|
2002
|
|
|
«fruta hondarrak gehiegi kaltetzen ditu, eta beste arazo batzuk ere bai, munduko beste leku batean elikagaiak falta direla». Aditu horrentzat, ingurumen kezkak eta produktu biologikoak erosteko joera «luxua» da Europako kontsumitzailearentzat, eta, bestalde, benetako arazoak daude garapen bidean
|
dauden
munduan. Lomborg ek zenbait krisi erlatibizatzeko apustua egin zuen, «behi eroen» antzera; izan ere, bere iritziz, beharrezkoa ez den kezka larregi eragin dezake, eta, aldi berean, elikadura osasuneko beste gai batzuk ere zaindu egin daitezke.
|
|
|
Hala, bada, atariko azterketa horren egileek diote “Prestige” k benetako “itsas faunarentzako hondamendia” eragin duela, baina badakite, halaber, “Prestige ren petrolio freskoaren azpian, kontrolik gabeko ehunka isuritako txapote fosila dagoela, eta Fisterraren aurretik pasatzen diren milaka ontziek, urtero, beren sentinak bide betean garbitzean eragin dituztela”. Kutsadura horrek, zalantzarik gabe, arrastoa uzten du itsaso eta ozeanoetan, eta adituak bat datoz esatean desagertzeko arriskuan
|
dauden
mundu osoko espezie ia guztiak atzera egitearen arrazoi nagusietako bat dela.
|
|
|
Horrela zioen euskalgintzako aditu horrek Unescoren" Desage rtzeko Arriskuan
|
dauden
Munduko Hizkuntzen Atlasa" izeneko txostenaren inguruan antolatutako (Euskaldunon Egunkaria,).
|
|
2004
|
|
|
Baina dirudienez, gaiaren larritasunak gutxi batzuk baino ez zituen aztoratu, hamabi urteotan ez baitira NBEren, UNESCOren edo mundu mailako halako beste erakunderen baitan, ez biltzar nagusirik antolatu, ez erabaki sendorik hartu, ez eta premiazko esku hartze programa eraginkorrik abian jarri ere. Are gutxiago azken arnasetan »hitzetan esango genuke»
|
dauden
munduko hizkuntza komunitate txikietako kideei euren inguru eta kulturetan etorkizuna izan dezaten ahalbidetzeko.
|
|
|
Mutatis mutandis, munduko hizkuntza eta kultura ukatuen zoriak ez ote du ordea, funtsaren funtsean, uste duguna baino antz handiagoa? 144 Ez noski gainaxaleko agerpenetan; bai ordea genozidio hau eragiteko munduaren eraketa politiko jakin batean. Ez ote dago bada, azken buruan, hor nonbait esana dugun legez, milaka nazio
|
dauden
mundu bat Estatu bakan batzuetan antolatzeko oinarri totalitario baten zimentarri berbera. Horren irudipena nagusitu izan zait neuri behin baino sarriago.
|
|
|
“Haurdunaldian arreta eta informazioa emateak kopuru hori nabarmen murrizten lagun dezake”, erantsi du. OMEren datuen arabera, garapen bidean
|
dauden
munduko emakumeen erdiak baino gehiago gutxienez lau aldiz joaten dira medikuarengana haurdunaldian. Datu hori bat dator OMEren gomendioarekin.
|
|
|
Nekazaritzako bioteknologiaren aukerak eta ondorioak aztertzen dituen txosten horrek dio ez dela" panazea", baina onartzen du ahalmen handia duela laboreak hobetzeko, nekazarien diru sarrerak handitzeko eta elikagaien prezioa murrizteko. Hala ere, FAOk dioenez, “orain arte nekazari kopuru mugatu batek eta garatze bidean
|
dauden
munduko nazioek baino ez dituzte etekinak bildu”, eta, gainera, zientzialariek arreta gutxi jartzen diete nekazari pobreen oinarrizko elikagai laborantzei, hala nola mandiokari, patatei, arrozari eta gariari. Transgenikoak Elikagai transgenikoek sortzen duten polemikaren aurrean, NBEko agentziaren txostenak dio elikagai horiek “nekazaritzari, abeltzaintzari, basogintzari eta arrantzari aplikatutako bioteknologiak eskaintzen dituen aukera teknikoen zati txiki bat baino ez direla”.
|
|
|
" Garapen bidean
|
dauden
munduko txertoak erabiltzen lagunduko du eta haurrak hiltzen utziko du", arduradunen arabera.
|
|
|
Cambridge Biostability laborategietako Bruce Roser doktoreak, metodoaren aurkitzaileak, elkarrizketa izan zuen atzo Erresuma Batuko Garapenerako eta Nazioarteko Lankidetzarako ministro Hillary Bennekin, esperimentuekin jarraitzeko hitzarmena sinatzeko asmoz. “Funtzionatzen badu, teknologiak garapen bidean
|
dauden
munduko txertoetarako sarbidea erraztuko du, eta haurren heriotza eragotziko du” esan zuen zientzialariak. “Oso aurrerapen garrantzitsua da, eta oso harro gaude horretaz”, esan zuen Roserren taldeko Howard Smithek.
|
|
2005
|
|
|
Han eta hemen, egunez egun, hedatuz doan sarea dela dio; teknologia berrien abantailez baliatuz eraikitzen ari den mugimendua. Txema Ramirez de la Piscinak aldarrikatzen duenez, komunikazio merke eta alternatibo honi dagokionez, zapatismotik asko ikasi behar dugu; baina baita Venezuelan, Iraken, eta liburuan jasoak
|
dauden
munduko hainbat lekutan emandako zenbait fenomeno interesgarrietatik ere.
|
|
|
Hiri hondakinak %206z emendatu dira Bilbo aldean 1996tik 2003rat.63 Geldituko ote da zerbait, ekonomia aldetik herrestan daudenentzat, lur honetako jendeen bostetarik lau egiten dutelarik? Munduan kontsumitzen denaren %60 Europa eta Ameriketako Estatu Batuetan
|
dauden
munduko jendeen %12ak egiten du. Hego Asia eta Afrikan dauden %35entzat, %3, 2 baizik ez da64 Berriki entzuna dut Sabin Intxaurraga erraten gure heina balu mundu osoak, bi lur eta erdi litezkeela deneri hein horren emateko.
|
|
|
Kopenhagen agerian geratu zen gizarte garapenaren helburu eta xedeek gizarte gatazka eta ezegonkortasun iturri nagusiak murriztera biderarazi lituzketela ahaleginak; gatazka eta ezegonkortasun iturri horietako bat arraza, erlijio edota beste hainbat arrazoiren eraginezko bazterketa izango genuke. Esparru horretan, azpimarratu egiten dira gizateriako gutxiengo baten zerbitzupean
|
dauden
munduko elite politiko eta ekonomikoek, kosmokraziak (Held eta McGrew, 2003), garapenari begira dituzten ondorio kaltegarriak, batez ere argi eta garbi dagoelako erabiltzen dituzten instituzioen eta ekonomi eta gizarte prozesuen funtzionamenduak ez dituela konpontzen munduko biztanleriaren arazo behinenak.
|
|
2006
|
|
|
Nxesik azaldu zuenez, gobernuek hobekuntza nabarmenak egin behar dituzte irakasleen bizitza eta lan baldintzetarako, eta, hala, diru sarreren maila aldatu ahal izango dute, lanbide gehienen azpitik erori baita. “Pobrezia egoeran
|
dauden
munduko irakasle gehienekin, gero eta zailagoa da irakasleak biltzea eta mantentzea” esan zuen Ei.E.ko zuzendari nagusiak. Irakasleak politiketan bazkide direla onartu behar da, hezkuntza erakundeen zuzendaritzan inplikatu behar dira eta askatasun akademikoa babestu, txosten honetan esaten den bezala.
|
|
2007
|
|
|
Euskara desagertzeko arriskuan dago bere lurraldearen hedadura osoan, Unescokegindako. Arriskuan
|
dauden
munduko hizkuntzen atlasaren, arabera.
|
|
|
Gizartean
|
dauden
mundu konplexuei buruzko diskurtso etikoa eskatzen zaio eragile sozialari, kazetaria izan, politikaria nahiz filosofoa izan. Mundu konplexu horiei eman behar die diskurtsoak irtenbide argumentatua.
|
|
|
“Dagoeneko egin ez duten herrialde garatuek garapenerako laguntza ofizialaren bolumena handitu behar dute. Garatze bidean
|
dauden
munduko produktuak beren merkatuetan sartzea bidegabeki eragozten duten neurri protekzionistak ezabatu behar dira”, gehitu zuen ministroak.
|
|
2008
|
|
|
Zenbait autorek, garapenaren psikologian garatu diren teoriak sailkatu eta konparatu ondoren, paradigma kontzeptua onartu dute (Overton eta Reese, 1973; Overton, 1984). Teorien oinarrian dauden eta testuinguru historiko, sozial edo kulturalarekin lotuta
|
dauden
munduari buruzko oinarrizko ideien multzoa dira paradigmak. Oinarrizko planteamendu horiek askotan ez dira behar bezala adierazten, baina teoriaren edukia gidatzen dute, adibidez, aztertu beharreko aldagaiak zehaztu, aldagaien arteko harremana aztertu, hipotesien formulatzea egin eta abar.
|
|
|
Teorien oinarrian dauden eta testuinguru historiko, sozial edo kulturalarekin loturik
|
dauden
munduari buruzko oinarrizko ideien multzoa da.
|
|
|
b) Teorien oinarrian dauden eta testuinguru historiko, sozial edo kulturalarekin loturik
|
dauden
munduari buruzko oinarrizko ideien multzoa da.
|
|
|
Espainia ekoizpen mota horretarako gainazalean
|
dauden
munduko zortzi herrialde garrantzitsuenen artean dago.
|
|
|
Australia, Kamerun, Txile, Txina, Kuba, Estatu Batuak, Espainia, Ganba, Herbehereak, India, Jamaika, Malawi, Mexiko, Zeelanda Berria, Polonia, Dominikar Errepublika, Errusia eta Zimbabwe. ONCEk adierazi zuenez, “Haurrei entzunez” lelopean, ekimen honen bidez, “ikusmen urriko edo itsu
|
dauden
munduko hainbat eskualdetako nerabeen arteko topagune bat ezarri nahi da, beren egungo egoerari buruz elkarrekin hausnartu eta eztabaidatzeko aukera izan dezaten, eta beren eskariak eta beharrak beren arreta eta zaintzarako politikak garatzeko erantzukizuna dutenei helarazteko”. Jarduerak Topaketaren programa hainbat gairi buruzko batzarrak egiten dira (osoko bilkurak, parte hartzaile guztien artean eztabaidatuta).
|
|
|
Horrela, bizikidetzaren eta parte hartze kooperatiboaren bidez, bai hezkuntza lanetan, bai gizarte jardueretan, elkar errespetatuz eta elkar ulertuz beren kultura ikasi ahal izango dute. Ordutik hona, eta orain arte, 180 nazionalitate baino gehiagoko 34.000 ikaslek egin dute batxilergoa munduko hainbat herrialdetan gaur egun
|
dauden
Mundu Batuetako 12 ikastetxeetako batean: Kanada, Estatu Batuak, Gales, Hong Kong, Norvegia, Swazilandia, Italia, Costa Rica, Bosnia Herzegovina, India eta Venezuela.
|
|
|
Mundu osoan galzorian dauden 750 elikagaietatik 46 espainiarrak dira. Eskualdeko produktuei balio handiagoa emateko, galtzeko zorian dauden elikagaien kontsumoa sustatzeko eta egungo kontsumitzaileen gusturako sukaldaritzako tradizio zaharrenak berreskuratzeko, Slow Food Nazioarteko Fundazioak “Ark of Taste” (Dastamenaren Kutxa) proiektua garatu du Interneten. Bere web orriaren bidez, galzorian
|
dauden
mundu osoko herrialdeetako elikagaien zerrenda eskura daiteke, baita haien egungo egoerari eta horiek aurkitzeko aukera errealei buruzko txostenak ere. Desagertzeko zorian dauden elikagaien zerrenda 750 da, eta horietatik 46 Espainiako produktuak dira.
|
|
|
Egia da, nahiz eta gero eta neska gehiago
|
dauden
mundu honetan. Oraindik ere zaila da gure inguruan perkusioa eta baxuzko instrumentuak jotzen dituzten neskak aurkitzea.
|
|
|
«Globalizazioan bizi gara. Baina pobrezia, eskubideen urraketa eta guda globalizatuta
|
dauden
mundu batean, ongi izatea, eskubideen bermea eta elkarrizketa lukete». Handitasuna jo du horren errudun, eta hainbat adibide eman.
|
|
|
Botererik eta dirurik gabeko mundu batean ondo bizi daitekeela pentsatzeko, fede inozo bat behar dela uste du ia mundu guztiak. Nik uste dudana da boterea eta dirua (modako izenondoak gehiturik," botere sendo egonkorra" eta" diru sendo egonkorra")
|
dauden
mundu batean ondo bizi daitekeela pentsatzeko, behar direla fede itsua, fede argia, fede izugarria, fede inozo ikaragarria, fede ikaragarri inozoa eta fede tonto xalo latza giza-izatearen ontasun eta onberatasun neurrigabeetan.
|
|
|
[Buztankia.] Gizaki gain libidinalak uste du, boterea eta dirua
|
dauden
mundu batean ondo bizitzeko, boterea eta dirua behar dituela eduki. Ez dakiena da dirua (asko) eta boterea (haundia) dauzkanak ez daukala ezer (dirua eta boterea besterik), eta ezer gabe ezin daitekeela bizi, ez munduan eta ez inon.
|
|
2009
|
|
|
|
dauden
munduan barrena
|
|
|
amatasunarekin. Imajinatzen dut oporretan gozatzeko etxeak trukatzeko prest
|
dauden
mundu osoko pertsonen arteko harremana errazteko atari batean lan eginda, The Holiday filma gustatuko zitzaiola, Cameron Diaz eta Jude Law protagonista dituena. Proiektu hau diseinatzeko inspiratu al zen?
|
|
|
Horregatik, emaitza oposiziokoa izaten da, lankidetzakoa izan beharrean. Zerrendan ez daude benetan mehatxatuta
|
dauden
munduko ondare natural guztiak Hala ere, adituek beste herrialdeek jarraitu lituzketen praktika onen kasuak ere aipatzen dituzte. Ekuador da adibide horietako bat.
|
|
|
Berotze globalari buruzko informazio iturriei dagokienez, sinesgarrienak direnak zientzialari espezializatuek emandakoak dira (%58), eta %16k komunikabideak aipatzen dituzte. Kezkatuta
|
dauden
munduko biztanleen %36ren iritziz, gobernuek karbono dioxidoaren eta beste poluitzaile batzuen emisioak mugatu behar dituzte; %34ren ustez, gobernuek irtenbide zientifikoak eta teknologikoak ikertu eta bultzatu behar dituzte, hala nola emisio poluitzaile gutxiago sortzen dituzten autoak eta etxeak, eta energia berriztagarrien alde egin behar dute. Laguntza gehien jasotzen duen hirugarren neurria hauek dira:
|
|
|
[18]" Arriskuan
|
dauden
munduko hizkuntzen atlasa" ren bertsio elektroniko interaktiboa 2009ko otsailaren 19an aurkeztu zuen Unescok Parisen. Hogeita hamarren bat hizkuntzalariren artean egindako lana da.
|
|
|
2009ko otsailean ezagutu genuen Unescok moldaturiko" Arriskuan
|
dauden
munduko hizkuntzen atlasa" [18]. Lehenago ere eginak ditu Unescok helburu berarekin hizkuntza atlasak, 1995 eta 2001ean hain zuzen ere.
|
|
|
Bakearen Nobel Saria Suedian eman eta erabakitzen da eta oro har Europak ematen duen saria dela esan daiteke, bertako balio eta ikuspegien arabera eta askotan kontinentean agintzen dutenen behar geopolitikoak oso kontuan harturik. Europak ematen du, beti ere kontinente honetako ipar mendebaldeko estatu txiki, hotz, aberats eta zibilizatuen —han non Ongizatearen Estatuak bere maila gorena erakutsi duen— eremuan
|
dauden
mundu ikuskerak gailentzen direla.
|
|
2010
|
|
|
2009ko otsailean ezagutu genuen unescok moldaturiko" arriskuan
|
dauden
munduko hizkuntzen atlasa". 1995 eta 2001ean ere eginak ditu unescok helburu berarekin hizkuntza atlasak.
|
|
|
Niretzako zinema arterik onena da. Pentsa zelako artelan zoragarriak
|
dauden
munduan, bada niri, guztien artean gehien gustatzen zaidana zinema da, zinemak denetarik izan dezakeelako: musika, literatura...
|
|
|
Thomasek esan zuen Osasunaren Erakunde Panamerikarrak (OPS), UNICEFek eta Erdialdeko Amerikako Gobernuak txertoa botatzeko zeremonia berezia egingo dutela. Era berean, nabarmendu zuen lehen aldia dela mota horretako sendagai bat urte berean herrialde industrializatuetako eta garapen bidean
|
dauden
munduko haurrei banatzen zaiela. Prozesu horrek, normalean, hamar urtetik hamabost urtera bitarte irauten du.
|
|
2011
|
|
|
Josuk, mundu librearen? berriak kontatzen ditu, han non haizu baita kantatzea, lasterka eta dantza egitea, noiztenka euripean eta aldian behin txakurren aitzinean; Alfonsok, aldiz, mugimenduak mugaturik
|
dauden
mundu baten berri ematen digu, ikusi ezinezko kate batek estekatuko balitu bezala. Alta, irakurleak ez du kausituko urtean zehar agitu diren gertakari nagusien kronika objektibo bat, baina etengabe topatuko ditu begi kliskak eta hitz erdiak, debekuaren marra horia doi doia hunkitzen duten eguneroko hitzen eta ekintzen aipuak, matxinada banalizatzeko asmatu kodeak?
|
|
|
Ondorioak haurrentzat Haurrek desoreka emozionala dute, pertsonen trafikoaren, sexu esplotazioaren edo GIB kasuen hazkundearen biktima dira. “Haur indigente askok kaleetako bizitza irabazi behar dute, txabola auzoetan eta garatze bidean
|
dauden
munduko hiri kutsatuetan kaka, eskean, salduz”, zehaztu du UNESCOk. Gainera, arrazoi ekonomikoengatik gurasoen emigrazioaren ondorioz etxea galtzen dutenean, Concha López Espainiako Planeko zuzendari nagusiaren arabera, haurrek “adin txikiko batek bizi dezakeen egoera traumatikoenetako bat” zeharkatzen dute.
|
|
2012
|
|
|
Badakigu, orobat, informazio iturriak gezurrik ez badio behintzat, hezkuntza sisteman izugarrizko lanak egin dituztela, aurrerapenak sekulakoak izan direla. Are gehiago, informazio iturri beraren arabera, delako hiztun herri minorizatu horretan egindako lana eta aurrerapena eredutzat hartua omen daukate egoera bertsuan
|
dauden
munduko gutxiengo linguistiko batzuek. Kanpotik jendea omen doakie informazio bila, hau eta bestea jakin nahirik, hezkuntza sisteman eta hedabideetan eta administrazioan eta?
|
|
|
Nazioarteko erakundeek eta estatuek sustaturiko indigenen lurraldeen konkista garaikideak, batez ere Hirugarren Munduan, herri indigenen aurka bortxa, barnekolonialismoa eta derrigorrezko asimilazioa sustatu ditu (Churchill, 1992; Swerdlow, 1999; Schechla, 1993). Konkista deskribatzeko Amazoniako kasua erabiliko dugu irakurleari ezagunagoa egingo zaiolakoan Hala ere, antzeko prozesuak oihan tropikalak
|
dauden
munduko alde guztietan gertatzen ari dira eta garapen proiektuen parte dira.
|
|
|
Tradizionalki, filosofian lehen egien errealitatea defendatzen zuena Platon zen. Baina egia horiek Ideien munduan kokatzen zituen, eta ez iritziak soilik
|
dauden
mundu doilor honetan, interpretazio arruntak esaten duen bezala; egia horietatik oso urrun dagoen gure munduan benetako gauzak lausotuta baleude lez ikusten baititugu. Baina nola argudiatu gaur egun egiarik badela?
|
|
2013
|
|
|
Ikertu Espainiako zer toki
|
dauden
Munduko Ondareen zerrendan. Horretarako, erabili UNESCOren webgunea:
|
|
|
a) Aztertzen jardun duzun animazioan litosfera plaken jokaera ikus daiteke, beste plakekiko duten posizio eta mugimenduen arabera. Aztertu nolakoa den plaken portaera eta ikusi zer gertatzen den mapan biribil batez markatuta
|
dauden
munduko sei puntu horietan.
|
|
|
Horrek esan nahi du ez dutela pertsona bakoitzaren elikadura beharrak asetzen dituen elikadura egokirik, adinaren, baldintzen edo osasun egoeraren arabera, besteak beste. Gizonezkoen Lurrak 200 milioi haur baino gehiago ditu malnutrizioaren eraginpean
|
dauden
mundu osoan, «bereziki herrialde pobreenetan bizi direnak». Egoera horri aurre egiteko, Elikaduraren Eguna sustatzen du, herrialde pobreenetan gosea eta desnutrizioa desagerrarazteko kanpaina baten barruan.
|
|
|
Bizi lehian
|
dauden
munduko hizkuntza minorizatuen ferian, euskararen txosnan jende pilaketa sortu da. Ez dago lekurik guztientzat, eta atzeko ilaretakoak lepoa luzatuta daude.
|
|
2015
|
|
|
Erakunde honek berak abian jarritako" Arriskuan
|
dauden
munduko hizkuntzen Atlasa" hornitzeko sortu zen eskala hau, 2003an ad hoc sortutako aditu talde baten lana dela medio.
|
|
|
Talde gehiena batera ari da, musika arinaren erritmoan. Baina, gainontzeko talde guztietan bezala, badira erritmora iritsi ezin dabiltzanak txori koloretsuz jantzita
|
dauden
Munduko Jendea konpartsako kideen artean. Beste talde guztietan gertatu den bezala, bira gainontzekoak baino pare bat segundo geroago ematen dute batzuek.
|
|
|
187 VI Egunkariatik jaso ditugu adierazpen horiek; dena dela, Kike Amonarriz soziolinguistak egun batzuk geroago (VI) Egunkarian bertan zioenez,?(...) Unescok argitaratutako Arriskuan
|
dauden
munduko hizkuntzen atlasa, Asiako eta Itsaso Bareko komunitateetan espezializaturiko Stephen A. Wurm ikerlari hil berriari eginiko enkarguaren emaitza da. Bertan azaltzen diren iritziak egilearenak dira, eta ez dira Unescoren iritzi ofizialak.
|
|
|
Honen arabera: Osasunaren Mundu Erakundea (MOE), gaur egun, eraikinak isolatzeko erabiltzen da, hala nola teilak, ur hodiak, suaren aurkako mantak eta ontzi medikoak, plastikoen eta automobilgintzaren gehigarri gisa, enbrageak, balaztak, junturak eta motelgailuak. Erakunde horrek 125 milioi pertsona inguru biltzen ditu material horren eraginpean
|
dauden
mundu osoan. Mundu osoko 125 milioi pertsona inguru daude material horren eraginpean bere lantokian Asbesto barietate nagusiak krisotilo (asbesto zuria) eta krozidolita (asbesto urdina) dira, baita amosita, antofilita, trebatzita eta aktinolita ere.
|
|
2016
|
|
|
Zergatik eman zien Alemaniak hasieran errefuxiatuei abegi eta gero ez? Pentsa zenbat aditu eta analista
|
dauden
munduan, inork ez zuen halakorik aurreikusi. Euskal Telebistatik Mazedoniara joateko deitu zidatenean justu justu kokatu nuen mapan.
|
|
|
" Biziberritzearen" hitzez hitzezko interpretazioak hizkuntza baten bizitasuna zaharberritzeko/ handitzeko ahalegina adierazten du. Hizkuntza bizitasunaren ereduetan, besteak beste, Fishman-en (1991) Belaunaldiz Belaunaldiko Dislokazio Eskala (GIDS), Arriskuan
|
dauden
munduko hizkuntzen UNESCO Atlasa (Moseley 2010) eta Lewis eta Simons-ek (2010) garatutako GIDS Hedatua (EGIDS), familiartekoen hizkuntza transmisioa faktore funtsezko gisa ikusten da: " ez bazaie
|
|
|
Eskala taula biak onak dira, gure ustez, hiltzeko zorian edo nabarmen ahuldurik
|
dauden
mundu zabaleko hiztun elkarte askoren lehen mailako deskribapen xumerako284 Egoera larri horretan dauden hiztunherri gehienetan aplikatzeko modukoak dira seguruenik. Gure errealitate nabarra egoki islatzeko aukera murritza eskaintzen dute, ordea.
|
|
|
Grimesek, (2000) bere Ethnologue hizkuntzen zerrendan, 6.800 hizkuntza aipatzen ditu. Bright ek (1992), International Encyclopedia of Linguistics liburuan, 6.300 hizkuntza agertzen dizkigu; eta Unescoren Arriskuan
|
dauden
munduko hizkuntzen atlasaren arabera (Moseley, 2010), munduan 6.700 hizkuntza hitz egiten dira.
|
|
|
3 Arriskuan
|
dauden
munduko hizkuntzen biziberritze arrisku mailak
|
|
|
Autore gehienen arabera, 6.000 hizkuntza hauetariko asko hil egingo dira hurrengo urteetan (Junyent 1993, Hale 1992 eta Krauss 1992). Unescoren Arriskuan
|
dauden
munduko hizkuntzen atlasaren arabera (Moseley, 2010), momentu honetan hitz egiten diren 6.700 hizkuntzetatik erdia inguru desagertu daiteke XXI. mendea bukatu baino lehen. Hain zuzen ere, atlas honetan, arriskuan dauden 2.498 hizkuntzen berri ematen da, bost biziberritze/ arrisku mailatan sailkatuta:
|
|
|
Bederatzi faktore aipatzen dira txostenean, baina baita esaten da hauetatik lehen seiak direla garrantzitsuenak. Alegia, Unescoren Arriskuan
|
dauden
munduko hizkuntzen atlasaren arabera (Moseley, 2010), munduko hizkuntzen erdia inguru desagertzeko arriskuan dago batez ere hizkuntza ez delako transmititzen belaunaldi batetik bestera, hiztunen kopurua (hiztunen masa kritikoa) murrizten ari delako, biztanleria osoaren baitan hizkuntza baten hiztunen proportzioa txikitzen delako, erabilerarekin arazoak daudelako, teknologia berrietan eta komunika...
|
|
|
Moseley, C. (ed.) (2010): Arriskuan
|
dauden
munduko hizkuntzen atlasa, 3 argitalpena. Paris, Unesco Argi
|
|
|
Nazio Batuen Erakundeko arduradunek uste dute dieta osasungarri batek ingurumen faktorea sartu behar duela, egungo eta etorkizuneko biztanle guztiei sarbidea bermatzeko, baita gizarte justiziaren osagaiaz ere, baliabideak berdintasunez banatzeko. Berotegi efektua eragiten duten gasen munduko emisioen% 25 elikagaien sistema da Elikagaien sistema, munduko biztanleriaren elikaduran esku hartzen duten prozesu guztiak bezala ulertuta, klima aldaketaren eraginpean
|
dauden
munduko berotegi efektuko gasen% 25 da, eta, Science aldizkari zientifikoan argitaratutako artikulu baten arabera, dieta moten eta ingurumenaren arteko erlazioari buruzkoa da. Lanaren egilea, Tara Garnett, Oxfordeko Unibertsitateko (Erresuma Batua) Janariaren etorkizunari buruzko «Oxford Martin» Programako ikertzailea da, eta gogoratu du ez dela gure elikagaiak kontsumitzeko gure erak duen inpaktu bakarra.
|
|
|
Eta ez da mendilerrora edo mendira heldu behar naturan egoteko. Basorako irteera bat, ibai baten edo laku baten bazterra bisitatzea, baita parkeko ibilaldi bat ere, haurrek hiriaren egunerokotasunean itxita dauden eta urruti
|
dauden
mundu batera hurbiltzeko aukera ematen duten jarduerak dira. Jolas elementuez eta jolas elementuaz gain, Heike Freirek «pedagogia berdea» deitzen diotenen hurbilketa ere irudikatzen du txangoak, eta horrek adingabekoak ingurune naturalera hurbiltzea du helburu.
|
|
2017
|
|
|
Drogak
|
dauden
mundu honetan, fenomeno honen aurrean ikuspegi desberdinak daudela jakina da. Bakoitzak bere bizimoduaren arabera eta drogekin duen erlazioaren arabera, kontsumo mota batzuk onartzen ditu edo ez, baliteke substantzia batzuekin gaineko begirada bat ematea eta beste batzuk munstroak bailiran jokatzea, zenbait momentutarako egokia ikustea hauen erabilera, edo adinaren arabera, kontsumitzen duen pertsonaren arabera “nire seme alabek ez dezatela substantzia ilegalik kontsumitu, baina besteek egin dezatela nahi dutena… baina hobe ez badute kontsumitzen”, baita momentuaren arabera etab. “festak diren bitartean ez du inporta alkohola edateak baina beste momentu batzuetan bada… Ikuspegi hauek, munduan dauden pertsonak adina desberdinak izan daitezke.
|
|
2018
|
|
|
Inoiz pentsatu duzue zergatik
|
dauden
munduan hainbeste errefuxiatu politiko, klimatiko eta migratzaile ekonomiko. Zergatik ez duten milioika lagunek bizirauteko adina baliabiderik?
|
|
|
Bale, ba zure alabak, belaunaldi oso bat, hazi da dinosauroak bizirik
|
dauden
munduan.
|
|
2019
|
|
|
640 Gure baitan
|
dauden
mundu apurrak edo islak besterik ez gara.
|
|
|
Gure erantzukizuna ere bada-eta belaunaldi berriei paradigma berrietan oinarrituriko euskalgintza dinamiko eta sendoa uztea, eztabaida baztertu gabe adostasunetik lan egiten jakingo duena eta, inertziak eta erosotasunak gaindituz, euskararen erabilera dinamikak nonahi sustatuko dituena. Eta gure erantzukizuna ere bada guri begira
|
dauden
munduko beste hizkuntza komunitateei aniztasuna eta herritar guztien hizkuntza eskubideak errespetatuko dituen hizkuntza normalizazio prozesu arrakastatsu eta eredugarria sortzea.
|
|
|
Hizkuntzekiko jarrerak lantzeko, hizkuntzen inguruko informazio" esanguratsua" ematen diete gazteei, soziolinguistika arloko zertzeladak... azken finean, hizkuntzekiko aurreiritzien aurrean, argudio sendoak izan ditzaten eskaintzen diete honako informazioa: zenbat hizkuntza
|
dauden
munduan, hizkuntzak eta kultura giza aniztasunaren isla direla, zein garrantzitsua den hizkuntzak erabiltzea (hizkuntza ekologiaren ikuspegitik), 7000 hizkuntzen artean zenbatgarrena den euskara, euskara modan dagoen hizkuntza dela (sare sozialak...). " Gazte gehienek ez dute horrelako informaziorik izaten", diote.Hortik aparte, lidergoaren ezaugarriak ere lantzen dituzte:
|
|
2021
|
|
|
Horregatik, gure txikian, gertaera horien jakitun izatea, elkartasuna eta laguntza antolatzea, eta hemendik ere eragiten saiatzea beharrezkoa dela uste dugu. Besteak beste, Israelen aurkako boikot kanpainarekin bat eginez, Euskal Herriko hainbat gobernu eta enpresak kolonbiar gobernuarekin dituzten interes harremanak salatuz, eta egoerak latzenetan
|
dauden
munduko herriei babesa erakutsiz.
|
|
|
Orrialde batzuk aurrerago, eta Gaindegiaren datuak oinarri dituela, Euskal Herriko udalerrietako biztanle dentsitateari buruzko mapa bat ageri da, biztanleria hutsune eta dentsitate handiak
|
dauden
munduko mapa baten ondoan (222 eta 223 orriak). Datuak, mapak eta estatistikak ez ezik, munduko lekuetako argazkiekin batera Euskal Herrikoak ere ageri dira, zenbait kontzeptu ulertarazteko.
|
|
|
Whakatipu ez da desagertuko, ez, hango arrantza beharrezkoa dugulako, baina berezi bihurtzen zuten ezaugarriak galtzen hasia zen 2208rako. Harrigarria egin zitzaidan, gizakiongan zahartzearen arrastoak ezabatuta
|
dauden
munduan, herri baten gainbehera azkar horren lekuko izatea. Kaleetako berbaroa askoz isilagoa zen, langileek antzezpen hori norentzat egin jakin ez eta gogoa galdu balute bezala.
|
|
|
Horrela eramango ditugu irakurleak idazketa teknikotik harago, geure barruan
|
dauden
munduetara, telepatiaren bidez.
|
|
2022
|
|
|
Zure interpretazio prozesuari aplikatu dizkiozu termodinamika, fisika kuantikoa... Zer dute ikustekorik elkarrengandik hain urrun
|
dauden
mundu horiek?
|
|
|
Urte beltza izan da kazetarientzat aurtengoa. Mugarik Gabeko Kazetariak elkarteak txosten bat argitaratzen du urtero, jakinarazten duena zenbat kazetari
|
dauden
mundu osoan kartzelatuta, bahituta eta desagertuta, eta zenbat hil dituzten. Aurten, 57 kazetari hil dituzte, iaz baino ia %20 gehiago.
|
|
2023
|
|
|
Maila globalean, Unescoren Arriskuan
|
dauden
Munduko Hizkuntzen atlasak aniztasunaren arriskuaz ohartarazi zien herriei, erakundeei eta, oro har, gizarteari. [...] Baina diskurtsoei dagokienez, Unescoren Atlaseko datuen inguruan diskurtso ezkorra eraiki zen funtsean, galera prozesuetan tematu zena biziberritze prozesuetan baino gehiago, eta hizkuntzen iraungipena zuen epizentrotzat.
|
|
|
Lerro batzuk lehenago iradoki dugun bezala, datu soziolinguistikoek diskurtsoak sortzen dituzte hizkuntza aniztasunaren inguruan, eta haien gainean zehazten dira estrategiak eta ekintzak. Maila globalean, adibidez, Unescoren Arriskuan
|
dauden
Munduko Hizkuntzen atlasak aniztasunaren arriskuaz ohartarazi zien herriei, erakundeei eta, oro har, gizarteari. Hala ere, kritikak izan ditu metodologiagatik, zalantzan jarri baita datuen baliozkotasuna, nahiz eta datuek egoeraren ideia ematen duten.
|
|
|
zaintzaren inguruko zerbitzu sozialek pertsonaren izatea oso osorik hartu behar dute kontuan, unean uneko beharren aurreran zatikako erantzun isolatuak, maiz koordinatu gabeak, gaindituta. Bide horretan ekarpena egiten du Felixen gogoeta sorta honek, eta zintzo aitortzen du, gainera, ikuspegi honek errotik aldatzen dituela gure gizartean oso iltzatuta
|
dauden
mundu ikuskerak. Ideiak eta proposamenak aurrez aurre jartzea konfrontaziotik ulertzera ohituta gauzkan giroan, ausart jokatu du Felixek, eta ezinbestekoa zaigun eztabaida honetan pauso bat aurrera egin.
|
|
|
Bildosolak zioen diru eskaintza handi hartan autoafirmazio keinu bat zegoela: Euskadiri begi zeharka begiratzeko morrontzatik askatu direla lau haizeetara adieraztea; konplexuak gainditu dituztelako erakustaldi bat, Bizkaiko golkoa eta Mendebaldeko Pirinioak
|
dauden
munduko koordenada hauetan egiazko motor kulturala haiek direla edo izan daitezkeela erakusteko maniobra bat…
|