|
2023
|
|
|
Hortaz, aduanetako zergen zerga egitatea izan daiteke armen trafikoa, pornografiako materialen trafikoa edo babesturiko animalien larruaren trafikoa, eta halako egitateak gauzatuz gero, tributu zorra ordaindu litzateke. Tributu zuzenbideak
|
baditu
beste gune gris batzuk ere, esaterako, errentaren gaineko zergetan jaso ohi diren ondare gehikuntzak justifikatu gabekoak, halakoetan sasoi batean aitortu ez ziren errentak zergaren menpe jartzen dira, errenton jatorria gorabehera.
|
|
|
bata, administrazio arlo hutsean, eta bestea, modu esklusiboan Ogasun publikoaren aurkako delituei badu aitorpen edo autolikidazioak aurkeztua errekerimendurik jaso baino lehen: edota, aurretiazko errekerimendurik gabe ere, aurretik eginiko aurkezpenetako akatsak ongitzen
|
baditu
beste aitorpen edo autolikidazio batzuk aurkeztuta (horrelakoak dira aitorpen osagarriak eta ordezkoak, baita autolikidazioak zuzentzeko idazkiak ere). Ezaugarri bereizgarria izango litzateke betebeharpekoak erregularizazioa bere kabuz egiten duela eta beti Tributu administrazioak errekerimendua egin aurretik.
|
|
|
Zehapenei buruzko arauketa antzekoa bada ere, TFAOen eta TLOren arauketa alor honetan
|
baditu
ezberdintasun nabarmenak. Horrenbestez, liburu honen helburua aintzat hartuta eta liburuaren esparruari begiratuta, zehapenei buruzko azalpen guztiak emango ditugu TFAOen arauketa bakarrik erabiliz, eta hiru Lurralde Historikoetan TFAO garatzeko eman diren arauak27 erabiliz.
|
|
|
Graduazio irizpide hau ez da aplikatuko urratzaileak bere aitorpenean tributu zorra zehazteko behar diren osagai guztiak jaso
|
baditu
. Ezta datu aitortuak bat datozenean kontabilitateko liburuetako datuekin ala derrigorrezko erregistro fiskaletako datuekin ere, baldin eta liburu eta erregistro horiek funtsezko akatsak badituzte beste graduazio irizpide bat aplikatzen delako, eta tributu zorra txikiagoa bada tributu arauketa txarto aplikatzeagatik.
|
|
|
Bizkaiko arauketan, ostera, 1.500 euroko gutxieneko hori 250 eurokoa da. Bizkaian ere, agirien aurkezpena edo erantzuna euskarri elektroniko, informatiko edo telematikoz nahitaez egin behar da arauketak horrela ezarri duenean, baita Tributu administrazioak eskatzen duenean ere baldin eta betebeharpekoak euskarri horiek tributu informazioa sortzeko edo gordetzeko erabiltzen
|
baditu
.
|
|
|
Bizkaiko TFAOren 217 artikuluko 5 puntuak jaso duenez, zehapen prozedura hastearekin batera zehapena ezartzeko proposamenean beharrezkoak diren osagai guztiak organo eskudunak
|
baditu
, proposamen hori prozedura hasteko komunikazioari gehituko zaio. Une horretatik aurrera, interesdunak esan beharrekoa entzuteko izapidea izan behar du aurreko lerrokadan aipatu dugun hamabost eguneko epean.
|
|
|
...zuen," egindako kaltea konpontzea" izenekoa (305 artikuluaren 6 lerrokada); aringarri horren bitartez, epaile eta auzitegiek delituaren egileari edo betebeharpekoari dagokion zigorra baino gradu bate do bi gutxiagokoa ezarriko dute, baldin eta zitazio judizialetik bi hilabete igaro baino lehen tributu zorra ordaindu badu (kuota, errekarguak eta interesak) eta epaiketan egitateak aitortu
|
baditu
. Inguruabar aringarria beste partaide batzuei ere aplika dakieke agintaritzarekin egitez elkarlanean aritzen direnean, bai beste erantzule batzuen identifikazio edo harrapaketarako froga erabakigarriak lortzeko, bai delituzko egitateak erabat argitzeko, bai tributu betebeharpekoaren edo delituaren beste erantzule batzuen ondarea bilatzeko.
|
|
|
Jarri ere, Tributu administrazioek zergadunen eskura euren datuak jartzen dituzte bide telematikoz, datuok kontsultatzeko eta lortzeko hagitz erraztuz. Horiek horrela, autolikidazioak aurkezteko unean zergadunak
|
baditu
arau hausteak aipatzen dituen datuak, hirugarrenek Administrazioari eman baitizkiote horien artean, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergari buruzkoak, konturako sarrerak eta atxikipenak egin behar dituzten hirugarrenek emanda. Nolanahi den ere, halako ziurtagiriak erabilgarri izan daitezke baldin eta Administrazioak eskura dituen datuen eta atxiki behar duenak edota autolikidazioa aurkeztu behar duenak dituen datuen artean desadostasunak badaude; are gehiago, Administrazioak daturik ez badu epean eman ez zaizkiolako.
|
|
|
Tributuak aplikatzeko prozeduretan, eskubide bat baliarazi nahi duenak hura sortu duten egitateak frogatu behar ditu (Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 101 Artikulua, Bizkaiko TFAOren 103 Artikulua, eta TLOren 105 artikulua). Tributu administrazioak bere esku
|
baditu
froga elementuak, betebeharpekoek haiek zehatz mehatz adierazita beteko dute eskubidea frogatu beharra.
|
|
|
Tributu bakoitzaren Legeak edo Arauak bestelako presuntziorik arautu badezake ere, TFAOek (eta TLOk) honako presuntzioak aipatzen dituzte: aktetan eta eginbideetan jasotako egitateak egiazkoak direla uste da jarduleak berak egitateok egiaztatu
|
baditu
; akta, eginbide, aitorpen edota autolikidazio batean betebeharpekoak onartu dituen egitateak egiazkoak direla uste da, egitezko okerra gertatu dela frogatu ezik; Administrazioak ondasun, eskubide, enpresa, zerbitzu, jarduera, ustiategi edo funtzio baten titulartzat jo dezake erregistro ofizial batean titular ageri dena, kontrako frogarik ez badago; eta urte batetik beherako likidazio aldia duten ...
|
|
|
Bizkaiko TFAOn, doktrina hori saihestu nahi izan da uztailaren 15eko 6/ 2020 Foru arauaren bidez 102.5 artikuluari azken parrafoa gehituz: " Lehenengo zenbaki honen lehen paragrafoan adierazitakoa gorabehera, zergapeko bera dela-eta prozedura berri bat hasteko, ez da beharrezkoa izango aurreko prozeduraren aurreko edo aldi bereko [iraungitze] deklarazio espresoa". horiek lehentasunez aukeratu
|
baditu
, edota derrigorrean, betebeharpekoak halako bide teknologiko egokiak izatea bermatuta badago eta erregelamenduetan horrela ezarri bada. Horren adibide izan daiteke urriaren 29ko 1363/ 2010 Errege Dekretua, sozietate anonimo eta mugatu guztiak eta BEZaren hileroko itzulketen araubidean daudenak behartzen dituena; edota Bizkaiko Kudeaketari buruzko Erregelamendua, pertsona juridikoak eta Sozietateen gaineko Zergaren zergadun diren beste erakunde batzuk, eta jarduera ekonomikoak gauzatzen duten pertsona fisikoak, baldin eta berariaz bide horien erabilera onartu badute lehenespenez erabiltzeko.
|
|
|
Subjektu pasiboak, aitorpenaren bidez, aukera bat edo batzuk egikaritzen
|
baditu
Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergan baterako ala banakako aitorpena aurkeztea edota bere jarduera ekonomikoaren etekinak zenbatzeko zuzeneko zenbatespenaren modalitate arrunta ala erraztua erabiltzea, kasu, oro har, gero ezin izango ditu aukera horiek aldatu, behin aitortzeko epea amaitu eta gero esaterako, egiaztapen eta ikerketarako prozedura hasi bada, tributuaren arauketak aukera best...
|
|
|
Proposamen hori betebeharpekoari bidali behar zaio, eskubidez komeni zaiona alega dezan. Nolanahi den ere, proposamena ez da jakinarazi behar, eta ondorioz, likidazioa zuzenean jakinaraz daiteke, besteak beste, baldin eta aitorpen edo autolikidazioak formazko akatsak edo akats aritmetikoak
|
baditu
, datu aitortuak bat ez badatoz betebeharpekoak berak aurkeztutako beste aitorpen edo autolikidazio batzuetan sartutako datuekin edo hirugarrenek emandako informazio betebeharretik lortu eta Administrazioaren esku dauden datuekin, indarreko arauketa bidegabe aplikatu bada, edota likidazioa egiaztapen murriztuko prozedura batean oinarritzen bada. Halaber, Araban eta Gipuzkoan, bi lurraldetako TFAOren 27 artikuluaren aurreko errekerimendurik gabeko autolikidazio eta aitorpenak epez kanpo aurkezteagatik ezarritako errekarguak eta berandutze interesak kobratzeko soilik bada.
|
|
|
Gipuzkoako TFAOn salbuespen bat dago: betebeharpekoak motu propio kontabilitateko agiriak ekarri
|
baditu
aurretiazko errekerimendurik gabe. Baina berrikusteko jarduketak Administrazioaren esku dauden datuak kontabilitatean jasotako idazpenekin bat datozen ala ez egiaztatzeko baino ezin dira izan. betebeharrei begira ere, azken kasu horretan ebazpena emateko aintzat hartu ez diren inguruabar edo egitate berriak aurkitu ezean.
|
|
|
Premiamendu prozedura aplikatzeko, prestazioak zenbatuta edo likidatuta egon behar dira, subjektu pasiboak berak likidatu
|
baditu
ere autolikidazio edo aitorpenaren bitartez.
|
|
|
Tributu administrazioak prozedura hasiko honako inguruabarren bat gertatuz gero: ...en bidez hasitako prozedura iraungi bitartean; eta c) Tributu administrazioak ikusten duenean behin behineko likidazio baten bidez berrikusi den autolikidazioan edo aitorpenean hurrengo inguruabarren bat gertatzen dela, hala nola, aurreko behin behineko likidazioetan kontuan hartu ez diren beste inguruabar batzuk agertzen badira, aitorpen edo autolikidazioak formazko akatsak edo akats aritmetikoak
|
baditu
, datu aitortuak bat ez badatoz betebeharpekoak berak aurkeztutako beste aitorpen edo autolikidazio batzuetan sartutako datuekin edo hirugarrenek emandako informazio betebeharretik lortu eta Administrazioaren esku dauden datuekin, indarreko arauketa argiro bidegabe aplikatu bada, edota likidazioa egiaztapen murriztuko prozedura batean oinarritzen bada.
|
|
|
balioak egiaztatzeko prozeduraren ondorioz behin behineko likidazioa berrikusi behar denean balioa zenbatetsi bada izaera fiskaleko erregistro ofizialetan jasotako balioen arabera; edota aurretiazko errekerimendurik gabe epez kanpoko aitorpena aurkezteagatiko errekarguak direla-eta. Era berean, GTFAOren 124 bis artikuluko 2 zenbakian ezarri denez, autolikidazioak eta behin behineko likidazioak berrikusteko prozedura has daiteke erabaki, errekerimendu edo likidazio proposamenaren bidez, azken kasuan Administrazioak proposamena egiteko datu nahikoak
|
baditu
.
|
|
|
Edozein kasutan, Tributu administrazioak behin behineko likidazio berriak eman ditzake prozedura honetako likidazioa aldatzeko, beti ere egitatea edo inguruabar berriak gertatzen badira, besteak beste, aurreko behin behineko likidazioetan kontuan hartu ez diren beste inguruabar batzuk agertzen badira, likidazioak formazko akatsak edo akats aritmetikoak
|
baditu
, datu aitortuak ez badatoz Administrazioaren esku dauden datuekin, edo indarreko arauketa bidegabe aplikatu bada. Bizkaiaren kasuan, ahal hori autolikidazioak eta behin behineko likidazioak berrikusteko prozeduraren bitartez gauzatu behar da, TFAOren 124.bis artikuluak jaso bezala.
|
|
|
Ebazpena zati batean ala osorik baieslea bada errekurtsogilearen uziei begira, eta tributu betebehar lotua ukituko balu, ebazpena betearazteko arauak behartzen gaitu betebehar lotua ere erregularizatzera Administrazioak betebehar lotuan berraztertze errekurtsoa sorrarazteko elementu edo irizpideak aplikatu
|
baditu
.
|
|
|
Ordezkaritza bidez jarduten denean, hori frogatzen duen agiria interesdunak sinatu ez duen lehenengo idazkiari erantsiko zaio; baldintza hau bete ezean, ez baita izapidetuko. Hala ere, ahalorderik ez egon arren edo ahalordea nahikoa ez izan arren, idazkia aurkeztutzat emango da baldin eta bertaratu den pertsonak ahalordea eransten badu, edo erantsi duen ahalordeak izan ditzakeen akatsak zuzentzen
|
baditu
, edo ahalorde nahikorik gabe bere izenean eta ordezkaritzan egindako jarduketa guztiak berresten baditu. Edozein kasutan, ordezkaritza badagoela uste da aurkaratu den egintza zein prozeduretan sortu eta prozedura horretan ordezkaritza izan bada.
|
|
|
Ordezkaritza bidez jarduten denean, hori frogatzen duen agiria interesdunak sinatu ez duen lehenengo idazkiari erantsiko zaio; baldintza hau bete ezean, ez baita izapidetuko. Hala ere, ahalorderik ez egon arren edo ahalordea nahikoa ez izan arren, idazkia aurkeztutzat emango da baldin eta bertaratu den pertsonak ahalordea eransten badu, edo erantsi duen ahalordeak izan ditzakeen akatsak zuzentzen baditu, edo ahalorde nahikorik gabe bere izenean eta ordezkaritzan egindako jarduketa guztiak berresten
|
baditu
. Edozein kasutan, ordezkaritza badagoela uste da aurkaratu den egintza zein prozeduretan sortu eta prozedura horretan ordezkaritza izan bada.
|
|
|
Amaitzeko, Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 33 artikuluak eta Bizkaiko TFAOren 32 artikuluak aitortu duenez, betebeharpekoak abal eta bestelako bermeen kostuak berreskuratzeko eskubidea du, berandutze interesak eta guzti, baldin eta egintzaren betearazpena lortzeko ekarri behar izan
|
baditu
, eta epai edo administrazio ebazpen irmo batek egintza hori osorik ala zati batean bidegabekotzat jotzen badu. Bizkaian, itzulketa ofizioz egingo da, baldin eta Administrazioak duen informazioak hori posible egiten badu.
|
|
|
Erreklamazio ekonomikoak izapidetzeko eta ebazteko metatu daitezke hurrengo kasuetan: interesdun berak jarri
|
baditu
eta tributu berekoak badira; tributu berari buruzkoak baina interesdun batzuk jarritakoak badira, beti ere espediente beretik badatoz edota arazo berdinak azaltzen badituzte; zehapen baten aurkakoa eta zehapenaren sorburu den likidazioaren aurkako erreklamazioa. Eta Bizkaian eta Gipuzkoan, metaketa egin daiteke prozesu ekonomiaren zioz edota ebazpen bakarra izan behar dutelako (Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 236 artikulua eta Bizkaiko Erregelamenduaren 34 artikulua).
|
|
|
Ikuskaritzak informazioa lortzeko jarduketak burutu ditzake prozedura lokabe batean, egiaztapeneta ikerketa prozedura baten barruan eta egiaztapen murriztuko prozedura baten barruan (edo egiaztapen mugatuko prozedura baten barruan, Bizkaian), baita beste administrazio organoek edo organo judizialek eskatuta ere. Edozein kasutan, TFAOen 162 artikuluak ezarri duenez, Administrazioak informazioa lortzeko jarduketak egin behar
|
baditu
eta horretarako bere bulegoetatik kanpo jardun behar badu, jarduketa horiek Ikuskaritzak burutu ditu. Nolanahi den ere, zerga bilketako organoek ere halako jarduketak (bulegoetatik kanpokoak) burutu ditzakete zorra kobratzeko ekintzen artean edo zorra ez ordaintzeagatiko erantzukizuna eskatzeko ekintzen artean.
|
|
|
Gipuzkoan, adostasunagatik betebeharpekoak zehapenaren murrizketa lor dezake, kasu horretan %40ko murrizketa (GTFAOren 192 artikulua) ordainketara baldintzatu gabe, berehalakoa ala atzeratuta. Amaitzeko, Araban, murrizketa %30ekoa da, baina horri 20 portzentajezko puntuak gehituko zaizkio (%50eko murrizketa izan arte) baldin eta zorra eta zehapenaren zenbatekoa ordaintzen
|
baditu
(ATFAOren 192 artikulua) 63 Murrizketa horiek lortzeko, adostasuna izan behar da likidazio proposamenaren gainekoa eta zehapen proposamenaren gainekoa; hortaz, murrizketa galduko da Araban eta Bizkaian zorra eta zehapena ordaintzen ez badira (Araban 20 puntu gehigarriak soilik galduko lirateke), baita ikuskapen prozeduraren ondorioz eman daitezkeen likidazioaren edo zehapenaren aurka errekurtsori...
|
|
|
1) Erroldetako aitorpenak aurkezteko beharra, baldin eta betebeharpekoa jarduera ekonomikoan aritu edota atxiki beharreko etekinak ordaintzen
|
baditu
.
|
|
|
Estatuko tributu sistematik kanpo aduanetako zergak daude. Estatuak zerga horiek biltzen
|
baditu
ere, bilketa Europar Batasunaren Aurrekontuan sartzen da, Batasunak ere zergaren arauketa egin behar duela Europar Batasuneko erregelamenduen bidez. Aduanetako zergen artean, inportazio eskubideak, esportazio eskubideak eta eskubide txiki izenekoak daude (biltegi eskubideak, gordailu eskubideak eta isunak).
|
|
|
Legegileak arestian beste hitz batzuk erabili izan
|
baditu
ere, hala nola, arielak, kanonak, eskubideak edo kontribuzioak, ez dira tributu mota ezberdinak, baizik eta horiek guztiak aipatutako hiru motetara ekarri behar direla. Horien izaera juridikoa aintzat hartuta, zehaztu behar da hiruetatik zeinetara egokitu daitekeen.
|
|
|
Ez dira izaera publikoko ondare prestazioak ere, ez direlako hertsagarriak. Prezio publikoak dira Zuzenbide publikoaren eraentzapeko jarduketen gauzatze zein zerbitzuen emateagatik ordaindutako kontraprestazioak, jarduketa zein zerbitzu horiek derrigor hartu edo eskatu behar ez badira, eta arlo pribatuak eman ahal
|
baditu
(arlo publikoari erreserbaturik ez daudelako, edo aginte egikaritzarik ez dakartelako).
|
|
|
Hori dela-eta, legeek neurri batzuk hartu dituzte jasanarazpena ziurtatzeko: kargapeko eragiketen fakturak egiteko eskatzea; bide ekonomiko administratiboan erreklamazio karien artean jasanarazpena sartzea; zor ez den diru sarrera egin bada, diru hori tributuaren jasaileari itzultzea Horretara, subjektu jasaileak
|
baditu
Administrazioarekiko eskubide batzuk, berrikuspen bidean batik bat.
|
|
|
Horrela egindako ordainketa atxikipena jasan behar zuenari eskatzen zion ordaintzaileak, batetik, eta atxikipena jasan behar zuenak berak aurkeztutako aitorpena edo autolikidazioa aldatzea eskatu behar zuen, bertan sartu ez zuen atxikipena berreskuratu ahal izateko, bestetik. Egun, ordea, eta 2010eko otsailaren 18ko Auzitegi Gorenaren Epaiaren (53/ 2005 errek.) arabera, besteak beste, zergadunak aitorpena aurkeztu duenean, Tributu administrazioak ezin diezaioke ordaintzaileari eskatu atxiki gabeko kopuruak edo legeak zehaztutako kopurutik behera atxikitakoak, baldin eta zergadunak bere aitorpenean benetan egindako atxikipenak kendu
|
baditu
, eta ez atxiki beharrekoak. Demagun enpresa batek bere langileari PFEZren kontura alokairuaren %5 kendu behar diola baina ez diola inolako atxikipenik egin.
|
|
|
Horrez gain, jarduteko gaitasuna dute adingabekoek eta ezgaituek ere, baldin eta tributu harremanetan aritu badezakete guraso ahala duenaren, tutorearen, kuradorearen edo defentsari judizialaren baimenik gabe. Salbuespenez, adingabeko ezgaituak ez du izango jarduteko gaitasunik baldin eta horien ezgaiketaren norainokoak interes edo eskubideen defentsa edo egikaritza ukitzen
|
baditu
.
|
|
|
Adingabekoak eta ezgaituak tributu betebeharraren subjektu izan daitezke, baina betebehar horiek betetzeko ordezkariaren bitartez jardun behar dute. Ulerbidez, jarauntsiaren zatia jaso duen adingabea Oinordetzen gaineko Zergaren subjektu pasiboa da; adingabea ere Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren subjektu pasiboa da baldin eta bankuko kontuetan dituen kopuruengatik etekinak jaso
|
baditu
. Tributu betebeharpekoak zerrendatzen dituztenean Tributu arau Orokorrek ez dute bereizi adin nagusiak eta adingabeak, gaiak eta ezgaituak.
|
|
|
Egiaztatze bide ezberdinak daude: dokumentu publikoa, notarioak legitimatutako dokumentu pribatua edo apud acta, hots, ordezkaria eta ordezkatua administrazio organoan agertzea, organo horren aurrean ordezkaritzak ondorioak izan behar
|
baditu
. Eredu normalizatuak daude.
|
|
|
Amaitzeko, Administrazioak eskumenak ditu ondokoa egiaztatzeko: subjektu pasiboak adierazitako egoitzak lege fiskalen betekizunak betetzen dituen ala ez; betetzen ez
|
baditu
, Ogasunak zuzen dezake egoitza. Zuzenketa horrek ondorioak izango ditu preskribatu gabeko tributu betebehar materialen gainean soilik.
|
|
|
Hori ez da guztiz egia: Administrazioak ez
|
baditu
indizeak artez aplikatzen, aurkara daiteke zenbatespena. Hala ere, zenbatespen objektiboa aukeratu duen subjektu pasiboa ezin da metodo horren aplikazioaren aurka jarri, nahiz eta bere zerga oinarria (zuzeneko zenbatespenaren metodoarekin neurtuta) txikiagoa dela frogatu.
|
|
|
Oinarrizko osagai horiez gain, tributu zorrak
|
baditu
aldian aldiko osagaiak ere: oinarri zein kuoten gainean legearen bidez ezarri diren errekarguak; epez kanpoko aitorpena aurkezteagatiko errekarguak; berandutze interesa; eta betearazpen aldiko errekarguak.
|
|
|
Gipuzkoan, kopurua 12.000 eurokoa da eta epea urtebetekoa. c) Gipuzkoan zatikatu nahi den kopurua 150.000 eurotik beherakoa bada eta bi urtetik behera ere, beti ere zordunak zorraren zati bat ordaindu badu (%20). Baldintzak bete ezean, bi urtetik beherako geroratzea bada, aurretiaz 30.000 euro ordaindu
|
baditu
, eta ordainketa hori egin eta gero, ordaindu gabeko zorra 150.000 eurotik beherakoa bada. d) Ogasun eta Finantzen foru diputatuak agintzen duenean, bermeak emateko zordunak ondasunik edo ondasun nahikorik ez duela frogatu badu; halakoetan, foru diputatuak ezarriko dituen baldintzak errespetatu behar dira. Araban, foru diputatuak edo Ogasuneko zuzendariak (20.000 eurotik beherako zorra denean) bermea lekatu dezake baldin eta tributu betebeharpekoak tributu betebeharren ordainketa egunean izan ohi badu.
|
|
|
Tributuzko prestazioak bezala, bi biok izaera hertsagarria dute. ...ibutarioak dira zerbitzu publiko bat emateagatik edo obra publikoak esplotatzeagatik eskatzen diren diruzko kontraprestazioak, baldin eta zuzenbide pribatuko kudeaketa bideak erabili badira halakoak emateko, hots, baldin eta emakida araubidepean, ekonomia mistoko sozietateak, erakunde publiko enpresarialak, kapital publikoko sozietateak edo interes publikoaren ziozko enpresa pribatuak halakoa eman
|
baditu
, interes ororkorrari erantzunez. Horren adibide izan daitezke autobideak erabiltzean ordaindu behar diren bide sariak," tarifak" deitzen direnak.
|
|
|
Zerga honetan, arauketa aplikagarria da zerga ordainarazteko eskumena duen Administrazioaren lurraldean indarrean dagoena. Eskumen hori zehazteko, zergaren sortzapen egunean kausatzailearen edo dohaintza hartzailea egoiliarra izatea aintzat hartuko da. hala ere, foru aldundiek lurralde erkideko arauak aplikatuko dituzte, kausatzaileak edo dohaintza hartzaileak egun gehiago igaro
|
baditu
lurralde erkidean aurreko bost urteetako epean, zergaren sortzapenaren egunetik zenbatuta, eta une horretan Euskadiko egoiliarra bada. Era berean, Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zerga autonomia erkidegoei lagatako zerga da eta erkidegoek zergaren arauketa aldatzeko eskumena dute tarifaren eta kenkarien gainean, baita zergaren kudeaketa ere.
|
|
|
Era berean, Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zerga autonomia erkidegoei lagatako zerga da eta erkidegoek zergaren arauketa aldatzeko eskumena dute tarifaren eta kenkarien gainean, baita zergaren kudeaketa ere. Beste zerga batzuetan gertatu bezala Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga, kasu, zergaren arauketa orokorra Estatuko legearena da, hortaz, autonomia erkidegoak zerga arautzeko eskumenak ez
|
baditu
erabili izan, Estatuko arauketaz ezberdina edota beste kenkari batzuk ezarriz, Estatuko legea aplikatu behar da. Horiek horrela, honako zalantza argitu genuke:
|
|
|
Egoiliarra izatearen gaineko arauketa hori foru arauetan jaso da," Itunaren barruko" egoiliar izatea, alegia. Adibidez, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergan zehazten denez, pertsona fisikoak zergaldiko egunik gehien Euskadin bizi izan
|
baditu
baina Lurralde Historiko batean baino gehiagotan, ulertuko da pertsona hori egoiliarra izango dela zergaldiko egunik gehien egon den Lurraldean (urtarrilaren 17ko 3/ 2014 Foru Arauaren 3 artikulua, Gipuzkoako Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergarena). Bigarren erregela ere berdin berdin aplikatuko da:
|
|
|
Kapitalaren amortizazioa edo maileguan hartutako zenbatekoaren itzulketa aurreikusita dagoen ala ez kontuan hartuta, zorra amortizagarria edo betirakoa izan daiteke, kasuz kasu. Betirako zorraren kasuan, jaulkitzaileak tituluak amortizatu nahi
|
baditu
, merkatuan saldu ditu. Ez dauka beste modurik.
|
|
|
Probaldia ezartzen duen ituna deuseza izango da, baldin eta langileak aurretiaz eginkizun berberak gauzatu
|
baditu
enpresan, edozelako kontratu motaren bidez (LELTBren 14.1 artikulua).
|
|
|
(f) Ohiko mozkorra edo toxikomania, baldin eta lanean ondore negatiboak sorrarazten
|
baditu
.
|
|
|
Ohartarazi behar da ukitutako langile kopuruak LELTBren 51 artikuluak (kaleratze kolektiboari buruzkoak) ezarritako mugak gainditzen
|
baditu
kaleratze kolektiborako prozedurari jarraitu zaiola.
|
|
|
O K aleratze kolektiboak 50 langile baino gehiago ukitzen
|
baditu
, enpresak langileei beste enpresa batean berriro laneratzeko plana eskaini behar die, langileak berriro laneratzeko enpresa baimenduen bidez. Plan horrek, gutxienez 6 hilabeterako diseinatuko denak, bere baitara bildu behar ditu lanbide prestakuntza eta orientaziorako neurriak, ukitutako langileari beren beregi zuzendutako arreta eta enplegua modu aktiboan bilatzea. Edozein kasutan, plan hori ez da aplikatuko konkurtso prozeduraren mende dauden enpresetan.
|
|
|
Enpresa edo lantoki batean hauteskundeak egiteko sustatzaileak pilatzen badira, erregistratutako lehenengo deialdia izango da baliozkoa hauteskunde prozesua hasteko, salbu eta enpresa batzordea duen enpresa edo lantokiko sindikatuen gehiengoak beste dataren bat aurkeztu duenean. Kasu horretan, azken data horrek izango du lehentasuna, baldin eta deialdiak betetzen
|
baditu
ezarri diren betekizunak. Azken kasu horretan, hauteskunde sustatzearekin batera hauteskunde sustatze horren komunikazio fede emailea egin zaie aurretiaz beste hauteskunde sustatze bat edo batzuk egin dituztenei.
|
|
|
Dena den, askatasun horrek
|
baditu
muga garrantzitsu batzuk (ikusi uztailaren 22ko 136/ 1987 KAE).
|
|
|
Gaixoa ezkontzen bada edo horrek izatezko bikotea eratzen badu, lanaldia murrizteko eskubidea izango du horren ezkontideak edo izatezko bikoteak, betiere, eskubide hori izateko baldintzak egiaztatzen
|
baditu
.
|
|
|
Bi langile edo gehiagok badute eskubide hori kausatzaile berarengatik edo, hitzarmen kolektiboek definitutako beste egoera batzuen arabera, guraso baimena zein aldirako eskatu eta aldi horretan baimena izateak enpresaren jardunbide egokian gorabehera larriak eragiten
|
baditu
, enpresaburuak baimena ematea atzeratu ahal izango du aldi arrazoitsu batean, hori berori idatziz justifikatuz eta eskatutako baimena bezain malgua den baimena izateko alternatiba eskaini ondoren.
|
|
|
...u beharrekoak direnean 12 urtetik gorako seme edo alabak, ezkontidea edo izatezko bikotea, bigarren gradurainoko senideak, bai eta menpeko beste pertsona batzuk ere, azken horiek bizileku berean bizi direnean, baldin eta horiek guztiek adinarengatik, istripuarengatik edo gaixotasunarengatik euren kontura baliatzeko gaitasunik ez badute, eta horiek zaintzeko beharrizana duen langileak justifikatzen
|
baditu
bere eskaera oinarritzen duten inguruabarrak.
|
|
|
Pilar Garcak egindako aparteko ordu horiek legearen araberakoak al dira? Pilarrek oraindik ez baldin
|
baditu
ordu horiengatiko zenbatekoak jaso, egin ahal izango du nolabaiteko erreklamaziorik, nahiz eta legeak aparteko orduen inguruan ezarritako gehiengoa eurrez gainditu. Zuzenbidearen araberakoa da enpresak alde bakarrez ezarri duen lanaldi irregular hori?
|
|
|
Langileak ere
|
baditu
ekonomia izaerako zenbait eginbehar enpresaburuari begira:
|
|
|
(b) GSLOTBren 146.3 artikuluaren arabera kotizazioei begira ezar daitezkeen murrizketak (%10 arte) edo gehikuntzak (%20 arte): lanbide arriskuen ondoriozko kotizazio primen zenbatekoa murriztu ahal da enpresak prebentzio baliabide eragingarriak
|
baditu
. Haatik, guztiz kontrakoa gertatuko da, enpresek laneko segurtasun eta higienearen inguruko betebeharrak gauzatzen ez dituztenean.
|
|
|
Jarduera artistikoa bideratzeko zein jarduera tekniko edo laguntza izaerakoak izan beharrezkoak eta halakoak gauzatzen dituzten pertsonen kasuan, kontratu modalitate hori baliatu ahal izango da, baldin eta euren jarduera modu zuzenean eta esklusiboan lotzen bazaio lan kontratu artistikoa egitea justifikatu duen jarduera artistikoari. Horrez gain, ez da kontratu modalitate hori aplikatuko, baldin eta jarduera teknikoak edo laguntza izaerakoak enpresak gauzatzen
|
baditu
, beraren egituren baitan edo iraunkortasunez, ziklikoki bada ere. Bada, horrelako kasuetan ez da aplikatuko 1435/ 1985 Errege Dekretua, eta, ondorenez, kontuan hartu da LELTBk ezarritakoa.
|
|
|
© (18) Argazkilari bat, kontuan hartuz aldizkari jakin batentzako erreportajeak egiten dituela, aldizkari horrek hala eskatzen dionean; hain zuzen ere, egindako erreportaje bakoitzeko kobratzen du. Gainera, argazkilari horrek Sestaon jendaurreko argazki estudioa du eta bertan alokairuko langileak ere
|
baditu
.
|
|
|
Lekualdaketak ukitu behar ditu lantokiko langile guztiak, baldin eta lantoki horrek 5 langile baino gehiago
|
baditu
, edo, lantokiko langile guztiak ukitu ez arren, 90 eguneko aldian, gutxienez, langile kopuru hau lekualdatzen denean:
|
|
|
(c) Langileak bidegabeko kaleratzearen ondorioz izan dezakeen kalte ordainaz gain, kalte ordain berezia jasotzeko eskubidea izan dezake, baldin eta langile horrek bezero gehiago lortu
|
baditu
eta ondoko baldintzak bete badira:
|
|
|
Dagoeneko aipatu diren ezaugarriez gain, lan kontratuak hurrengo ezaugarriak ere
|
baditu
, kontratu orori begira egin ohi den sailkapen klasikoaren haritik:
|
|
|
LELTBren 92 artikuluarekin bat etorriz, batetik, kasuan kasuko negoziazio unitateetan negoziatzeko legitimazioa duten alderdiek adostasunez erabaki dezakete indarreko hitzarmen osoari atxikitzea, baldin eta beste hitzarmen batek alderdiak ukitzen ez
|
baditu
; atxikitze hori lan agintaritza eskudunari komunikatu behar zaio, erregistro ondoreetarako.
|
|
|
Jaso agiri hori Lanaren eta Gizarte Ekonomiaren Ministerioaren 1994ko abenduaren 27ko Aginduak ezarritako ereduarekin bat etorriko da. Alabaina, litekeena da hitzarmen kolektiboaren bidez edo enpresaburuaren eta langileen ordezkarien artean egindako akordioaren bidez bestelako ereduren bat erabiltzea, betiere, horrek argiro eta bananduta jasotzen
|
baditu
langilearen hartukizun desberdinak, bai eta legearen araberako atxikipenak ere (PFEZ eta Gizarte Segurantzari egin beharreko kotizazioak).
|
|
|
(h) Prestakuntzarako lan kontratuak lege maularekin egiten badira edo kasuan kasuko prestakuntzarako lan kontratua egin ondoren enpresaburuak ez
|
baditu
prestakuntza betebeharrak gauzatzen, ulertuko da kontratu horiek iraupen mugagabeko lan kontratu arrunt moduan hitzartu direla.
|
|
|
O Lan Ministerioa, 1920ko maiatzaren 8ko Errege Dekretuak sortutakoa. Ministerio horri atxiki zitzaizkion, beste erakunde batzuen artean, Gizarte Eraldaketen Institutua eta INP. Ministerio horrek barne antolaketari dagokionez eraldaketa ugari izan
|
baditu
ere, berau izan da lan harremanen esparruan gauzatutako esku hartze administratiboaren eragile. Eraldaketa horien ondorioz, izen desberdinak izan ditu.
|
|
|
Edozein kasutan ere, erregela orokor horrek
|
baditu
salbuespenak. Horrela, jurisprudentziak ulertu du lan mota batzuetan, hiri finketako langileen zerbitzuan kasu, garbitasuneko langileei dagokienez, lantzean behingo ordezpenak ez dakarrela lan prestazioaren izaera pertsonalik eza, betiere, kasu horietan zerbitzuaren jarraitutasunak lehentasuna baldin badu prestazio pertsonalari begira, eta, ondorenez, ordezpenak enpresa-buruarentzat onuragarri izaten jarraitzen baldin badu, beraren ahalmenak normaltasunez egikaritzea oztopatzen duten osagairik sartu gabe.
|
|
|
Orobat, 4 astetik gorako iraupena duten kontratuen kasuan, LELTBren 8.5 artikuluak enpresaburuari betebeharra ezarri dio, langileari idatziz adierazteko zein diren kontratuaren oinarrizko osagaiak eta lan prestazioa emateko baldintza nagusiak, baldin eta idatziz egindako kontratuak osagai eta baldintzok jaso ez
|
baditu
.
|
|
|
Administrazio baimen hori eman behar dute autonomia erkidegoetako erakunde eskudunek edo estatuko Administrazio Orokorreko erakunde eskudunek, Ceuta eta Melillaren kasuan. Baina aldi baterako laneko enpresak lantokiak
|
baditu
probintzia desberdinetan, baimena Enpleguaren Zuzendaritza Nagusiak emango du edo autonomia erkidego eskuduneko erakunde baliokideak, enpresa horren jardute esparruak bat egiten duenean autonomia erkidegoaren esparruarekin
|
|
|
Antolamendu juridikoko gainerako adarretan gertatu antzera, zuzenbideko printzipio orokorrak ere zuzenbidearen iturri dira lan harremanetan, banakako harremanetan nahiz harreman kolektiboetan. Baina printzipio horiez gain, lan zuzenbideak
|
baditu
banakako harremanei begira berezko printzipio batzuk ere. Printzipio horiek lan arloko antolamenduak eratorritakoak dira, eta xede dute lan zuzenbideko iturriak aplikatzearen eta interpretatzearen ondorioz sortzen diren arazoak konpontzea.
|
|
|
Akta mota bakoitzak bere betekizunak
|
baditu
ere, euren artean badituzte alde erkideak. Bada, segurtasun juridikoak galdatutako aldeez mintzo gara, hala denean, ukitutako administratuaren defentsa bermatzeko.
|
|
|
• Finantzazioari dagokionez, Legeak argi uzten du bakarrik gauzatu ahal direla bestelako eskumen hauek udalak berak finantzatu ahal
|
baditu
eta beti ere udalak aurrekontu egonkortasuna eta finantza jasangarritasuna bermaturik baditu, nahiz eta toki erakundeak ekonomiaeta finantza plana izan. Esangura horretan, badirudi 16.5 artikuluak udalaren erantzukizunpean uzten duela, ETAHren 3.2 artikuluak eskatzen duen udal jardueraren erantzukizuna sustatuz.
|
|
|
• Finantzazioari dagokionez, Legeak argi uzten du bakarrik gauzatu ahal direla bestelako eskumen hauek udalak berak finantzatu ahal baditu eta beti ere udalak aurrekontu egonkortasuna eta finantza jasangarritasuna bermaturik
|
baditu
, nahiz eta toki erakundeak ekonomiaeta finantza plana izan. Esangura horretan, badirudi 16.5 artikuluak udalaren erantzukizunpean uzten duela, ETAHren 3.2 artikuluak eskatzen duen udal jardueraren erantzukizuna sustatuz.
|
|
|
Ez betetze arriskuan dagoen toki erakundeak 3 hilabeteko epean ez betetzeko hori saihesteko neurriak hartu behar ditu eta neurri horiek epe horretan finantza zaintza organo eskudunari jakinaraziko dizkio. Toki erakundeak ez
|
baditu
neurri horiek hartzen edo toki erakundeak hartutako neurriak egoki ez baditu ikusten, orduan, finantza zaintzako organo eskudunak neurri zuzentzaileak behartzeko aukera izango ditu.
|
|
|
Ez betetze arriskuan dagoen toki erakundeak 3 hilabeteko epean ez betetzeko hori saihesteko neurriak hartu behar ditu eta neurri horiek epe horretan finantza zaintza organo eskudunari jakinaraziko dizkio. Toki erakundeak ez baditu neurri horiek hartzen edo toki erakundeak hartutako neurriak egoki ez
|
baditu
ikusten, orduan, finantza zaintzako organo eskudunak neurri zuzentzaileak behartzeko aukera izango ditu.
|
|
|
Informazioa jasota, ohartarazpena egiteko ahala ematen zaio gobernuari eta, horren ondorioz, toki erakundeak egoera zuzentzeko neurriak hartzeko betebeharra dauka eta horiek Ministerioari bidaltzeko betebeharra. Neurri horiek Ogasun eta Administrazio publikoen Ministerioak aztertuko ditu eta, egokiak edo nahikoak jotzen ez
|
baditu
, orduan toki erakundeari ekonomiaeta finantza plana egiteko betebeharra ezarri ahal izango dio. Beraz, zuzeneko kontrola izango litzateke.
|
|
|
Hori guztia ez bada funtzionatzen, orduan derrigorrez bete beharreko neurri hertsatzaileak agertuko dira (AEFJLOren 26 artikulua). Tokiko korporazio batek ez badu xedagarritasunik ezaren erabakia hartzen, edo Ogasuneko ministerioak eskatutako gordailua eratzen ez badu, edo adituen batzordearen neurriak hartzen ez
|
baditu
, finantza zaintzako organo eskudunak, dela gobernuak, dela autonomia erkidegoak, Korporazioko presidenteari eskatuko dio, adierazten den epean, xedagarritasunik ezaren erabakia hartzeko, adituen batzordeak proposatutako neurriak gordailutzea edo abian jartzea eskatutakoa ezagutzen ez bada, finantza zaintzako organo eskudunak nahitaez behartuko du Administrazio ez betetzailea ezarritako neurriak b... Aipatutako betebeharren bat ez betetzeak aurrekontu egonkortasunaren helburua, zor publikoaren helburua edo gastu araua ez betetzea badakar, kudeaketa larriki kaltegarritzat jo ahal izango da.
|
|
|
EAEko lurralde historikoetako toki erakundeen gaineko finantza zaintzak, Estatuan kontrolak daukan garapena izan arren, ezberdintasunak ere
|
baditu
. Ezberdintasun horiek subjektiboak izango dira batez ere.
|
|
|
Eskumen generiko horrek toki administrazioari dagozkion gai guztiak jasotzen dituela ulertu behar da KAren doktrinak, besteak beste, 233/ 1999 Epaian adierazi zuenari jarraituz: ...uot; esamoldeak izaera globalizatzailea eta substantiboa du, eta, 9.8 Kataluinako Autonomia Estatutuaren eremu materialean sartzen dira toki administrazioari dagozkion alderdi guztiak," Toki ogasunak" barne hartuta, eta hori, jakina, Estatuari dagozkion oinarriei kalterik egin gabe" 560 Ildo horretatik, toki araubide esamoldeak toki administrazioari dagozkion gai guztiak barneratzen
|
baditu
eta horien artean toki ogasuna sartzen bada, logikoa dirudi toki erakundeen ogasunen gaineko finantza zaintza ere horien artean jasotzea. Beraz, finantza zaintza toki araubide eskumen generikoaren barruan sartzen da.
|
|
|
Frankismo garaian Arabarentzat indarrean jarraitu zuen Ekonomia Itunaren sistemarekin, 1954ko Lege Dekretuaren bitartez, besteak beste, honako eskumen hauek mantendu ziren probintziaren eskuetan: Probintziaeta udal izaerako zergak ezartzea eta baimentzea, bidezkotzat jotzen
|
baditu
. Diru bilketako, errenten ikuskaritzako eta ordainarazpeneko zerbitzuak, kudeaketa ekonomikoan esku hartzeko zerbitzuak eta arlo horrekin zerikusia duten beste zerbitzu guztiak antolatzea. Arabako toki erakundeei bidezkotzat jotzen dituen zerga onurak, salbuespenak eta partaidetzak ematea, itundutako tributuei dagokienez. Udalei eta auzo batzarrei baimena ematea Toki Ogasunen Erregelamenduak adie...
|
|
|
Lehen adierazi dugun bezala, toki erakundeek aurrekontua diseinatu eta onestean askatasun osoa izango dute nahi dituzten gastuak edo interesak zehazteko. Aurrekontuaren diseinuak mugak ere
|
baditu
, baina ez gastuen kontzeptuetan, egonkortasunaren ikuspuntutik baizik... aurrekontua nibelaturik egon behar da [n ekitaldiko ohiko baliabideak (diru sarreren 1.etik 5.ra doazen kapituluak) gastu arruntak (gastuen 1.etik 4.ra doazen kapituluak) finantzatzeko beste izan behar dira], aurrekontua egonkorra izan behar da [n ekitaldiko diru sarrera ez finantzarioak (diru sarreren 1.tik 7.ra doazen kapi... Horretan askatasun osoa dago.
|
|
|
Zerbitzu horiek ematea koordinatzeko, Diputazio Probintzialek, ukitutako udalerrien onespenarekin, Ogasun eta Administrazio Publikoen Ministerioari proposatuko dio zerbitzu horiek emateko modua, Diputazioak zuzenean emanda edo elkar banatutako kudeaketa formula erabiltzea, partzuergo, mankomunitate edo beste formula baten bitartez. Zerbitzuen kostu eragingarria gutxitzeko proposamenaren inguruan Ministerioak ebatziko du, beti ere autonomia erkidegoa entzunda, horrek finantza zaintza eginkizunak betetzen
|
baditu
".
|