|
2015
|
|
|
Ohean eseri eta lasaitu nintzenean, leihotik begiratzea otu zitzaidan, eta orduan konturatu nintzen ez zela bakarra, baizik eta bikotea zegoela. Katuen antzekoak dira mapatxeak, baina AEBetan dena da handiagoa eta animalia hauek ere gure katuak txiki uzten
|
dituzte
.
|
|
|
Hedapena ez dute kazetariek bakarrik egiten, herritar oro izan daiteke Xenpelar Dokumentazio Zentroko erabiltzaile. Bada norbaiti opari bat egin nahian bertso baten eske joaten denik; hezkuntza arlotik ere eskaera handia izaten dute, bai testu liburutan, bai argitalpen ezberdinetan, bertsoak nahiz argazkiak sartzeko; herri eragileek ere, euren bertso saioak iragartzeko eskatu ohi
|
dituzte
argazkiak…
|
|
|
Lanketa psikologikoa zertan datzan erakutsi zuen Vazquezek: “Lehenengo norberaren emozioak identifikatzen eta onartzen
|
dituzte
, eta baita emozio horiek euren gorputzean dituzten erantzunak ere. Ondoren, emozio horiek logikoki kokatzen dituzte euren bizitzetan”.
|
|
|
“Lehenengo norberaren emozioak identifikatzen eta onartzen dituzte, eta baita emozio horiek euren gorputzean dituzten erantzunak ere. Ondoren, emozio horiek logikoki kokatzen
|
dituzte
euren bizitzetan”. Psikologoak “euren hipopotamoa” ikusten laguntzen die, eta jabearazten die nondik somatizatzen duten.
|
|
2016
|
|
|
Horrek, hala ere, baditu bere aldagarriak. Batzuek aldizkari mota horiek erosten
|
dituzte
, baina bada beste zaletasun mota bat gure artean oso zabaldua: Tertulia megafatxak entzuteko zaletasuna.
|
|
|
Gidoia idazteko modua oso bizia izan da. Aktoreek sei bat egonaldi egin
|
dituzte
, bakoitza astebete ingurukoa, Euskal Herriko hainbat antzokitan. Egoerak proposatu, egoera horien baitan inprobisatu eta inprobisazio horietatik jasotakotik idatzi dute Elortzak eta Iturriagak gidoia.
|
|
|
kontzertu aritzera igaro dira Bi Balarekin. “Ostiak eta muxuak” banatzen
|
dituzte
|
|
|
“Harritzen” ari dira gertatzen zaizkien gauzekin Iñaki Gurrutxaga (Orio, 1981) eta Aitzol Barandiaran (Ataun, 1986). Julen Goikoetxea eta Xabier Etxeberria
|
dituzte
taldekide. Gure Eroyak (Bonberenea Ekintzak) bigarren diskoan eroriez eta heroiez ari dira.
|
|
|
Arizmendi ikastolako (Leintz Bailara) Basabeazpi gunean (Aretxabaleta) bertsolaritza izan dute jolasgai, haur hezkuntzan. Euskal Kultura landu duten proiektuaren baitan, Joanito Dorronsoro, Aitor Sarriegi, Patxi Goikolea, Juanito Akizu eta Jon Sarasua izan
|
dituzte
bertso kantari eta kontu kontari.
|
|
|
Horrek eraman ditu Euskal Kultura aztertzera proiektu batean. Euskal kultura ez dute aztergai bakan, askotariko proiektuak egiten
|
dituzte
urtean zehar askotariko gaien gainean. Berbarako, aurreko urte batean Pirritx, Porrotx eta Marimototsen Munduko loreak kantaren bideoklipa ere egin zuten.
|
|
|
Ekartzen duten material asko eskura daude eta estetikaren parte ere badira. Haurrek une jakinak izan ohi
|
dituzte
horiek erabiltzeko. Ez du balio ezertarako erabiliko ez den kontu bat ekartzeak.
|
|
|
Gonzalez: “Testuinguruan aukerak emanez gero, eurek egiten
|
dituzte
gai horri buruzko hausnarketa guztiak”
|
|
|
Zer egiten dute? Berba jolasarekin jarraitzen dute, eurek egiten
|
dituzte
euren errepikak. Hizkuntzan trebeak direnak, adibidez, asko jolastuko dira horretara.
|
|
|
Hizkuntzan trebeak direnak, adibidez, asko jolastuko dira horretara. Testuinguruan aukerak emanez gero, eurek egiten
|
dituzte
gai horri buruzko hausnarketa guztiak”. Edukien kontzientzia hartzeko, manipulatu eta esperimentatu beharra azpimarratu zuen Gonzalezek:
|
|
|
“Zabalik eskaintzen baditugu, gehiago esperimentatuko dute adimen horietatik. Eduki horiek guztiak zentzuarekin ikasiko
|
dituzte
. Hori da eskaintzen duena proiektu baten testuinguruak”.
|
|
|
Asko ikasi dut gure mundutxoaren soziologiaz, zein astegunetan irekitzen duten Facebook bertsozaleek, eta zein bertsolariren argazkik jartzen dizkien ileak puntan bertsojaleei. Printze txikiaren egoskortasunez betetzen
|
dituzte
errutinak zaletuek. Besteak beste, dezente harritu nau jarraitzaileen “atsegin dut”ak emateko moduak:
|
|
2017
|
|
|
Inprobisazioa eta bertso jarriak nahasten
|
dituzte
. Lehenengo sorta Igorrek kantatu du Xabier Leteren “Jardin bat zuretzat doinuan”, hilabete batzuk lehenago plaza horretan bertan izandako ETAren armagabetzearen inguruan.
|
|
|
Eta guk, adin muga gainditu dugunok, geure buruari galdetu diogu: noiz eginen
|
dituzte
helduontzako bertso udalekuak?
|
|
|
Gaur alaba zaharrena, Arantxa, bizi da bertan, eta bi seme alaba
|
dituzte
: Uraitz eta Maider.
|
|
|
Dokumentala inprobisatzaile bakoitzaren kontaketa pertsonaletik abiatzen da: nola murgildu ziren kantu inprobisatuaren munduan, zer ematen dien bat batean eta ahoz aritzeak… Eta kontaketa pertsonal horietatik abiatuta poliki poliki ikuspegia zabaldu eta kultura bakoitzean kantu inprobisatuak dauzkan funtzio, balio eta moduez azalpenak ematen
|
dituzte
. Eta ederra da ikustea nola gehienak jolas egin nahi hutsagatik murgildu ziren mundu honetan, eta hain oinarri antzekoa duten jardunek nola funtzio eta gorputz desberdinak hartzen dituzten kultura bakoitzaren egoeraren arabera.
|
|
|
Estilo guztietako doinuetan kantatu izan dute: Yo no soy marinero, La Loles, Sobreviviré, Doraemon, Shin Chan, Grease, Belairgo printzea, pastoralak… Atzeko “aurkariei” adarra jotzeko aprobetxatzen
|
dituzte
agurrak bertsolariek.
|
|
|
Zazpi urtek berrikuntza askorako ematen dute, eta bertsolariak bakarrik ez, tabernak, gaztetxea eta gai jartzaileak ere karakterizatu izan
|
dituzte
Bertsokatun. Behin lau elementu naturaletan oinarritu ziren, eta taberna bakoitzari lurra, ura, haizea eta sua jarri zitzaizkien gaitzat.
|
|
|
Urteek aurrera egin ahala biziberritzea komeni da, eta hainbat proba egin
|
dituzte
txapelketaren formatuarekin. Hasierako urteetan hiru saio egiten ziren:
|
|
|
Denetik banatu dute, bigarren eskuko azoka bat antolatzeko beste gauza: kamisetak, txanoak, sagardotegirako gonbidapenak, Bertso Egunerako sarrerak, mantalak, tazak, giltzarriak, kantinplorak… Azken urteetan bertso eskolaren logoa eta, batzuetan, koplatxo bat daramate oparitutako produktuek; eta parte hartzaile guztiek jasotzen
|
dituzte
, epaile eta gai jartzaileek barne.
|
|
|
Bertsolariek hiruko taldetan hartzen dute parte, eta, parranda giroko beste txapelketa askotan bezala, hasierako agurrak dira espektazio handiena sortzen dutenak. Taldean prestatzen
|
dituzte
, eta dena da libre: mozorrotzea, musikatzea nahiz antzeztea.
|
|
|
maite
|
dituzte
antza
|
|
|
“Azken honi ‘sin fronteras’ deitzen diogu eta arrakasta izan du”. Emanaldi asko egin
|
dituzte
“elkarrekin, baina elkarren aurka aritu gabe”.
|
|
|
Lanak erdibanatu
|
dituzte
eta emaitzak bikoiztu. Raperoak eta payadoreak aurrez aurre jartzen dituen lehia estiloko emanaldi mota honek espazio berriak ireki dizkie bi inprobisazioei eta ezagun bilakatu ditu lehen irismenetik kanpo zituen jendearentzat.
|
|
|
Gaur egun euskal etxean ditudan ikasleak helduak dira. Gazte asko ari dira ikasten, baina unibertsitatera La Platara doazenez, han hartzen
|
dituzte
eskolak; beraz, Necochean 30 urteko batzuk dabiltza eta, gero, 50 urtetik gora doaz. Gehienetan, motibazioa dute aitona amonak euskaldunak zirelako eta pendiente sentitzen dutelako.
|
|
|
Euskara da euskaldunak irekitzeko giltza. Nik ez nuke esango euskaldunak hotzak direnik, baina argentinarrekin konparatuta sozializatzeko erritmo ezberdinak
|
dituzte
. Nik lagun minak aurkitu ditut eta uste dut hango lagunekin daukadan lotura sendoagoa dela, beraien hizkuntza –eta beraz, beraien izaera ulertzeko gai naizelako.
|
|
|
Eibartikan ekarri
|
dituzte
/ naiko diru eta ondra.
|
|
|
Etxarri, Altzo, Gasteiz, Bergara, Hernani… hainbat herri eta mota askotakoak bisitatuko
|
dituzte
aurrerantzean, eta publikoan denetariko jendea aurkitu dute: bertsozale tradizionalak, feminismoan oso formatuta dagoen jendea, horretaz ideiarik ere ez daukana, bertsoak gehiegi inporta ez zaizkiona… Zentzu horretan, Labakak uste du horrek gehiago eragin diezaiokeela berari Egizabali baino.
|
|
|
Oholtzara igo arte, ordea, ezin jakin zein izango den herri bakoitzeko publikoaren erreakzioa. Txaloak joko
|
dituzte
zenbait zatitan. Bertso bakoitzaren amaieran?
|
|
|
Erradikalak gara emanaldiak I. Lanku Beka lortu du, eta “bertsotan eta berritsuketan” hainbat herri igaro
|
dituzte
, dagoeneko, bi lasartearrek, bertsoa eta bakarrizketa formatuak uztartuz ordubete inguruko saioan. Bertsolaria da Labaka; ipuin kontalaria eta klowna, berriz, Egizabal.
|
|
|
Egizabalen ustez, bi arloak ondo uztartu
|
dituzte
. “Bertsozalea ez denak atsegintasunez ikusten du, eta badenarentzat ere ondo dago, nahikoa bertso badagoelako”.
|
|
|
Heteroaraua, amatasuna, aniztasuna, biolentzia… ez dugu emanaldi osoa kontatuko, baina ez du mamirik faltarik. Feminismoaren gai potoloenetakoak oholtzaratu
|
dituzte
, iritzi askotarikoak eta desadostasunak eragiten dituztenak. Lan horretan erraz moldatu dira biak, ordea.
|
|
|
Bertsolaritzari buruzko bideo bat egitea zen nire helburua. Bai Poloniako eta bai Donostiako hiriburutzek kritika zorrotzak jaso
|
dituzte
, eta horri buruz idatzi izan dut nire blogean. Kultura sistema kapitalistaren mesedetan jartzea arriskutsua iruditzen zait.
|
|
|
Hogeita sei urterekin, zinegotzi atera zen Agrupación Electoral Popular zerrendatik, frankismo ondoko lehen hauteskundeetan. Alkatea atera zuten eta, geroztik, herrian alkate euskaltzaleak izan
|
dituzte
. Altaffaylla kultur elkartearen sortzaileetakoa izan zen, eta, Txalaparta argitaletxeko zuzendari, 1989tik aurrera, 60rekin aurrejubilazioa hartu zuen arte.
|
|
|
Badaude salbuespenak, noski. Larragako Joteroak oso jota berri ederrak atera
|
dituzte
, indartsuak, baina jarrera orokorra bestelakoa da.
|
|
|
Folkloreari eta tradizioei buruzko aldizkari eta liburu batzuk erabili ditut. Iberiar Penintsulan erditik gorak
|
dituzte
sustraiak Santa Agedaren inguruko ohiturek. Kanpaiak jotzea, sua, inauteriei lotuta gazteek edo kintoek egiten duten festa, emakumeari egiten zaion aitortza eta horrelako osagarriak leku askotan agertzen dira.
|
|
|
Nik idatzi nuen bat, ekologisten eta ehiztarien arteko sestraz, baina ez dute inon eman. Ehiztariek beren artean ere sekulako eztabaida eta haserreak izaten
|
dituzte
, usotan ibiltzen direnak haserretzen dira basurdetan ibiltzen direnekin. Asto lasterrak, lehen, norbaiten kontra idazten ziren.
|
|
|
Gerra aurretik, nik dakidala, ez zen jota txapelketarik egiten. Gero etorri dira, eta ahotsa, erritmoa, estiloa eta gisakoak neurtzen
|
dituzte
; inoiz ez, jotak zer dioen. Jota antzutu egiten dutela esaten dut.
|
|
2018
|
|
|
Badaude bestelako estiloak lantzen ari direnak ere, Folk musikara hurbilpena egin duten Bidelapurrak taldea, Ander Solozabal bertsolariaren eta Ekaitz Aranberriren eskutik. Bi disko atera
|
dituzte
dagoeneko Zenbat Negar Bazterretan (2014) eta Gorriak eta Bi (2018). Bertso jarrien eredutik urruntzen dira gehiago, baina euren kanten letragintzan hainbat bertsolari aritu direla jakinekoa da.
|
|
|
Gu Ta Gutarraken estilotik gertuago egon daitekeen beste adibide arrakastatsu bat azken urteetan eszenara agertu den Bi Bala taldea da. Aitzol Barandiaranek eta Iñaki Gurrutxagak rock musikaz janzten
|
dituzte
bertso letra zirikatzaileak. Bertso jarrien formulan, baina musikatuak izateko idatziak diren letretan, badute probokaziorako, kontraesanak azaleratzeko eta kritikarako joera.
|
|
|
Haren prosesean yendea saldoka ibili da eta izigarri muntatua izan da asasinazalearen kontra. Presondegirat ereman dutenean populuac laurdengatu nahi zuen; lanac ukhan
|
dituzte
yandarmec gizon trichte haren zaintzen [43].
|
|
|
Heriotzak eta literaturak, gauza ezaguna da, harreman zuzenak izan
|
dituzte
mendeetan zehar. Joseph Le Floch ek [4] dioskunez mendebaldeko hirietako kaleetan zehar eta plazetan kantari ibiltzen ohi ziren bertso saltzaileak Erdi Aroko juglar berriemaileen ondorengotzat har ditzakegu.
|
|
|
izan
|
dituzte
oso garratzak
|
|
|
Galesek eta Euskal Herriak gauza asko
|
dituzte
komunean. Bi herrialde europar txikiak deiturikoak dira eta erdi autonomia egoeran daude, bi herrialdeetako hizkuntzak eta kulturak zapalkuntza historikoaren menpe egon dira.
|
|
|
Nahiz eta poesia birak ez diren duela hamarkada gutxi batzuk bezain ohikoak, gehienetan lanaldi osoko enpleguarekin lotuta ez dauden poeta gazteek ematen
|
dituzte
. Azkeneko bira batek (beren hitzetan) “nola jokatuko duten jakin ezin den emakumezko talde gazte eta desiragarri bat, artista, abeslari eta poeta nahasketa” azaldu zuen, adibide bikaina da.
|
|
|
Bilatzen ari ginena 225/ 1915 sumarioan zegoen. Kutxetan sartuak
|
dituzte
paperak eta liburuak. Sumario horri loturik, hiru kutxa eman zizkiguten.
|
|
|
ez nuen asmatu eskuekin zer egin. Apaizek elkar igurzten
|
dituzte
hizketan ari diren bitartean; politikariek jakaren botoia lotzen ari balira bezala entretenitzen dituzte. Baina gu bertsolariak gara, oinak buruanago eskuak baino.
|
|
|
ez nuen asmatu eskuekin zer egin. Apaizek elkar igurzten dituzte hizketan ari diren bitartean; politikariek jakaren botoia lotzen ari balira bezala entretenitzen
|
dituzte
. Baina gu bertsolariak gara, oinak buruanago eskuak baino.
|
|
|
Ia denak dira aipagarri eta ia denek jasan
|
dituzte
aldaketak, baina intonazio, azentuazio eta tinbreak aldatu dira nabarmenen.
|
|
|
Horrez gain, erabilitako doinu kopurua faktore garrantzitsua da: Lexotik erabiltzen zuen doinu kopuruaren bikoitza baino gehiago erabili ohi
|
dituzte
gaur egungo bertsolariek. Doinu kopurua izugarri hazi da.
|
|
|
Garai batean estetikoki ohikoa eta gustagarria zena oraingo musikan ez da entzuten, eta, beraz, ez da erabiltzen. Alaiak eta Xamoak ez
|
dituzte
grupetoak egiten, gazteak nekez entzungo dira horrela; zaharren kantaerarekin lotzen da.
|
|
|
2011 urteko hauteskundeetan Jose Ramon Bauzaren gobernua sartzen da, hizkuntza katalanari modu basatian erasotzen diona; eta, ondorioz, ehun kulturalari. Glosadoreak zenbait herritan esandakoagatik zentsuratzen
|
dituzte
; ahozko inprobisazioaren historian berria ez bada, oso gutxitan ikusitakoa.
|
|
|
Bakarkako lanetan jartzen da arreta, gehienetan, baina ez da aski bakarka bikain aritzea, saioan nagusitzeko. Ofiziotan bederatzina bertso kantatzen
|
dituzte
, eta horietan ongi moldatzeak ematen du, ontsalaz, giltza. Ariketa horietan lan ederrak entzun dira fase guztietan, esperotako bideetatik batzuetan, ustekabe atseginak, beste batzuetan.
|
|
2019
|
|
|
Bertsolari feministek sorkuntza lanean ekarpen handiak egin
|
dituzte
eta egiten ari dira, bai bertsolaritzaren esparruan, baina baita gizarte zabalagoan ere. Gai eta protagonista berriak, hausnarketak, hitzaldiak, iritzi artikulu, irrati saioak, ikuskizunak, saio bereziak, ikastaroak, argitalpenak, besteak beste.
|
|
|
Momentu honetara iritsi bagara aurretik egindako guztiari esker dela esan izan dugu, bizipen eta lorpenei esker, eta une honetara iritsi izanak eta zenbait gairi buruz hitz egiteko gaitasuna izatea bera aurrerapauso ikaragarria iruditzen zait. Bertsolari feministek ariketa ausartak egin
|
dituzte
hori horrela izan dadin. Bestalde, kontuan izan behar dugu izendatzen ez den hori ere hor dagoela, noizbait azaleratzeko zain edo ez, baina hor egon daiteke eta sumatu dezakegu esaten ez dena identifikatzeko gai bagara.
|
|
|
gizonaren pertsonaia ondo matizatu eta, jarraian, “eta zu emaztea”, “eta zu ama”, “eta zu amona”… Bertso idatzietan ere, oso presente dago betiko dikotomia: alde batetik, emazte edo ama apal, santu, abegikorrak marrazten
|
dituzte
; eta, bestetik, atso zarpailak, neskazaharrak… Eta, gero, paternalismo handia: emakumeei zuzendutako sorta gehienetan, nola ezkondu behar duten edo nola jantzi behar duten aholkatzen zaie!
|
|
|
Dudarik ez primeran egingo lukeela. Bertsolariak zarpailtzat eta sinpletzat
|
dituzte
nire adiskide ugarik, baina aizue, badago talenturik ere bertsolari zenbaiten artean.
|
|
|
Helburu luze zabal baten ingurumarian kokatu behar dugu lehia. Bi urtez behin bertsolari batzuek txapela helburu izaten badute ere, harainoko bidean beste jomuga batzuk jartzen
|
dituzte
eta horien atzetik abiatzen dira: plazak egitea, ondo pasatzea, gozatzea eta gozaraztea, norbere buruaz konforme geratzea, aurreko Txapelketako akatsak ez errepikatzea, norbere bertso eskolako gaztetxoentzat eredu izatea… Txapelketaren trenak lehiakide batzuk urrutira eramaten ditu eta beste batzuk ibilbidean zehar uzten ditu.
|
|
|
Zaleari gozagarria zaio txapelketa, eta bertsolariari pizgarri. Azken hauek mingainak zorroztuko
|
dituzte
, eta epaileek lumak. Gai jartzaileek asteak emango dituzte gai egokienen arrantzan, formulazio onenaren bila.
|
|
|
Azken hauek mingainak zorroztuko dituzte, eta epaileek lumak. Gai jartzaileek asteak emango
|
dituzte
gai egokienen arrantzan, formulazio onenaren bila. Txapelketaren zurrunbiloak irentsiko ditu asko.
|
|
|
Ez dakit funtzionamendu on horren kostua zein den, hala ere. Txapelketa bat txapelketa izan dadin, parte hartzaile diren norbanako guztiek utzi
|
dituzte
euren izerdi tantak oholtzan eta inguruan. Batzuek erre ere noski, izerdi putzutan.
|
|
|
Garai batetik bertsolariak asko ugaritu dira, eta bertsoen kalitateak gora egin du nabarmen. Gauzak dotore esaten
|
dituzte
, eta gaurko bertsolariak entzuteak gustua ematen du. Dagoen bertsolari kopurua eta duten maila ikusita, iruditzen zait guk, edo nik behintzat, ematekoak eman dizkiodala herri maite honi, eta erabakirik onena dela hartu berri dudana.
|
|
2020
|
|
|
1999ko inauteetan Eratsunen izan ginen biok. Lepoko zainak lehertu beharrean kantatzen
|
dituzte
Ardoaren bentajak izeneko bertsoak. Guk neurrian edan genuen, errepiderako abantailarik ez izaki.
|
|
|
Eta ingelesezko kantuei euskarazko letrak jartzen dizkiete, haien artean soilik kantatuko dituztenak. Eta, tarteka, bertso neurriz kanpoko hitz neurtuz egindako gutunak jasoko
|
dituzte
anaiek Lekarozetik. Ernai daude, eta ernari.
|
|
|
Gabirian jaio zen 1956an eta bertan bizi da, herri osoaren ikusmira duen etxe batean, Blanca emaztearekin. Semea eta alaba ere, Jokin eta Leire, ez
|
dituzte
urruti, plazaren kontra baitituzte bizitokiak. Urtzi izeneko Collie batek zaintzen ditu lorategia eta oiloak.
|
|
|
Hamasei urterekin hasi zen lanean altzari lantegi batean, eta, 90etik, Azpeitiko Mkcoin Wordwide mekanika enpresan ari da lanean. Axun Otaegirekin ezkonduta dago eta hiru alaba
|
dituzte
: Larraitz, Eneritz eta Aiora.
|
|
|
Baserri batetik besterako joanean bidezidorrak, pendizak, aldapak, denetik igaro behar izaten
|
dituzte
, txirrindulariek bezala. Halako batean, taldeko batek inguru hartan aldapa handia zegoela esan omen zuen, eta Juan Joxek hala erantzun:
|
|
|
Leku eta denbora ezberdinetatik bizi
|
dituzte
bai yoga eta baita bertsoa ere lau protagonistek, baina guztiek sumatu dute euren bizitzetan onuraren bat yogari esker. Jarraitzeko grina hori hartu dugu hizpide.
|
|
|
Eta lehen itxiak ziren ohiturak pixkanaka irekitzen doaz. Beste kultura batzuetatik datozen elementuak iragazten
|
dituzte
eta, ia oharkabean, eguneratu eta aberasten dira. Dezima Mallorcako eta Menorkinako glosetara sartzea eta lehenengoaren berrikuntza melodikoa izan daitezke adibiderik adierazgarrienak.
|
|
|
Dinamika moderno horiekin batera, eskoletan egindako lanak indartuta, Albert Casalsek hasitako Corrandascola proiektua bezalako ekimenekin —iazko ikasturtean, hogei bat ikastetxek parte hartu zuten—, dinamika tradizionalak ere garatzen dira, non Valentziako kantua, Ebroko bat bateko jota eta Mallorca eta Menorcako glosa murgilduta dauden. Horiek guztiak jatorrizko testuinguruetan interpretatzen dira oraindik, eta transmisio alternatiboen formulak bilatzen
|
dituzte
, eskolak, tailerrak eta topaketak antolatuz. Beharbada, une honetan, valentziar kantua (Cant valencià) da ahulena, non, kantu eskolak ondo ezarrita egon arren, bertsolarien eskolak falta diren, Josemi Sánchez eta Trini Carballoren l’Espai del Vers bezalako ekimen pribatuetatik harago ez baitago askorik.
|
|
|
Tesiaren defentsa ekitaldi formal bat izan ohi da, bere protokoloak dituena. Lehenengo, doktoregaiak bere aurkezpena egiten du; gero, tribunaleko kideek beren iruzkinak eta galderak egiten
|
dituzte
, eta, doktoregaiak horiei erantzun ondoren, tribunaleko lehendakariak galdetu ohi du ea entzuleen artean hitza hartu nahi duen doktoreren bat dagoen. Tesi zuzendariek hartu ohi dute hitza hor, normalean doktoregaiaren alde zerbait esateko.
|
|
|
Bada, bertsolaritzarekin ere hori gertatu da: badaude bertsolaritzaren historia jorratu duten lanak, eta ekarpen garrantzitsuak egiten
|
dituzte
, baina partzialak dira batzuk, sintetikoak besteak, eta historia soziala nahiz mediatikoa, esaterako, apenas landu dira.
|
|
|
Kultura popularrari bizkarra eman zioten berak, eliteak, berriro ere kultura popularrarekiko interesa erakusten hasiko dira XVIII. mende bukaeran. Kultura idatziaren sofistikazio gehiegizkoaz nekaturik, sustraien bila hasiko dira eta herri xehearen kulturan topatuko
|
dituzte
.
|
|
|
Baina ez antza soilik. Sustraiak bertsolaritzan
|
dituzte
, eta arima ere bertsoena dute, Xabierrek berak dioenez: «Ni ez nintzen hitz neurtuetara poeta sotilak irakurriz iritsi, bertsolariak entzunez baizik, gaztetxoa nintzenetik; poesiak eta beste literaturak gerora etorri ziren.
|
|
|
Bertso munduan eskarmentu handiko musikariak dira, hainbatetan aritu dira bertsolari askorekin elkarlanean. Ondo ezagutzen
|
dituzte
bertso doinuak eta bereziki, bertsolariek dituzten dohainak, gabeziak eta premiak bertsoak musikatzerakoan. Oraingo honetan, musikariek ere ekarpen berriak egin nahi izan dituzte, adibidez, doinu berriak sortuz, propio sorta bakoitzari egokitutakoak.
|
|
|
Ondo ezagutzen dituzte bertso doinuak eta bereziki, bertsolariek dituzten dohainak, gabeziak eta premiak bertsoak musikatzerakoan. Oraingo honetan, musikariek ere ekarpen berriak egin nahi izan
|
dituzte
, adibidez, doinu berriak sortuz, propio sorta bakoitzari egokitutakoak. Bertsoak barneratu zituzten eta kontestu jakin baterako doinu berriekin jantzi, sorta bakoitzaren mezua eta esentzia zainduz.
|
|
|
Bereak ez diren musika estiloekin ere esperimentatu dute. Kasu honetan, Lágrimas negras son kubatar ezaguna eta buleria bat bertsionatu
|
dituzte
, ekarpena borobiltzeko.
|
|
|
A capella edo musika tresnekin lagunduta abestu daiteke, bai haizezko tresnekin (duduk a, bilûr a, nei a, zirne a) edo sokazkoekin (tembür ra musika tresna nazional kurdua eta biolina edo kemance a). Maiz, istorioak kontatzen dituzten abestiak kantatzen
|
dituzte
dengbêjek, buruz dakizkitenak, eta, beste batzuetan, bertsoak inprobisatzen dituzte orduak iraun ditzakeen antzezpen baten barruan.
|
|
|
A capella edo musika tresnekin lagunduta abestu daiteke, bai haizezko tresnekin (duduk a, bilûr a, nei a, zirne a) edo sokazkoekin (tembür ra musika tresna nazional kurdua eta biolina edo kemance a). Maiz, istorioak kontatzen dituzten abestiak kantatzen dituzte dengbêjek, buruz dakizkitenak, eta, beste batzuetan, bertsoak inprobisatzen
|
dituzte
orduak iraun ditzakeen antzezpen baten barruan.
|
|
|
Dengbêjek adin bat izan behar dute beren abilidadeak estimatuak izan daitezen, tradizio narratiboa menderatu behar dute, testu propioak sortu behar
|
dituzte
eta abesteko ahots ona izan; ahots fina eta altua, baina hala ere aski indartsua.
|
|
|
Mikel Aiestaran kazetari euskaldunak egoitza bisitatu zuen 2011n, eta honela deskribitu zuen: “Abestiek Dijarbakir zaharrean ezkutatutako harrizko etxe handi honen hormak zeharkatzen
|
dituzte
. Herri honen gertakizun garrantzitsuenez mintzo diren melodia kurduak…”
|
|
|
Aspaldi batean dengbêjek bidaiatu egiten zuten haien bertsoak jauntxoen etxeetan abestu eta horrela haien ogibidetik bizi ahal izateko. Baina azken hamarkadetan dengbêjek bestelako lanak egin behar izan
|
dituzte
haien familien beharrak asetzeko.
|
|
|
Rahmi Batur kazetariak Dengbêjak, inprobisatzaile kurduak izeneko artikuluan dioenez “dengbêjek, batetik, beren abestiak kantatu eta poema luzeak errezitatzen
|
dituzte
, eta bestetik inguruko kondairak biltzen dituzte euren errepertorioa aberasteko asmoz”.
|
|
|
Rahmi Batur kazetariak Dengbêjak, inprobisatzaile kurduak izeneko artikuluan dioenez “dengbêjek, batetik, beren abestiak kantatu eta poema luzeak errezitatzen dituzte, eta bestetik inguruko kondairak biltzen
|
dituzte
euren errepertorioa aberasteko asmoz”.
|
|
|
Evdalê Zeinê, kurduen Homero. Gaur egun Sakiroren inprobisazioak telebista kurduetan transmititzen dira eta dengbêj gazteek beren errepertorietan sartzen
|
dituzte
.
|
|
|
Gaur egun dengbêj emakume profesional ugari gonbidatzen
|
dituzte
telebista platoetara eta ezkontzetan abestera. Bestalde, profesionalak ez diren emakume askok dolu egoeretan abesten dute malko eta samin oihu artean, galdutako senide edo laguna goraipatzen duten bertsoak inprobisatuz.
|
|
|
gutunekin
|
dituzte
|
|
|
|
dituzte
betiko.
|
|
|
Berronartu
|
dituzte
,
|
|
2021
|
|
|
U– Gauza interesgarri guztiak pasatu dira, aurreko belaunaldiek egin
|
dituzte
, edo bestela gure belaunaldiko ertzetan gertatzen dira. Protagonista 30 bat urtekoa da, gizonezkoa, gipuzkoarra, dena alde izan duena bertsolari izateko, eta miresten dituen gauzak ertzetan gertatzen dira, ez du ezer interesgarririk ikusten bera bezalakoengan.
|
|
|
Lehen aldia dute elkarrekin komikia idazten, antzeko ariketak egin dituzten arren. Feminismoa eta gizontasuna, euskara eta gatazka politikoa, prekarietatea eta belaunaldia gurutzatzen duten beste hamaika gai izan
|
dituzte
ardatz. Espero zena bezain etorri ederrarekin, noski.
|
|
|
Bertsu munduan hazi dira bi anaiak, baina beren belaunaldia bezala beste hainbat gaik hunkitu ditu. Martin Artola komikiaren protagonistaren bidez, gai horiek jorratu
|
dituzte
. Proiektua bera aurkeztu dute Beñat eta Unai Gaztelumendik urtarrilaren 21ean Baionako Kalostrape ostatuan.
|
|
|
Azaroaren 11 da eta gerrako beteranoen bilkura bat ospatu da Iparraldeko herrixka batean. Gerrako kontuak oroitzen
|
dituzte
nostalgiaz eta ondoren etorri zen bake garaira moldatzeko izan dituzten zailtasunak azaltzen ditu idazleak. Erreboteko partidaren ondotik bazkaria dator, eta bazkalondoan bertsotan hasten da bazkaltiarretako bat:
|
|
|
Azken hitzek ere hainitz erran nahi dute: ezen aditzaleen beharriek horiek
|
dituzte
hobekienik atchikitzen (…) Bazkarietan berdin, arno eta jateko bikainenak azkenik.
|
|
|
Anekdota asko
|
dituzte
gogoan hirurek, bertan pasatakoak eta sekula ahaztuko ez dituzten oroitzapen ederrak. Iguaranek gogoan ditu bertan pasatutako momentu bereziak, Sebastianekin egoiliarrei gonbita luzatzen zietelako haiek inprobisatzeko, edo bertsoak zein kantuak kantatzeko.
|
|
|
Beste bertsolariek ere, maiz, denbora hartu izan dute publikoarekin egoteko eta partekatzeko, saioa hasi aurretik edo ondoren. Egoitzetan bizitako bi anekdota berezi buruan
|
dituzte
Akizuk eta Muruak. Lehenak kontatzen du Muruarekin batera Legazpin kantatu zuen batean nola:
|