|
2008
|
|
|
Komunitate jakin batek testuinguru sozio-kultural
|
batean
duen hizkuntza erabileraren deskribapen bat egiten ahalegindu naiz nire lanean. Aldagaiak zeinetan hizkuntza aldakortasuna ageri den asko eta anitzak izan daitezke.
|
|
|
Beste alde batetik, makinek testuaren gaineko eragiketak egiten dituzte. Honek, Interneteko interfazeen aldetik, alderdi jakin
|
batean
du garrantzia: bilaketak (bilatzea da, sarritan, Interneteko eragiketarik arrunt eta oinarrizkoena).
|
|
|
Bosgarrenik,. Korupekoak? izenburuak B. Gandiagaren esperientzia guztiz pertsonal
|
batean
du oinarria. Kapituluko izenburu hori B. Gandiagak asmatu behar izan zuen edota B. Gandiagaren konfidentzia batean du jatorria.
|
|
|
izenburuak B. Gandiagaren esperientzia guztiz pertsonal batean du oinarria. Kapituluko izenburu hori B. Gandiagak asmatu behar izan zuen edota B. Gandiagaren konfidentzia
|
batean
du jatorria.
|
|
|
Zezenketak, zarzuela, flamenkoa, hegoalde eta mediterranio aldeko herri eta kultura «orientalak» (napolitanoak, andaluzak, beduinoak) ziren bada Unamunoren kontraereduak, Azkuerenak bezalatsu. Baina batak Espainia berri eta europeista
|
batean
zuen gogoa jarrita (euskal inperialismoa bezalako xelebrekeriak planteatuz) eta besteak Euskal Herri europeista batean, espainiar eredu «orientaletik» aldenduz. Espainiar erregenerazionista eta intelektual guztiak ez ziren Unamuno bezain erradikalak Errestaurazioko ereduen kontra.
|
|
2010
|
|
|
Gazdar (1981) autoreak proposatzen du ulertzeko edo definitzeko modua: hizketa egintza testuinguru batek beste
|
batean
duen funtzio gisa ulertu behar dela, hau da, hurbileko testuinguru aldaketa gisa. Subjektuak egin dituen egintzak, horrenbestez, testuan eragindako transformazioak izango dira.
|
|
2012
|
|
|
Bloomen arabera, beraz, edozein poemak bere aurreko poema
|
batean
du jatorria. Bere The Anxiety of Influence (1973) liburuan azaltzen duenez, aurreko poeten poesia irakurtzearen eta mirestearen ondorioz ernetzen da poeta berri batengan idazten hasteko inspirazioa.
|
|
|
beste autore batzuen testuetan oinarritutako bariazio, imitazio eta berridazketak, esaterako, itzulpenaren eta sorkuntzaren arteko hirugarren espazio batean leudeke: guztiz originalak izan gabe (beste testu
|
batean
baitute jatorria), ez dira itzulpenaren definizio hertsiaren arabera sailkatzekoak ere (itzultzailearen esku hartzea hainbesterainokoa da, non obra berritzat jo behar baitira). Jolas moduan idatzitako birsorkuntza horiek, azken batean, edozein testu berridazketa moduan definitzen duen itzulpenaren epistemologia postmodernoaren erakusgarri genituzke.
|
|
|
Enuntziatu hori oihartzunezko aipamena balitz bezala txertatzen du, ziurrenik bestelako testuinguru batean (liburuarena kasu) arras egoki datorrena, baina erregearen amoranteei erantsirik agertzea ez du norentzakoak espero; esatari norentzakoek
|
batean
duten informazio pragmatikoaren arabera (kultura ezaupidearen eta kultura horretako heziketa, ohitura, ideologia eta barneko, arau, ikusezin horien arabera) ez da egokia.
|
|
|
Honenbestez, ironiaren gertakaria ezin uler daiteke norentzakoa kontuan izan gabe, enuntziatu bat ez baita berez eta bere baitan ironiko, norentzakoak atzeman eta hala interpretatzen ez badu behintzat (Torres Sánchez 1999). Ez da, ordea, nahikoa; horrekin batera, testuingurua edo solaskideek
|
batean
duten informazio pragmatikoa oso kontuan izan dugu.
|
|
|
Gertakari bat ironikotzat jotzeko, ezinbestekoa da testuari bere osotasunean erreferentzia egitea mundu ezagun baten berri izateko, edo
|
batean
duten ezaupidea osatzeko. Hondarrean, informazio pragmatiko horrekin erkatuz nabarmentzen dira inkongruentziak eta desegokitasunak
|
|
|
Urrundu edo desbideratu egingo da norentzakoak dituen igurikimen edo espektatibak erabat hausten dituelako, honek ez baitu espero esatariak testuinguru jakin horretan inolako koherentziarik ez duen zerbait esaterik. Koherentziarik eta egokitasunik gabekoa iruditzen zaio, esatari norentzakoek
|
batean
duten ezaupide orotariko horren guztiz kontrakoa edo inkongruentea den zerbait esaten delako.
|
|
|
Norentzakoari, esatariak bidali nahi duen mezuaz jabetzeko, biek
|
batean
duten informazio pragmatikoak laguntzen dio (Booth 1986). Norentzakoak badaki esataria egilearen jatorrizko hitzak eraldatzearen edo, hobetzearen?
|
|
|
E2 enuntziatu parentetikoaren eginkizuna diskurtsoaren makroegiturazko antolamenduan gauzatzen da; hau da diskurtsoko koordenatu nagusietan eragiten dute: esatariaren lorratzetan (modalizazio eta enuntziazio mailan), norentzakoarekin gauzatzen duen interakziozko harremanetan, oinarrizko enuntziatua testuinguruan kokatu eta esatari norentzakoek
|
batean
duten informazio pragmatikoa aktibatzeko eginkizunean, argudioeta informazio egituretan etab.
|
|
|
Garai batean surtara botatzen baziren ere, egungo testuinguruan funtzio bera betetzen dute paper zaharren saskiek. Beraz, E1 enuntziatua, esatari norentzakoek
|
batean
duten testuinguruan kokatuz birformulatuko du. Beste hainbeste gertatzen da ondorengo adibideekin ere:
|
|
|
2 Norentzakoa erakartzeko, ordea, horrez gain, norentzakoaren hurbileko agertu du. Eta horretarako, biek
|
batean
duten esparruan ipiniko du arreta; hau da, biek batean duten informazio pragmatikoari edo ezaupide komunei erreferentzia eginez. Beraz, esatariak norentzakoaren desioak ere ezagutu ditu, eta horren arabera auzolanean jokatu, inoiz gain hartzeko edo inposatzeko helbururik gabe, diskurtsogintza horretan biak partaide aktiboak balira bezala.
|
|
|
2 Norentzakoa erakartzeko, ordea, horrez gain, norentzakoaren hurbileko agertu du. Eta horretarako, biek batean duten esparruan ipiniko du arreta; hau da, biek
|
batean
duten informazio pragmatikoari edo ezaupide komunei erreferentzia eginez. Beraz, esatariak norentzakoaren desioak ere ezagutu ditu, eta horren arabera auzolanean jokatu, inoiz gain hartzeko edo inposatzeko helbururik gabe, diskurtsogintza horretan biak partaide aktiboak balira bezala.
|
|
|
hausnartzera garamatza. Oso ohikoa da, nahiz eta esatari norentzakoek
|
batean
duten ezaupideren bati buruz baieztatu, erabateko ziurtasunik gabe, zeharka meharka203 aditzera ematea:
|
|
|
Norentzakoa erakartzeko, ordea, horrez gain, norentzakoaren hurbileko agertu du eta horretarako, biek
|
batean
duten esparruan ipiniko du arreta; hau da, biek batean duten informazio pragmatikoari edo ezaupide komunei erreferentzia eginez. Beraz, kortesia positiboaren bigarren alderdiari helduko diogu.
|
|
|
Norentzakoa erakartzeko, ordea, horrez gain, norentzakoaren hurbileko agertu du eta horretarako, biek batean duten esparruan ipiniko du arreta; hau da, biek
|
batean
duten informazio pragmatikoari edo ezaupide komunei erreferentzia eginez. Beraz, kortesia positiboaren bigarren alderdiari helduko diogu.
|
|
|
Norentzakoa erakartzeko, bada, bi solaskideen arteko hurbiltasun harremana erdietsi du; esatariaren hurbileko (edo talde bereko) senti dadin, biek
|
batean
duten esparruan ipiniko du arreta, eta beraz, ugariak izango dira biak batean duten ezaupide komunari erreferentzia egiteko hizkuntza formak:
|
|
|
Norentzakoa erakartzeko, bada, bi solaskideen arteko hurbiltasun harremana erdietsi du; esatariaren hurbileko (edo talde bereko) senti dadin, biek batean duten esparruan ipiniko du arreta, eta beraz, ugariak izango dira biak
|
batean
duten ezaupide komunari erreferentzia egiteko hizkuntza formak:
|
|
|
Tesian zehar behin eta berriz aipatu eta erabili dugu adigai hau, baina agian egoki litzateke definitzea. Hizkuntza pragmatikarentzat komunikazio trukea ez da kodetze edo deskodetze prozesu soila, biak
|
batean
duten kodean oinarrituz egina (Jakobson 1960); intentzioz egindako paktu edo bat egitea baizik. Bat egite honetan, esatari norentzakoek batak bestearen intentzioa atzemateko duten gaitasunaz gain, funtsezkoa da esatari norentzako hauek batean duten informazio esparruan eragingo duten (hitzez esan gabe doana aktibatuz) prozedura ostentsibo inferentziazkoak (Sperber & Wilson 1994) ere oso kontuan izatea.
|
|
|
Hizkuntza pragmatikarentzat komunikazio trukea ez da kodetze edo deskodetze prozesu soila, biak batean duten kodean oinarrituz egina (Jakobson 1960); intentzioz egindako paktu edo bat egitea baizik. Bat egite honetan, esatari norentzakoek batak bestearen intentzioa atzemateko duten gaitasunaz gain, funtsezkoa da esatari norentzako hauek
|
batean
duten informazio esparruan eragingo duten (hitzez esan gabe doana aktibatuz) prozedura ostentsibo inferentziazkoak (Sperber & Wilson 1994) ere oso kontuan izatea.
|
|
|
Honela deritza Escandellek (1993) gizabanako batek hizketaldi jakin
|
batean
dituen ezaupide, sinesmen, uste, iritzi eta sentimendu andanei. Esatari norentzakoek, hortaz, badituzte munduaz, hurkoaz, inguratzen dituenaz, eta abarrez aldez aurretikako eskarmentuak.
|
|
|
Goiko adibide horretan ikus daitekeenez, esatariak enuntziatu parentetikoaren bidez solaslagunek
|
batean
duten jakintza ezaupidea aktibatuko du; zehatzago, euskal kulturako partaide izateaz baliatzen da solaslagunari norbait identifikatzeko arrasto edo pista bat emateko: esatariak badaki edo uste du norentzakoak. Inazio Goikoetxea?
|
|
|
Esatari norentzakoek
|
batean
duten sinesmen multzoari Bustosek (1986) hizkuntza trukearen guztiena den oinarria deritza. Multzo hau aldakorra da, hizkuntza trukeak ere mugikorrak baitira:
|
|
|
Sperber eta Wilsonek (1986a), esate baterako, diote ia ezinezkoa dela solaslagunek
|
batean
duten ezaupide eremu hori zehazki mugarritzea, eta, batezere, batean zer dagoen eta zer ez xehetzea. Sekula ezin omen gaitezke seguru izan besteak dakienaz eta alderantziz, eta horrexegatik, elkarrizketaren ondore ona ezin berma omen daiteke delako elkarren ezagutza horretan.
|
|
|
Hauen ustez, egokiagoa da guztiena den, ororen, ezaupide ingurumariaz hitz egitea. Honen arabera, solaslagunak
|
batean
dutena gertakari multzoa da.
|
|
|
Guri, urte batzuk pasatu ahala, zail gertatzen zaigu jakiten, zergatik bidali zuten Ameriketatik?, baina, ziurrenik, berak buruan duen norentzako hori jakitun da, biek
|
batean
duten informazio pragmatiko horrek bide emango baitio hitzez hitz zergatia esaten ez badu ere, horren azpian dagoenaz jabetzeko.
|
|
|
Horrek adieraziko digu hitzez hitz esandakoaz harantzago doan horrezaz jabetzeko (hots inferentzia horietaz jabetzeko), esatariaren eta norentzakoaren arteko interakzio ekintza horretako testuinguru jakinak lagunduko digula; edo interakzioa gauzatu den une jakin horretako esatari norentzakoek
|
batean
duten informazioak. Azken batean, inferentziazko prozesua aldez aurretik ditugun nahiz solaskideek partekatzen duten ezagutza horietatik abiatuz mentalki egiten den ariketa da.
|
|
|
Zuzenean esan gabeko gauza asko emango da aditzera. Hau da, inferentziak, estari dagoen informazioa... ugaria da, esatariak espero baitu,
|
batean
duten informazio edo ezagutza komun horren arabera, norentzakoak zertaz ari den ezagutzea eta interpretatzea.
|
|
|
5 Esatari norentzakoek
|
batean
duten informazio pragmatikoa: kooperazioa
|
|
|
Solaskideek
|
batean
duten eskarmentua, ezagutza eta gertutasuna zenbat eta handiagoa izan, orduan eta handiagoa izango da mezuaren erredundantzia maila. Eta, alderantziz, mezua ahalik eta trinkoen emateko aukera are eta handiagoa izango da.
|
|
|
Beraz, solaskideak aurrez aurre dituen zuzeneko ahozko elkarrizketa batean, zuzenean esan gabe informazio ugari inplikatuko edo emango da aditzera. Esatari norentzakoek
|
batean
duten orotariko ezaupide edo informazio pragmatiko horrek bermatuko du, eta ez da hitzez edo gramatikazko osagaiez baliatu beharrik izango.
|
|
|
Zerbait gehitzen du, norentzakoak informazioa ulertu ez duelako edo, argibide bezala, hark ez dituen aurresuposizioez informatzen du. Bat bateko ahozko hizkeran gertatzen den bezala, informazioak baino garrantzi handiagoa du esatari norentzakoek
|
batean
duten informazio pragmatikoa osatzeak218.
|
|
|
6 Esatari norentzakoek
|
batean
duten informazio pragmatikoa: kooperazioa
|
|
|
Elkarrizketa bat gauzatu ahal izateko oinarri oinarrizkoa da solaskideen artean halako, konplizitate? bat egotea;
|
batean
duten munduaren ezaupide pragmatikoak edo jakintza konpartituak emandako konplizitatea.
|
|
|
). Jakinada solaskideek
|
batean
duten mundu ezaupide horrek izango duela arrastorik diskurtsoan, edo, hobeto, bien arteko komunikazio trukean.
|
|
|
Honenbestez, solaskideak aurrez aurre dituen zuzeneko ahozko elkarrizketa batean bezala, zuzenean esan gabe informazio ugari inplikatuko edo emango da aditzera. Esatari norentzakoek
|
batean
duten orotariko ezaupide edo informazio pragmatiko horrek bermatuko du, eta ez da hitzez edo gramatikazko osagaiez baliatu beharrik izango.
|
|
|
da berariaz nabarmendu nahi duena; solaskideak aurrez aurre baleude bezala, bien arteko feed-backa birsortu edo imitatu nahi du. Gainera, esatariaren hasierako intentzio xedea erdiesteko, eta norentzakoak mezua ongi aditu eta interpretatzeko, bien arteko kooperazioa edo elkarlana ezinbestekoa dela agerian uzten du, eta, horretarako, jakina, biek
|
batean
duten munduaren ezaupidea eta konplizitatea ezin saihestu.
|
|
|
ere. Biek
|
batean
duten munduaren ezaupide pragmatikoak bermatzen du esan gabe aditzera emandako informazio oro. Estarian dagoen baina inferi daitekeen informazioa ugaria da, interpretazio arazoak saihesteko bien arteko kooperazioa eskakizun duena.
|
|
|
Ahalegin edo eginkizun horretan ikusten dugu enuntziatu parentetikoen egitekoa ere. Horretarako, esataria saiatuko da norentzako horrek egingo duen interpretazioa testutik bertatik gidatzen edo bideratzen, bere enuntziatuak modalizatuz, iruzkinduz edota birformulatuz batetik; norentzakoarekin zuzeneko interakziozko harremana bideratuz bestetik, eta azkenik, esatariak eta norentzakoak
|
batean
duten unean uneko informazio pragmatiko eragingarriena aktibatuz.
|
|
|
3 Esatariak eta norentzakoak
|
batean
duten informazio pragmatikoa (Bustos 1986) aktibatzeko eginkizuna dute. Maiz enuntziatu parentetikoak esatari norentzakoek bizi duten gogo giroaren isla izango dira eta informazioa testuinguru jakin batean kokatzen lagunduko dute.
|
|
|
Bi enuntziaturen artean egon daitekeen koherentzia ikusteko, marka formalek erakuts badiezagukete ere, beste hainbat alderdik eragiten dute: esatari norentzakoek
|
batean
duten informazio pragmatikoak, norentzakoak duen mundu ezaupideak, etab. Esan berri duguna oso nabarmen ikusiko dugu enuntziatu parentetikoen arteko harremana aztertzerakoan.
|
|
|
E2 enuntziatu parentetikoaren eginkizuna diskurtsoaren makroegiturazko antolamenduan gauzatzen da; hau da, diskurtsoko koordenatu nagusietan eragiten dute: esatariaren lorratzetan (modalizazio eta enuntziazio mailan), norentzakoarekin gauzatzen duen interakziozko harremanetan, oinarrizko enuntziatua testuinguruan kokatu eta esatari norentzakoek
|
batean
duten informazio pragmatikoa aktibatzeko eginkizunean, argudioeta informazio egituretan etab.
|
|
|
Hizkuntza pragmatikaren ikuspegiak badakar komunikazio trukea edo prozedura ulertzeko moduan ñabardurarik. Komunikazio trukea ez da, ikuspegi honetatik begiratuta behintzat, kodetze edo deskodetze prozesu soila, biek
|
batean
duten kodean oinarrituz egina (Jakobson 1960); intentzioz egindako paktu edo bat egitea baizik. Bat egite honetan, esatari norentzakoek batak bestearen intentzioa atzemateko duten gaitasunaz gain (Grice
|
|
|
1989), funtsezkoa da esatari norentzako horiek
|
batean
duten informazio esparruan eragingo duten (hitzez esan gabe doana aktibatuz) prozedura ostentsibo inferentziazkoak (Sperber & Wilson 1986; Portolés 1998) ere oso kontuan izatea.
|
|
|
Bien arteko harremana bideratu eta interpretatzeko, ordea, testutik at dauden gertakari pragmatikoetara jo dugu: esatari norentzakoek
|
batean
duten informazio pragmatikora, mundu ezaupidera, sinesmenera, komunikazioaren egoerara...; hau da, inferentzien errota aktibatu beharrean izango gara.
|
|
|
Egitura parentetikoan agertzen den informazioak, nahiz eta proposiziozko edukian parte hartu ez, oinarrizko diskurtsoa interpretatzeko, iruzkintzeko, errealitatearekin kontrastatzeko, etab. datuak eskaintzen dizkio norentzakoari (Dafouz Milne 2000:). Ondorioz, oinarrizko diskurtsoan bertan tartekatzen duenak bezainbesteko garrantzia edo gehiago ere izan dezake, horiei esker diskurtsoari koherentzia bilatzeko erraztasunak izango baititugu; izan ere, parentesien edo marren arteko informazio labur, zatikatu edo keinuek iradokizunei eta inferentziei bidea irekitzen diete, eta esatari norentzakoek
|
batean
duten informazio pragmatiko hori martxan jarri eta gidatzeko datu ezin hobeak gertatzen dira. Eta hori, testuaren koherentzia lortzeko funtsezkoa da:
|
|
|
Koherentziazko harreman hori, beraz, maiz aski testutik at dauden diskurtsoko subjektuek ezarriko diote; esatari norentzakoek
|
batean
duten informazio pragmatikoak. Horretarako, ordea, testuak izan du barne logikarik.
|
|
|
Bien arteko harremana inferitu egin dugu. Inferentzia bidez, esatari norentzakoen artean dauden erreferentzia markoak aktibatuko ditugu, biak
|
batean
duten informazio pragmatikoa zabalduz. Azken batean, enuntziatu parentetikoak komunikazioan gauzatzen diren inferentziak gidatu egingo ditu.
|
|
|
Azken batean, esatari norentzakoek
|
batean
duten informazio pragmatikoa eta interakzio harremana oso kontuan hartzen duela. Eta, beraz, informatzen duenaz gain (enuntziatua), informazio hori igortzeko erabili duen formulazioa (enuntziazioa) oso dela kontuan hartzekoa.
|
|
|
3) Testuinguruari: Bustosen (1986) ikuspegiari jarraituz, esatari/ norentzakoek
|
batean
duten informazio pragmatikoari, hain zuzen.
|
|
|
Beraz, une honetako xedea, irizpide eta ezaugarri nagusien arabera, enuntziatu mota hauen ikerlan nagusiak iruzkindu eta sailkatzea izango da. Gu ez gara adigai hauen definizio guztiak biltzera lerratuko; guk azterturiko definizio eta ikusmolde teorikoak ahalik eta modurik laburrenean eta sistematikoenean azaltzeko, multzoka bilduko ditugu, baina bereziki definiziok
|
batean
dituzten ezaugarriak nahiz ez dituztenak azaleratuz.
|
|
|
ala i? Edota guztiak
|
batean
duten ezaugarria da. Parentetikoa esatean aztertzaile guztiek egitura mota bera ote dute aztergai?, edota aztergaia intziso deiziopean mugatzen dutenek?
|
|
2021
|
|
|
Lizarrerrian, Gómez Morenok (1925: 479) ikusi zuen bezala, badira zeltiberieraren ondareko pertsona izenen aztarnak epigrafian (doiterus [Marañón], doitena [Marañón]), baita Lusitanian dokumentaturiko antroponimoekin egoki aldera daitezkeenak, hau da, sorburua beste hizkuntza hispaniar zelta
|
batean
duketenak (boutia [Aguilar Kodes]; Unterman 1965: 72, 107, 189; Ramírez Sádaba 1988:
|
|
|
Ondare zaharreko hitzetan Darrunta ez bada ere, hasierako kontsonanteari bagagozkio, ez da erabat ezinezkoa Dialco euskal jatorrikoa izatea. Haatik, gaurdaino Pirinioez honaindi lekukotu diren euskal sustraiko gainerako jainko izenen antzik ez duenez gero, zentzuzkoena da pentsatzea (berezia bada ere) Arrasateko teonimoak sorburua euskal jatorkikoa ez den hizkuntzaren
|
batean
duela.
|
|
|
Semantikoki ere esanahi lausoa izatea da mugakizun horiek guztiek
|
batean
duten ezaugarria; horrexegatik behar dute osagarria, esanahia zehaztuko duena. Alde honetatik goian ikusi ditugun ‘modu adierako elkartuen’ edo ‘zati adierako izen elkartuen’ pareko dira.
|
|
|
35.2.2h Deixia hizketa unean finkatua duten osagarriak ‘osagarri deiktikoak’ deituko ditugu (atzo, gaur, aurten, bihar, joan den astean, datorren udan, duela bi egun). Erreferentzia hizketa uneaz bestelako une edo epe
|
batean
dutenak, berriz, ‘anaforikoak’ dira (orduan; bezperan, aurreko egunean, aurreko astean; biharamunean, hurrengo astean, handik pixka batera); perpausean berean edo haren testuinguruan eman dezake hiztunak osagarrioi balioa emango dion erreferentzia puntua (Azken partidaren bezperan min hartu zuen pilotariak; Zein inozoak ginen orduan!). Badira, azkenik, kontu horretan irekiak diren osagarriak, hizketa unean edo besteren batean erreferentzia izan dezaketenak, lehen, gero, goizeko seietan, edo bi ordutan bezalakoak (Zinera joango naiz gero eta Atzo arratsaldean zinean izan ginen, eta gero afaltzera joan ginen, hurrenez hurren; Goizeko seietan jaiki naiz [gaur] eta Goizeko seietan jaiki nintzen [egun hartan]).
|
|
|
27.3d Tradizioan badira, zernahi gisaz, salbuespen batzuk. Azkuek Euskal Herriaren Yakintza lanean biltzen duen ipuinetako
|
batean
badu esaldiren bat (Ongi da, ekarzkik), adibidez. Eta D. Agirrek Auñamendiko Lorean sistematikoki erabiltzen du tratamendu hibrido hori (geroago idatzi zuen Garoan ez bezala):
|