|
2000
|
|
|
" Gorpuzkinak behintzat agertu daitezela. Norbaitek jakin behar du non dauden",
|
dio
amak baieztatuz baino erregutuz. " Gizatasunik badago, esan diezagutela non dagoen", gaineratzen du aitak.
|
|
2001
|
|
|
Bularra emateak lagundu egiten
|
dio
amari haurraldiaren aurretiko pisua berreskuratzen, aldi horretan gorputzean metaturiko gantza esnea ekoizteko energia bihurtzen delako.
|
|
|
Umea eradoskitzeak ez
|
dio
amari inolako eragozpenik sortzen baina, inoiz edo behin, honelako arazoak sor diezazkioke:
|
|
|
ANGELAk arrazoia ematen dio JOXEPARi. MIRENek ez
|
dio
amari kasurik egiten.
|
|
|
‘Kafea, ume? ’ esan
|
dio
amak.
|
|
|
‘Kanpoan elurra dela, horixe da gertatzen dena! ’
|
dio
amak. ‘Horregatik ez da ailegatu karteroa.’
|
|
|
Birraitonak aita, ama eta zazpi anaia arreba  txiki utzi ditu etxean. Zapi gorria lotu
|
dio
amak lepoan eta hango portura iritsi arte ez kentzeko agindu dio, zapi gorri horixe baita hango senideek mutil gaztea ezagutzeko izango duten kontrazeinua.
|
|
|
Pitxi laukiduna eta beroki zuria, amak. Zetaz  ko zapia oparitu
|
dio
ama besoetakoak. Hostia hagine  kin ez apurtzeko esan dio ahiz  pak:
|
|
|
Ezetz esan
|
dio
amak, ezetz esan dio anaiak.
|
|
2002
|
|
|
Historian, erlijioek eman izan diote maizen ihardespena itaun horiei.Erditzea zergatik den mingarria galdetuta, esate baterako, erlijio judu kristauak Jainkoaren madarikazioa argudiatuko dizu; zientziak, ordea, arrazoietan bilatu eta bestelako erantzuna aurkituko du: emakumea hankabiko bihurtzean alaka bilakatuko zaio eta egokitzapen horrek, azkenean, mina sortaraziko
|
dio
amari erditzean.
|
|
|
Bere kanpainan hainbat txosten erakutsi dituzte, haurrek gurasoen erasoak baino gehiago jasotzen dituztela ziurtatzeko, “zuzeneko dibortzioaren eta seme alaben zaintza partekatuaren lege berria” erreklamatzeko, Rubiok ondorioztatu duenez. Bestalde, amek gizonen aurrerapenak onartzen dituzte, baina zaintza eta zaintza partekatu hori “aberrazio bat da, haurra mugi ez dadin gurasoak mugiarazten dituena”,
|
dio
Ama Ezkongabeekiko eta Bananduekiko Elkartasuneko bozeramaileak, Belén Repisok. Eztabaida heldua Familia bitartekaritzari buruzko Legea sortzeko eztabaidaren heldutasunean dago adostasun orokorra.
|
|
|
Estatuak 71.000 eurotik gorako kalte ordaina emango
|
dio
ama bati, fetuaren malformazioa ez hautemateagatik.
|
|
|
Ilea igurzteari uzten
|
dio
amak.
|
|
|
Bi hitz entzun orduko, badakit aita dela. Abokatuarekin hitz egin al duen, galdetzen
|
dio
amak. Ez dakit zer erantzun dion aitak.
|
|
|
Jendeak beti jakiten du mozten
|
dio
amak.
|
|
2003
|
|
|
Eraztuna “tampax gisa” jartzen da baginaren barruan, eta hiru aste igaro ondoren, hilekoa uzten da. “Pilulek bezala funtzionatzen du, baina eraztuna ahotik hartu beharrean hormonak askatzen ditu”,
|
dio
Ama haurren espezialistak. Ginekologoek diote Nuvaring arekin “dena da abantaila”.
|
|
|
Txominek etxetik alde egin zuenetik hiru hilabete iragan dira. Semea etxeratuko balitzaio ere, platera egunero jartzen
|
dio
amak, eta gauez ohea zabaltzen. Badaezpada ere.
|
|
|
Ile luzea du, betaurreko beltzak, eta gabardina saretu bat... –esan
|
dio
amari.
|
|
|
Hauxe bai ustekabekoa! –esan
|
dio
amak, eta berriro besarkatu du, eta berriro, eztarrian korapilo bat eginik.
|
|
|
–Hago pixka batean hemen –esan
|
dio
amak, Txomini kopetan musu emanik eta bere gelarako bidea harturik–, minutu bat besterik ez. Jar hadi hemen –eta aulki bat hurbildu dio.
|
|
|
–Hi beti gezurretan... –erantzun
|
dio
amak, harro bezain pozik.
|
|
|
Oraingoan bai, argi eta garbi erantzun behar
|
dio
amari:
|
|
|
–Agur –esan
|
dio
amari, ezin samurrago.
|
|
|
Gaur hantxe afalduko dinagu, Txomin artizarrean baitago, gure zain... –esan
|
dio
amak Mireni, hau Peliperen tabernatik itzuli denean.
|
|
|
Onak al daude, Txomin? –galdetu
|
dio
amak.
|
|
|
" Osabaren etxean, berriz, ama beti Maritxu zen", pentsatu du umeak. Aitak ere batzuetan Maritxu deitzen
|
dio
amari, haren lagunekin egoten direnetan eta, baina etxean Maria izaten da beti. Gogora etorri zaizkio amaren lagun kalakari horiek, aitak esaten dien bezala.
|
|
|
Izan ere, oraintsu arte behintzat emakumea edo, zehatzago, etxekoandrea, jo izan da familiako ordezkari moraltasunari eta jaierari dagokionez. Argigarria dela uste dut, eta horregatik dakart hona, nire gurasoen kasua, biak ere baserrian eta oso giro katolikoan haziak; gure aita zenari buruz hitz egitean, honela
|
dio
amak: " Aita oso eliz  koia zen, oso elizkoia.
|
|
2004
|
|
|
zergatik jo nau amak? Azkenean andereñoari kontatzen dio bere kezka, eta hark erantzuten
|
dio
amari nolabait maite duela esan liokeela.
|
|
|
Argumentua: Hilzorian dagoen drogazaleak beragatik egin duen guztia eskertuz idazten
|
dio
amari
|
|
2005
|
|
|
" Ovulatio in vitro" teknikari esker, hazi ona berezi eta txarra bota beraz! Segurantza sozialak egun batez erranen
|
dio
ama bati: " Zure ernamuinak horrelako estakurua badu.
|
|
|
Pedrok zeharka begiratu
|
dio
amari. Askotan entzun dio esaldi hori bera.
|
|
|
–Hartzazu perikito gaixo hori! –erregutzen
|
dio
amak.
|
|
|
–Zeu ere seme arrunta zara... –bota
|
dio
amak urduri, esan nahi ez dituen hitzak esatera derrigortuta balego bezala– Baina ez dut sekula leihotik behera bota behar zaitudanik pentsatu.
|
|
2006
|
|
|
Une horretan ez badu egitenezin du gero egin, baina aukera egiten duen unean ez daki nola aurkituko den beraedo bere seme alabak. Arauak aukera ematen
|
dio
amari hartutako erabakia atzerabotatzeko edo efekturik gabe uzteko: laneratzea bere osasunarentzat kaltegarriabada, edo aita gaixorik aurkitzen bada edo familia abandonatzen badu edotaezkontideak banantzeagatik eta antzeko arrazoiengatik.
|
|
|
Begira hemen behean, nor den gaztetxo hau –esan dio. Inork entzuten ez diola eta, besteetan baino altuago hitz egin
|
dio
amari.
|
|
|
–Ikusten duzu itsasoa? –esan
|
dio
amak, aurreko paretari begira.
|
|
|
Izeko Doloresek kontatu
|
dio
amak Alemaniara bidaltzen zizkion gutunetan beti aipatzen ziola faltan botatzen zuela Oxfordera abiatu zenetik. Kezkatuta sumatu zuen izekok eskutitz haietan.
|
|
|
Lehen aldia da amaren egoeraren gordintasunaz hain garbi hitz egin dutena. Min egin
|
dio
ama beraiei begira imajinatzeak, seme alabak ama nora eraman eztabaidatzen entzun ditzakeela pentsatze hutsak tristatu egin du. Mendiak eta baserriak marrazten zituen neskatila eta bakeroak suizidatzen zituen mutila amarekin zer egin eztabaidatzen ari dira.
|
|
|
–Benetan joan nahi duzu farora, ama? –galdetu
|
dio
amari, eskutik hartuta.
|
|
|
Eta gero kontatu
|
dio
ama itsasoa ikustera eramateko proposamena egin duela izekok. Bai, itsasora.
|
|
|
Uretatik irten den neskato bat ematen du. Hondartzan uretatik irten eta toaila gainean dardarka egoten diren haurren antza hartu
|
dio
amari. Haiek bezala, begirada finkoa du, puntu batean.
|
|
|
–Bagoaz –esan
|
dio
amari, eztarriko korapiloa askatu nahian– Farora, ama, itsasora.
|
|
|
Hiritik irten eta kilometro batzuetara, bihurgunez betetako errepidean sartu dira. Ordura arte zeharka begiratu ahal izan
|
dio
amari, baina errepide sigi sagatsuan sartu denez gero ezin burua okertu. Errepideari begira dagoela entzun du, beraz, ia odola gelditu dion esaldia.
|
|
|
Alboan duen ama ere ikusten du Nereak zeharka begiratuta. Haizeak atzera bota
|
dio
amari ilea eta haren lepotik suge moduko bat irten da, ihes egin nahian. Ez hozteko jarri dioten fularra da, berak atzo armairutik atera eta usaindu zuena.
|
|
|
Bigarren olatu batek ere jo du haitza, eta amaren esku hotzaz gain olatuaren danbada sentitu du Nereak oin azpietan, eta uraren parrastada gero. Eta beti indartsuena izaten den hirugarren olatua bits bihurtu denean, indar gehiagoz estutu
|
dio
amak eskua, eta orduan iruditu zaio amaren ahotsa entzun duela, nahiz eta honek ez duen ahorik ireki. Altxakozu burua, Nerea esaten dio, eta haren eskua gogoratu du bere kokotsari heltzen.
|
|
|
Ez dio Nereari une batean ere begietara begiratu. Eta Nereak bere buruari galdetu
|
dio
amak farora joan nahi duela esaten duenean zentzuzko gauza ote den izekorentzat ala zentzu gabekoa. Izan duen erreakzioa kontuan hartuta, zentzu pixka bat izango duela pentsatu du.
|
|
|
–Dolores –esan
|
dio
amak berriz eta, txistua irentsiz, kopeta tximurtu du– Baina non egin behar duzu lo? –galdetu dio ondoren, kezka aurpegiarekin.
|
|
|
–Noiz joango gara? –galdetu
|
dio
amak.
|
|
|
Eta han hemen entzuten dituenak errepikatzen dituela. Baina, hala ere, farora joan nahi duela esateko moduan zerbait berezia antzeman
|
dio
amari. Sekula ikusi ez dion begirada bat.
|
|
|
Begiak zabal zabalik dituela, begira geratu zaio ama eta Nereari iruditu zaio amak ezagutu duela. Irribarre egin
|
dio
amak eta berak ama, ama esan dio bi aldiz, ia ezpainak ireki gabe, baina amak ez dio ezer erantzun. Irribarre baino ez dio egin.
|
|
|
Izagirre jatetxeko sukaldean hartutako argazki zahar bat da, eta bertan bere amarekin batera sukaldean lan egiten zuten emakume guztiak agertzen dira. Askotan erakutsi
|
dio
amak argazki hori. Nerearen amarekin batera, Dolores ageri da, eta hauen ama Petra eta izeko Bittori ere bai.
|
|
|
Ez ukitzeko hilekoarekin egonez gero. Esan behar
|
dio
amari. Algara ederra egingo du entzuten duenean zer komeriak izaten zituen señora gajoak loreak zaindu ezinean.
|
|
2007
|
|
|
eta mail bat idatzi diot amari, dena kontatuz. Nebak lagundu dio irakurtzen, eta bien artean ere ez dakit ahal izango duten, hango konexioak ez baitu hemengoaren antzik, baina, lortzen badute, izugarrizko ilusioa egingo
|
dio
amari, seguru. La Gloriri ere bai, bularrak leihotik zintzilik dituela amak kontatzen dionean.
|
|
|
Ohetik jaiki eta ispiluan bere aurpegia ikustean hamar urte zahartu dela iruditzen zaio, hainbeste handitu zaizkio begi azpietako poltsak, hainbeste argaldu da. Hori dauka gaueko lanak, esaten
|
dio
amari noizbehinka haren etxera joaten denean bazkaltzera. Aurpegi txarra duela gogoratzen dio amak, eta zaintzeko eskatu, eta amaren etxetik irteten den bakoitzean pentsatzen du denboraldi batean ez dela bueltatuko.
|
|
|
Hori dauka gaueko lanak, esaten dio amari noizbehinka haren etxera joaten denean bazkaltzera. Aurpegi txarra duela gogoratzen
|
dio
amak, eta zaintzeko eskatu, eta amaren etxetik irteten den bakoitzean pentsatzen du denboraldi batean ez dela bueltatuko. Ez du amaren ahotsa entzun nahi.
|
|
|
Halaber, pixkanaka, haurra konturatzen hasten da beraren nahiak amakasetzen dituela, eta, esker onez, amak desiratzen duen pertsonarekin identifikatzensaiatzen da; saiatzen da ustez amari falta zaionarekin identifikatzen. Alegia,, niriamak ematen badit nahi dudana, zeinek ematen
|
dio
amari berak nahi duena?, galdetuko dio haurtxoak bere buruari. Beraz, abiaburuan, haurraren eta amarenarteko harremana truke harreman ideal bat da, bien nahi edo desirak asetzendituena.
|
|
|
Ikusten duenean haurrak bere amaren eskuan zigorra eta hartaz eman nahi dioLA, behatzenago
|
dio
amari zigorrari baino. (343)
|
|
|
– Zer duzu? –harriturik galdetu
|
dio
amak alabari.
|
|
|
– Plakatu zara –esan
|
dio
amak, Saioaren oinetan etzan denean antzara dekapitatua, sabelean oraindik bizia. Berea izan da lehen muxua, estua eta hezea– Eta uztai hori?
|
|
|
– Osabaren logela patatarako erabili dugu, humedadeagatik, aitonarena txukundu dizut –erantzun
|
dio
amak.
|
|
|
– Ez al duzu izena eman behar? –galdetu
|
dio
amak.
|
|
|
– Non? –esan
|
dio
amak, eta erantzun ezaren susmoa berretsia gelditu aurretik gaineratu du–: Tomate entsalada eta antxoa albardatuak egin ditut afaltzeko.
|
|
|
Matildak sagarraren azken haragi zatia ahoan bueltaka duela, zuztarra jaurti du patioko leihotik behera, amak errieta egingo ez diola jakitun. Maindirea tolesten lagundu ondoren, muxu eman
|
dio
amari, eta egongelako ate orpotik agurtu du aita. Ez du erantzunik jaso, soilik zurrunga bat, eta bere heriotza desio izan du, ohi baino indar bortitzagoaz.
|
|
2008
|
|
|
(42: 52: 00) Du izan da hurrengoa; oso gogor hitz egin
|
dio
amari. Gurasoak adi adi daude.
|
|
|
IKERNEk aspirina uretan bota eta hari begiratuz erantzungo
|
dio
amari.
|
|
|
Beharbada amari joan zaio aita gaiztoa ote den galdezka. Ezetz esango
|
dio
amak, «zuri gaiztoa begitantzen zaizu, ala?». Zornotzan galdetu besterik ez dago, haren kartzela lagunei, direnei eta izan direnei.
|
|
|
–Nor zara zu? , aurre egin
|
dio
amak, niri azalpenak eskatuz.
|
|
|
Barrutiak odolez zikinduriko eskua luzatu
|
dio
amari. Amak niri so egin dit lehendabizi, gero Barrutiari, azkenik medikuari, guztiaren gakoa hark balu bezala.
|
|
|
–Ze herri eta herri ondo, erantzun
|
dio
amak zakar?, senarra hilzorian eta gure herriaz hitz egin beharra.
|
|
|
Eszena irreala iruditu zait, argi itzalengatik, beharbada. Eskuraino makurtu eta musu eman
|
dio
amak. Gero, niregana itzuli eta hurbiltzeko agindu dit keinu batez.
|
|
|
–Ez hitz egin, xuxurlatu
|
dio
amak.
|
|
|
–Zer esan duk, putakume horrek? , zizakatu
|
dio
amak, begiak sutan.
|
|
|
–Kontuz, Andres, kontuz esaten duanarekin, bota
|
dio
amak hira ahotsean. Goazen, Teresa.
|
|
|
–Hago isilik, hago isilik, esan
|
dio
amak negarrez.
|
|
|
Eskutik heldu
|
dio
amak aitari. Urdinagoak iruditu zaizkit oraingoan aitaren zainak, ubelak ia.
|
|
|
–Lasai hartu behar duzu, Ramon. Lasai, sorbalda laztandu
|
dio
amak.
|
|
|
–Barrutia, zer egiten duzu zuk hemen! , aurpegiratu
|
dio
amak, hira ahotsean.
|
|
|
–Isil zaitez, garrasi egin
|
dio
amak.
|
|
|
Tomas, ez, Tomas ez da sekula joaten: bihotza urratzen omen
|
dio
ama hain atarramentu errukarrian ikusteak, eta botiken usainak mareatu egiten omen du. Edo Rosak behin entzun ziona bezero bati esaten:
|
|
|
Bi mila deabruek eskuratuak dituzkete, deabru putak, eta nik ez entzun! Xo, xo hortik zer da mixterioa?
|
dio
ama Kattalinek, bera harrituki, aitari beha dagolarik, hau ikusten baitu atalatzean sekulako puskileriaz kargatua, bat bederazka lurrera aurdikiz. Beha honi! zer hatzeman dudan alorrean ihaurri:
|
|
|
Semea da lehenik jeikiko dena. Bainu on bat harturik sukaldera agertu deneko erraiten
|
dio
amari: Ama, Arinlurrebordako Aitatxi Amatxieri helarazia dietet mezua egun eguerdiko balkaltzera joanen nitzaietela To, haurra, atsegin haundia egiten dietek. Soldadogoatik etorriz geroz ez haiz aldi bat edo biga baizik izan haien ikusten.
|
|
|
Ongi, ihardesten dio Aitak, eta zuretzat, nola iragan da? Ongi erraten
|
dio
Amak. Gero kanpora banoa futbolean jokatzera eta buruarekin golen sartzea maite dut.
|
|
2009
|
|
|
" Inor ikusten duzu barrez, irribarrez edo poz aurpegiz ala?, galdetu zidan [amak]. Ezetz nik, bekokia argi argi zeraman jenderik ez nuela erreparatu(...) Jende horrek daukanaren hamarrenaz zoratuko ginatekeen gu pozaren pozez", gaineratzen
|
dio
amak.
|
|
|
Hor bazegoen istorio bat egiteko materiala: bikote berri bat aurkitu eta bizimodu berri bati ekiten
|
dio
amarena eta honen alabarena.
|
|
|
Leire Bilbaorena da Martin, egon geldi liburua, eta Patxi Gallegoren ilustrazioak ditu. Ipuinean, autotik ez irteteko esan
|
dio
amak Martini, bera aireportura sartzen den bitartean, aitonaren bila. Esana txintxo beteko du Martinek, baina hala ere ezin bertan gelditu, tartean sartuko baitira kotxeak, garabiak, ferryak?
|
|
|
Martin, egon geldi: Leire Bilbao eta Patxi Gallego (Elkar) Autotik ez irteteko esan
|
dio
amak Martini, bera aireportura sartzen den bitartean, aitonaren bila. Esana txintxo beteko du Martinek, baina hala ere ezin bertan gelditu?
|
|
|
Gero umeak hitz egin du berriro, eta iruditu zait (iruditu baino ez) nire izena aipatu duela, nitaz ari dela, beraz. Azkenik, muxu handi bat bidali
|
dio
amari eta telefonoa eskegi du. Irrika ezkutatzeko, beste minutu batez egon naiz imanei begira, eta azkenik sukaldetik atera naiz, gas guztia galdu duten bi coca cola basoekin.
|
|
|
–Eta belaunak garbitzen hasi zaio. Angel Marik musu eman
|
dio
amari masailean.
|
|
|
–Hozten ari naiz, moztu die Martiñak elkarrizketa. Angel Marik, toalla bat hartu eta uretatik irteten lagundu
|
dio
amari. Eutimio emaztearen arropen bila joan da.
|
|
|
–Non aurkitu didazu neska hau? , galdetu
|
dio
amak berezko duen irri mirriaz.
|
|
|
Mirari joan denean, bere amak ere horrelako norbait lukeela pentsatu du Rikardok, zaintzaile bat. Amarengatik bueltatu zen Hego Ameriketatik, eta aurtengo udan Nikaraguara joateko zuen aukerari ere uko egin
|
dio
amarengandik gertu egoteko. Medikua da, eta badaki amak edozein momentutan beherakada larria izan dezakeela.
|
|
|
Amak, ohetik, uzteko esan dio, egingo duela Mirarik, baina Rikardok ezetz, hori ere bere lana dela. Emakumeen kontuak direla horiek, hori esaten
|
dio
amak esan barik. Rikardo nekatuta dago beti gauza bera entzuten, txikitatik:
|
|
|
(Aluaren zauri izaera, bestalde, nerabezaroan egiaztatuko da, zauria odoletan hasiko baita.) Errukia eta izua eragingo dio aluak. Mutikoak, aparatua galtzeko beldurrez, aitaren nagusitasuna eta legea onartu ditu, uko egingo
|
dio
ama bereganatzeari: hemen sortzen da supernia.
|
|
|
Herri bakoitzak filiazioari eta umeordetzari buruzko legeria berezia du. Frantziak hirugarren emakumeari aitortzen
|
dio
ama izaera; umea zaintzen duena izendatzen du, ama?.
|
|
|
–Martxan dabilenean ez ezazu inoiz atea ireki! , esan
|
dio
amak askotan.
|
|
|
–Gaur ere berandu helduko naiz! , entzuten
|
dio
amari esaten.
|
|
|
–en un campo y en harta soledad que me acordé de la compañía que solía haber en esa casa quando nuestro padre, que está en gloria, bibía?. Familia ere aipatuz, Martin de Jauregiondo Lizarrakoak 1656an baieztatzen
|
dio
amari zertan datzan bueltatzeko irrikaren arrazoi bakarra: –solamente vm. y mis ermanos me an tirado el afecto a España??
|
|
|
Tentsio hori, gizarteak zer eskaintzen duen eta gurasoek zer egin duten, da eleberriaren ardatzetako bat. Besteak beste, alabak berak aurpegiratzen
|
dio
amari ea berak zer ote dakien bizitzaz.
|
|
|
–Zergatik egiten duzu hori? Zaporea gustuko al duzu??, galdetu
|
dio
amak. Fahimak gustuko duela erantzun dio.
|
|
|
Amak musikarekiko trebetasun berezi bat antzeman zuen semeagan eta adin horrekin bere lehen gitarra erosi zion. Behin baino gehiagotan jendaurrean eskertu izan
|
dio
amari musikaren mundurantz bultzatu izana. Nire amari, kantatzera behartzen nauelako?, hitzekin.
|