|
2007
|
|
|
Beraz salbamenduraz heltzeko bide bakhar
|
bat
dugu... Bide eta athe bakhar bat, ez biga...
|
|
|
Bi akats handiskoak edireiten daizkogu, baina gaineratu zuen: Antze handieneko idazlea da Barbier... adimendu
|
bat
badu orotarat zabal idekia432 Piarres> La, ttek ere, Barbierez zuen iritzia agertu zuen:
|
|
|
Egia erran, Sabin da bere idazlanetan sobera garbitzalea eta ez arras gure gostukoa. Bainan aitortu behar dugu hari esker eskuarak ezagutu duela pitz aldi harrigarriena eta gure idazle multzo eder
|
bat
dugula Sabinen sailakoa, La, ttek, P.: Sabin Arana Goiri, Herria, 1965eko abenduaren 2a.
|
|
2008
|
|
|
Gauzak horrela, hiztegiotan aditz bakoitzaren erabilera bakoitzerako laguntzai le mota eta adiera sorta
|
bat
dugu, baina ez dugu inolako aditz sail semantiko esplizi turik topatzen.
|
|
|
Bi balio hauetan, datiboa, besterik gabe, egitura batetik bestera erantsi egiten dela dirudi, DA motakoa dena ZAIO bilakatuz, eta DU motakoa dena DIO. Alegia, DA erabilerako kasu konbinazio berean datiboa txertatzen da eta oro
|
bat
DU motako konbinazio berean datiboa txertatzen da.
|
|
|
b) Batzuk, (31a) ko lehenengo aposizio eredukoak dira eta osagai bikoitzak ez du erreferentzi aldaketarik jasaten. Haietako batzuen kasuan osagai biko aposizio arrunt bi egiteko aukera dago (35b), beste batzuetan aposizio arrunta egiteko aukera bazegoen ere ez da horrelakorik egin (36b), eta beste zenbaitetan osagai biko elkarteak beste adiera
|
bat
du (37b).
|
|
|
Euskaltzaindiaren lanetan ikus daitezkeen ereduetako batean (12c), elkarte
|
bat
dugu abiapuntuan (12a). Bestalde, ahuntz> osagaiaren sintaxi garapena gertatzen da:
|
|
|
Euskaltzaindiaren (1991) bigarren eredua (13), neska> bezalako izen baten sin taxi hedapen bat da, izen sintagma bat alegia. Eskuinaldeko osagaia, arrain saltzaile, hitz elkarte
|
bat
dugu.
|
|
|
Horren haritik, (28b) koan bikoteez osaturiko talde
|
bat
dugu, eta (26) ko tandem elkarteetan berriz, bikote bakar bat.
|
|
|
Markinako merindade txikiko hiru udal eta bi parrokia bakarrik hartzen zituztenak ere, Durangoko artziprestazgoko bikaria bat osatzen zuten. Jose Maria Lakarra historiagileak eta bestek, behin baino gehiagotan aipatu dutenez, baita ere Juan San Martinek, batasun
|
bat
zuten bi Markinek, alegia, Elgoibarko bikariakoak eta Artibaikoak. Bestalde, berdintsu zen eibartar edo marki na xemeindar izan Juan Antonio Mogelentzat, euskalkiaren aldetik ere, edo durangar ala markinar izan Astarloa anaiekin batera.
|
|
|
batuaz gain euskalki
|
bat
duten hiztunak, euskara txar eta txiroa egiten dutenak.
|
|
|
Adibidez, bere senaren barruan euskalki
|
bat
duen hiztunak euskalki hori erabiliko du seguruenik familiartean eta lagunartean. Hiztun hori irakaslea bada eta lehen hezkuntzan bere herrian eskolak ematen baditu, bere euskalkia erabili ahal izango du bertan ere, baina, unibertsitatean eskolak ematen baditu, ikasleen artean toki askotatik etorritakoak izango ditu eta kode estandarra erabili du5 Kode estandarra baino ez duen hiztunak, jakina, hori baino ez du erabiltzerik izango erabilera esparru guztietan.
|
|
|
Bilbo erdiko Doña Casilda parkean gertatu zela, miraria?. Zalantza
|
bat
badut, dena dela, gertakari honen inguruan: Aranbarri poeta edo Aranbarri lekuko hotz eta zintzoa ote zen Doña Casilda parkeko, miraria?
|
|
|
Euskal hiztegigintzak beste arazo larri
|
bat
du: hiztegian agertzen dena edo eus kal hiztunak esan behar lukeena dugu, batetik, eta jende arruntak benetan erabiltzen duena, bestetik.
|
|
|
Gero, zailtasun
|
bat
du euskalkiak, aditz alokutiboa oso aberatsa duelako. Zukako alokutiboa badugu hitanokaz gainetik, eta zuek ez duzue problema hori.
|
|
|
Hitz honekin ere lotsa rekin bezala gertatzen da: euskalki batzutan esanahi
|
bat
duela eta besteetan beste bat. Nafarroako zenbait azpieuskalkitan, Iparraldeko eus kalkietan bezala,, laister?,, berehala?,, gero?,, ondoren?
|
|
|
Hurbilketa hori gauzatzeko Nafarroa hartu da oinarri bezala, lurraldeari dago kionez batasun
|
bat
duelako eta hizkeraz, berriz, anitza delako1 Horrek aukera gehia go eskain zitzazkeen lurralde bereko hizkeren arteko lexikoaren bateratasunak eta berezitasunak erakusteko eta, bide batez, beste lurraldeetako hizkerekin erkatuz, baita
|
|
|
2 Beste kontu
|
bat
dugu, ordea, balio terminologikoaren izenean egiten den lexiko aukera (mailegua edo hizkuntzaren bide patrimoniala: espainol hutsezko, alta?
|
|
|
(b) hiztegi orokorreko hitzak: 10, hiztegietan Med.> Anat.> edo beste markaren
|
bat
dutenak (enurético, > forense, > implante?)
|
|
|
Eta azkenik erakutsiko duguna berriz, 20 bat urtekoentzat, Baionako semenario haundian, harrizko errabotea zelaiaren erdi erdian zaukana: apal aire
|
bat
bazuela onetsirik, kondatzen du beti A. Etchegorry apezak, nola zuen beste harri lerro batez goratu jaun ekonomak jo murrua gure denboran. Han zituen egia erran lukuztarrak beste lagunak ere, Erramouspe, Salette, Etchegaray, Apaule, Diharce, Lekuona, Camino pilotarigaiak eta abar... hoberen batzu baizik ez aipatuz.
|
|
|
Aski litake beste herri zenbaitetako bikarioez oroitzea, edo bereri galdatzea zenbat aldiz izan duten pilotarako galdea udako sasoian Sarako J. Etcheverry batek, edo Senperen zen Aphaule batek, eta zer erran P. Lazcanoteguy apez erakasle xixterariaz! Holakoak bai izan direla, partida
|
bat
zuen jokatzen, pilotari haundienekin orobat, berdin esku huska, Josep Laduche, Garmendia, edo J.B. Aguerrekin, edo jokogarbian Unhassobiscay anaiak Barhennekin Miarritze, Donibane Lohizune edo Arcachonen, haatik gomendio hunekin ondarrerat, apezak galtza xuritan abiatzearekin: sotana ekar zezatela, pilotako arin hura.
|
|
|
–corruptible?, gozande>, delectación?,, deleite?, jakinde, jaundi, jomuga, lega > raukiro>, zilegitasunez?,, legearen arabera?, legenartsu, lekeltxor>, lentisco?, leni > jaio, nabarri> (edo> jaspe), neurkai, ondekidatu>, fundatu?,, zimendatu?, urbaga > dak> (eta urain> bagadek). Inoiz edo behin, gainera, burutara Beriain nafarra dakarkigun pasarteren
|
bat
badu: «? > zeñi> > diogun> > gurean, > eman> drazaguzu> egunorosko> ogia> egun> eta> beti»> (HGN2, 655).
|
|
|
Erranahia, nik uste, garbi gelditu da itzulpen azalpenetan. Nolanahi ere, hiru lekukotasunetan mintzagai hartu dudan atzizkiak beste erranahi
|
bat
du, Iparraldean ibiltzen den, kari>, denborazkoaren, parekoa.
|
|
|
Irakurtu izatu dut, ezen behin gizon batek zituela hirur aztore onak, eta famatuak. Eta bere azken finean, hetarik bata utzi zuela, zor
|
bat
baitzuen, haren pagatzeko; bigarrena, seme bat baitzuen, harendako; eta hirurgarrena, arima kari mezatan enplegatzeko. Eta gero handik fite, aztore hetarik bata ioan baitzen airaturik eta ez gehiago bihurtu:
|
|
|
Irakurtu izatu dut, ezen behin gizon batek zituela hirur aztore onak, eta famatuak. Eta bere azken finean, hetarik bata utzi zuela, zor bat baitzuen, haren pagatzeko; bigarrena, seme
|
bat
baitzuen, harendako; eta hirurgarrena, arima kari mezatan enplegatzeko. Eta gero handik fite, aztore hetarik bata ioan baitzen airaturik eta ez gehiago bihurtu:
|
|
|
Arantzazuko Andre Mariaren Koroa zioko mende erdia betetzen zen urte hartan(). Aurreko urtetik hasita, Gasteizko Elizbarrutian eta Arantzazuko fraideek parte on
|
bat
zutela, Andre Mariaren Batzarra eratu zen, Oñatin ospatzeko asmoz(. Asamblea Mariana, deitua).
|
|
|
Baroja fatalista zen, eta gizarte eta kulturen ikuspegi darwinista samar
|
bat
zuen (Unamunok bezala, bestalde). Alde horretatik, ez zuten federik giza erabakietan, borondatearen eraginean.
|
|
|
Urte beretsuetan, Barrensorok pena agertzen zuen Barojak ez zuelako euskaraz idazten: . Ai euzkal elerti barutian onen antzeko jardule
|
bat
bagenu! Irakurlearen agoa gozatzeko.
|
|
|
Hain zuzen, sintagma hori era mugatuan eman nahi izanez gero, bere horretan, ezina gertatzen da. Adibidez, tartean erlatibo
|
bat
dugunean, zail gertatzen da, sintagma, atzekoz aurrera, jarri ezean, mugatzaileari leku egitea:
|
|
|
Superlatiboarekin ere gauza bera: . A> da> handiena? > esate rakoan, oinarritzat hartzen den handitasun maila
|
bat
badugu eta oinarri ho rren gainean ezartzen dugu A ren tamaina. Oinarri hori, AGO konparati boarekin ari garenean,[...
|
|
|
Arazo lexiko gisa ikus daiteke: pisatu, > neurtu, > iraun> eta abarrek bezala, X ago k ere neurri sintagma
|
bat
hau tatzen du: 12
|
|
|
Arrazoi bera izango litzateke superlatiboetan PoS bere lekuan uzteko, hau ere izenlagun gisa agertzen baita (KO bidez, nahiz erlatibo gisa). Baina bestelako postposizioren
|
bat
dugunean, ezintasun hori desagertzen da:
|
|
|
Baina egitura hauen beste ezaugarri batzuk ere kontuan izan behar direla dirudi. Horietako
|
bat
dugu sintagma hauen zehaztasun eza. Erreferentziazko balioa barik zenbatasun balioa dute.
|
|
|
Mitxelenak konparantza honetan finkatu argumentuak aurrekari
|
bat
badu, eztabaidatzen ez duena, baina berez datxekiona: Echepareren literatura erreferentziak Espainiako literaturan bilatu beharrak direla, eta beraz Espainiako literaturaren historiaren arabera garaikatu behar dela haren libu ruxka.
|
|
|
Euskaldunek ez dituzte beren ontasunak ezagutzen; beraz, erakusten dizkie. Kanpokoek ez dute uste Euskaldunek literatura
|
bat
badutenik; beraz, ezagutarazten die, jakintsun baten moduan, hots modu sinesgarri batean.
|
|
|
17 Era honetako hitz jokoen bidean, bada gure artean literatur tradizio luze bat, gutxi enez Lazarraga arabarraren garaian ere praktikatua, bertsoak erdi euskaraz eta erdi gaztela niaz taiutzeko, sagarra manzana, > ikatza carbón... edo Cuando> > a> Ochandiano> andra> Mari> egunean... > ezagunetan garbi ageria. Horien bidetik, eta, batera, esaten zitzaionarekin entzulea nahasteko asmo berberarekin, bazen txantxa xelebre
|
bat
duela berrogei bat urte Burgosen soldadutza egitera beharturik geunden euskaldun soldaduen artean, erdaldunei
|
|
|
Ez da gauza bera, lehenengo adibidean(, iluntzen hasi du, eta etxe aldera hasi dugu? modukoan) adiera lexikalaren galera modu
|
bat
duelako alde> horrek, bere posposizio izaera (eta, horrenbestez, monema funtzionalen4 gisako, gramatikalta
|
|
|
Gaur egun bistan da, nolanahi ere,, ha ido a las eras? esaten denean leku
|
bat
dugula gogoan: ezer egotekotan aga2> edo eta2> baten gisako azpi
|
|
|
1958ko abendura bitartean Añorgan idatzitako egunkari pertsonal
|
bat
nuen, erdaraz egina, Mi diario en Añorga, galdutzat joa nuen arren orain aurkitu egin dut... (Berria,
|
|
|
Beraz XIX. mende hasierako, erdialdeko eta mende amaierako autore bana. Astarloak, XVIII XIX. artean, euskara gizateriaren jatorrizko hizkuntza zela zioen, mintzaira filosofikoa zela, bere soinu bakoitzak esangura
|
bat
zuela, eta abar264 Jada garaian Wilhelm von Humboldt prusiar hizkuntzalariak, Astarloaren neurriz kanpoko fantasiak kritikatu zituen. Eta Humboldten ondoren, nazioarteko linguistikak bilakaera etengabea izan zuen.
|
|
|
Baina ukaezina da Azkuerentzat bilketa lana, ez zela lan «zientifiko» soil bat, errealitatearekin zerikusirik gabea. Azkueren gogoan bere lan guztiek xede sozial
|
bat
zuten. Euskal gizarteari zuzenduak zeuden, herri ondarea galtzen utzi gabe berrerabilia izan zedin.
|
|
|
Hain maila traszendentera iritsi gabe, zaletasun erromantiko soilagatik ere landuko zituen, duda gabe, gai hauek. Adibidez Azkueren bigarren legendak ere, 1893ko Beinda betiko izenekoak, Lekeition entzundako istorio fantastiko
|
bat
du oinarri, tartean deabrua agertzen dela (jatorrizko kontakizuna, hainbat urte geroago, Euskalerriarenyakintzan argitaratu zuen): Txili deritzon protagonistak ez daki zer den beldurra, eta bere ausarkeriak deabruarenganaino eramango du; orduan bai, orduan izua ezagutuko du eta Andre Mariari egindako erreguek salbatuko dute.
|
|
|
neoeuskalduntasun horrek? oro har, izaera estetiko eta mitiko
|
bat
zuela, esparru pertsonal, intimo eta traszendentalari lotua. Inpresio hau berresten du Azkuek Getxoko kanposanturako euskarazko hilartitz batzuk idatzi zituela jakiteak132 Oro har horretara mugatzen zen burgesia handiaren euskalduntasuna, idealizazio eta nostalgia batera.
|
|
|
Erosleak, hein bateko ikasketak eta gaitasun ekonomiko minimo
|
bat
zuten euskaldunak zirela pentsa daiteke (beraz nekazariak eta arrantzaleak baino gehiago erlijiosoak, herrietako eskulangileak, dendariak, eta are burgesak) 452 Badago aldizkariaren lehen zenbakietan, 1897 urtean, harpidetza ordaindu zutenen zerrenda bat. Beronen lehen azterketa bat Toledok egin zuen, 322 harpidedun kontatuz453 Egile berak agerian jarri izan ditu harpidetza kobratzeko arazoak zeudela maiz454 Edonola ere, zerrenda gehiago ustiatuz harpidedunen jatorria ere zehaztu daiteke:
|
|
|
452 Datu faltaz harpidedunen ikerketa sistematiko bat egitea ezinezkoa bada ere, Azkueri harpidetza kontuekin heldu zitzaizkion gutunak irakurriz, argi ikusten da ez zirela nekazariek idatziak, baizik gutxieneko maila sozio-kultural
|
bat
zuten pertsonek. Horrek ez du esan nahi maila apalagoko harpidedunik egongo ez zenik, baina ziurrenik gutxiago ziren.
|
|
|
Hortaz, ez bide zuten eskolatu gabeko euskaldun apalek osatzen EuzkoDeya ren irakurlegoa, baizik ikasketadun euskaldun militanteek, kasu honetan jeltzale zirenek. Zentzu horretan EuzkoDeya maila
|
bat
zuen aldizkaria zen, lehenago Azkuerenak (batez ere Euskalzale) izan ziren bezala. Baina haiek ez bezala honek, bere jarrera linguistiko eta ideologiko hertsiagatik, ezin izan zuen bere zirkulu politikotik kanpo hedapen esparrua zabaldu, ez geografikoki, ez sozialki.
|
|
|
Bestalde, egunkari horiei 1920ko abenduan bidalitako eskutitz batean argi islatzen zen Euskaltzaindiko erredakzioak azken helburu garrantzitsuago
|
bat
zuela: «Redacción encargada, por el momento, de suministrar original vasco a seis de los siete periódicos de la localidad, y más tarde, cuando sea posible, de lanzar a la publicidad un diario exclusiva» (eta hemen dokumentua moztu egiten da, baina argi dago «un diario exclusivamente en euskera» esan behar zuela) 504 1921 urteko otsailean, Azkuek adiskide bati idatzitako gutunak berresten zuen hau:
|
|
|
103 Zentzu horretan Zalbideren lanak akats orokorren
|
bat
badu, zera da, batzuen eta besteen burutan zer dabilen sarriegi suposatzen du, gogoeta horiek nondik atera dituen edo zein iturritan oinarritzen diren zehatz aipatu gabe. Iturriak aldika agertzen ditu, baina ez honen edo haren ahotan jartzen dituen iritzi konkretuei dagozkien iturri zehatzak.
|
|
|
100 bat kongresukideri bidea irekitzea «quelquesuns», hots, zenbaitzuk nahiko luketela esaten zuen, baina zenbaitzu horien aburua iritzi soil gisa aipatuz, ez Hendaiako erabaki ofizial gisa. Eta aukera horren aurrean berak beste iritzi
|
bat
zuen, aurrekoa bezain zilegia iruditzen zitzaiona, eta teknikoki egokiagotzat jotzen zuena.
|
|
|
Baina hau ez zen beti gertatzen eta edozein kasutan ikasgai nagusiak (zein testuliburuak oro) gaztelaniaz ziren. Beraz, euskararekiko sentiberatasun minimo
|
bat
zuten norbanako irakasle batzuen parean, hezkuntza osoa gaztelaniaz ezarri zuen sistema ofiziala zegoen, erdara ez erabiltzea gogor zigortzen zuen «pedagogia» ahantzi gabe (eraztuna erabiliz, etab) 221 Izatez euskararen bazterketa eskoletan Antzinako Erregimenetik zetorren222 XIX. mendeak ezer berririk asmatu baino lehenagokoa areagotu zuen, orokortu, eraginkortasun handiz III. Errepublikako Fr...
|
|
|
Ikasten segitu nahi zutenei hurrengo urtean klase bera ez emateko, eta euskara maila
|
bat
zuten ikasleei, hasiberriei baino eduki garatuagoak eskaini ahal izateko, Azkuek bere kargura bigarren kurtso bat ireki zuen institutuan. Hola 1895etik kurtso bik funtzionatu zuten (ikus 3 grafikoa).
|
|
|
Zentzu horretan, Zuazoren lanak gabeziaren
|
bat
badu, euskara batzeko proposamen desberdinak sailkatu nahian bereizketa zurrun xamarrak egin izanetik dator. Hola, banako ataletan ikertu ditu eredu konkreturik proposatzen ez zutenak, bizkaieraren aldekoak, gipuzkera hutsaren aldekoak, gipuzkera osotu zaleak, giputz lapurtar erdibidearen aldekoak...
|
|
|
Bizitzaren testuinguruan argiago eta ulergarriago bihurtzen dira hemengo adierazpen ideologiko eta kulturalak. Eta horrez gainera Azkue euskal gizarte modernoaren erronkei aurre egiteko metaforetariko
|
bat
dugu. Gure modernitatearen hastapeneko intelektual handien artean kokatu behar da beraz.
|
|
|
Zentzu horretan intelektual modernoak gutxi aldendu dira Antzinako Erregimeneko profeta, predikadore eta autoritate erlijiosoetatik, guztiak ere misio espiritual
|
bat
dutela defendatu baitute, objektiboki hala izan ala ez44 Horregatik Paul Bénichou k Le sacre de l? écrivain izenburua eman zion bere liburuari, intelektual modernoekin «un pouvoir spirituel laïque» sortzen zela adieraziz45 Intelektual modernoek, bada, behinolako sermolari edo profeten antzeko rola bete nahiko dute, izatez maiz Elizak arlo horretan zuen hegemonia tradizionalari lehia eginez46 Edozein kasutan, profetetatik intelektual modernoetaraino magistergo morala ezartzeko bokazio komuna antzeman badaiteke ere, gidaritza espiritual horren helburuan dago aldea:
|
|
|
Beraz intelektual modernoak helburu politiko
|
bat
du, politika gisa ulertuz, Max Weber soziologoaren definizioari jarraiki, boterean parte hartzeko edo boterearen distribuzioan eragiteko asmoa:
|
|
|
Halaber, ostera ere, erretorika antiseparatista erabiltzea proposatzen zuen autonomismoa bultzatzeko. Ez da dudarik Azkuek fijazio pertsonalen
|
bat
zuela «separatismoaren» kontra. Baina era berean, gutun honetan aurrekoetan baino nabariago geratzen da Azkueren antiseparatismoak, abiapuntu pertsonalen bat izan zezakeen arren, oroz gain izaera instrumentala zuela, euskal errebindikazio kultural zein autonomikoak babesteko parapeto gisa erabiltzen baitzuen.
|
|
|
302 Izan ere Azkue eta Campion ziren testuak aipatzen dituen baldintzak betetzen zituztenak: Akademiari lotuta zeuden eta euren jarduna Arana Goiri aurretik hasi zen («Eztabe matte Sabin, beronek euren ospia illundu ebalako» esaldiak eta «Sabin agertu zanetik eurek baztertu ziralako» dioenak, inplizitu dakarte Arana Goiri ezagun egin aurretik beraiek lanean ari zirela eta ospetxo
|
bat
zutela; baldintza horrek ziurrenik Juio Urkixo baztertzen du ez baitzen ezagun egin geroagora arte).
|
|
|
Hala ere, XIX. mendean ohikoa izan zena baino kultur maila altuagoko irakurlegoa bildu zuen: ez nekazari girokoak bakarrik, baizik ikasketa maila
|
bat
zuena, gaztelaniaz irakurtzeko gai izan arren euskaraz irakurtzeko prest egon zena aldizkariak intereseko edukiak (euskaltzaleak) eskaintzen zizkiolako. Izan ere, Euskalzale eta Ibaizabal aldizkari alderdikoiak ez baziren ere, proiektu nazional bat bultzatzen zuten, hizkuntzan oinarritua, zazpi probintziak zituena erreferente geografiko gisa (teorian behintzat), eta euskara maila jasora eramateko helburua zuena (eskoletara, Akademiara...).
|
|
|
Abertzale jeltzale deitu diet batez ere EJBko sinpatizante izateaz gain (hori hein batez Azkue, Broussain, Campion eta Lhande ere baziren, nahiz seguru asko ez beste laurak bezain leialak EJBrekiko) hizkuntza arloan ere sabindar eskola segitzen zutenei. Edozein kasutan Akademian bildu ziren sabindarrak ez ziren eskola filologiko horren jarraitzaile itsuak, baizik eskola haren baitan mugituz ikuspegi propio
|
bat
zutenak hainbat auzitan (Olabide adibidez ez zen sabindar neologismo zalea, Eleizaldek ez zituen fonetismoak maite, etab.).
|
|
2009
|
|
|
Lekuonarengandikhainbestekonfidentzia bereganatzueunJon Kortazarrekkontatudit JMLk, liburu poema batekin hasiaurretik, liburu osoaren diseinua landu ohi zuela. MI liburuari buruz, diseinu
|
bat
bazuela espresuki aitortzendiguolerkariak, baina, kasuhonetan, lanarentamainaga tik, gaindikaturikedobazebiltzala:
|
|
|
Euskaltzaindiak mandatu estatutario
|
bat
zuen betetzeke, Euskaltzaindiaren 1920ko sortarauetan agertzen da euskararen batasuna erakundearen eginkizun:
|
|
|
Ereduak Katalunia eta Galizia dira, aspaldiko akademiak. Gramatikaren, hiztegiaren eta literaturaren ikuspegitik beste erritmo
|
bat
dute, batez ere Kataluniakoak. Horrelako eskema batera joan behar dugu.
|
|
2010
|
|
|
Testu generoaren ezaugarritzeari ekiteko ezinbesteko dugu balio tipologikoa atzematea. Halatan, sermoiak helburu jakin
|
bat
duten komunikazio gertaerak dira, eta egitura propioa izateak oso laguntzen du elkar ulertzea.
|
|
|
Idazle horietan guztietan, baina, zergatik Agirre? Agirreren sermoiek oraindaino ustiatu ez den balio erantsi
|
bat
dute: sermoiak ez dira Asteasuko parrokian esandakoak soilik.
|
|
|
Batetik, sermoiak eta gisa horretako testuak atera eta argitara beharra zegoen. Bidegurutze horretan molde erretoriko berriak topatzeari ekin zitzaion eta, sermoia idatzira pasatzean, erlijioa eta artea lotu egingo dira12 Ezagutzaren ahozkotik idatzira pasatzean, sermoia letrara ekarri zen, littera> egin zen, literatura, baina asmo eta intentzio jakin
|
bat
duen literatura, ez dibertimendu hutsa denekoa. Idatziz jartzeari berezkotasuna eman zitzaion horrela, ahozkoak bezala berezkotasunik bazuen idatziak ere, eta funtzio pedagogiko erlijiosoa izatetik, funtzio pedagogiko literarioa izatera pasatu zen sermoia.
|
|
|
Obraren barruan aldeak eta desberdintasunak izan badira, jakina, kontuan izanik gainera 1795 eta 1817 urteen bitartean idatzirik daudela liburukiak, eta denbora tarterik asko ere badela gauzak aldatzeko. Baina, gure ustez, desberdintasunek beste iturri
|
bat
dute, zeren eta aldeak ez baitatoz inondik ere sermoia liburuki batean edo bestean aurkitzetik. Guretzat, liburukia ez da oposizio irizpide baliagarria, baizik eta liburukiotan agertzen diren sermoi moldeak; horiek bai dira desberdinak eta kontuan hartzekoak.
|
|
|
Sermoi guztiek ez dute izen bera, dakigunez, hiru mota bereizten ditu egileak: Eracusaldiac, > Itzaldiac> edo> Platicac> eta Bederatziurrenac23 Izenak izen, hirurak antz handikoak dira eta familia berekotzat har litezke, familia aire
|
bat
dutela esan daiteke (Klieber 1988). Bestela esanda, ez dirudi izen bakoitzari izan> desberdina dagokionik.
|
|
|
Erruz darabiltza egileak erreferentziak eta iturriak (Ikus eranskinetan, 308 eta 317 or., esate baterako). Eta alde horretatik ere, nabari uzten du obra autorizatua dela Eracusaldiac, > eta egileak komunitate erlijiosoaren barruan estatus
|
bat
duela, jakintza batzuk, zeren eta sermoiak letraz ezartzeko ez ezik, teologikoki ere funtsatzeko gai baita.
|
|
|
Horien jarraian agertzen da gazteei zuzendutako sermoi sorta (25 sermoi); bertan berreskuratzen du Eracusaldia> izena berriz ere. Hirugarrenik, beste sermoi
|
bat
dugu liburuaren amaieran: Bederatziurrena.
|
|
|
Elementu bereizgarri lehena eta garrantzitsua zera da: Plat> moldeak taldean egiten dute lan; Plat> alea ez da burugaina, baizik eta osaera
|
bat
duena, taldekatze bat: 1+ 1 osaera, edo 1+ 2 osaera.
|
|
|
demagun abisatzen edo ohartarazten(= zerbait gertatzen ari da). Alderdi hau bereziki interesatzen zaigu, gorago esan den bezala, inplikatzen baitu esaten dugun horrek orientazio
|
bat
duela:
|
|
|
Ote dira nagusi, bestalde, erregulazioak eta kontu hartzeak? Formaz baieztapenak eta informazio emateak direnak, edota direktiboak, lokutiboki eta ilokutiboki ezkondurik ageri diren hizketa egintzak, hierarkikoki gorago, beste maila
|
bat
dute. Bestela esanda, igorlearen ustez, Sakramentuak jakitea eta betetzea bide> bat besterik ez da:
|
|
|
Helburuen arabera gauzatzen da (konbentzitu, libertitu, irakatsi, informatu...). Eta, hirugarrenik, estatutu sozial jakin
|
bat
duten hartzaileei zuzenduta dago, nahiz eta hartzaile horiek bakoiztu edo indibidualizatu ahal diren.
|
|
|
Predikatu horiei guztiei zorrotz samar begiratuz gero, ezaugarri komun
|
bat
dutela ikusten dugu, alegia: zerbaiti buruz hitz egitea, zeri buruz den jarduna, gaia aurkeztea eta harilkatzearen ildoak seinalatzea.
|
|
|
Sermoien barneko ezaugarriak jarraituz, ezin konfirmatu ez ezeztatu ere taldearen hipotesi hori. Aditu eta arituen taldea ixiltzea eta ez aipatzea, generoaren baitako murrizketa
|
bat
dugu, bestela esanda, ezaugarri sozio diskurtsiboa da, geroago ikusiko dugun bezala:
|
|
|
Erregistro horiek eramaten gaituzte, esan bezala, enuntziatzaileak hitzhartzeetan asumitzen dituen roletara. Paperik esplizituena eracuslea da, obrari titulua ematen diona, programazio
|
bat
duena, erantzukizuna duena seminarioan ikasitakoak irakasteko, posizio pribilegiatuan dagoena (sentitzen duena) Jesukristoren ahotsa transmititzeko. Herriarekiko urrin dago, hona formula:
|
|
|
Polifoniaren bidez egiten den interakzio eraikuntza lan
|
bat
dugu aurrez aurre, antolaketa enuntziatiboa diseinatu bat duena, elkarreraginari begira. Eta jokabide bat seinalatzen duena:
|
|
|
Polifoniaren bidez egiten den interakzio eraikuntza lan bat dugu aurrez aurre, antolaketa enuntziatiboa diseinatu
|
bat
duena, elkarreraginari begira. Eta jokabide bat seinalatzen duena:
|
|
|
Insistentzia horrek lagunduko luke memorizatzen (ondorioztatzen duena memoriaren hegemonia arrazoiaren gainetik) eta beharbada ahozkoari zor zaion zirkulartasuna. Gauzak horrela, diskurtso lineal bat bainoago diskurtso zirkular
|
bat
genuke.
|
|
|
Irakasleak edo, nola edo hala, hezkuntzarekin lotura profesionala dutenak (liburu prestatzaileak, argitaratzaileak,..). 22.000 irakasle daude une honetan, EAEko irakasmaila ez unibertsitarioetan, HE2, EGA edo baliokideren
|
bat
dutenak. Horiek guztiek, normalean, kontaktu zuzena izan dute hizkuntzaren aldaera jaso, formal, idatziarekin.
|
|
|
230 Hizkuntza soziologia modernoaren abiaburuetako
|
bat
dugun Language Loyalty in the United States famatuan bada, urrutirago gabe, gertaera horren gaineko gogoeta mamitsurik (Fishman et al 1965). Geroztik ere izan da ildo horri sendo eutsi dionik:
|
|
|
252 Erabateko adostasunik ez izate horrek erreferente
|
bat
zuen, argia eta gogorra: gaztelaniarensupraordinazio juridikoa ontzat eman ez eta Euskal herri euskaldun (ahal balitz euskara hutsezko) batenparadigmari eusten zioten hiritar eta iritzi sortzaileena.
|
|
|
Erabilia izan ez den beste iturri
|
bat
badugu. Hau da:
|
|
|
Lan profesional
|
bat
duten ikasleak ehunekotan
|
|
|
Taula honetan, bi ikasturteetako ikasleak metatzen ditugu, herrikoak eta etorkinak bereiziz. Argazki orokor
|
bat
badugu.
|
|
|
Ikasleek zortzigarren aukera
|
bat
bazuten, beste motibazio baten zehaztea, nahi baldin bazuten. Erantzun gutti izan dira.
|
|
|
Egoitza, berriz, Donostiako Antigua auzoan finkatu zen, Matia kalean, bertako parrokiaren gela txiki batean. Izan ere, elkartea elizaren babesean zegoen; eta emandako babesaren truke, elizak ordezkari
|
bat
zuen elkartean. 1969an bertan Gipuzkoako Gotzaitegiak Jose Lasa izendatu zuen lan horretarako.
|
|
|
Ekimenaren hasierako kontzeptua galduz joan dela aitortu du Erguinek; izan ere,, hasiera hartan, norberak bere inguruan bilatu behar zituen sosak, eta kontzeptu horrek efektu biderkatzaile
|
bat
zuen?. Baina, halaber,. Ikastolen Elkarteak dosifikatzen jakin izan du eta hori oso garrantzitsua izan da bere etorkizunerako?.
|
|
|
Baina, ikastaroetan, horri buelta ematen zion Etxebarriak berak, eta zera esaten zien irakasleei: . Hau txuleta
|
bat
duzue. Ez badaukazue irudimenik bide honetan zeuen proiektua egiteko, Saioka materiala proiektu hori egiteko eskema duzue?.
|
|
|
–Negoziazio mahaian egotea tokatu zitzaidan, baina eszeptizismo handiarekin hartu nuen, sinaturikoa aplikatu zelako. Ez zen sinatu polita egiteko edo, besterik gabe, lan hitzarmen
|
bat
genuela esateko. Eta gu, geunden egoeran, ezin zen aplikatu?.
|
|
|
Oliveri lehen Jaurlaritzan egona zen teknikari gisa, Gipuzkoako federaziotik Jaurlaritzara joanda, eta federazioekin negoziatzea ez omen zuen begi onez ikusten. . Ikastola guztiak ezagutzen zituenez, ikastolekin zuzenean negoziatu nahi zuen Oliverik, federazioek beste indar
|
bat
zutela jakin bazekielako?, dio Antonio Camposek. –Gainera, federazioan egonazela ezaguna zenez, eta inork ez pentsatzeko ikastolen alde jarduten zuela, kontrakoa erakutsi nahi zuen hark, sare publikoa defendatuz beti?.
|
|
|
–Bateratze Legeak irekitako bidea amaierara eraman nahi zen. Hasitako bidea bukatzeko nahi
|
bat
genuen. Ikastolen behin behinekotasun luze horri erabateko irtenbidea emateko gogo bat, eta ikastolek Euskal Eskola Publikoaren partaide izateko borondatea gauzatu ahal izateko markoa eskaintzeko asmo bat?.
|
|
|
Hau da, Euskal Herria espainolizatzeko oztopo, beraiek jakin bazekitelako hezkuntza proiektu sendo batek eragin zuzena duela nazio kontzientzia suspertzeko eta indartzeko?. Erkiziak erantsi duenez, PSOEk ez zuen inoiz gustuko izan ikastolen herritartasun hori,, beste kultura politiko
|
bat
duelako. Eta EAJrentzako ere eragile deserosoa ziren ikastolak, nahiz eta EAJko oinarrietako kide asko ikastolekin bat egin.
|
|
2012
|
|
|
eta, benetako?
|
bat
dutela sinesten da, eta itzulpenaren bidez posible dela zentzu hori testutik erauzi eta beste hizkuntza batean bere horretan ematea. Itzulpena, azken batean, deskodetze birkodetze jarduera gisa hautematen da.
|
|
|
1990eko hamarkadan zehar, gero eta ikertzaile gehiago hasi ziren itzulpenaren eta boterearen arteko harremana aztertzen. Azterketa horien adibideetako
|
bat
dugu izenburu aski esanguratsuko Translation, Power, Subversion artikulu bilduma, non botereak itzulpenetan duen eragina ez ezik, itzultzaileak berak xedenahiz sorburu hizkuntza eta kulturen gainean duen boterea eta aldaketarako nahiz subertsiorako ahalmena azpimarratzen diren (Álvarez & Vidal 1996). Horrelako lanen ekarpenei esker izan zuen itzulpengintzak. Power Turn?
|
|
|
Hemen soilik aipatuko dugu Orixek itzulpen eredu berri bat proposatu eta landu zuela, eta arrakasta handia izan zuela bai frankismopeko lehen hamarkadetako idazleen artean, bai geroagoko euskal itzultzaileen artean ere. Orixek irekitako itzulpen bide horren jarraitzaile sutsuetako
|
bat
genuke, hain zuzen ere, orain aurkeztu nahi dugun Andima Ibinagabeitia euskaltzale eta itzultzaile saiatua. Argi adierazten du Orixeren itzulpenari buruzko ideiekiko atxikipena bere. Orixe Euskeratzalle?
|
|
|
gutxienez idazle eta irakurle askorentzat indarrean egon zen kultur eta literatur ideologia bat: euskal liburuen betebehar ia ia bakarra hizkuntzaren bizitzari laguntzea denez gero, berdintsu zen liburu hauek itzulpenak izan edo ez izan, garrantzizko gauza bakarra euskara jatorrean idatzita egotea izanik, hau da, euskara egokian; itzulpenek abantaila handi
|
bat
dute, beste askoren artean: literato onak gutxi dira berez eta nekez hazi daitezke, baina hiztun eta idazle jatorrak, garbiak, itzulpen txukunak egiteko gai diratekeenak, bai hezi daitezke; hauek behar eta komeni ziren liburuak itzultzera jarriez garo polito konpon zitekeen, eta gainera epe labur samarrean, euskarak eta euskaldunek zuten gabezia latzena?
|
|
|
645). Gogoeta horien adibide onenetariko bat Lizardik urte berean idatzitako beste artikulu
|
bat
dugu: –Traducciones Diccionarios?
|
|
|
Olerkigintzak, horiezaz gain, hirugarren helburu nagusi
|
bat
zuen: herri horretako maila sozial kulturadunak pizkunde mugimendu horretara erakartzea (Otaegi 1983:
|
|
|
84 Halere, Mirandek literaturaren autonomia aldarrikatu zuen arren eta bere garaiko idazle abertzaleen itxitasuna eta, baserritartasuna? kritikatu zituen arren, esan beharra dago berak ere, bere gisara, buruan proiektu politiko jakin
|
bat
zuela idazten zuela askotan: –[...] hala nola Arestik edo Mirandek, euskal hizkuntzaren estandarizazioarekin eta euskal proiektu politiko batekin loturik idatzi zuten literatura?
|