza bazen, azken batean? –, bere erara planeatzen ere, gauzak gordean eramanez, bai, baina gordekeria hutsean erori gabe, jendartean behar baino esamesa gehiagorik ez pizteko; erabaki ere, erabaki zituen, antza, etxerako itzulaldian, geroko hurbilean egin beharrekoak: haurra lehenbailehen eramango zuten kanposantura, gau hartan ahal izanez gero, kuxkuxero begiluzeen begiratutik urrun; eskela, berriz, egiteko guztiak –gorpuaren garraioa eta hiletak, intimitatean ospatuko zituztenak–
|
eginda gero
jarriko zuten, Nazariok kuttun zuèn periodikoan, handik bi egunera-edo; eta, erremate gisa, laudoriozko ohar bat ere idatzaraziko zion kazetariren bati, eskupeko on bat eskainita, jakina, familiaren ohorea eta izen ona arreta berezia eskatzen zutèn balio ezinbestekoak baitziren, besteen aurrean kosta ahala kosta defendatu beharrekoak.
|
|
|
gerra bat... gerra baitzen esparrurik behinena eta egokiena jende goranahiak aparrak bezala gora egin zezan, historiak –bere ezin konta ahala adibiderekin– behin eta berriro erakusten zuenez: dominarik gabeko soldadu soilak edo sarjentuak, gauetik egunera jeneral dominadun bihurtuak, edo funtzionario grisak ministro, askotan zorte kolpe batek lagunduta, bai, baina aurretik merituak ederki
|
eginda gero
... eta Nikolaik bere neurriko ametsak zituen, ausaz, ez Stalin bezalako buruzagi karismatikoa izateko, ezta ministroa ere, baina bai partiduan kargu on bat izateko, beharbada, hiriko edo probintziako partiduko buru, konparazio batera, edo antzeko zerbait; Nikolaik, beraz, kamioiaren kutxa merituz beteta zeraman, baina, egoitzara iritsi ez beste, ia meritu gehienak kendu zizkioten, sei gizonetatik...
|
|
|
Txantxangorria, txepetxa, kukua, okila, zozoa, birigarroa eta baso eta zelaietan bizi diren beste txori klase asko elkartu ziren. Batzarrari hasiera emateko denek batera txorrotxio saio bat
|
eginda gero
, kukua hasi zen hizketan:
|
|
2010
|
|
|
– Gero, bere egiteko hura
|
eginda gero
, alegia?, hitz bat idatzi zuen koadernotxoan: –kanpora?, eta Bibik besotik heldu eta etxetik kanpora atera zuen.
|
|
|
erantzun zidan; harrituta begiratu nion, eta nire harridura beste galdera bat zen: Adak, hala ere, ez zion neure galdera hari erantzun, eta bakean utzi nuen; handik denbora batera jaso nuen erantzuna, ordea, Regina-enera egin niòn bisitan, Adak eroetxeko egonaldia
|
eginda gero
: –Entzun egiten nion aitari, baina ezentzuna egiten nuen, esaldi bera errepikatzen nuen bitartean, jakulatoria bat balitz bezala:
|
|
|
Eta Ada gelatik atera zen? eta Helena bere ezkutalekutik; nik, baina, neure maitasun aitorpena
|
eginda gero
, Helena alai bat espero nuen, eta ez aurkitu nuèn beste Helena ilun hura, bere kezkaren zergatia berehalako batean eman zidana, ahotsa dar-dar: –Eskertzen dizut ahalegina, Gabi, baina utzi egin beharko genuke.
|
|
|
Zertarako sartu behar zuen, gainera, zailtasun ekonomiko ia gaindiezinak zituèn proiektu batean, zulo bat ostertz?, baldin eta herritik hurbil ermita aski lekutsu bat bazegoen, funtzio bera bete zezakeena? Doktrinatzailea, berriz, bertan aurkitu zuen, herriko kaputxinoen komentuan, nora igorri baitzuten, gerra-garaileek komentuan purga bat
|
eginda gero
, derradan hori ere bide batez, fraide bat hiltzeaz gain, beste bospasei erbesteratu baitzituzten Ameriketara edo Espainiako geografian galdutako herri miserable batzuetara, aita Baldomero, hizlari sutsua bezain hitz errazekoa zena, frankista amorratua, pulpitutik behin eta berriz aldarrikatzen zuena Francorekin ez zegoena ez zegoela Kristorekin.
|
|
|
–Eroen bidea da hori, gainera, Regina! Izan ere, ubeluneak
|
eginda gero
, zer nahi duzu orain, nik zerra bat hartu eta zure hankak belaunetatik zerratzea, gurutzea gurutzeago gerta dakizun??; eta zopa jaten ari zeneko koilara platerean utzi eta honela osatu zuen bere interbentzioa, bi eskuen mugimendu simetrikoei ekinik, gora eta behera, behera eta gora: –Regina-eneak osorik behar zaitu, nik osorik behar zaitut eta zure seme-alabek ere bai?;. Bai, baina orain seme batek gehiago behar nau beste guztiek baino??;. Bai, esan didazu lehentxeago Ama Birjinaren mezua jaso duzula, eta zuk sinetsi?
|
|
|
Pilota botatzen zion hara eta hona, eta aginduak ematen zizkion, errietaren bat edo beste ere bai. Horrela aritu ziren minutu batzuetan, harik eta, beren egitekoak
|
eginda gero
, txakurra uhal bati lotu, eta biek alde egin zuten arte.
|
|
|
Saiheska nenbilkion, bai, baina noizbait ikusi behar nuen Helena bakarka; hura etxera etorri eta bospasei egunera izan zen, lehen solairuko korridore batean topo egin genuenean, gelatik kanporako bidean nindoala, ohi baino siesta laburragoa
|
eginda gero
, Regina-enetik paseo bat egiteko asmotan; korridorean argi apal bat zegoen, urre-kolorekoa, mutur batean zegoèn leihoaren kristaletik iragazita zetorrena eta Helenaren aurpegiari halako ukitu misteriotsu bat ematen ziona; kontrako bidean gindoazen, jakina, eta lehen mementoan atzera jiratu eta ihes egitea bururatu zitzaidan; erabaki hura, baina, koldarregia zen, bizitza osoan damutzeko modukoa,... –Por una mirada, un mundo,/ por una sonrisa, un cielo,/ por un beso??
|
|
|
hain sumaezina, non ez baitut esaterik Adak orduantxe ekin ote zion ezpainen mugimendu hari edo aurretik ari ote zen;" Zer esaten zenion aitari, patxadari eusteko?" galdetu nion biharamunean Adari bere langelan;" Esatea da errazena, egitea zailena" erantzun zidan; harrituta begiratu nion, eta nire harridura beste galdera bat zen: Adak, hala ere, ez zion neure galdera hari erantzun, eta bakean utzi nuen; handik denbora batera jaso nuen erantzuna, ordea, Regina-enera egin niòn bisitan, Adak eroetxeko egonaldia
|
eginda gero
: " Entzun egiten nion aitari, baina ezentzuna egiten nuen, esaldi bera errepikatzen nuen bitartean, jakulatoria bat balitz bezala:
|
|
|
Jainkoa edo bere patua madarikatzen ari ote zen berriro, Gabino, esan nahi eta ezin esan zituèn hitzetan, mierda puta...? Gero —bere egiteko hura
|
eginda gero
, alegia—, hitz bat idatzi zuen koadernotxoan: " kanpora", eta Bibik besotik heldu eta etxetik kanpora atera zuen.
|
|
|
Zertarako sartu behar zuen, gainera, zailtasun ekonomiko ia gaindiezinak zituèn proiektu batean —zulo bat ostertz—, baldin eta herritik hurbil ermita aski lekutsu bat bazegoen, funtzio bera bete zezakeena? Doktrinatzailea, berriz, bertan aurkitu zuen, herriko kaputxinoen komentuan, nora igorri baitzuten —gerra-garaileek komentuan purga bat
|
eginda gero
, derradan hori ere bide batez, fraide bat hiltzeaz gain, beste bospasei erbesteratu baitzituzten Ameriketara edo Espainiako geografian galdutako herri miserable batzuetara— aita Baldomero, hizlari sutsua bezain hitz errazekoa zena, frankista amorratua, pulpitutik behin eta berriz aldarrikatzen zuena Francorekin ez zegoena ez zegoela Kristorekin. Hala, bada, hasi zen aita Baldomero ermitan meza ematen; hasi ziren, halaber, fabrikako langileak —ez guztiak, baina bai asko eta asko, beldurra eta eskarmentua ere halakoak, gerraondo hartan...! — igande goizetan hara joaten... eta era hartan jaso zituen Teofilo Mariak, berandu gabe, bere fruituak, langileen alde espirituala lantzearekin batera, gero eta gehiago sentitzen hasi baitziren hauek gorputz baten parte... gero eta orbetarragoak, alegia.
|
|
|
Saiheska nenbilkion, bai, baina noizbait ikusi behar nuen Helena bakarka; hura etxera etorri eta bospasei egunera izan zen, lehen solairuko korridore batean topo egin genuenean, gelatik kanporako bidean nindoala, ohi baino siesta laburragoa
|
eginda gero
, Regina-enetik paseo bat egiteko asmotan; korridorean argi apal bat zegoen, urre-kolorekoa, mutur batean zegoèn leihoaren kristaletik iragazita zetorrena eta Helenaren aurpegiari halako ukitu misteriotsu bat ematen ziona; kontrako bidean gindoazen, jakina, eta lehen mementoan atzera jiratu eta ihes egitea bururatu zitzaidan; erabaki hura, baina, koldarregia zen, bizitza osoan damutzeko modukoa,... " Por una mirada, un mundo,/ por una sonrisa, un cielo,/ por un beso..."; galduta nengoen, baina are galduago egon nintekeen inork trantze hartan ikusiz gero —arriskuaren pertzepzioak hainbeste zorroztu zizkidan zentzumenak, non, korridorearen espazio hertsian, Helenaren ahotsak durundi egin zuela iruditu baitzitzaidan, Helenaren sei-zazpi segundoko interbentzioa seiheun-zazpiehun segundoko egiten zitzaidala—:
|
|
|
" Eroen bidea da hori, gainera, Regina! Izan ere, ubeluneak
|
eginda gero
, zer nahi duzu orain, nik zerra bat hartu eta zure hankak belaunetatik zerratzea, gurutzea gurutzeago gerta dakizun?"; eta zopa jaten ari zeneko koilara platerean utzi eta honela osatu zuen bere interbentzioa, bi eskuen mugimendu simetrikoei ekinik, gora eta behera, behera eta gora: " Regina-eneak osorik behar zaitu, nik osorik behar zaitut eta zure seme-alabek ere bai";" Bai, baina orain seme batek gehiago behar nau beste guztiek baino...";" Bai, esan didazu lehentxeago Ama Birjinaren mezua jaso duzula, eta zuk sinetsi...
|
|
|
Eta Ada gelatik atera zen... eta Helena bere ezkutalekutik; nik, baina, neure maitasun aitorpena
|
eginda gero
, Helena alai bat espero nuen, eta ez aurkitu nuèn beste Helena ilun hura, bere kezkaren zergatia berehalako batean eman zidana, ahotsa dar-dar: " Eskertzen dizut ahalegina, Gabi, baina utzi egin beharko genuke.
|
|
|
Pilota botatzen zion hara eta hona, eta aginduak ematen zizkion, errietaren bat edo beste ere bai. Horrela aritu ziren minutu batzuetan, harik eta, beren egitekoak
|
eginda gero
, txakurra uhal bati lotu, eta biek alde egin zuten arte.
|
|
|
Gure iritzien artean zegoen gure euskalgintzako berezilari adituek heldu behar ziotela norberaren eremuko terminogintzari, eta horretarako ahalik eta informazio lexikal onena eskuetan izan. Logika onean, hiztegi historiko orokorra prestatu behar zen lehenik, baina, orain dakigunez, Orotariko Euskal Hiztegia argitaratzeko ia 25 urte behar izan dira (19872005), lan erraldoia
|
eginda gero
. Horren eta atzerapen larriagoen beldur ginen gu, eta jendea lanera deitzeari ekin genion, eta lantegia eratu zen terminogintzarako.
|
|
|
Tiroka asita moruek azkenean iges egin omen zuten, bai, noski, egin nai zutena
|
eginda gero
.
|
|
2011
|
|
|
Hau gerotxuago sartu zan jesuita. Deustuko Unibersidadeko idazkari nagusia eta Metafisikako irakaslea izan zan Txilera joan orduko, eta han hamabi urte
|
eginda gero
, handik etorritakoan be, beste horrenbeste, Unibersidadeko idazkari eta Metafisikako irakasle. Orain jubilauta dago, baina beti lanean, jo eta ke.
|
|
|
Guk aste bi
|
eginda gero
, nesken txandea izaten zan, euren hezitzaileekin, Ikerne Arsuaga, Itziar Manterola eta Clarita Castrogaz, hain zuzen be. Ez dakit zelan konpontzen ziran horretarako, baina mutil bakotxak jakiten eban zein neska egoten zan bere gelan, eta neska bakotxak zein mutil berarenean.
|
|
|
Urtebete
|
eginda gero
, Jesus Ermuko abade izendatu eban Gotzainak eta ni Eskola Laboralean sartu nintzan buru-belarri. Seminariotik urten barri zan Jose Mari Rementeria etxebarritarrak eta Otxandioko Bitor Kapanagak hartu eben Urberuagan mutilen ardurea, handik lau-bost urtera esperientzia hori Markinan bertan, Eskola Laboralean, kokatu arte.
|
|
|
Bai lehen aitatutako ekinaldian, bai azken honetan, abestu eben oraindino ia ume zala hil jakun Etxezaharreko Maria Isabel Badiolak eta handik urte gitxira, irakasle
|
eginda gero
, joan jakun Trazolako Amaia Gorroñok be.
|
|
|
don Urbanoren ordezkoa?, urtegiaren alde mintzatu zen? ez saririk jaso gabe, probintziako hiri garrantzitsu bateko erretore izendatu baitzuten, Urgainen bere egitekoak
|
eginda gero
:
|
|
|
Macario Iraizoz eta Rebeca Jimenezen etxean, berriz, etorkizun beltz haren aitzinean, senarra hartu zuèn suzko amorruak ez zuen itzalera egin, baizik eta gero eta suagotzera, su hartan kiskali zen arte?, berri on bakarra Feliperen itzulera izan zen, baita Pedrorena ere, hurrengo urtean?, biak ala biak soldadutza luzea
|
eginda gero
. Suerte handiagoa izan zuen Tomásek, Lugasteko jesuiten barnetegitik itzulia zenak, apez izateko ametsa bazter utzirik:
|
|
|
Eta Onofrek agindua bete, eta honela erran omen zion don Jaimek Alodiari, bere balentria
|
eginda gero
:
|
|
2012
|
|
|
Laguntzen etorten ziranei, ezertan hasi orduko, kopea eta galletak opesten jakezan, eta beharrak
|
eginda gero
, makailaoa, txarriaren gibela eta gaztaina egosiak ateraten jakezan mahaira. Egun horretan egiten dan afariari txarribodea esaten jako eta ordurako azea, buzkantzak eta solomoa ipinten ebezan.
|
|
|
Izan% batzuk zein beste batzuk, denok jarraitu beharreko lerroak hondakinen inguruko hierarkiak ezartzen ditu Europa mailan. Hondakinen kudeaketan aurrera eraman beharreko hierarkiak dio ahalegin guztiak
|
eginda gero
pasako dela hurrengo pausura. Pausuak dira:
|
|
2013
|
|
|
baikorrak/ ezkorrak/ neutroak/ anbibalenteak (azkeneko hiruak Framing uzkurrean sartuko liratekeenak)... Emaitza huen analisia
|
eginda gero
, ondorioa da desegokiak direla eta, horregatik, proposatuko da beste eredu berri bat, Framing Berria deituko dena, euskararen alde eragina zabalagoa eta handiagoa lortu nahian.
|
|
|
Zapi zahar eta papelok banandu dabez, hamaika agiraka eta hasarre alkarri
|
eginda gero
. Begietarako zulotxo bina egiten deutseez, eta kokote-aldean hari puzketagaz lotuta, egin eta jantzi dabez karatula dotoreak.
|
|
|
Horrela ekin zioten Koldok eta Lorenek, hasieratik beretik, adiskidetasunezko harremanari. Halako eran, non, egiteko guztiak
|
eginda gero
–Lorenek Koldoren datuak hartu, beroni aholkuak eman, etab.?, garagardo bat hartzera joan baitziren elkarrekin, burura zetozkièn gaiak, bidaiei eta mugimendu antimilitaristei lotuak bereziki, hizpide.
|
|
|
Wadi Abyadetik Ankairura itzuli ginenean, pozak airean zegoan Raissa, itxuraldatua balego bezala, hilekoa berriki igaroa zuen arren; handik bi aste eskasera, berriz, amodioa egin genian gurasoen etxeko terrazan, ilargipean, ez diat sekula ahantziko?
|
eginda gero
jakin baitzuen Raissak haurdun zegoela. –Irri eginen didazu, baina zerbait berezia sentitzen dut sabelean, ilargi tipi bat biribiltzen hasi balitzait bezala.
|
|
|
Bekatua
|
eginda gero
, ugazabarengana joan eta belauniko jartzeko gogoa gailendu zitzaion: barkatu, barkatu, barkatu?
|
|
|
Bere bide hartan, Paula nobizia egin zen? baita, handik hiruzpalau urtera, moja ere, botoak
|
eginda gero
.
|
|
|
Tragoxka
|
eginda gero
, Alhambrako hormetan idatzia zegoèn poema baten puska errezitatzeari ekin zion Facundok:
|
|
|
Kuzundik ekarri behar zuten Mâreden gorpua, beraz, lehertuak zituen erraiak, baina aurpegian zauri bat bera ere ez?, goiz erdian, etxeraino, martiriei zegokièn eran, gorputza bere hartan utziz, garbitu gabe eta oihal zuririk jantzi gabe, zauri preziatuak eta odol are preziatuagoa espresio gorenaren testigantza gisa? eta iman batek hilaren aldeko otoitzak (Salat Ul Yanaza)
|
eginda gero
–, furgoneta batean, fedekideen, hiru bat mila islamista muturreko, harrera ezin beroagoaren erdian, Hamaseko bandera berdeak nagusi.
|
|
|
Bekatua
|
eginda gero
, ugazabarengana joan eta belauniko jartzeko gogoa gailendu zitzaion: barkatu, barkatu, barkatu... baina don Zeledoniok eman zion bizkarra, eta hari zegokion hurrengo pausoa ematea –adiskidetzeko aieru edo keinu bat izan zitekeena, keinurik txikiena–:
|
|
|
Tragoxka
|
eginda gero
, Alhambrako hormetan idatzia zegoèn poema baten puska errezitatzeari ekin zion Facundok:
|
|
|
Bere bide hartan, Paula nobizia egin zen... baita, handik hiruzpalau urtera, moja ere, botoak
|
eginda gero
.
|
|
|
Horrela ekin zioten Koldok eta Lorenek, hasieratik beretik, adiskidetasunezko harremanari. Halako eran, non, egiteko guztiak
|
eginda gero
–Lorenek Koldoren datuak hartu, beroni aholkuak eman, etab.–, garagardo bat hartzera joan baitziren elkarrekin, burura zetozkièn gaiak –bidaiei eta mugimendu antimilitaristei lotuak bereziki– hizpide.
|
|
|
" Hara, Omar: Wadi Abyadetik Ankairura itzuli ginenean, pozak airean zegoan Raissa, itxuraldatua balego bezala, hilekoa berriki igaroa zuen arren; handik bi aste eskasera, berriz, amodioa egin genian gurasoen etxeko terrazan, ilargipean, ez diat sekula ahantziko...
|
eginda gero
jakin baitzuen Raissak haurdun zegoela. ‘Irri eginen didazu, baina zerbait berezia sentitzen dut sabelean, ilargi tipi bat biribiltzen hasi balitzait bezala.
|
|
2015
|
|
|
Lanak
|
eginda gero
,
|
|
|
Martiñaren aitak, Txominek, ez zekien hitzik ere erdaraz, eta hauek etortzeko zain egoten zen berriketaldi bat egiteko. Etxekoek afari-pasada
|
eginda gero
, soldaduentzako esne pertzekada handi bat jartzen zen zintzilik laratzean, eta, hura zainduz, kontu-kontari aritzen ziren gauero. Aitak eta besteak euskaraz, noski, soldadu erdaldunen ernegurako.
|
|
|
–Zuek zer zineten, zuriak? , itsatsi zitzaion berriro mutikoa, pentsakizunetan murgilduta etorrialdia
|
eginda gero
.
|
|
|
Ez nintzen ausartu, hala ere, Baionako Katedralarekin harturik neukan erabakia aitortzen. Egia esan, inori eta sekula ezingo nion aitortu halakorik, ez eta leherketa
|
eginda gero
ere, bai bainekien nire sendabidearen indarra baliogabetu baizik ez zukeela eginen balizko aitortza horrek. Banekien, gainera, egiteko asmoa neukana Louiseri esanez gero, asaldatu egingo zela nirekin eta ezin izango zuela ulertu nire erabakirik.
|
|
|
1 Erru arina izango da norbait, behar bezain bizkor edo presaz, seinalea
|
eginda gero
, prestatuko ez balitz korura txukun eta egoki etortzeko, etorri behar duenean.
|
|
2016
|
|
|
–Nik jarriko zindueketan nere tokian; egon batean, egon bestean, otzak iltzen atzo, beroak itotzen gaur, busti-busti eginda biar, aspertu emen, aspertu an, itoka orain, ler-
|
eginda gero
, batetik bestera ibilli ta ibilli, usaika emen, usaika an...? (198)
|
|
|
Alabaina, ez zuen zerrendarik argitaratu paperean, sarrera guzti horiek ongi tratatu ondoren definiziozko hiztegian argitara emateko asmoa zuelako. Guztiek batu eta azken orduko egokitzapenak
|
eginda gero
, 37.884 sarrera eta 6.944 azpisarrera jasotzen dituen pila handia osotu da. Guztira, 44.828 forma eta 61.398 adiera.
|
|
2017
|
|
|
Katalana administrazioaren eta eliteen hizkuntza izan zen urte luzez. Aragoik eta Gaztelak bat
|
eginda gero
(1479) gaztelerak partekatuko du katalanarekin hizkuntza ofizialtasuna.
|
|
2018
|
|
|
Hala ere, nahiz eta indarrak galdurik sentitu, bihotza itxaropenez bete eta zutik iraunarazteko gaitasuna eta kemena ematen zion amets bat izan zuela egunik egun ordu eta une guztietan burutik kendu gabe, esan zion; Europan diruak
|
eginda gero
, berari tokatzen zitzaion tokian eta Koranak agintzen zuen modura biziko zela bere sorlekura itzulita.
|
|
|
Geroago, lo zirristu bat
|
eginda gero
Divina Pastora esnatu zenean, zerbait gosaltzeko asmoz, nahiz eta eguerdatea zen jada, Lorca kaleko Lorca kafetegira hurbildu ziren lagun biak. Esku bakoak, hanka-bakarrak, erdi-itsuak, gaixo txarrak oratutakoak, goseak hilik dauden haur errukarriak..., ai ene!, alboratu zitzaizkien terrazan.
|
|
|
Irtentxo ibili zineten zuek biok atzo, ezer nahi ez izateko. Zertara datoz orain horiek errespetu-emateok, nahiak
|
eginda gero
–
|
|
2019
|
|
|
Beti, goiz, oso goiz abiatzen ziren, goiz argitu aurretik. Lehenengo argiak, zenbait mila
|
eginda gero
harrapatzen zituen. Iritsi berriz, gaua sartuta gero.
|
|
|
Segidan neska besa soilen poesia xarmantak. Bakoitzak bere arinkeriak
|
eginda gero
, askatzen zuen orriak zeraman zinta arrosa eta hasten zen. Ondo ahoskatuaz, goitik behetik.
|
|
|
-Bai, noski. Baino eginkizun hura
|
eginda gero
, hau baino leku erosoagorik ere ez genuen aurkitzen. Etxe zahar hau uzteko desiratzen nago.
|
|
|
Azukrea uretan baino arinago, ahitu zitzaion bihotzetik Amyren maitasuna. Hilabeteak kosta zitzaion neska baten interesa beragan ipintzeko, egin zituen bihurrikeria guztiak bereganatzeko
|
eginda gero
, ilegorri hark, kolpean barrutik ahaztu erazi zion aurreko neska.
|
|
|
–Jaun Telmo Uriona eta andere Genoveva Aizpurua, esan zien Usagoiti doktoreak edukazio handiz, aurkezpenak
|
eginda gero
–, ongi etorriak gure ospitalera, eta gero, biei ere so egiten ziela, batean batari eta bestean besteari, erantsi zuen?: Jaso duzuen informazioaren arabera, badakizue aski izaten dela, normalean, hiru eguneko egonaldia, zerarekin lotutako arazo guztiak sendatzeko, eta, zalantzazko une baten ondoren Telmori zuzentzen zitzaiola, halaxe hitz egin zion?:
|
|
|
nola ez zitzaion ordu arte piztu? hori ez zuen ulertzen, athleticzaletasunaren mistikaren ezagutzan ia hogei urte
|
eginda gero
! Maurixiok aski zuen, hartarako, Albertok hasten zituèn solasaldi guztiak desbideratzea, baita desbideratu orduko berbideratzea ere, baina sekula ahaztu gabe hantxe izango zuela, bidearen azkenean eta helmugan?
|
|
|
Azkuek bildu zuen egoki aski: " Santa Ageda bezpera gaubean, aremarietako kanpaeak ots
|
eginda gero
, dindan asten dira parrokia ta ermita guztietako kanpaeak gauerdirarte yoten. Ordu batzuk lenago, etserik etse ibilten dira auzune guztietan kanpae-yotzailentzat dirua batzen".
|
|
2020
|
|
|
Nola ez nuen ahalegina egingo zuen alde, zuek, intxaurrondotarrok, beduinoaren asto zintzoak munduan daukan monumentu bakarra
|
eginda gero
–
|
|
2021
|
|
|
Gogordura izenari, esaterako, bi adiera ematen dizkio Egungo Euskararen Hiztegiak: ‘ariketa fisikoa
|
eginda gero
gorputzean sentitzen den mina; gorputz atalen bat gogortzea’ Eta hanpadura izenean lehen adiera ‘hanpatzea’ ematen du Euskaltzaindiaren Hiztegiak (zauriaren hanpadura), eta bigarren adiera, hizkuntzalaritzakoa, ‘enfasia’.
|
|
|
Oraiñ egun asko ez dala nintzan ni ango esetsi batean. Gaztelu baten lo apur bat
|
eginda gero
, urten genduan gaberditik laster Berriotzeko basoan goizalderako egon bear gendualata. Alde atatik iñor ez egoala esan iakun, baiña edozeiñ tokitan arerioak billatzen oituta gengozalako, ixillik ioatea obea izango zala esondetu euskuen.
|
|
|
Iagi ziran urrengo goizean goiz Erbesteko morroiak lo aldi bat
|
eginda gero
, nagusi-etxekoandrak begirik itxi baga, maneau ziran guztiak, eta Adalbaldok, beregandetasuna obeto gordetearren umeen geletan sartu barik, etxetik urtetera eioanean.
|
|
|
Baiña ez zan ukabilkadarik izan, eta esanak aizeak eroan zituan laster, mendi egaletako oiarzunetan atseden mailla batzuk
|
eginda gero
.
|