|
2015
|
|
|
Ez duzu ulertzen nola saihestu dituen kalitate kontrolak eta plastikozko poltsaren handian galdurik tokatu zaizun zuri. Bitxia da kontua,
|
baina
ez dezadan aurreratu Gardnervillerako bidean aurkitu nuen bitxikeria. Edo bitxitasuna, epaituko duzu zuk.
|
|
|
Makina bat ke sortutako ke makina ari esker, laino artetik atera gintuzten banaka banaka, gertatzen ari zen guztiari oraindik laino artetik bezala begiratzen bagenion ere. Ez nuen lehen aldia ke gortina zeharkatzen,
|
baina
ez dut uste horretara ohituko denik gizaki hilkorrik.
|
|
|
– Egañak esan zidan Gimme hope, Joanna, gimme hope kopla handia dela,
|
baina
ez dakit yankie hauek doinua ezagutuko duten.
|
|
|
“19 urterekin hasiko nintzen gutxi gorabehera, 1993ean. Bertso munduan banenbilen lehendik,
|
baina
ez nuen bertsotan egiten. Gaiak jartzen nituen han hemen, baina oraindik oso gutxi.
|
|
|
Saio polita egin zuten eta Sarriegiren eta Mendiluzeren bakarkakoak oso onak izan ziren. Saioa aurrera joan ahala, inor grabatzen ari ote zen begira ibili nintzen, eta saioa amaitzean, audio teknikariari ere galdetu nion,
|
baina
ez dut uste inork grabatu zuenik, norbaitek mugikorrean edo grabatu ez bazuen behintzat”. Agirrek pena du bere hasierako edo sari banaketa batzuetako irudi edo bideorik ez gorde izana.
|
|
|
Igor Elortzak ere uste du Euskal Herrian izan direla tristurarako motiboak,
|
baina
ez luke esango herri tristea denik: “Ez nuke esango psikologikoki herri tristea garenik.
|
|
|
“Hor ikusten dut zein garrantzitsua den inteligentzia emozionalaren lanketa adin horretan, gerora beste tresna batzuk izan ditzaten”, ikusia du Barrosok. Agirre saiatzen da lantzen,
|
baina
ez du lan erraza. Barroso ere bai, baina Barrosorentzat ere oso eremu delikatua da:
|
|
|
Maskara inoiz baino erantziago duen honetan, Agirrek ez du lehen zuen zuzena izan beharraren beldurrik. “Ahultasuna ez dut azaldu izan,
|
baina
ez azaldu nahi ez nuelako, beharbada, ez zitzaidalako ateratzen edo oholtza gaineko Agirre hori ez zelako biluzten zentzu horretan. Ibilbidean atzera begiratuta ikusten dituzu horrelakoa izan gabe muturrera eraman ditudan jarrerak.
|
|
2016
|
|
|
Antzerkia, deuseztik izatera 1976an argitaratu zen, eta zentsura indarrean zegoen oraindik. Liburuak pasa zuen kontrola,
|
baina
ez osorik; Estatuak bertso batzuk zentsuratzea erabaki zuen. Baina ez Leteren ezer… Txirrita zentsuratu zuten!
|
|
|
Baita Tellei Txiki eta Pello Errota ere! 1982an antzezlana egitean Letek aukera eduki zuen behin zentsuratutako bertso horiek amaieran jartzeko,
|
baina
ez zuen horrela egin, amaiera aldatzea erabaki zuen; batek daki zergatik, izango zituen bere arrazoiak. Zentsuratutakoak, debekatutakoak beti dauka interes gehiago; kasu honetan, bertsozalearentzat”.
|
|
|
Irakurtze hori, ondo irakurtzea, oso oso garrantzitsua da,
|
baina
ez da gehiegi erakusten eskolan. Nik neure kabuz ikasi dut.
|
|
|
Gazteek Cynghaneddekin duten harremana azterketa bati begirakoa da. Eta bertsoak eta bertsoak eta bertsoak ikasarazten dizkiete buruz, eta arau zorrotz horiek guztiak eta abar,
|
baina
ez zaie irakasten egiten. Osagaiak ematen zaizkie, baina gero ez dute egiten.
|
|
|
Ez zait asko inporta jendeak zer bozkatzen duen, monarkiaren aldekoak diren edo ingeles partiduak bozkatzen dituzten,
|
baina
ez dut ulertzen galesa den batek honekiko sentimenturik ez izatea. Zeren gu, galesak, desberdinak gara; ez gara ingelesak, ez gara irlandarrak, ez gara… Galesak gara.
|
|
|
A.B.: Era praktikoan azalduta, gogoratzen naiz Aramaiora joan ginela Fagor itxi zuten astean, eta letra bat egin genuen horri buruz,
|
baina
ez esanez “Fagor ez itxi eta gora langileen mugimendua”, baizik eta esanez langileok izan garela ez dagoen bizimodu bat sinetsi dugunak, eta, neurri batean, zaplazteko horren erantzule langileok ere bagarela. Akordatzen naiz oso ondo hartua ez zela izan, oso ondo ez zela ulertu edo ez genuela ondo ulertarazten asmatu.
|
|
|
Zaldubi bertso biltzaile lanetan ari zen zarauztarra ere han izango zen,. Eta Koldo Tapia eta Imanol Lazkano, akaso, ez ziren han izango,
|
baina
ez ziren urruti ibiliko. Zortzi hamar lagun.
|
|
2017
|
|
|
Barkatuko didate aipatu gabe utzi ditudan beste ale eta bertsolari on guztiek,
|
baina
ez zegoen gehiagorako tarterik. Nire belaunaldi kideei omenalditxoa egin diet nahi barik, horrelaxe atera baitzait.
|
|
|
Pintatu dituzu beldurrak, zuk eta denek. Koloretako horma irudi batean daude orain norberaren ezinak, elkarren gerizpean ezaxolago, beldurtzen zaituzten beldurrak,
|
baina
ez lotsa.
|
|
|
“Aita nirekin saiatu zen. Soinu handia erosi eta Kaxianori itzuli bat edo beste eginarazi zizkion ikas nezan,
|
baina
ez nuen aurrerapenik egiten. Bere gaztetako obsesioetako bat zen.
|
|
|
Orain bere ondorengo batek, bilobak, jotzen du eta gaitz erdi. Imuntzorekin dabil ikasten,
|
baina
ez du txapelketarako gogorik. Saiatu zen irakaslea txapelketara bideratzen, Maiderrek panderoa jotzen baitu, baina alferrik.
|
|
|
Beraiek aukeratzen dute zein bertsolarik egiten duen aurrera. Txalometroa ere erabiltzen da –txaloen intentsitatea neurtzeko bakoitzaren baitako gailu subjektiboa,
|
baina
ez da oso metodo erabakigarria izaten…
|
|
|
seguru oso sanoa zela/
|
baina
ez zuen nabari.
|
|
|
ezina zela ondo nekien/
|
baina
ez zidan ardura.
|
|
|
Ez dakit. Nonbait irakurri nuen Basterretxeak irudi bat egin ziola Bilintxi,
|
baina
ez dut irudi horren aztarnarik jarraitu.
|
|
|
Eta eragozpen handiak jarri zizkien Udalak hura berritzeko. Asteasuko udaletxera joan nintzenean ere, bertako langile batek aitortu zidan tamalgarria izan zela Pello Errotaren jaiotetxea bota izana,
|
baina
ez zutela eragozteko ezer egin.
|
|
|
Heteroaraua, amatasuna, aniztasuna, biolentzia… ez dugu emanaldi osoa kontatuko,
|
baina
ez du mamirik faltarik. Feminismoaren gai potoloenetakoak oholtzaratu dituzte, iritzi askotarikoak eta desadostasunak eragiten dituztenak.
|
|
|
Askotan, ez dugu ondoko ateko bizilaguna ere ezagutzen. Horrela esanda tristea dirudi;
|
baina
ez da tristea, ezberdina baizik. Izateko modu horrek eragin zuzena du kulturan.
|
|
|
Konstituzio plazan izan zen, baina orduko hartan ez nekien Lujanbio zertan zebilen. Gogoratzen dut melodiek gerarazi nindutela,
|
baina
ez zen esperientzia osoa izan. Lehen esperientzia hura ez nuen guztiz ulertu.
|
|
|
Santa Ageda behin edo bestetan aipatuko zuten,
|
baina
ez zen aitzakia bat besterik familiari errepasoa emateko. “Baina hori sekulako buru lana izaten zen.
|
|
|
Batzuk haserretu egin ziren, baina beste batzuek arrazoia eman zidaten. Beste ibilera bat, oraindik gogorragoa, egin nuen Elosiagako kuadrilla batekin,
|
baina
ez naiz luzatuko. Gutxi gorabehera, ehun baserritik gora pasatzen genituen.
|
|
|
Kortatxo Uztapide baino zaharragoa zen eta seguru nago hura ere gaztetan beste batzuekin ibiliko zela eskean. Hor badago aurreko koplari belaunaldi bat,
|
baina
ez dakigu koplatan nola egiten zuten. Zestoako baserri batean jaio eta, hiru urte arte, baserrian bizitakoa naiz, eta ezagutu dut gerora ere baserri giroko Santa eskea.
|
|
|
Asto lasterrekin, berdin. Nik idatzi nuen bat, ekologisten eta ehiztarien arteko sestraz,
|
baina
ez dute inon eman. Ehiztariek beren artean ere sekulako eztabaida eta haserreak izaten dituzte, usotan ibiltzen direnak haserretzen dira basurdetan ibiltzen direnekin.
|
|
|
Posible da gisa honetako koplak ez bildu izana. Egongo ziren seguru asko,
|
baina
ez ziren jasoko. Nik ez daukat ezer kopla lizunen aurka, baina literatura balioen aldetik Ataungo bildumako zenbait ikusgarriagoak iruditzen zaizkit.
|
|
|
Azken urteetako bertso derbiei erreparatuta, batek baino gehiagok pentsatuko du hitzaren kirol nazionalaren eta kirol globalenaren arteko lotura aspaldikoa dela,
|
baina
ez nuke nik esango hainbesterakoa denik. Euskararen presentzia bera ez zen hain ohikoa eta hedatua San Mames zaharraren armailetan, salbuespen txalogarriak izanagatik.
|
|
|
Urretxindorra goitizena hartu zuen, bilbotar askorentzat gerora soilik liburu denda baten izena izango zena. Jose Antonio Enbeita Txotxojeuri (egia esan, goitizenen kontuan gipuzkoarrek oro har sormen finagoa izan dutela iruditzen zait) aita ere bertsolaria zuen,
|
baina
ez zuen semearen adinako osperik izango.
|
|
2018
|
|
|
Aitzitik, gaztaroaren hasieran desberdinkeriak bereziki estutzen duela iradokitzen dute datuek, orduan hasten baitira kopuruak elkarrengandik aldentzen, harik eta bertsolari aktiboen artean lautik hiru inguru gizonezkoa eta lautik bat inguru emakumezkoa den arte. Pentsa liteke bertsolari aktibo kontzeptuaren definizioak baldintzatu ditzakeela kopuruak,
|
baina
ez, zenbakiei buelta asko eman arren, desberdinkeria oso nabarmena da.
|
|
|
Edonola ere, kontuan hartu behar da hemen aurkezten ditugun datuak aztertzean ez zaiola zenbakiaren zehaztasunari begiratu behar, joera orokorrari baizik. Datuak oso fidagarriak dira,
|
baina
ez dira erabat zehatzak. Galdetegietan lagin txikiekin inferentziak egiten dira, populazio handiei buruzko ondorioak ateratzeko.
|
|
|
90eko hamarkadaren amaieran Bertsozale Elkarteak bertsolaritzaren booma arriskutsutzat jo eta hanpatze hori gelditzeko esku hartu zuen. Azken hamarkadan berriz gora egin du bertsozaletasunak,
|
baina
ez dira orduko ezaugarri berberak.
|
|
|
Azterketak aipatzen du gaur egungo bertsozalea ez dela 90eko hamarkadako bertsozalearen profil berekoa: bertsozalea da,
|
baina
ez bertsozalea bakarrik. Diziplina askotatik jasotzen du kultura.
|
|
|
Marxek esaten zuen: “Gizakiak historia egiten du,
|
baina
ez berak aukeratutako baldintzetan. Baldintzak emanak etortzen zaizkio”.―, tira, tokatu zaigun uneagatik, jarrera antiinstituzionalista oso potentea da, oso kaltegarria dena erakunde sendoak antolatzeko.
|
|
|
Eta dibertsitate erabakigarria dago tartean, generoarekin lotuta dagoena. Azken finean, generoak, nolabait, hautsi egiten du existitzen den guztia,
|
baina
ez bertsolaritzan bakarrik, edozein arlotan. Badakigu zein den errezeta, errezeta hori esplizitatzea erraza delako.
|
|
|
Litekeena. Kanta batean dioenari jarraikitzen badiogu Gu Ameriketan soldado ihesi Ameriketan ere egona litzateke soldaduskari ihes eginez,
|
baina
ez dirudi oso oroitzapen onik ekartzen zionik bidaia horrek. Aita hilaren, Pierre balitz, gorabeherak jakitera joana ote?
|
|
|
Pariseko Liburutegi Nazionalean, esan bezala, ehunka complainte aurki daitezke frantsesez. Horien artean, gutxi batzuk euskaraz, oso gutxi gure gogorako,
|
baina
ez horregatik zokoratu edo baztertu beharrak, esan nahi digunak, oroitzen baditugu Michelen hitzak, anitz galdu bide direla. XIX. mende hasieran, 1817an justuki, Rodez-en hil zuten Fualdès magistratua, eta haren hiltzailearen epaiketa oso kasu famatua bilakatu zen.
|
|
|
Gehiegizko kontsumoa gailenduko litzateke ziurrenik kontsultan,
|
baina
ez nator suteak piztu edo itzaltzera: bakoitzaren esku utziko dut zeregin hori.
|
|
|
Komunikazio helburuaren arabera, ez al da errealitatearen lagin “hautatu” edo “ideala”? Telebistak bezain luze eta zabal jardun genezake “kaxa tontoa” kritikatzen,
|
baina
ez da nire helburua. Aukeran, beti izan dut nahiago dagoenaz gozatzen jarraitzea eta falta dena osatzen saiatzea, kritikatu ordez hobetzen laguntzea.
|
|
|
Baina ez ote dugu zelofanari begira denbora gehiegi ematen? Irudiak inportantzia handia du,
|
baina
ez edukiz husten bada. Eta hor dago gako nagusia.
|
|
|
Ondotik, lagunak “versolari” ere sartu zuen, zer gerta ere. Adiskideak badaki euskaraz,
|
baina
ez du euskal mundua bizi eta, konparazio batera, bertsolari guziak (lehengoak nahiz gaur egungoak) arrotzak zaizkio. Hala ere, nire aurpegia ikusirik eta nire espantuak aditurik, agudo ohartu zen zerbait berezia aurkitu genuela azaro hasierako egun hartan.
|
|
|
Gero, Iruñera joan behar izan zuten parte ematera alkateak eta hiru akusatuek. Hiriburuan, akusatuek leherketaren soinua aditu zutela adierazi zioten instrukzioko epaileari,
|
baina
ez ziotela garrantzirik eman eta pentsatu zutela zernahi izaten ahal zela (norbait ariko zela dinamitarekin arrantzan Bidasoan, erran zuen batek). Onartu zuten, noski, alkateak isunak paratu zizkiela egun batzuk lehenago, baina ez ziotela horregatik gorroto berezirik eta estimatzen zutela gizona.
|
|
|
Hiriburuan, akusatuek leherketaren soinua aditu zutela adierazi zioten instrukzioko epaileari, baina ez ziotela garrantzirik eman eta pentsatu zutela zernahi izaten ahal zela (norbait ariko zela dinamitarekin arrantzan Bidasoan, erran zuen batek). Onartu zuten, noski, alkateak isunak paratu zizkiela egun batzuk lehenago,
|
baina
ez ziotela horregatik gorroto berezirik eta estimatzen zutela gizona. Babazek eta sortzez iturendarra zen Hualde zurginak erdaraz ulertzen bide zuten, eta idazten ere bazekiten nonbait, haien eskuz sinatu baitzuten aitorpena.
|
|
|
|
baina
ez zegon nirerik
|
|
|
Teknika eta edukiaren arteko oreka aurkitzen saiatu behar gara. Teknikoki geroz eta zehatzagoak gara, bertutetsuagoak, terminoa balekoa bada;
|
baina
ez genuke ahaztu behar bat bateko glosa faktore askoren mende dagoela, ez testuarena bakarrik, ekintza komunikatibo magiko eta zorabiagarria den heinean.
|
|
|
5 urte neuzkan eta Gaiarre erdi huts hartan gizon zaharrak zeuden eszenarioan, eta publikoan umerik ez, eta, igual, gure aita zen gazteenetakoa. Argazkiak bilatu ditut sarean,
|
baina
ez zaizkit ageri. Eta hobe.
|
|
|
Ez dakidalako, eta irakurlearekiko zintzotasunez hala aitortu behar dut, ez dakidala bertsolaritzaz. Edo okerrago, gauza gutxi batzuk dakizkidala —futbolaz eta bizitzako afera gehienez bezala— eta gauza gutxi horiek sor diezadaketela ilusio bat pentsatzeraino zertxobait badakidala,
|
baina
ez dela hala.
|
|
|
Azpimarratu behar da bertso bikainak entzun direla finalaz aparteko beste faseetan ere. Bakarkako lanetan jartzen da arreta, gehienetan,
|
baina
ez da aski bakarka bikain aritzea, saioan nagusitzeko. Ofiziotan bederatzina bertso kantatzen dituzte, eta horietan ongi moldatzeak ematen du, ontsalaz, giltza.
|
|
|
Eta bertso mundua hori da: trinkoa da,
|
baina
ez da artaldea. Horrek ematen dio aberastasuna.
|
|
|
Nerea. Baliteke jende batek umorea deitzea barre algaraka jartzen zaituen ateraldi horri, baina umorea izan daiteke ironia puntu hori, irriño bat ateratzen dizun keinu bat… Egia da Txapelketak pisu bat hartzen duela eta jendea tentsio batekin dagoela,
|
baina
ez zait iruditzen umore faltarik izan denik, inondik inora.
|
|
|
Ni pertsonalki ez nintzen gustura geratu Durangoko bakarkakoarekin. Drama bitarteko izan daitekeelako,
|
baina
ez helburu.
|
|
|
Bakarra ez, batzuk geratzen dira Txapelketan hobeto egin zitezkeenak. Nik badakizkit,
|
baina
ez ditut esango, zeren iruditzen zait jendea ez dela konturatu.
|
|
|
“Drama bitarteko izan daitekeelako,
|
baina
ez helburu”
|
|
|
Egia da niri kostatu egin zaidala lehenengo saioetara joatea. Lagunekin osatu dut taldea eta joan izan naiz,
|
baina
ez dut guztiz deskonektatzea lortzen, saio guztiak direlako zure lana.
|
|
|
Ez dira lau urtean bertso saio askoz gehiagotara joango; akaso, herriko antzokian egingo dutenera, BBK live edo beste jaialdi cool ago batekin datak bat egiten ez badu behintzat. Polita iruditzen zaie jarduna,
|
baina
ez dute katarsi kolektiborik bizi, ez dira orgasmora iristen, erreferentzia askok ihes egiten baitie. Kultura maila txukunekoak dira, eta bertsoa balioan jartzeko gaitasuna dutelako daude hor, inguru euskaldun bat eduki bainoago.
|
|
2019
|
|
|
|
baina
ez du ulertzen
|
|
|
Egia da behin esan zidatela ez nintzela neska bat, gizonetako bat gehiago nintzela, baina gerora ikasi dut esaldi hori non kokatu. Ordura arteko sentipenak, hitzak eta irakaspenak zerrenda batean nituen,
|
baina
ez nekien puzzlea nola osatu. Pieza bakoitza independentea balitz bezala neukan gordeta.
|
|
|
Inork ez zigun esaten ez kantatzeko, inork ez gintuen agertokitik bidali, inork ez zuen zuzenean zalantzan jarri gure gaitasuna. Erreferentzia guztiak gizonak ziren,
|
baina
ez genuen arazorik ikusten. Bizkaitarrak izanda, ia ia ondoko herrikoak izanda, bertso eskolan ez ziguten Kristina Mardarasi buruz ezer esan.
|
|
|
Gorputzaren barrenean zer dagoen bistaratzen dute izpiek. X hamar izan liteke,
|
baina
ez nator kode erromatarraz hitz egitera, mendeetan zehar gertatu izan denaz baizik. X egoeratan jartzen ditu gai jartzaileak aldiro bertsolariak edota ikus entzuleak.
|
|
|
Bertsofobotzat salatu izan naute inoiz,
|
baina
ez dakit oso ondo zergatik. Nik ere lagun bertsolariak ditut, eta normal normal tratatzen ditut, bertsolariak izango ez balira bezala, alegia.
|
|
|
Nik ere lagun bertsolariak ditut, eta normal normal tratatzen ditut, bertsolariak izango ez balira bezala, alegia. Topiko asko da bertsolarien inguruan,
|
baina
ez da egia denak buru zapal hutsak direnik, huts egiteko beldurrik gabe esan dezaket hori, faltsua da beti kuadrilla giroan dabiltzala, euskal oasitik irten gabe; pentsa, bada ezker abertzalekoa ez denik ere.
|
|
|
Badakizue, jende askok destainaz begiratzen die Bertso Txapelketei, artea ezin dela puntuagarria izan, diote, lau urtetik lau urterako horrek prozesio itxura duela, edo kirol konpetizio bat, ez artea edo kultura,
|
baina
ez dute kontuan hartzen bertsolaritza txapelketa baino askoz gehiago dela. Marketin gehiegizkoa, publizitate hanpatua, horretaz guztiaz kexatzen dira ugari –arrazoi puntu batez, dena esan behar bada (baina nik laudatio egin behar dut…) –, baina oraindik ere taberna zokoko bertsoa existitzen dela ahaztu dute.
|
|
|
Urteak joan eta zulotik sudurra atera nuenerako, Aitorrek bertso irakaskuntza bere esku zeukan Iparraldean,
|
baina
ez gure denboran bezala; orain dabilenak orduko eta kilometroko honenbeste jasotzen du. Pentsatzen egon nintzen nik zenbat ordu eta ibilera egin ote nituen hego eta batez ere iparraldean inoiz eskerrik ere jaso gabe.
|
|
|
Behinolako baserri tradizioko ahozko adierazpidea egunotan hiritartu ez ezik, erdal guneetaratu egin da Bizkaian, eta bi urtez behingo Txapelketa horren ispilu izatea gura dugu. Eginkizun latza,
|
baina
ez burutu ezina.
|
|
|
Bestela, karneta ateratzen ari denari auto berria ematea bezala litzateke”. Eta han nor eta neu, non eta hasierako agurrean menperatuta ez nuen doinu bat erabiltzen (pentsatzen nuen banuela,
|
baina
ez zela horrela azkar konturatu nintzen). Hasi bezain pronto, zast!
|
|
|
Bueno, ba, trapu batekin igurtzi, txukun txukun jarri eta atera merkatura zuk zure etxean daukazun barietatea. Pixka bat moldatu egin duzu, itxura pixka bat emango diozu… Bai, alde horretatik, itxiegia egitea ere… Inoiz ez da egin, zaharrenek ere moldatu egiten dute, jo,
|
baina
ez esan ez duenik beste aberastasun bat ematen merkatu osoarentzat, azoka osoarentzat, zu zure barietatearekin ateratzea eta bestea beste muturreko barietatearekin ateratzea. Denok joan behar dugu Goldenarekin?
|
|
|
Azkoitiko aditz formak erabiltzen ditu, herriko hizkeran mintzatzen baita herrikideekin. Batuko forma gehienak ezagutzen ditu,
|
baina
ez du horiek erabiltzeko beharrik. Herriko bertso eskolan ikasi du bertsotan, baina batuan kantatzen erakutsi diote txikitatik; hala dauzka buruan egituratuta bai metrika bai errimak, eta nekez ariko litzateke euskalkian.
|
|
|
Txaloz eskertuko ditu bertso guztiak, eta zinez lehertuko da plaza bertsolariak esandakoa gustatu bazaio. Izan ere, bertsoak beti komunikatzen du,
|
baina
ez du beti transmititzen. Hor dago lehen koska.
|
|
|
Nik gaurkoei ez diet ulertzen ze esaten duten! ”. Egia da bertsolaritza aldatu dela,
|
baina
ez ulertzeko modukoa izatea urrutiegi joatea izango da. Gaurkoek ere euskaraz kantatzen dute behintzat.
|
|
2020
|
|
|
“Beti etxera erretiratu ezinik ibiltzen haiz eta gaur garaiz joan duk”. Hanka horrela zuela norbaitek etxera eraman zuela pentsatzen bainuen,
|
baina
ez zen halakorik gertatu. Nik nire orduan alde egin nuen eta Andoni han gelditu zen.
|
|
|
Eta gazteak bentaja izaten du, publikoa gaztearen alde jartzen delako. Seguru nago Egañak guk baino hamar aldiz hobeto egingo zuela bertsotan, baina auzo horretako publikoarentzat ikusten genuen guk ere arrakasta pixka bat lortu genuela eta etxera bidean esaten genion elkarri Egaña sekulakoa izango zela,
|
baina
ez zigula alegia pasadarik eman. Egañak ordurako bertsoa asko landu zuela uste genuen, baina geroztik bera izan da gehien ikasi duena.
|
|
|
Eskolarteko I. Txapelketara aurkeztu nintzenean —lehen aldi hartan ez nintzen bat batean kantatzera ausartu— Iraurgitik joandako gaztetxo bakanok ez genuen elkarrekin ikastolako euskara klaseetan ikasiaz eta norberak etxetik jasoaz bestelako oinarririk. Bertsolarien harrobirik oparoenean bizi ginen,
|
baina
ez geneukan geure ingururik. Almen eskolakoen egiturak, talde espirituak eta giroak erabat maitemindu ninduten.
|
|
|
Sarasuak ideia izugarriak ditu eta adierazten ere ona da,
|
baina
ez da teknologia berrien oso zalea. Behin, Arabar Errioxako herri txiki batean egin genuen batzarra eta erabaki genuen hizlariek power pointa erabiliko zutela, gauzak argiago adierazi ahal izateko.
|
|
|
Nik ez dut halako kasurik ezagutu geroztik sari horretan. Entzuleek aukeratzen zuten irabazlea edo epaileek,
|
baina
ez da egundo berdinketarik izan. Epaileak han ibili ziren desenpatea jokatzeko zer egin behar zuten eztabaidatzen, eta bederatzi puntukoa kantatu behar zutela erabaki zuten.
|
|
|
Gizon prestu bat zen. Berak esan izan dit aitak askotan aipatzen ziola nola bidean topo egin genuen, hitz egin beharrekoak hitz egin eta itzuli zen etxera,
|
baina
ez Xabier eta ez ni ez gara gogoratzen nora joan ginen. 80tik 90era bitarteko hamarkada horretan gazte kuadrilla asko ibili ginen.
|
|
|
“Inor ez duk izango Loidisaletxe aita semeekin kantatutakorik, eta neuk ere ez diat beste aukerarik izango”. Eraso nion,
|
baina
ez nuen lortu semea bertsotan jartzerik. Antonio Marirekin bai, harekin egin nuen saioska bat.
|
|
|
“Uranga, Ministro, Leire Ostolaza, Beñat Lizaso eta Azpillagatarrak nire eskuetatik pasatakoak dira. Banuen berriro gaztetxoekin hasteko aukera,
|
baina
ez da ona irakaslearen eta ikasleen artean adin tarte handiegia izatea, eta utzi egin nuen”, esan zigun.
|
|
|
Bertsolaritza soziala esaten zaiona, Azpillagak eta Lopategik herriz herri egindakoa… grabatuta zeukan. Ni ahalegindu nintzen ekar zitzan, gestioren bat egin nuen kopiatzeko, itzuliko niola,
|
baina
ez zuen nahi izan.
|
|
|
1986ko Txapelketaren jarraipenean esango nuke bai hartu nuela parte,
|
baina
ez askorik. Ardura nagusia Joxerrak eta Pellok izan zuten.
|
|
|
Nire Herri Irratiko ibilbidea 73 arte luzatu zen. Bertsolaritza lantzen nuen,
|
baina
ez programa batean, Euskal Jai barruan izen berezirik gabe emitzen zen atal batean baizik.
|
|
|
Ehun mila pezetako sariketarekin egin zuen itzulera ere polemiko samarra izan zen… Ayalderekin izan zuen polemika hartan, txapelketak uzten zituela iragarri zuen eta halaxe egin zuen, baina 1968an sariketa handi bat antolatu zen, eta, horretara bai, aurkeztu zen. Esamesek zioten Basarrirentzat propio antolaturiko zerbait izan zela, eta halaxe zen,
|
baina
ez ziren konturatu Urepeleko “berdotza” ere tartean zela. Basarrik lortu zuen puntuaziorik handiena, baina Xalbadorrek sekulako saioa egin zuen, eta hamar puntu baino gutxiagoko tartearekin gelditu.
|
|
|
Bestalde, bestelako formatu batekin ezinezkoa zitzaigun entzuleen bozketak bideratzea, azpiegiturarik ere ez geneukan bertsolari askoren arteko saio asko antolatzeko… Bigarren arrazoi bat ere gaineratu zuten orduan: ‘Gure herria borrokan ari den bitartean, bizi den egoera politiko eta sozialarekin, horrelako lehiaketa batean parte hartzea fribolitate bat da’ Orixe saria, Añorgan; Osinalde Saria, Gabirian, Murua eta Igartzabalek antolatua… horiek ere garai hartan martxan zeuden,
|
baina
ez zitzaizkien fribolitate iruditzen. Horrela bukatu zen gurea.
|
|
|
Gerora, gauza bategatik edo besteagatik, oso ikusle intermitentea izan naiz. Tarteka, saiatzen naiz jartzen, hilean behin edo,
|
baina
ez dut nahikoa ezagutzen… Inpresioa daukat ikus entzule berriak irabazi direla, baina betikoak posmodernitate horrekin ez daudela eroso… Ez dakit xede taldea eta lortu nahi diren helburuak oso garbi dauden. Hala ere, aitortu behar dut, estetikoki eta teknikoki virgeria bat iruditzen zaidala ikusten dudanean.
|
|
|
Hori da, egun, normalean egiten dena. Hau oso gaizki aritu zen besterik gabe esateak ere ez du, noski, ezer aportatzen,
|
baina
ez dut uste hori inoiz egin denik.
|
|
|
Berrikuntza eta bilakaera bera orekatuak izan daitezen, ezinbestekoa da ezagutza sakona eta, horretarako, ikerketa behar da. Aspaldidanik egin izan dira hainbat planteamendu,
|
baina
ez dira gauzatzera iritsi.
|
|
|
Espraia atera eta Kalea guztiona daegin zuten pintada. Ikusgarria izan zen,
|
baina
ez zitzaidan ezer larria iruditu. Gero, bertsotan oso gauza graziosoak esan zituzten; batean, “desinformazio gehiago orduoro Euskadi Irratian”, bukatu zuen Unaik.
|
|
|
Kirolaria nintzen, mendian lasterka ibiltzen nintzen, baina fisikoki beti arazoak izaten nituen; belaunak beti gaizki… Kirol mota hori utzi egin behar izan nuen. Inguruan, jendeak yoga egiten zuen eta haiek animatuta ekin nion,
|
baina
ez zen nirez egin nahi nuena. Patxi izeneko irakasle batekin hasi nintzen, bera ere mendizale porrokatua izandakoa, eta gerora bere irakasle izandako batekin jarraitu dut nire praktika eta formazioa.
|
|
|
Durangoko Azokari eta Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finalei buruzko testuak aztertu nituen, eta Txema Ramirez de la Piscina irakaslea izan nuen zuzendari. Askotan, tesinaren jarraipena izaten da tesia,
|
baina
ez nekien nola, eta berak planteatu zidan: “Urte asko daramatzazu Bertsolari aldizkarian lanean, hori da gehien kontrolatzen duzun alorra:
|
|
|
Nik ez dut oroitzen bertsotan ez nekien garaia. Izango zen, suposatzen dut,
|
baina
ez ninduen inork bultzatu, bertsoak berak ez bada. Ikastolara bertsolaritza tailerrak ematera Lontxo Aburuza etorri zenerako, bertsotan egiten nuen nik.
|
|
|
Gutako gutxik izango genuen eskuetan inoiz lehengo bertsopaperen bat. Argazkietan ikusiak izango ditugu eta irakurriak ere bai zientoka,
|
baina
ez orri solteetan; eta transkribatuta irakurriak, ez jatorrizko bertsioan.
|
|
|
Hau horrela onartuta, zeintzuk dira besteekin lotzera garamatzaten gako edo indarrak? Agerikoak direnak bihurtzen dira sinbiosiaren ustezko arrazoi,
|
baina
ez ote dira erakusten ez ditugun premiak eragiten ari. Gure hutsuneak bete eta minak goxatuko dizkiguten pertsonak topatzen ote ditugu lagun, bikote edo bizitza honetarako bidaide bezala?
|
|
|
Handik Gipuzkoara salto, Errenteriako Retegi jatetxera. Bi urte baino ez han,
|
baina
ez debaldekoak, besteak beste Uztapide eta Mitxelena bertsolariak ezagutu baitzituen, bezero fidelak izanik. Han piztu zitzaion bertsoarekiko harra, behin betiko.
|
|
|
Ausarta izan beharra zuen inondik ere mandamasen aurrean bertso horiek kantatzeko;
|
baina
ez zuen inorekin ondo geratzearren kantatzen. Behin baino gehiagotan utzi izan zuen argi; kasurako, 1995eko martxoan Karmen Larrañagak Bertsolari aldizkari honetan argitaraturiko erreportajean:
|
|
|
|
baina
ez zara goikoa.
|
|
2021
|
|
|
B– Guk garbi genuen komiki hau bertso mundutik egingo genuela,
|
baina
ez zela espresuki bertso munduarentzat. Protagonista bertsolaria da, hori da bere militantzia espazioa, baina bueno, izan zitekeen beste edozein esparru ere, eta, ziurrenik, kontatzen dena ez zen hainbeste aldatuko.
|