|
2003
|
|
|
Estatu zapaltzaileek irudiz, bake publikoa ez trabatua eta jendeen zein ontasunen seguritatea zaindua den ber, abertzaleen ekinaz bost axola dute. Alderantziz, dirua (sekula  ez da aski ordea) sartzen
|
dute
euskararen aldeko ekinetan, euskararen sostenguz ari diren elkarteak legalitatera tiratu nahi balituzte bezala. Horren adibide gisa, hor daude 2000ko abenduan izenpetu zen Iparraldeko Konbenio kulturala edo ikastolen sare publikoan integratzeko proposamenak.
|
|
|
1 Gaztigu, gaztigatu hitzek adiera bikoitz hori
|
dute
euskaraz. Gaztelerazko" castigar" ek edo guztien iturri den latinezko" castigare" k, ordea, ez dute abisua ematearen zentzua.
|
|
|
Apolitikoak omen direnak dira erasokorrenak euskalgintzaren kontra. Ez dakit nola lortzen duten, baina askatasunaren izenean baztertzen
|
dute
euskara zokorik ilunenetara eta euskararen kontra ekiten dute modurik basatienean, ahal duten guztienetan.
|
|
|
batetik, ze hizkuntza eredu darabilgun (on, txar, jaso, herriko...); eta, bestetik, ze erreferente multzo islatzen dugun (auto zentratua ala atzerriak sortua). Lau eraztun hauek kateaturik
|
dute
euskarazko gizarte komunikazioaren garapena. Asko dira eraztunok planteatzen dituzten inkognitak, gutxiago asmatu ditugun erantzunak.
|
|
|
Modan dauden parke tematikoen antzera bizi liteke. Enpresek, unibertsitateak, kulturgintzak eta erakunde publikoek interes komuna
|
dute
euskarazko komunikazioan. Zergatik ez erantzun elkarlanean?
|
|
2006
|
|
|
UPNkoek ere askotan esan ohi
|
dute
euskararen alde daudela," pero de los dialectos navarros, no del batúa ese que se inventaron los de la ETA". Ondotik datorrena badakizue.
|
|
2007
|
|
|
Hemen euskararekiko utzikeria hain nabarmena izan da navarristen aldetik, ezen" nafarrera" izeneko hiz  kuntza sortu beharrik ez baita izan han valentziera mintzaira beregain gisa asmatu zuten bezala. Baina navarristek jo eta ke segitzen
|
dute
euskara bakarrik" vascuence" deitzen," El batúa" delakoari entzutea kentzen eta Nafarroako hizkerak" euskeratik" ahalik eta gehien bereizten, erdaraz horrelaxe baiteritzo ofizialki euskarari beste euskal autonomia erkidegoan. Beste diferentzia nabarmen bat hauxe da:
|
|
|
Euskara gero eta jende gehiagoren bigarren hizkuntza da, baina gero eta jende gutxiagoren lehen hizkuntza ere bai. Gure politikari batzuek (eta bozkatzen dituzten herritarrek, ez nadila izan demagogoa) nahiago izan
|
dute
euskararen erabilera estentsiboa, intentsiboa baino. Baina esaera zaharrak dioen bezala," sobera hartzen duenak, gaizki tinkatzen".
|
|
2009
|
|
|
Garbi eta hitz gutxitan esateko: nazioa bainoago nazionalak behar ditu euskarak; nazioak baino gehiago, nazionalek behar
|
dute
euskara! Nazionalek berentzat beharrezko sentitzen duten neurrian, irabazia du etorkizuna euskarak.
|
|
|
Euskaraz badakitenen kopuruak are mugatuagoak dira Nafarroan eta Iparraldean. Beraz, asko badira ere, gero eta gehiago, euskaraz dakitenak, gehiago dira ez dakitenak, eta hauek ahalegin handia egin behar
|
dute
euskara ikasi nahi badute. Ahalegin hori bereziki da handia kontuan hartzen badugu euskaraz jakitea ez dela beharrezkoa, ez behintzat nahitaezkoa, Euskal Herrian egunerokoan normaltasunez bizitzeko, eta, beraz, ikasteko ahaleginak eta bi egin arren, gero, han eta hemen, gutxi erabiltzen dutela.
|
|
|
Euskal hiztunak zorionez ez dira elebakarrak, elebidunak dira; berealdiko indar ekonomiko, kultural, sozial eta mediatikoa duen hizkuntza da elebidun horien beste hizkuntza, gaztelania. Elebakarrek ez bezala, hauek ezinbestean erabiltzen baitute beren hizkuntza bakarra?, hizkuntza hautua egin behar
|
dute
euskararen eta gaztelaniaren artean. Euskal hiztun askorentzat euskara bigarren hizkuntza denez gero, eta euskarak eta gaztelaniak gizartean elkarren artean duten desoreka dela bitarteko, bistan da askorentzat hautapen zailagoa dela euskararena gaztelaniarena baino.
|
|
|
Laissez faire, laissez passer printzipioa aplikatzea da hori, eta esana dugu, hizkuntza politikari eraginkortasuna eragozten dionez gero, ez zaigula printzipio onargarria iruditzen. Herri aginteek, baldin eta hizkuntza pluraltasuna egiazki bermatzea eta bultzatzea baldin badute helburu, ezin dira ustezko neutraltasun batez mozorrotu; aitzitik, jarrera aktiboa izan behar
|
dute
euskararen erabilera sustatzearen alde. Hori horrela, ez da bidezkoa zerbitzu publikoen eremuan helburu konformagarritzat hartzea gaur egungo euskararen erabilerari euste hutsa.
|
|
|
Bateon batek, agian, iraganeko kontu zaharrak direla esango du, baina ez dira urrutiko kontuak, oso hurbilekoak baizik. Hortik gatoz, hortik abiatuta egin
|
dute
euskarazko irakaskuntzak eta irakaskuntza elebidunak bi hamarraldi pasatxoko ibilbidea. Ibilbide horretan nabarmen geratu da herri aginteen eta gizartearen hautua.
|
|
|
Horrela, bada, ezinbestekoa dirudi informaziorako modu eta euskarri berriak aurkitzea, batez ere publiko gazteari begira. Kontsumitzaile berriak dauden toki horietara joan
|
dute
euskarak eta euskarazko komunikabideek, alderantziko bidea ez baitu inork egingo.
|
|
|
Hori guztia bai, baina, horren ondoan, hori bezain garrantzitsua, edo are garrantzitsuagoa izango da euskarazko edukiak sortu eta merkaturatzea, telebista kateek eskuratu eta eman ditzaten. Euskara hutsezkoetara mugatu gabe, beraz, kate guztietara begiratu
|
dute
euskarazko produktuek.
|
|
|
Gehiengoa da euskara biziberritzeko pausoak ematearen kontra ez dagoena, baina ez daude guztiak neurri berean ados, eta oraindik asko dira, gehienak, neurri batean euskaratik urrun daudenak. Erdaldun izaten jarraitzen dute, ez
|
dute
euskarara hurbiltzeko jarrera aktiborik gauzatzen. Jarrera kontraesankorrak ere badituzte, batzuetan euskaratik hurbilago eta beste batzuetan urrunago sentitzen dute euren burua, euskararena planteatu ere egiten ez duten eta askorik axola ez dien kontua da.
|
|
|
Jarrera kontraesankorrak ere badituzte, batzuetan euskaratik hurbilago eta beste batzuetan urrunago sentitzen dute euren burua, euskararena planteatu ere egiten ez duten eta askorik axola ez dien kontua da. Epeltasunez ikusten
|
dute
euskararen kontua, aurreiritzi ugari dituzte zuzenean ezagutzen ez dituzten euskararen munduei buruz, maila diferentetako urruntasunez bizi dute euskararekiko erreferentzia... Horiek guztiak hor daude, jarrera eta bizipen horiek existitzen dute.
|
|
|
Jarrera kontraesankorrak ere badituzte, batzuetan euskaratik hurbilago eta beste batzuetan urrunago sentitzen dute euren burua, euskararena planteatu ere egiten ez duten eta askorik axola ez dien kontua da. Epeltasunez ikusten dute euskararen kontua, aurreiritzi ugari dituzte zuzenean ezagutzen ez dituzten euskararen munduei buruz, maila diferentetako urruntasunez bizi
|
dute
euskararekiko erreferentzia... Horiek guztiak hor daude, jarrera eta bizipen horiek existitzen dute.
|
|
|
Arauek eta plangintzek bermatu behar
|
dute
euskarak eta gaztelaniak gizartean berdinkidetasunezko estatusa edukitzea, eta, beraz, euskara ere lehen mailan egotea. Baina, gogoa izanik ezagutzatik erabilerarako zubi, azken buruan herritarra izango da, bere hizkuntza jokabidearen arabera, erabakiko duena lehen mailan dauden hizkuntza bietako bakoitzari sailkapenean zein leku egin, beti ere, jakina, herritarrari aukerak eskura jarrita.
|
|
|
zenbat eta hizkuntza gehiago jakin, orduan eta aukera handiagoak ditu hiztun horrek, mundua zabaltzen zaio. Herritarrek gozatu behar
|
dute
euskara, eta hori eginez aberasten direla, ez baimenka ari direla, sentitu behar dute. Gure hizkuntza hau (euskara gurea bakarrik baita) noranahiko bihurtu behar dugu:
|
|
|
Jakina denez, abertzale asko dira euskaltzaleak beren hizkuntza jokabideetan, baina beste askok euskararekiko eginbeharrak egindakotzat ematen dituzte hain zuzen ere abertzale izate hutsagatik. Ahantzi egiten
|
dute
euskarak hiztunak behar dituela indartuko bada, ez maitaleak. Euskaltzale sutsu ugari da abertzaleen artean, gehiago abertzaleen artean abertzale ez direnen artean baino, bistakoa da hori.
|
|
|
Euskarak bere historian izan duen hiztun kopururik altuena duen garai honetan, eta gure hizkuntzak duela gutxi arte arrotz izan zaizkion hainbat esparrutan ere lekua egin duen garai honetan, lehengo elebidunek baino gehiago erabiltzen ote
|
dute
euskara gaur egungoek?
|
|
|
Erabiltzen al
|
dute
euskara etxetik badakitenek. Eta euskaldun berriek?
|
|
|
Euskaltegian, euskara ikasten duen herritarrak nekez hitz egin ahal izango du euskaraz bere bikote erdaldunarekin. Edo eskolan euskara ikasi eta euskaraz ikasten ari diren milaka haur eta gaztetxok ere nekez erabiliko
|
dute
euskara euren guraso elebakarrekin. Bestalde, ez zaigu ahaztea komeni ezagutza eta erabilera ez direla beren kasa areagotzen; aitzitik, bultza daitezke eta bultzatu egin behar dira, ez bakarrik hizkuntza politika arau-emaile baten bidez, guztia ez baita legea eta plana?, baizik eta, lege, diru eta plangintzen ondoan, hizkuntza erakargarri eginez, herritarren atxikimendu librea elikatzeko bidean.
|
|
|
Gehikuntzarik handiena, gazteen artean gertatu da: 16 tarteko gazteen %24k gaztelania beste edo gehiago erabiltzen
|
dute
euskara, eta, 1991n, %12 baino ez ziren euskaraz jarduten zuten gazteak. Bikoiztu egin da gazte horien artean erabilera.
|
|
|
Ondorioa bistan da, gure irudiko: herri aginteek jarraitu
|
dute
euskararen ezagutza bermatzeko neurriak hartzen, eta euskararen erabilerarako aukera gero eta handiago eta sendoagoak sortzen. Ezinbestekoak dira herri aginteen hizkuntza politika eraginkorra eta legezko babesa.
|
|
|
Hurrenkera horretako mailarik onenean, arrisku txikienean esan nahi da? jarri
|
dute
euskara, lehenengo kategorian alegia: " ahuldutzat edo zaurgarritzat" jotako seiehun eta zazpi hizkuntzetariko bat da euskara, sailkapen horren arabera.
|
|
|
eta hiru lurralde juridiko administratibotan hartzen du arnasa euskarak. Euskal Autonomia Erkidegoa eta Nafarroa, espainiar Estatuan; eta oraingoz departamentu administratibo propiorik gabeko Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa, Frantziar Estatuan?. Lurraldeei dagokienez, horiek
|
dute
euskararen bizitoki naturala osatzen, beti artifizialak izan ohi diren mugen gainetik. Horiek dira euskararen mapa hezurmamitzen duten lur puskak.
|
|
|
Eta belaunaldi berriek euskararekiko duten loturak ez du zerikusirik garai bateko (diktaduraren azken urteetako eta demokraziaren lehen hamarraldiko) konpromiso politikoarekin. Belaunaldi berriek modu guztiz naturalean bereganatu
|
dute
euskara, euskaraz hazi eta eskolatu dira. Guztiz normala zaie euskararen nolabaiteko presentzia beren bizi paisaian.
|
|
|
Guztiz normala zaie euskararen nolabaiteko presentzia beren bizi paisaian. Lagunartean edo unibertsitateko pasilloetan euskararik ez erabiltzea ez
|
dute
euskararen garapenerako arazotzat ikusten, eta are gutxiago uste dute euskarari lepoa bihurritzen diotenik. Euskara erabiltzen dute, asko gainera, ikasketak egiterakoan, hori da beren hizkuntza akademikoa:
|
|
|
Guztiz normala zaie euskararen nolabaiteko presentzia beren bizi paisaian. Lagunartean edo unibertsitateko pasilloetan euskararik ez erabiltzea ez dute euskararen garapenerako arazotzat ikusten, eta are gutxiago uste
|
dute
euskarari lepoa bihurritzen diotenik. Euskara erabiltzen dute, asko gainera, ikasketak egiterakoan, hori da beren hizkuntza akademikoa:
|
|
|
Nahiago nuke Katalunian bezala nazionalista ez direnek ere euskara erabiliko balute hemen, euskara ez izatea inoren monopolio, herriaren hizkuntza besterik. Euskara eta nazionalismoa banandu, bai, baina nazionalistek euskarari uko egin gabe, alegia, besteek bereganatu behar
|
dute
euskara.
|
|
|
Badakigu gauza bat dela euskaraz jakitea eta bestea euskaraz hitz egitea, eta horretan, geroago ikusiko dugunez, bada arduraz zeri erreparaturik; baina erabili ere lehen baino gehiago erabiltzen da, eta zenbait gune geografiko eta funtzionaletan asko erabiltzen da. Herritarrek, euskaraz dakitenek ez ezik ez dakiten askok ere bai, estimu handitan
|
dute
euskara. Nola ulertu, bestela, milaka guraso erdaldun elebakarrek partez edo osorik euskarazko irakaskuntzaren aukera egin izana beren seme alabentzako?
|
|
|
Katalunia, Valentzia eta Balearretako herritar gehienek ez ote dute katalana ere euren arteko hizkuntza komuna? Nafarroako eta Euskal Autonomia Erkidegoko herritar askok ez ote
|
dute
euskara ere euren arteko hizkuntza komuna. Kataluniako, Valentziako eta Balearretako herritar gehienak eta frantses katalanak ez ote dira beren artean katalanez komunikatzen?
|
|
2012
|
|
|
Oteizarekin eta euskararenganako arretarik erakusten ez duten Euskal Herriko beste hainbat artistarekin gogoratu da: ez
|
dute
euskararenganako arretarik, baina beren lanek euskaraz hitz egiten omen dute.
|
|
|
Euskararen sabeliztunak dira: obren bidez mintzatu nahi
|
dute
euskaraz.
|
|
2019
|
|
|
âGure haurrek ez
|
dute
euskara ikasten ahal. Eskubide orokorra luke horrek, denetan eta denentzat.
|
|
|
Baina Unamunok diskurtso fatalista hura egin eta ehun urtera ere, Francok gogotik eta gorrototik zigortutako etaparen ostean ere, euskaldunek ez
|
dute
euskara ez hil ez hiltzen utzi. Aitzitik:
|
|
2023
|
|
|
Donibane Lohizunen du itsas hilobia Urdazurik. Haraino joanen da, Iparraldeko itsas hegiko herririk euskaldunena, nahiz egun hiztun gutik erabiltzen omen
|
dute
euskara. Azkainen agiturikoak alimaleko esperantza eman dio aro bidaiariari, legamia harrogarri moduko bat sumatu du bere baitan.
|