|
2001
|
|
|
‘Kafea, ume? ’ esan
|
dio
amak.
|
|
|
‘Kanpoan elurra dela, horixe da gertatzen dena! ’
|
dio
amak. ‘Horregatik ez da ailegatu karteroa.’
|
|
2003
|
|
|
Txominek etxetik alde egin zuenetik hiru hilabete iragan dira. Semea etxeratuko balitzaio ere, platera egunero jartzen
|
dio
amak, eta gauez ohea zabaltzen. Badaezpada ere.
|
|
|
Ile luzea du, betaurreko beltzak, eta gabardina saretu bat... –esan
|
dio
amari.
|
|
|
Hauxe bai ustekabekoa! –esan
|
dio
amak, eta berriro besarkatu du, eta berriro, eztarrian korapilo bat eginik.
|
|
|
–Hago pixka batean hemen –esan
|
dio
amak, Txomini kopetan musu emanik eta bere gelarako bidea harturik–, minutu bat besterik ez. Jar hadi hemen –eta aulki bat hurbildu dio.
|
|
|
–Hi beti gezurretan... –erantzun
|
dio
amak, harro bezain pozik.
|
|
|
Oraingoan bai, argi eta garbi erantzun behar
|
dio
amari:
|
|
|
–Agur –esan
|
dio
amari, ezin samurrago.
|
|
|
Gaur hantxe afalduko dinagu, Txomin artizarrean baitago, gure zain... –esan
|
dio
amak Mireni, hau Peliperen tabernatik itzuli denean.
|
|
|
Onak al daude, Txomin? –galdetu
|
dio
amak.
|
|
2005
|
|
|
Pedrok zeharka begiratu
|
dio
amari. Askotan entzun dio esaldi hori bera.
|
|
|
–Hartzazu perikito gaixo hori! –erregutzen
|
dio
amak.
|
|
|
–Zeu ere seme arrunta zara... –bota
|
dio
amak urduri, esan nahi ez dituen hitzak esatera derrigortuta balego bezala– Baina ez dut sekula leihotik behera bota behar zaitudanik pentsatu.
|
|
2006
|
|
|
Begira hemen behean, nor den gaztetxo hau –esan dio. Inork entzuten ez diola eta, besteetan baino altuago hitz egin
|
dio
amari.
|
|
|
–Ikusten duzu itsasoa? –esan
|
dio
amak, aurreko paretari begira.
|
|
|
Izeko Doloresek kontatu
|
dio
amak Alemaniara bidaltzen zizkion gutunetan beti aipatzen ziola faltan botatzen zuela Oxfordera abiatu zenetik. Kezkatuta sumatu zuen izekok eskutitz haietan.
|
|
|
Lehen aldia da amaren egoeraren gordintasunaz hain garbi hitz egin dutena. Min egin
|
dio
ama beraiei begira imajinatzeak, seme alabak ama nora eraman eztabaidatzen entzun ditzakeela pentsatze hutsak tristatu egin du. Mendiak eta baserriak marrazten zituen neskatila eta bakeroak suizidatzen zituen mutila amarekin zer egin eztabaidatzen ari dira.
|
|
|
–Benetan joan nahi duzu farora, ama? –galdetu
|
dio
amari, eskutik hartuta.
|
|
|
Eta gero kontatu
|
dio
ama itsasoa ikustera eramateko proposamena egin duela izekok. Bai, itsasora.
|
|
|
Uretatik irten den neskato bat ematen du. Hondartzan uretatik irten eta toaila gainean dardarka egoten diren haurren antza hartu
|
dio
amari. Haiek bezala, begirada finkoa du, puntu batean.
|
|
|
–Bagoaz –esan
|
dio
amari, eztarriko korapiloa askatu nahian– Farora, ama, itsasora.
|
|
|
Hiritik irten eta kilometro batzuetara, bihurgunez betetako errepidean sartu dira. Ordura arte zeharka begiratu ahal izan
|
dio
amari, baina errepide sigi sagatsuan sartu denez gero ezin burua okertu. Errepideari begira dagoela entzun du, beraz, ia odola gelditu dion esaldia.
|
|
|
Alboan duen ama ere ikusten du Nereak zeharka begiratuta. Haizeak atzera bota
|
dio
amari ilea eta haren lepotik suge moduko bat irten da, ihes egin nahian. Ez hozteko jarri dioten fularra da, berak atzo armairutik atera eta usaindu zuena.
|
|
|
Bigarren olatu batek ere jo du haitza, eta amaren esku hotzaz gain olatuaren danbada sentitu du Nereak oin azpietan, eta uraren parrastada gero. Eta beti indartsuena izaten den hirugarren olatua bits bihurtu denean, indar gehiagoz estutu
|
dio
amak eskua, eta orduan iruditu zaio amaren ahotsa entzun duela, nahiz eta honek ez duen ahorik ireki. Altxakozu burua, Nerea esaten dio, eta haren eskua gogoratu du bere kokotsari heltzen.
|
|
|
Ez dio Nereari une batean ere begietara begiratu. Eta Nereak bere buruari galdetu
|
dio
amak farora joan nahi duela esaten duenean zentzuzko gauza ote den izekorentzat ala zentzu gabekoa. Izan duen erreakzioa kontuan hartuta, zentzu pixka bat izango duela pentsatu du.
|
|
|
–Dolores –esan
|
dio
amak berriz eta, txistua irentsiz, kopeta tximurtu du– Baina non egin behar duzu lo? –galdetu dio ondoren, kezka aurpegiarekin.
|
|
|
–Noiz joango gara? –galdetu
|
dio
amak.
|
|
|
Eta han hemen entzuten dituenak errepikatzen dituela. Baina, hala ere, farora joan nahi duela esateko moduan zerbait berezia antzeman
|
dio
amari. Sekula ikusi ez dion begirada bat.
|
|
|
Begiak zabal zabalik dituela, begira geratu zaio ama eta Nereari iruditu zaio amak ezagutu duela. Irribarre egin
|
dio
amak eta berak ama, ama esan dio bi aldiz, ia ezpainak ireki gabe, baina amak ez dio ezer erantzun. Irribarre baino ez dio egin.
|
|
|
Izagirre jatetxeko sukaldean hartutako argazki zahar bat da, eta bertan bere amarekin batera sukaldean lan egiten zuten emakume guztiak agertzen dira. Askotan erakutsi
|
dio
amak argazki hori. Nerearen amarekin batera, Dolores ageri da, eta hauen ama Petra eta izeko Bittori ere bai.
|
|
2007
|
|
|
eta mail bat idatzi diot amari, dena kontatuz. Nebak lagundu dio irakurtzen, eta bien artean ere ez dakit ahal izango duten, hango konexioak ez baitu hemengoaren antzik, baina, lortzen badute, izugarrizko ilusioa egingo
|
dio
amari, seguru. La Gloriri ere bai, bularrak leihotik zintzilik dituela amak kontatzen dionean.
|
|
|
Ohetik jaiki eta ispiluan bere aurpegia ikustean hamar urte zahartu dela iruditzen zaio, hainbeste handitu zaizkio begi azpietako poltsak, hainbeste argaldu da. Hori dauka gaueko lanak, esaten
|
dio
amari noizbehinka haren etxera joaten denean bazkaltzera. Aurpegi txarra duela gogoratzen dio amak, eta zaintzeko eskatu, eta amaren etxetik irteten den bakoitzean pentsatzen du denboraldi batean ez dela bueltatuko.
|
|
|
Hori dauka gaueko lanak, esaten dio amari noizbehinka haren etxera joaten denean bazkaltzera. Aurpegi txarra duela gogoratzen
|
dio
amak, eta zaintzeko eskatu, eta amaren etxetik irteten den bakoitzean pentsatzen du denboraldi batean ez dela bueltatuko. Ez du amaren ahotsa entzun nahi.
|
|
2009
|
|
|
Gero umeak hitz egin du berriro, eta iruditu zait (iruditu baino ez) nire izena aipatu duela, nitaz ari dela, beraz. Azkenik, muxu handi bat bidali
|
dio
amari eta telefonoa eskegi du. Irrika ezkutatzeko, beste minutu batez egon naiz imanei begira, eta azkenik sukaldetik atera naiz, gas guztia galdu duten bi coca cola basoekin.
|
|
|
–Eta belaunak garbitzen hasi zaio. Angel Marik musu eman
|
dio
amari masailean.
|
|
|
–Hozten ari naiz, moztu die Martiñak elkarrizketa. Angel Marik, toalla bat hartu eta uretatik irteten lagundu
|
dio
amari. Eutimio emaztearen arropen bila joan da.
|
|
|
–Non aurkitu didazu neska hau? , galdetu
|
dio
amak berezko duen irri mirriaz.
|
|
|
Mirari joan denean, bere amak ere horrelako norbait lukeela pentsatu du Rikardok, zaintzaile bat. Amarengatik bueltatu zen Hego Ameriketatik, eta aurtengo udan Nikaraguara joateko zuen aukerari ere uko egin
|
dio
amarengandik gertu egoteko. Medikua da, eta badaki amak edozein momentutan beherakada larria izan dezakeela.
|
|
|
Amak, ohetik, uzteko esan dio, egingo duela Mirarik, baina Rikardok ezetz, hori ere bere lana dela. Emakumeen kontuak direla horiek, hori esaten
|
dio
amak esan barik. Rikardo nekatuta dago beti gauza bera entzuten, txikitatik:
|
|
|
(Aluaren zauri izaera, bestalde, nerabezaroan egiaztatuko da, zauria odoletan hasiko baita.) Errukia eta izua eragingo dio aluak. Mutikoak, aparatua galtzeko beldurrez, aitaren nagusitasuna eta legea onartu ditu, uko egingo
|
dio
ama bereganatzeari: hemen sortzen da supernia.
|
|
|
Herri bakoitzak filiazioari eta umeordetzari buruzko legeria berezia du. Frantziak hirugarren emakumeari aitortzen
|
dio
ama izaera; umea zaintzen duena izendatzen du, ama?.
|
|
2010
|
|
|
Halako samurtasun heze bat piztu
|
dio
amaren eskaintzak, baina malenkoniaren sare gozoetan katigaturik geratzeko arriskua dakar horrek, eta oroiminaren eskutik etor litekeen autoerrukia.
|
|
2012
|
|
|
Horrela ikusteak nahigabetzen nau, patata zaku baten moduan. Barkamena eskatzen
|
dio
amari, zerbait iraingarria bota bide dio. Azkenean kanpora goaz, nahiz eta garbi nabaritu amak ez duela nahi bizilagunarekin joan nadin.
|
|
|
Gaurko andra gizonok gehiegi begiratzen omen diogu elkarri, eta norbaiti larregi begiratuz gero, beti aurkituko omen diozu akatsen bat, inor ez baita perfektua, eta hau eta hori eta beste hura? Hori
|
dio
amak. Bere garaian hainbeste kontu eta kopla barik ibiltzen zirela, eta horregatik irauten zutela ezkonduek bizitza osoan elkarrekin, behar den bezala.
|
|
2013
|
|
|
–Baina zergatik ez?? galdetu
|
dio
amak artega. –Hamabost urte beteak dituelako?
|
|
|
–Esan dizut zein diren gure arauak; eta arauak, arauak dira?. Mesedez salbuespen bat egiteko erregutu
|
dio
amak, ez geneukala jatekorik gehitu dio, eta baratzean ezin dutela ezer erein eta bazirela bi aste ez geneukala patatarik ere; gaixotu egingo dela anaia horrela jarraituz gero esan dio gero amak, eta botiketarako ere ez daukagula sosik. Gizon bibotedunaren aurpegiaren espresioa buruarekin ezetz eginez ezin dut burutik kendu.
|
|
|
Bi semeri jatekorik eman ezin dion ama batek bidegabekeriari buruz ziurrenik zuk baino gehiago daki eta? erantzun
|
dio
amak osotasuna erakutsiz, negarrik ez ateratzeko ahalegin izugarria egiten ari zela nabaritu diot ordea. Ez dut ama inoiz horrela ikusi, eta ez dut ulertzen zergatik den hain garrantzitsua nire anaia ere zerrendan jartzea, baina nire amarentzat hala izan dela pentsatu dut.
|
|
|
–Non egon zara? , itaundu
|
dio
amak.
|
|
|
–Patrikak erdi hutsik ditugu, baina bihotzak aberats, ja, ja... , erantzun
|
dio
amak.
|
|
|
Umetatik galarazten die ingurukoei bere munduan sartzea. Hamazazpi urte dituela berarekin dantzan ari diren mutilei zerbait kontatzeko erregutzen
|
dio
amak, edozer gauza, baina berari ez zaio ezer ateratzen. Hitz egiteko gaitasunik ezak frustratuta, pianoa ikasten hasten da Parisen maisu entzutetsuekin.
|
|
|
Lau anai arrebatan zaharrena zen, txiki txikitatik ume mugitua eta bizia, «geldi ez egotekoa, bihurria», Maritxu Ibarguren amak gogoratzen duenez, eta ezaugarri hori aldean eraman zuen bere bizitzako lehenengo urteetan. «Trastea zen, trastekeriak egiten ibiltzen zen beti Xabin»,
|
dio
amak. Bitxoa, trastea, bihurria..
|
|
2014
|
|
|
Sukaldean musu azkarra eman
|
dio
amari, ia eskakeoan.
|
|
|
–Neuk kontatuko dizut ze balore erakusten dituen hiru ikasgaitan txorongo galanta egin dudala jakiten duenean!?, pentsatu du Danelek, baina ez
|
dio
amari txintik esan.
|
|
|
–Zer esaten dik? , galdetu
|
dio
amak semeari.
|
|
|
–Eta Espe, orduan, hobeto dago? , galdetu
|
dio
amak. Ondoren, Maiderri begira jarri da?.
|
|
|
–Lasai, ama, haur bati jarriko liokeen aurpegi gozoaz hitz egiten
|
dio
amari?. Atseden hartuko dut.
|
|
|
Maiderri nazka etorri zaio eztarrian gora. Ez
|
dio
amari aurpegira begiratu ere egin. Behera begira dago, suminduta.
|
|
|
Maiderrek ez
|
dio
amari esaldia bukatzen utzi.
|
|
|
Maiderrek irribarre gozo bat eskaini
|
dio
amari. Ondoren, azken ordu honetan egin duen gisan, zapatei beste begiratu bat eskaini die.
|
|
|
Hilabeteak daramatza buruan eskema bat eraiki, memorizatu eta gordetzen. Osatzen joan da denborarekin, eta hari tiraka erantzuten
|
dio
amari nahiz beste edozeini:
|
|
|
Nahiak ez
|
dio
amari ezer esan. Irribarre egin du.
|
|
2015
|
|
|
Bitan pentsatu gabe, kokotekoa eman
|
dio
amak esku arinez. Jantzita daramazun loredun bainujantzi estanpatuari begiratu diozu.
|
|
|
¡ Pues ahora ajo y agua!. Hori esaten
|
dio
amak Mertxeri behintzat.
|
|
|
Eskerrak udazken honek ETAren amaiera behin betikoa ere ekarri digun, horrek lagundu dezake akaso arreta beste nonbaitera eramaten. Hori
|
dio
amak. Momentuz Gasteizen bizi dira biak, aita eta ama, eta biek daukate esperantza gabonak elkarrekin pasatzeko bertan.
|
|
|
Ez du piperrik ulertu baina egingo duela esan dit. Horretarako pagatzen
|
dio
amak, eta berak jarri ditu arauak.
|
|
|
Buruarekin baiezko keinua egin du Xk, itxuraz lasaiago. Ez
|
dio
amari bere kezken berri emango.
|
|
|
Hunkitu egin dira Luis Mariren gurasoak, eta semeagandik aparte pasa duten asteak merezi izan duela pentsatu, proba horrek agerian utzi duelako zenbat maite duten semea, zenbat maite dituen semeak. . Lasai, Luis Mari, hemen gaude-eta?, esan
|
dio
amak,, eta laster egongo gara berriz elkartuta?.
|
|
|
–Kuriosua don beroi, ezpain errebittau eta bibote estu horrekin! , jarein
|
dio
amak barruan kabitu ezinik dabilkion erdeinu lurrunari.
|
|
|
–Ta zu zeta etortzentzea ba nee etxea??, galdetzera ausartu da, azkenean, gorputz meharra atearen atzean gorderik, lepoa luzatuz eta begiak ateratzear dituela. Barrez erantzun
|
dio
amak arabieraz, eta gerturatzeko keinua egin dio eskuarekin. –Izalgoa altzea??, zuzendu zait Ayoub, amari moztuz.
|
|
|
–Zure txanda, Yasmina?
|
dio
amak umea nigana luzatuz. Egiozu goxo goxo txikiari.
|
|
|
–Agortu egingo du?
|
dio
amak, hasperen eginez.
|
|
|
Berdin dio. Neuk gidatuko dut?
|
dio
amak, puntuzko jaka gorri beltza sorbalden gainean egokitzeaz batera.
|
|
|
|
dio
amak alabari,
|
|
|
Beti egin zait deigarria lo kantetan emakumea kexu agertzen dela senarraz. Bakardadeaz hitz egiten
|
dio
amak umeari. Errealitatea bere gordinean azaltzen dio, hori bai, doinu goxo batekin kantatua.
|
|
|
Ez izan beldurrik, dio alabak. Adoretsua izan zara beti,
|
dio
amak. Ongi joango da dena, dio alabak.
|
|
|
Ongi joango da dena, dio alabak. Ondoan izango nauzu,
|
dio
amak. Mediku onen esku nago, dio alabak.
|
|
|
Mediku onen esku nago, dio alabak. Ezin duzu etsi,
|
dio
amak. Eskertzen dizut etorri izana, dio alabak.
|
|
|
Eskertzen dizut etorri izana, dio alabak. Zu beste pentsamendurik ez dut buruan, jakin nuenetik,
|
dio
amak. Adin horretan hegazkina hartzen hasi behar zenuenik ere!, dio alabak.
|
|
|
Adin horretan hegazkina hartzen hasi behar zenuenik ere!, dio alabak. Ez naiz zure ondotik aldenduko,
|
dio
amak.
|
|
2016
|
|
|
Egun on, ama esan
|
dio
amak amonari, eta musu bana eman dio masail bakoitzean.
|
|
|
Hitz egingo dugu geroago, luze eta lasai bidaia honetaz eta beste hainbat kontuz, ama, esan
|
dio
amak amonari?. Kafetxo bat hartu behar dugu elkarrekin halako batean.
|
|
|
Luze hitz egin behar dugu, ama, esan
|
dio
amak amonari. Iruditu zait amonak galdetu duela beste aldetik:
|
|
|
–egiten bukatzen duzunean, zoaz Jamieren dendara eta erosi ezpainetako gorri bat eta masailetarako hautsak, agindu
|
dio
amak alabari.
|
|
|
Sudur mintzetatik barrena igo zitzaion maindireen freskuran, anaiaren usain aztarrena hartzea iruditu zitzaion. Begiak zarratu orduko, Karmen ikusi du izarak garbitzen, Aitorren usaina kendu nahi die, igurtzi eta igurtzi, baina usainik kentzen ez eta sutara bota ditu, eta han erre dira oiloekin batera, eta hezurrekin, giza hezur pila batekin, holokaustoan bezalatsu, eta suaren gainetik salto egiteko esaten
|
dio
amak Nestorri, eta arrastaka daraman aitaren pijamak su hartu dio barrenetik, eta errekara doa korrika garrak itzaltzera, eta orain lokaztu egin zaizkio oin biluziak, baita pijama barrenak ere, eta errekan sartu da garbitzeko, baina norbaitek tira egiten dio urpetik berarekin joateko esanez, eta aska nazazu, Aitor, esaten du Nestorrek, aska nazazu, mesedez, baina anaiak tiraka jarraitzen du, eta ... Iratzartzean, anaiaren usaina bereari gailentzen zitzaiola iruditu zitzaion azalera itsatsitako izara izerdituetan.
|
|
|
Igarri egingo
|
dio
amak zuntz komunari. Nola ez?
|
|
|
Banandu direnean, Barandi aurkeztu
|
dio
amari:
|
|
2017
|
|
|
«Jarri al duzu krespoia?»,
|
dio
Amak. «Zergatik ez gara abiatzen Benjamin atera eta sesioan hasi baino lehen.
|
|
|
«Beste emakumeek umeen laguntza izaten dute honelako uneetan»,
|
dio
Amak.
|
|
|
«Hain da gogorra niretzat»,
|
dio
Amak. «Biak horrela galtzea, bi urte baino gutxiagoan».
|
|
|
«Hor nola ba?»,
|
dio
Amak. «Horko giroak kutsa dezan?
|
|
|
«Zu ez zara jabetzen»,
|
dio
Amak. «Senarrak bazterrera botako zuen ba nire alaba, neure alaba propioa.
|
|
|
«Saiatu naiz babesten»,
|
dio
Amak. «Beti saiatu naiz horrelakoetatik babesten.
|
|
|
«Ezin dut ezer egin horren kontra»,
|
dio
Amak. «Badakit zahar gogaikarri bat besterik ez naizela.
|
|
|
«Esan txorakeriak direla»,
|
dio
Amak. «Baina berak behin ere ez du jakin behar.
|
|
|
«Besteei eman diezun heziketan ez naiz ni behin ere sartu»,
|
dio
Amak. «Baina orain ezin dut gehiago.
|
|
|
«Ez»,
|
dio
Amak. «Ez al dakizu medikuak zer esan duen?
|
|
|
«Ez dut lorik egingo»,
|
dio
Amak. «Segi ezazu zure etxera.
|
|
|
«Zurea da»,
|
dio
Amak. «Orain zu zara etxeko nagusi».
|
|
|
«Joan al zaizu buruko mina?»,
|
dio
Amak.
|