|
2000
|
|
|
Eskual Etxea ez da kanbiatu, baina jendearen bizimoldea biziki kanbiatu da. Duela 40 urte eskualdunek
|
berek
galde egiten zituzten gauzak ez dira gaur egun galde egiten.
|
|
|
lehenik eta behin, gazteek irratigintzarako tresnerien erabilpena menperatzen ikasten dute. Bigarrenik, ikaskideek
|
berek
beren emanaldia sortzen ikasten dute. Berek nahi dituzten gaiak aipatzeko askatasun osoa omen daukate:
|
|
|
batetik, saioak eta txapelketak antolatzea, eta, bestetik, irakaskuntza esparrua bultzatzea. Dokumentazio zentro bat ere badago.(...) Elkartea 1980an sortu zen, bereziki txapelketak bertsolariek
|
berek
kudeatzeko asmoz, lan hau Euskaltzaindiak egiten baitzuen garai hartan. (...) Bertsolaritza, Francoren diktadura bukatzearekin, diskurtso politikoan oinarritzen zen gehienbat.
|
|
|
84 urteetatik aurrera hasten den mogimenduak, bertsolaritzaren fenomenoa, protagonistek
|
berek
antolatzeko helburua hartzen du. Txapelketak lehenik, herrialdeetako elkarteak ondoren, bertso eskolak, dokumentazio bilketa (Xenpelar), bertsoaren dibulgazioa (Batpatean liburuak), komunikabideak:
|
|
|
Oraindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria motibatzen da eta jendeak ongi pasatzen du. Burua nekatu beharra dago bai antolatzaile eta baita bertsolarien aldetik ere, hauek ere protagonismoa ezin baitute jaialdi hutsera mugatu, agian
|
berek
proposatu lituzkete formula berritzaileak. Azken batean gauza beretsua egiteko jantzi berriak asmatzea baino ez da.
|
|
2001
|
|
|
Carlos Garaikoetxea lehendakariak Arestiren" Nire aitaren etxea" poema, herri honen ikur eta ezaugarri gisara aurkeztu zuen Katalunian: " EAJko agintariek Aresti bere egin dute, eta ez dute egin herriak eskatua, baizik
|
berek
halaxe nahi izan dutelako. Aresti gizon inportantea da agintarientzat.
|
|
|
Horrela, prozesuaren bukaeraren hiru aste lehenago, 100 izenpetzailek «kezka eta helburu
|
berek
bultzaturik Batasunari eskatzen diogu mugimendu politiko nazional baten sorkuntzaren etetea» galdegiten zuten. Hau, barneari begira zabaldu zen, eta Batasuna batzorde eragileak erantzun behar izan zuen.
|
|
2002
|
|
|
Estatu arrotz eta urrun horren meneko zeuden. Eta
|
berek
ezin asma ordainez berena zitekeen Estaturik, funtsean ezertarako ez baitzitzaien horrelako erakunde bat, non ez zen ulertezinezko eginbide inutil eta nardagarri batzuen inposatzeko, dirua zurgatuz gainera.
|
|
|
Iturri
|
berek
diotenez, abian dauden proiektu horiek ez ezik, garrantzitsuak diren beste hainbat ere ba omen dira, eta horietan guztietan ardurakoa izan omen daiteke" Espainiaren parte hartzea". Esate baterako, hamarkada honen bukaeran prest egon duen ehiza hegazkin bonbaketarietako pilotuentzako entrenatzaile berria da proiektuetako bat; helikopteroen esparruan orain existitzen ez den segmentu industrial bat sortzea da bestea.
|
|
|
Ohar bat: mendebaldeko demokraziak botoan bermatzen dira, baina, gaur gaurkoz, sistema hauetan multinazionalek estatuek
|
berek
baino botere gehiago daukate, estatuek eta bere ejertzitoek berek baino gehiago esplotatzen dute. Beraz, nola jokatzen dugu kasu honetan?
|
|
|
Ohar bat: mendebaldeko demokraziak botoan bermatzen dira, baina, gaur gaurkoz, sistema hauetan multinazionalek estatuek berek baino botere gehiago daukate, estatuek eta bere ejertzitoek
|
berek
baino gehiago esplotatzen dute. Beraz, nola jokatzen dugu kasu honetan?
|
|
|
Egileek hiru oinarri aipatu dituzte
|
berek
paratu xedera ailegatzeko. Lehena," euskara batua" rena dugu.
|
|
|
Ez zuen ezer buruz bakarrik ikasteko agindurik ematen. Eskola liburuak, irakur gaiak, ikasle txikiek
|
berek
egiten zituzten, nahi zituzten hitzak jarriz. Irakur liburua baino gehiago, beste eskoletako haurrekin idatziz zituzten harremanak zerabilzkiten lan tresnatzat.
|
|
2003
|
|
|
Alabaina, zertan datza zehazki patronalaren eskakizun hori? Bada, erakundeko ordezkariek
|
berek
definitu dute erantzuna. Roman Knorr jaunak dioenez, zein, patronalaren buru izateaz gainera, BBVA banketxeko kontseilaria baita," konkurrentziari eta enpleguari eusteko, beharrezkoa da soldatetan moderazio efektiboa lortzea eta enpleguan gradu handiko malgutasuna erdiestea".
|
|
|
" Gurutzeak 33 oineko altuera izango du. Neurri horretatik, %33 hartuko du beso edo punta bakoitzaren hedadurak; puntek
|
berek
, berriz, 33 hazbeteko lodiera izango dute. Oinarri baten gainean ipiniko da, zeinek 33 dm-ko diametroko hondoa eta 33 cm-ko garaiera izango baititu.
|
|
|
Antza denez, joan den urteko martxoan gertatu zen balio merkatuen jaitsiera orokorrak bistaratu zuen prozesu deflazionista, hainbat herrialderen oraingo buruhaustea dena hain zuzen. Aditu horiek
|
berek
azaltzen dutenez, urrea, zilarra, beruna eta petrolioa, laurogeiko hamarkadako lehen urteetako mailatik jaitsi izana da horren guztiaren adierazle onena.
|
|
|
Aitor zineman egiten genuen lehen saioa, San Inazio bezperan. Eta zineman kantatu zuten bertsolari
|
berek
kantatzen zuten berriro hurrengo egunean Santa Barbaran egiten zen saioan. Eta San Jose inguruan ere Txirritaren omenaldi gisa bertso saio bat antolatzen genuen.
|
|
2004
|
|
|
\" Hobe isilik. Konpon dezatela
|
berek
, berek egunero izorratzen dutena!", Betigainetik irakasleak.
|
|
|
\" Hobe isilik. Konpon dezatela berek,
|
berek
egunero izorratzen dutena!", Betigainetik irakasleak.
|
|
|
Alderdien diskurtsoak entzunda zaila iruditzen zaigu ezezko borobila jasotzea. Proposamen hori onartuko balitz, parlamentuek
|
berek
bilera batera deitu litzakete alderdiak. Aukera hori aitzakia ezin hobea litzateke alderdiak biltzeko.
|
|
2005
|
|
|
" Horrela segituz, nago bihar zer heinetan herri hau kapable izanen den bere seme alaben kokatzeko bere herrian. Beraz, absolutuki behar du horrek gelditu, eta lehen urratsa jabeek
|
berek
dute egin behar. Prezio hori galdeginik sosduna eta kanpokoa bazaigu etortzen, ez dut uste geroan gauza ona izaten ahal den herriarentzat".
|
|
|
goi bileran ardatz izango duen funtsezko arazoak nekazaritzaren munduko merkataritza liberalizatzeari buruzko negoziazioa, alegia, behin eta berriro egin du porrot, herrialde aberatsak eta pobreak ez datozelako bat. Herrialde aberatsek, Amerikako Estatu Batuak buru direla, baldintza" liberalizatzaileak" ezarri nahi dizkiete herrialde pobreei, baina, bien bitartean,
|
berek
, hain liberalak direnek, tinko eutsi nahi diote protekzionismo propioari, milaka milioi dolarren kontura, beren merkataritzako interesak kaltetu ez daitezen. Doha ko Garapenerako Agendaz geroztik, 2001etik, herrialde aberatsek behin eta berriro agindu dute neurri praktikoak jarriko dituztela abian, globalizazioaren etekinak zintzoago banatzeko.
|
|
|
Baina data horretatik aurrera ere lehengoan iraun du arazo nagusiak: traba
|
berek
galarazten dute barruko merkataritza lehen eta orain, nekazaritzako subsidioak (protekzionismoa) gorantz doaz eta herrialde aberatsak beren arauak(" liberalizatzaileak") ezartzen ahalegintzen dira inbertsioetan, zerbitzuetan eta jabetza intelektualean, munduko ezberdintasuna areagotzeko zorian jarriz.
|
|
2006
|
|
|
Kultura bakarrera kondenatuak gara beraz. Bizkitartean euskaldunei, horiek
|
berek
erraten digute beste kulturei ireki behar dugula!
|
|
|
Epaileek orain erran dute Sanz Barearen jokabide hura legez kontrakoa izan zela. Izan ere, epaileek
|
berek
eskaturik, hiru txosten egin dituzte hiru adituk proiektuen alde ekonomikoaz, teknikoaz eta kazetaritzakoaz, eta hirurak izan dira euskarazko irratiaren aldekoak. Ondorioz, 98ko banaketa baliogabetu dute.
|
|
|
Izan ere, prozesu bat nola hasi jakin daiteke, aldiz, nork daki nola bukatu? Ezta prozesua abiatu dutenek
|
berek
ere. Hartaz, ezer gutxi dakigunok egiten dugun galdera hauxe duzu:
|
|
2007
|
|
|
Laborariren azterketatik argi ateratzen dena da bioerregaietan zerbait izatekotan justifikagarri nekazariek beren traktoreetan
|
berek
sortutako landare olioa erabiltzea dela. Horrela eginez gero, Frantziako traktore guztiak mugitzeko bertako soro guztien %12 litzateke.
|
|
2008
|
|
|
Gainerako etnietakoak ere hasi ziren beren leku bila. Batzuetan misiolariek
|
berek
eman zieten halako tribu nazio kontzientzia, Biblia zaharraren irakurketa lokalekin. Txirotasunetik ihesi, ekonomia berriaren bazter auzoetara jo zuten lan bila:
|
|
|
Hizkuntzak laguntzen dio pentsamenduari ala bi gauza beregain dira? Joxe Azurmendiren trilogian azkena argitaratu den honetan, galdera horiei Aristotelesgandik hasita Humboldtengana eta pentsalari garaikideenganaino zer erantzun eman zaizkion irakurtzen ari naizela, gogora zetorkidan zenbateraino izan ohi dugun egina artikulua buruan, hura idazten hasi baino lehen, eta zenbateraino eramaten gaituzten esaldiek
|
berek
, zenbateraino kontrolatzen dugun idazkuntza.Aristotelesentzat alde batean (1) mundua edo gauzak daude. Bestean (2) arima.
|
|
|
Nire aburuz, aldiz, euskaldunok lurralde ezberdinek zeharkatuta gaude, auto baiezpen eta identifikazio diferenteek karakterizatuak. Hitz batez, ez gara instituzioek
|
berek
ordezkatuak. Abiapuntu hori okerra da edo nire ikuspegia behintzat ezberdina.
|
|
|
Zein hizkera erabili erabakitzen erraza ez da. Gaia berez konplexua baldin bada komunikatzaileek
|
berek
ondo ulertzeko, are zailago zaio herritarrari bere osotasunean konprenitzea. Adibidez, arazo bat" une kritikora" heldu dela esatean, zertaz ari gara?
|
|
|
Izan ere, nire ustez, egunotako nafar eskuinaren barneko kalapitak haren indarra erakusten du gehiago, haren ahulezia salatzen baino. Sozialistek katixima navarristek
|
berek
baino hobeki dakitela erakutsirik eta, ondorioz, mendebaldeko arriskua betiko lekuturik, erregionalistek zorrak kitatzeari ekin diote. Hori baita azpian dagoen bakarra:
|
|
2009
|
|
|
Bestetik, aldaketa hau euskal jendartean gertatutako pertzepzio aldaketarekin lotzen zuen orobat: " faktore sozial begi bistakoak daude gai honek (euskal gatazkak) 80ko hamarkadan gure liburuetan duen presentzia urria azaltzeko, eta faktore sozial horiek
|
berek
eragina dute 90eko hamarkadako pixkana pixkanako isurian". Baina halaber, ñabardura bat gehitu zuen, alderantziz ere gertatzen dela azpimarratuz; alegia, literaturak jendartearen ikusmoldea aldarazten duela maiz, eta gainera, aurreikuslea izan daitekeela.
|
|
|
Baserritarrek
|
berek
osatzen dituzte saskiak. Ez dago tartean kooperatibarik, ez liberaturik.
|
|
|
Nehor ere ez. Ingelesak heldu dira, omen, etxeak erosi, hargintzako materialak ere erosi, eta
|
berek
egiten dituzte lanak. Ez dute artisauekin batere erlaziorik.
|
|
2010
|
|
|
Eta hitz egiteko beldurrez. Medikuek
|
berek
ez dute komunikabideekin hitz egin nahi. Bakar batek onartu du TSRkoek elkarrizketatzea, aurpegirik ez erakusteko baldintzaz.
|
|
|
Orain arte hemendik kanpora haren itzala merezi baino meheagoa izan bada, ez da noski euskal irakurlearen estimazio ezaz izan. Madrilen doi doi ezagutzen bazuten, erdaldunek
|
berek
zuten falta. Sari berriak kenduko die agian begietako lausoa.
|
|
2011
|
|
|
Areago, epaileak agintzen du atxilotua orduz grabatzea, baina ez dute betetzen. Horrelako neurriak ikusita inkomunikazioak bukatua luke, baina, hasteko, kontua da zeinek duen neurrien kontrola, poliziek
|
berek
baldin badute... Neurriek polizien eskutik baita epaitegiaren eskutik at lukete.
|
|
|
Kontsentsua lortutakoan, berehala hasiko da lekualdaketa. Erle bidegile horiek
|
berek
gidatuko dute elkarte osoa jauregi berriraino. Kalean ere askok ikusi dute erlekumearen hegaldia:
|
|
2012
|
|
|
Enquete Montagne: " Inkestarik onena izanen da laborariek
|
berek
egina"
|
|
|
Ikerlana nekazariek
|
berek
egitea zenez helburua, Pitrauk urte horietan lanean ikusi edo jarritako jendeak mobilizatu zituen. Borroka sindikaletan zaildutako baserritarrak, hala nola 1964 hasieran ardikiaren greban mugitu zirenak.
|
|
|
Aitzinetik izaniko Stage d' Eveil haietan ibilitako jendeak oro mobilizatu zituen Pitrauk inkestaren egiteko. ' Inkestarik onena izanen da laborariek
|
berek
egina' esaten zuen, ez zuen nahi ikerketa estatistikari handiek eta burutu zezaten. Eskualde horietako 96 herrietan egin zituen bilkurak, asmoa presentatu eta inkestagileak hautatzeko.
|
|
|
Lehenagoko ikerlan guztiak industrialek
|
berek
emandako informazio hutsez egin direla salatu du Corine Lepage ingurumen ministro ohiak. Multinazionalek, pixkanaka azaldu diren dokumentuek erakutsi dutenez, bazekiten pestizidek bezala transgenikoek kalteak eragiten zituztela, baina hauek estatistikoki txikiak zirela sinetsi egin behar zitzaien, industriako sekretu ditxosozkoan babestuta xehetasunik emateari uko egin diotelako beti.
|
|
2013
|
|
|
Hondartza nudista batean biluzik egotea eta jantziak banan banan eta mehatxupean emanez larrugorritan gelditzea ez dira berdinak. Gaurko gizarteko farfaila eta mozorrokeriaren aurrean, non hitzek
|
berek
ere gardentasuna galtzen duten, biluztasuna baino antidoto hoberik ez dagoela uste dut. Norberak bere baitarik hitz egin behar du, bere egia esan behar du, zintzoki, bestek berdin egin dezaten espero gabe, besterengan ikusi uste ditugun maltzurkeria eta jukutriak azpimarratzen eta salatzen denbora eman gabe.
|
|
|
Saltsa guztia egokitu da Europa krisi ekonomiko sakonean murgilduta dagoenean, hilabeteen eta urteen poderioz sozial, politiko eta kultural ere bilakatu dena. Sistema liberalaren aldekoek
|
berek
aitortu dute krisia gainditutakoan ezer ez dela izanen berdin. Gero eta kritiko gehiagok uste dute oso bestelako ziklo batean sartu dela mundua, bere mugetaraino iritsita hazkunde eredu bat, elkarren gainean gertaturik atmosferaren kutsadurak eragindako klimaren krisia, sistema industrial kapitalistarena, finantzak espekulazioaren gainean antolatu zituen bankaren porrota Estatuak zorretan itotzearen truke gainditu dena, lehengaien eta batik bat petrolioaren urritze nabarmenak eragindakoa, jendearen bezala instituzio publikoen zorpetze erraldoiak ekarritakoa, aberastasunak munduan hain era injustuan banatzeak eragindako mugimendu handiak…
|
|
|
Gaizka Sarasola aktore eta musikariak idatzia da Urak Ttiki dire, espresuki Gilkitxaro taldeak antzezteko. Ez da ohikoa, aurretik egindako lan guztiak, Miranderen Kabareta edo 8 Begi kasurako, taldeko kideek
|
berek
idatzi baitituzte.
|
|
2014
|
|
|
" Arrantza ikertzen duten zientzialariek belaunaldi bakoitzean gutxieneko arrain kopurua definitzerakoan alderatzen dute beren ikasketak hasitakoan ezagutu zutenarekin, kopuruetan bezala espezieen aniztasunean. Hurrengo belaunaldia datorrenerako arrain kopurua urritu da baina gazteok oinarritzat erabiliko dute
|
berek
ezagututakoa". Bakoitza horrela egokitzen delarik berak ezagutu duenera, arraiak kopuruz eta espeziez urrituz doaz horiek berreskuratzeko helburuak ere ez direlako inoiz ondo ezartzen.
|
|
2015
|
|
|
Euskaldunak nagusi edo askotxo ziren herrietan, arazo gehiago izan zuten noski. Haatik, ziur egon, euskaldunek
|
berek
ahalegin gehiago egin zuten kanpotarrekin komunikatzeko, nahiz ikasitako gaztelania apurra oso urte gutxitan hala moduzko eskoletan jasotakoa izan. Euskaldun haietako hainbatek, eskola urria izanagatik, ez zuten euskaldun kontzientzia eta harrotasuna galdu, eta, haiei esker ere bagara egun euskaltzale.
|
|
|
Ez zekiten bost hilabete eskas geroago, hustutako kartzela horiek berriro presoz lepo beteko zituztenik, zeintzuk eta 1934ko errebolta odolez eta espetxez zanpatu zuten
|
berek
. Fronte Popularrak osatutako gobernu errepublikarra ez zen gauza izan zetorren matxinada militarra antzemateko, are gutxiago hari aurre egiteko.
|
|
|
Hasi gaitezen hasieratik... Erromatarrek
|
berek
ulertu ote zuten zer ari zitzaien gertatzen. Garrantzizko kontua da:
|
|
2016
|
|
|
Dena libre eta haizu duten erraldoiek burututako triskantzez gain, herritarrek
|
berek
eragindakoak daude. Populazioa ari da handitzen herrialde txiroetan, egurra behar dute sutarako, zura eraikuntzarako, gosea zerekin asea ere bai.
|
|
|
Erraustegiak 163.000 tona kiskali ondoren lagako lituzkeen errauts eta eskoriak baino gutxiago. Ez da harritzekoa Debagoienako herritar asko
|
berek
dagoeneko martxan daukaten B planaren alde mobilizatzen hastea zabortegi berri bat iragarri zaienean.
|
|
|
Aldi berean, populazioan oposizio antiinperialista handia dago, okupatzaileen eta atzerriko presentziaren aurkakoa. Gerrek
|
berek
fabrikatu dituzte egoera horiek, elkar elikatzen dute. Ondorioak?
|
|
2017
|
|
|
Protagonistek egiten baitute prozesuaren kronika, plazara ateratzeko lanean aritu diren ber
|
berek
. Batzuek, beti gustuko izan duten dantzara sartu ondoan, kontzientzia feminista hartu zuten, eta denak helburu amankomunean bildu ziren.
|
|
2018
|
|
|
Lehenak [IARCek bildu duen aditu taldeak] gaia ikertzen du zientzialarien modu klasikoan, hipotesiak aztertu eta alderatuz. Baina Europa eta AEBetako agintari araugileek kontutan hartzen duten zientzia da industrialek
|
berek
baimenak eskatzeko sortzen dutena, zientzia kontrolatua".
|
|
|
Akademiko ospetsuen izenez mozorrotutako zientzia kontrolatuaren funtzionatzeko era hobeto ezagutzeko aukera eman zuten 2017an AEBetako epaileen aginduz desklasifikatutako barne paperek. Haietan ageri zen Monsanto multinazionaleko ikertzaileek
|
berek
ere kezkak badituztela aspalditik beren produktuez, baina ikerlari arduradunek diotenez ez dela komeni muturrik sartzea produktuon merkaturatzea arriskuan jar dezakeen bideetatik.
|
|
2020
|
|
|
Arrotzek eman izena gailendu, jatorrizkoa azpian gordea. Bestalde, Estebanek siux nola ahoskatu behar den ere azaldu nahi zuen, lakotek
|
berek
su ahoskatzen baitute, eta ez siux, hemen ohitura dugunez. " Dena dela, eurek nahiago dute Lakota edo Dakota izenak erabili.
|
|
|
Mende bat beranduago, 2012an beltzak AEBetako baserritarren %1, 6 baino ez ziren eta denetara 1,5 milioi hektarearearen jabe. Jadanik beltzak ez dira ezta nekazarien arteko gutxiengo nagusia ere, indioek
|
berek
baino lur gutxiago daukate.
|
|
2022
|
|
|
Buruzagi politikoen ahoetan, lehenak" errefuxiatuak" omen dira, beste hauek" migratzaileak"; bidezkoa da ukraniarrak janztea, artatzea, gure etxeetan aterpetzea; ez da onargarria haatik besteak garraiatzea edo babestea: agintarien hitzek
|
berek
erakusten dute ukraniarrak eta besteak ez direla kontaketa beraren protagonistak. Ukraniarrak, delako" gertaera osoaren" zentroan dira; badirudi beste etorkinak halabeharrak ustekabean bultzaturik direla hona etorri, kontaketa anekdotiko baten aktore txarrak bailiran.
|
|
|
Trenbide sarea, zaharkituta. Azken hamarkadetan agintariek inbertsioak murriztuta, Alemaniako trenbide sarea zaharkituta dagoela aitortzen dute konpainiako arduradunek
|
berek
. Argazkia:
|
|
|
Eta horrek beste ideia bat dakar: jendeak jakingo balu egoera zein den benetan, gizartearen puska handi bat behintzat prest egongo litzateke bere bizimoldea modu nabarmenean aldatzeko,
|
berek
, maite dituztenek eta, ondorioz, gizarteak oro har, bizitza onak izateko helburuarekin.
|
|
2023
|
|
|
" Sexu langileek askatasun handia dute lanean, eta uste dut hori oso garrantzitsua dela, langileek
|
berek
beren segurtasuna kudeatu dezaketelako"
|
|
|
Orobat lan egin dezakete modu independentean, edo taldean, apartamentu batean adibidez, edo kalean. Askatasun handia dute lanean, eta uste dut hori oso garrantzitsua dela, langileek
|
berek
beren segurtasuna kudeatu dezaketelako, eta ez daudelako behartuta agian eroso sentitzen ez diren egoeretan lan egin behar izatera.
|
|
|
Gero elkarrekin ikusi zer egin. Baina, orduan, herritarrek
|
berek
zuten hitza hartzen.
|
|
|
Gobernuak eromen kolektibo honen aurka deus ez egiteaz gain, migrazioen ministroak adierazi zuen hemezortzi heriotza horiek legez kanpoko muga gainditzearen ondorioa direla, bertzerik gabe. Roufosek dio dagoeneko Grezian menderakuntza menderatuek
|
berek
zabaltzen dutela, eta inboluzio hori hainbat urteko beherapen ekonomikoak baita harreman sozialen desegiteak ere elikatu dutela.
|
|
|
George Floyden kasuarekin konparatzekoa da, zeinetan ageri den hilzorian, zortzi minutu luzez. Nahiz eta nazioartean dimentsio handiagoa eduki Floyden kasuak, kausa
|
berek
efektu berak ondorioztatu dituzte. Gazteria/ Polizia harremana okertuz doa auzo popularretan.
|