|
2000
|
|
|
" Ezen, jaunak, orrialde hauetan dena baita posible, dena baita egia eta gezur, dena errealitate eta amets, dena pasio eta eldarnio, dena literatura eta magia; edo agian ez, agian orrialde hauek guztiak jolas bat baino ez dira, jolas existentzial bat, non batek ez baitu euskarririk aurkitzen inon, eta oro zaio mozorro, oro labainkor eta sinestezin...". Eta ondoren,
|
adierazi
nahi duen ideiaren atari gisa, lau txiste kontatzen ditu, eta denak barrez lehertu beharrean jarri dituenean, beste azalpen hori irteten da bere ahotik, ezari ezarian: " Aldarte ona du bai liburu honen irakurleak, aldarte umoretsua, eta distantzia; baina beste gauza bat ere aitor dezadan:
|
|
|
Ezinbestean, eguraldia du hizpide jarraian. Eta, horretan ari dela, trumoitsu dagoela
|
adierazi
nahian edo, zeru berundua esamoldea erabiltzen du euskara gazteleratuz. Zeru berundua, ahoan dastatzen dut metafora.
|
|
|
Minutuak aurrera zihoazen, ez geldo ez azkar, betiko martxan baizik, gupidagabe. Baieztapen honekin
|
adierazi
nahi dudan gauza bakarra da biziak aurrera jarraitzen zuela, desioa zerbait eternoa zela oraindik, eta ber  tsoak eta elurra beti izango zirela errugabeak. Kontsolamendu eskasa nolanahi ere, ezen han barnean bizia ez baitzen jada gure baitakoa:
|
|
|
Hilotz zen, eta idorki zegien irribarre. Luxuzko anteojo batzuk zeuzkan eskuineko eskuan, ezkerrez maingua baitzen, hark berak minutu batzuk lehenago
|
adierazi
zidanez. Eta adierazi, hain zuzen ere, ordoki lohi bat zeharkatzen ari ginelarik, non begiztatu ahal izan baikenituen gizairudi gogoangarriak eta aitzurketa axolagabean ziharduten aurpegi luzangak.
|
|
|
Luxuzko anteojo batzuk zeuzkan eskuineko eskuan, ezkerrez maingua baitzen, hark berak minutu batzuk lehenago adierazi zidanez. Eta
|
adierazi
, hain zuzen ere, ordoki lohi bat zeharkatzen ari ginelarik, non begiztatu ahal izan baikenituen gizairudi gogoangarriak eta aitzurketa axolagabean ziharduten aurpegi luzangak. Ikuskizun hura aipatu nion orduantxe, eta isiltzeko agindu zidan hark, ezker besoa falta zuela, eta ezintasun hark zeharo mingosten ziola aldartea.
|
|
|
Barrearen eta ordokiaren ondoren, adiskide egin ginen. Trena bortizki binbilikatzen zen, musker neurriz kanpoko edo hautsi bat bailitzan, eta agureak zeinak, ahalkez edo nik asmatu ezin izan nuen beste ezein gizabide zela medio, bere izena sekula ez baitzidan
|
adierazi
horzdurari eutsi behar izan zion bizpahiru alditan, oso denbora epe laburrean. Egoera hura desatsegina izanik ere, lagun egin ginen.
|
|
|
Egoera hura desatsegina izanik ere, lagun egin ginen. Bion arteko harremana adeitsua izan zen, aurkez aurke baikeunden, eta
|
adierazi
zidan maisua zela eta alargun liberala. Beroa jasanezina zen eguerdi parte hartan, eta ohartarazi genion ikuskatzaileari aire girotua ez zebilela ongi, baina, era berean, ezkutuan adierazi nahian bezala tresna itzalita zegoela eta ez zegoela hartarako eskubiderik.
|
|
|
Bion arteko harremana adeitsua izan zen, aurkez aurke baikeunden, eta adierazi zidan maisua zela eta alargun liberala. Beroa jasanezina zen eguerdi parte hartan, eta ohartarazi genion ikuskatzaileari aire girotua ez zebilela ongi, baina, era berean, ezkutuan
|
adierazi
nahian bezala tresna itzalita zegoela eta ez zegoela hartarako eskubiderik. Ikuskatzaileak bosgarren aldiz txulatu zizkigun txartelak, eta mamu harrigarri baten antzera desagertu zen gero.
|
|
|
Ikuskatzaileak bosgarren aldiz txulatu zizkigun txartelak, eta mamu harrigarri baten antzera desagertu zen gero. Labur labur komentatu genuen desagertze txundigarria; biok, segur aski, gauza bera pentsatu genuen, ezer
|
adierazi
ez bagenuen ere. Binbilinketa apur bat baretu zen; ez, ordea, sargoria, eta agurea sortasun astun batek jo zuen.
|
|
|
Abenidako Magris gozotegian ogia, kruasanak eta egunkariak erosi nituen, igandero bezela. Etxera bueltan, Tomasekin egin nuen topo, eta erlojua konponduta zeukala
|
adierazi
zidala gogoan dut. Hamar eta erdiak Abenidako erloju erraldoian, euri fin desatsegina emeki emeki kaleak bustiz; ogiak eta, poltsan; aterkia; San Donatoko horretan,; semaforoa; auto beltz bat, burrundara betean; laborrizko garrasiak nire gibelean.
|
|
|
Argi fokoek begiak itsutu zizkiguten, ez genuen asmatzen kameren aurrean zein jarrera hartu. Patxi Otsotzarmendiren hitzaurrea luzea izan zen, txuria eta biguna, morborik gabea; programaren xedea argi
|
adierazi
zuen, uste okerrerako biderik utzi gabe, esanez saio hura elkarkidetasunezkoa zela, anaien arteko solas bihozkor polit bat, gure esperientzia borti  tzetatik lezio zorrotzak ikasteko aukera ezin hobea zela, beti bezala, Oinazeak orduak luze ditu berezi hura, baina, aurrez ikusle minberak ohartarazi nahi zituela, badaezpada ere, han bizitzaren laztasuna ez areagotua baina bai bere horretan azal ... " Eta auskalo esan zuen atzera Otsotzarmendik ahots hari apurtuz, bai, auskalo non dauden hondamendi eta giza zoritxar hauen arrazoiak.
|
|
|
Baina ez al dugu, ordea, orain minutu batzuk esan emakume honek sekulako trebezia zuela baieztapen apodiktikoak jaulkitzeko? Bada, halaxe
|
adierazi
dugu, bai, eta ez, horratik, oker. Honetan zetzan, hain zuzen ere, emakumearen zorigaitz berdingabea:
|
|
|
Halaxe, bada,
|
adierazi
nahi dugu ez dakigula oso ziur eta ez du askorik inporta, ohartuko da irakurlea zer aldatu zitzaion lehenik Brown jaunari, ezker eskuko hatz txikiko azazkala, ala eskuin eskukoa; edota biak batera aldatu zitzaizkion, edo zein aldaketaz jabetu zen lehenago. Ez dakigu, era berean, zer eguraldi egiten zuen Brown jaunaren eskuan aldaketa txiki hura gertatu zen egunean, euria ari zuen ala eguzkia zegoen; badakigu, ordea, zein egun zen, eta hori jakinik, eguraldia ere nolakoa zen jakitea baino gauza errazagorik ez dago.
|
|
|
Beraz, etxeak behea jo zezanean, lurrarekin bat egin eta bere habeak hondakin bihur zitezenean, Brown jaunak pentsatuta zeukan botila bat xanpaina zarataz irekitzea frantsesa jakina, eta mozkortzea ere bai akaso, aspaldiko partez. Eta,
|
adierazi
dugun bezala, asteburu hartan ezer berezirik gertatu ez zenez, bada orain guztiz harrigarria izango litzateke esatea Brown jaunak ez zituela pentsatuta zeuzkan gauza guztiak egin; beraz, ez dugu halakorik esango.
|
|
|
Berdin dio gainera, edo berdin behar du izan, honezkero; ezen, lankideen iritziak ez baitu axaleko garrantzirik ere Brown jaunaren itxuraldaketaren garapenean, eta ez dugu horretaz puntu honetan gehiago sakonduko. Hala ere, eta iritzi pertsonal bat zilegi bazaigu,
|
adierazi
nahi genuke Brown jauna errugabea zela, ez zela inpostore bat, eta, beraz, bere burua defendatzeko gezur errukitsu batzuk asmatu behar izan zituela ezinbestean, ez maltzurkeriaz, eta alde horretatik uste osoa daukagu lankideek gogo onez hartuak izango zituztela gizagaixo haren hitz sinpatikoak, jakina baita gizakiak ez duela egia dena sinesten, sinetsi nahi duena baizik.
|
|
|
Nola ulertu behar zen usapal guztien hilketa? Zer
|
adierazi
nahi ziguten moraleja horren bidez. Hil egin zela amodioa?
|
|
|
Zergatik bortxatu zuten anfiteatro osoan zegoen sirena bakarra? Zer
|
adierazi
nahi ziguten ekintza arbuiagarri horrekin. Gu ere, azkenean, bortxatuak izango ginela?
|
|
|
" Olibondoa xurgatzen duzun ama basati...". Negarrari ekin genion gero, Edurtxo Caterpilarrek behin eta birritan
|
adierazi
zigun arren amonatxo haurdunena parodia bat zela, halako antzerki satiriko bat. Baina guk eta horrexegatik jakin nuen beste hiru gonbidatuen izaeraz eta minduraz beste begi batzuekin ikusten genuen oro, anestesiaren edo maitasunaren begiekin, guk edaniko ardoaren ozpinduak zer berezi bat, hondar berezi bat utzi baitzuen gugan, sentiberatasun isuria biziki areagotzen zuena; guk, hortaz, ezin ikus genezakeen graziarik halako satira beltz batean, edota azafatek beren borondate on guztiarekin egun batzuk atzera erakutsi ziguten show gaztaina lerden beroarekin, hienaren larrutzeari edo Afrikako ume gosetuen gainean egiten ziren txiste gordinei irribarrerik txikiena ere egiten ez genien modu berean.
|
|
|
Bakarra ere ez. Eta tristea da esatea, baina zer
|
adierazi
nahi du etsenplu odoltsu horrek. Bada, ezinezkoa dela komunikazioa gizakion artean.
|
|
|
" Nire estasi bakarra onanismoa da". Eta keinu egin zidan ezker begiaz, keinu berezi bat, keinu bat zeinaren bidez eta gauzak bere onetik gehiegitxo ateratzen saiatu gabe
|
adierazi
nahi baitzidan ederki ezagutzen zuela nire iragana, alegia nire iragan onanista, eta ez ibiltzeko orain larritasunekin eta are gutxiago oraindik hura ezkutatu nahian; eta bekainak okertzeko modu ezohiko harengatik eta gero, ukabila itxi eta eskuari eman zizkion astindu azkar eta, batik bat, bortitzengatik, iruditu zitzaidan barre egin nahian zebilkidala gizagaixo suharra, bi arrazoi zirela medio: bat, neure iragana ezkutatu nahi izateagatik; bi, bizimodu hura utzi izanagatik.
|
|
|
Edurtxo Caterpilarrek hartu zuen hitza ostera: " Esan, Armando maitea, oinaze izugarri hura guri, teleikusleoi, mundu orori
|
adierazi
behar bazenio, zein kolore aukeratuko zenuke?". " Kolore bat?".
|
|
|
Orduan bai haserre gorria! Armando Bonillak
|
adierazi
nahi izan zuen putakumea ez zela zehazki atsotitz bat, zera zela gehiago, irain bat... Baina, bai zera!
|
|
|
" zer da?", galdetu zidan bere begiekin. Eta orduan Da Vincik esaten zuena
|
adierazi
behar izan nion aurkezle prestuezari: " Inork ezin dezake basiliskoa hil, animalia batek izan ezik:
|
|
|
" zeure baitaz oroitzea da". Eta, horren segidan,
|
adierazi
zuen bera ez zela bizi izan, ez zelako bere buruaz oroitu nahi. " Zer oroigarri izan dezaket neure buruaz?", galdetu zion erretorikoki bere buruari, eta galdera hori aprobetxatu zuen lehen aipatu dizkizuedan astakerien berri emateko.
|
|
|
Bere kabuz, diruaren akuiluz, etorriko zenik ere izango zen apika; ez naiz ni horien artean zenbatzekoa, Jainkoak ongi daki hori edo jakingo luke, aspaldian hila ez balitz; era berean, dagoeneko ohartuta egongo da irakurlea Oinazeak orduak luze ditu programa ez zela programa arrunt bat; zerbait izatez gerotan, gehiago zela epai bat, non gonbidatuak eta irakurleak jakin behar luke gonbidatu hitz horri zein zentzu eman ez baitzuen defentsarako aukerarik txikiena ere, nire aurretik joan ziren gizagaixo guztien paraderoak ezinago argi erakusten duen moduan. Baina epai bat zenik ere ez nuen bete betean uste; beste errezelo batzuk egiteko ere ikusten bainituen han hemenka arrazoiak, oraindik
|
adierazi
ezin dizkizudanak bestalde, baina denboraren joanak egia bihurtu zituenak nire begien argitan. Berririk aurreratu ez, baina nahikoa da begien bistan degoena irakurleari azaltzearekin:
|
|
|
Basiliskoa hiltzen lagundu izanagatik lortu nuela barkazioa? Baina kondenatua ez izateak ez nintzela epaitua izan
|
adierazi
nahi ote zuen, akaso. Ez al zen nahikoa kondena hiru aurkezle haien jipoiketa pairatu behar izana?
|
|
|
Eta orduko neke fisikoa izugarria bazen, zer esan bestelako akidurez? Nola
|
adierazi
hitz sotilez oinaze psikikoaren zama eramanezina. Nola ahaztu nire programakideen paradero beltza?
|
|
|
Hermafrodita guztien gisa, gure hiena hau ere espiritu bikoi  tzekoa zen, eta, beraz, aldabera bere ekintza guztietan. Horiek guztiak neuk azaldu nizkien hiru aurkezle ezjakinei, eta
|
adierazi
nien, behin hartara jarrita, hiena hilobietan bizi  tzen ohituta zegoela, eta gorpuak jaten zituela, eta, horrez gain, giza ahotsak ezin hobeto imitatzeko gaitasuna zuela, eta, amarru horretaz baliaturik, gizakiak bat batean irensten zituela; piztia ezinago hipokrita zela ere esan nien, ehizatzen zituen animaliak oro negar gezurtien artean irensten baitzituen. Eta amaitzeko esan nien hienak gorroto zituela zakurrak, eta, aldiz, otsoekin oso gustura kopulatzen zuela.
|
|
|
Ana Morena gaixoa, argi erraldoi haien pean, nola hala saiatu zen Deereren itaun gaiztoei erantzuten; arbel txikian idatzi zituen erantzun guztiak, bere laburrean, eskas suertatu ziren, ezgai, eta orduan Julen Deereren errezeloek gorputz hartu zuten ikusle odolberoengan, eta neskatxa iruzurgile lotsagabe baten gisa ikusi zuten ia guztiek. Edurtxo Caterpilarrek, ordea, egoerak har zezakeen traza gaiztoaz jabeturik, hitz hartu zuen segituan, eta
|
adierazi
zuen Ana Morena andreari ez zitzaiola nahikoa beta eman bere gor mututasunaren nondik norakoak azaltzeko, eta legezkoa zela aukera hura eskaintzea. Halaxe jakin genuen guztia.
|
|
|
Harritzarra aise jaso zuen gerri pareraino, amen batean; behin hantxe eroso ipini zuelarik, hamalau txortaldi jo zizkion segidan, su eta fu, begiak zuri zuri, mihia hortzartean dantzari, espasmodikoki. Neu izan nintzen txalojole bakar; beste milaka begi ezin zabalduago haiek zer
|
adierazi
nahi zuten ez dut sekula jakin.
|
|
|
Eta, halaxe, egoera hits hartan, udazken inoiz sentitu gabeko hartan, Armando Bonilla, goragalearen inertziaz, aitorpenari lotu zitzaion atzera, jada terapia hark soil soilik salbatuko balu bezala itolarri kosmikotik. Eta halaxe
|
adierazi
zuen, inork galdetu gabe, Armando Bonilla izatea erabaki zuenez geroztik, gauzak ez zirela hobeto joan, okerrago baizik, askoz ere okerrago baizik: " Gero gerokoak esan dut lehen, oker ez banago, zeren, jendeak ez baldin badaki ere, etxeko artxiboan bilduta dauzkat munduko errefrau guztiak, bilduma oso bat, eta horretarakoxe etorri nintzen hona, dohakabe inozoa, bost milioi horiekin nire artxibo erraldoi hori argitaratuko nuelakoan".
|
|
|
Hurrengo egunetan ez zen Kandido eskolara azaldu, eta gaixo zegoela
|
adierazi
zuen haren auzoko batek.
|
|
|
Lotsatuta balego bezala. Bazirudien ez zuela
|
adierazi
nahi gure etxean irabazitako dirua nora eramaten zuen. Eraztun handi distiratsu bat zuen hatz batean, eta egia zen nonbait ezkontzekotan zela.
|
|
|
Begiak argitu zitzaizkion. Bere izorra gaia mugitu omen zitzaion sabelean, asmoa
|
adierazi
nionean.
|
|
|
Ahoa ireki, eta ama jakinaren gainean jarri behar nuela
|
adierazi
beharrean, isildu, eta neure hatz baldarrez banatu nuen ilea gehiago. Migelen aiherkundeak ez ziren txantxetakoak.
|
|
|
Lehena ez da sekulan ahanzten eta... Dena dela, beti hemen izango nauzuela
|
adierazi
nahi nizuen.
|
|
|
Eta huraxe zen niretzako seinalerik txarrena. Goizean artoa aletu nahi nuela
|
adierazi
banuen ere, oraingo honetan jasan nuen ongi izebaren petralkeria. Ireki irekiak zituen hatzak bere buru gainetik, eta oinazea irristatzen zitzaien ganbarako hormen errainuan.
|
|
|
Nik ere nahiago beste egoera batean ezagutu izan bazintut, baina honezkero zaila dirudi
|
adierazi
diot nahi baino hotzago.
|
|
|
Nire uste apaltxoan, horixe da zorion  tsu izateko modu bakarra
|
adierazi
du. Elkarrekin bizitzen jarriz gero, akabo.
|
|
|
Orduan nik atzo bere gelara eramatea ahantzi zitzaidan oparia luzatu diot. Baina ez diot atzo pentsatutako ezertxo ere
|
adierazi
. Gure ordez egoera bera mintzo zela iruditu zait.
|
|
|
Jostaketa luze eta samur baten ondotik, Rubenen arnasketa geldoa ohetik datorkidala, gaurkoan ere eguneko bizipen nagusienak laburbiltzen saiatuko naiz. Eta Ruben aipatu dudanez,
|
adierazi
nahi dut berarekin gero eta gusturago nagoela, eta nor sentiarazten nauela. Eta berari ezertxo ere aipatu ez badiot ere, gaur burutazio txoro bat izan dudala:
|
|
|
Eta Ruben aipatu dudanez,
|
adierazi
nahi dut gaur berarekin ibili naizela erosketak egiten. Hiritik ehun bat kilometrora, merkatalgune handi batean erosketak egiteko eta baz  kaltzeko geratu garenean, Danek esan digu:
|
|
|
Orain, biak bietara, saltoki batzuk ikustera joan dira. Sentitzen dut, baina tamalez ezin dizut ezer gehiago
|
adierazi
. Bakar bakarrik esango dizut desira  tzen nagoela benetako dutxa bat hartzeko, eta ohea, eta, ça va de soi, Castro auzunea ikusteko.
|
|
|
Eta zinez, hala zela ikusi dugu, eta are gehiago zubira abailtzen zen laino oro irenslearekin; eta are gehiago, behin ibiltzen hasirik, burdinazko armiarma sare erraldoiak sentiarazten zizun dardarizo fin zorabiagarriarekin. Baina horrekin batera, nahiz eta Rubenen alboan joan, Gran Canyon edo Zion Canyonen bezala, zubiak bertigoa sentiarazi dit, eta Niagarako urjauzietan edo Death Valleyn bezala, halako erakarpen hipnotizagarria (Niagaran, urjauzietan zeuden krisi telefonoen antzera, ez naiz harritu hemen ere EMERGENCY PHONE AND CRISIS COUNSELING gorriak ikusirik; Preteritok
|
adierazi
digunez, urtean zehar asko omen dira beren buruaz beste egiteko toki hau hautatzen dutenak).
|
|
|
Guztiarekin, eta Rubeni
|
adierazi
ez badiot ere, nik gero eta gaizkituago egin dut zubian aurrera (bertigoa eta suizidioaren ideiek sentiarazi didaten egonezinari autoen burrunba gogaikarria gehitu behar zitzaion). Baina benetako larridura artean sentitzear nuen eta lainoak kasik zubi osoa bere mende hartu duen batean gertatu da.
|
|
|
Hara, Dabid, nik barkatu behar bazaitut, barkatu egiten zaitut, baina onartu beharra daukagu gure harremana" impasse" handi batean dagoela. Beharbada zure harreman berri horren beharra genuen non geunden argi ikusteko
|
adierazi
diot, eta nire hitzetan Teresaren hitzen oihartzuna antzeman dut. Ez dakit.
|
|
|
Niri eman didaten helbidea hau da
|
adierazi
digu zirkinik egin gabe eta paper bat luzatzearekin batera. Gustura ez bazaudete, nahi izanez gero agentziara deituko dut.
|
|
|
Ematen du oporretan ere estresaturik ibili beharra daukatela
|
adierazi
du Rubenek, estresatu aditza esatean, eskuarekin airean marratxoak marrazten zituela.
|
|
|
Ni ere halaxe sentitu nintzela
|
adierazi
nion, neure burua maratoia amaitu duen lasterkari batekin alderatuz. Eta Karmelok barre egin zuen, barre sarkorra, eta niri on egin zidan ikusteak, aspaldiko partez, oraindik ere norbaiti barrea eragiten ahal diodala.
|
|
|
Mapa hori bidailagunen ahotan egon da ibiltzen hasi garenean (Preteritok, esate baterako,
|
adierazi
du Manhattanen bakarrik Afrika osoan baino telefono linea gehiago dagoela). Baina mapa hori ez dut orriotara ekarri nahi izan munduaren egoeraz hitz egiteko (hori egiten nuen Dabidekin, batez ere" luxuzko ertzain" egin aurretik), neure buruaz hitz egin beharra dudalako baizik:
|
|
|
Epaileak (Laura) eten bat egin du epaiketaren seriotasuna argudiatuz, baina fiskalak (T)
|
adierazi
du galdeketa itxuraz zentzugabe horren bidez lortuko duen emaitza argigarria izango dela eta, arren, aurrera egiten uzteko.
|
|
|
jarraitu du begirada apalduz. ...abekeriaz jokatu nuela eta lotsagorritu egiten naiz hau esatean, baina gure presidenteari nirekin une atsegin askoak igaro zitzakeela agindu nion, ezin argiago agindu ere, arazoen zama pixka bat arintzen lagunduko niola eta, horrekin batera, ez nuela inondik ere haren familiaren estabilitatea kolokan jarriko, nik berarekin egotea aski bainuen; baina presidenteak guztietan uko egin zidan, guztietan
|
adierazi
zidan ez zuela nahi. Eta Clintonen aldeko goraipamenekin amaitu du.
|
|
|
Nik, esate baterako, egundo inori aitortu ez diodana azaldu diot (gaur inon ez da erlijioaz hitz egiten): Maritxu Teilatuko, Ekialdeko Erregeetan edo Olentzerorengan sinesteari uzten zaion bezain molde naturalean utzi niola nik Jainkoarengan sinesteari; horrekin batera
|
adierazi
diot, beharbada haur denboran asko errepikatzearen poderioz, Aitagurea edo Agurmaria bezalako otoitzak zentzurik gabeko zurrumurru baten antzekoak iruditzen zaizkidala (ez diot aitortu, alabaina, beharbada haur denboran Amabirjinaren garbitasun eta errugabetasun erabatekoak hainbeste nabarmen  tzearen poderioz, adoleszentzian Agurmaria errezatzen hasi, eta, barnetik irteten zitzaidan halako bul...
|
|
|
engainatu gintuen kargurik gorena bereganatu, eta herriaren alde azkeneraino lan egingo zuela hitz eman zuenean, zertarako eta bekadun teenager batekin lardaxkan ibiltzeko; eta engainatu gaitu hori bere herriaren aurrean solemneki ukatu duenean. Gure herriak ez du merezi enbustekerian dabilen presidenterik, gure herriak bere hitzari eutsiko dion presidentea behar du, gero barkamen eske lotsagarri eta atxikopalatua ibiltzeko beharrik izango ez duena alegia
|
adierazi
du kasik" Gure Aita" otoizten den abiadarekin, baina ahots sendoz, eta herri tribunaleko kide guztioi banan banan eta tinko begiratzen zigula. Presidente batek, garbitzaileek, taxistek edo irakasleek ez dituzten pribilegioak gozatzen ditu, eta neurri berekoa izan behar du herritarrekiko duen exigentzia.
|
|
|
Defentsak ez du argumentu gehiegirik behar bere bezeroaren errugabetasuna frogatzeko. Lehenik eta behin,
|
adierazi
nahi dut fiskalarekin bat eta ez dugula presidentearen iragana zertan kontuan hartu; aitzitik, atzoko adierazpenenetatik datu bat, datu oso esanguratsu bat nabarmendu nahi nuke: honaino ekarri gaituen auzi honen jatorrian edozein arrazoi dagoela ere, Lewinsky andereñoak amarru makur bat prestatu zuen gure presidentea harrapatzeko, eta horrek guztiz baliogabetzen ditu bekadunaren amodioaren benetakotasunaz esandako guztiak.
|
|
|
Danek ere beroari aurre egiteko oso molde propioa du, eta hala
|
adierazi
digu ilunabarrean, ibilaldia amaitutakoan, furgonetan jaso gaituenean:
|
|
|
Gauza bera pentsatu dut arratsaldean Arches era itzuli garenean, izan ere hango haitzetako asko eta asko elefanteen forma berekoak baitziren. Eta, kasualitatez, antzeko zerbait
|
adierazi
dit Tomek, atseden hartzeko sarritan geldituz nindoalako:
|
|
|
Eta orain, familiarekiko harreman horri nolabaiteko tamaina hartua genionean, gutxien espero nuenean, hara non banandu egin garen, zinez, edo banantzekotan gauden, zinez, edo..... Eta hala ere, orain familiakoei ezin bada ezer esan, ez jakin nola
|
adierazi
. Baina egia esatera, nahiz eta orain denengandik urruntzeko beharrizana sentitu, nahiz eta kontraesan izugarria izan, familia babesgarria egiten zait, eusgarria, larrialdietarako 24 ordutan prest dagoen sorospen zerbitzua:
|
|
|
" Orain Times Square ra joango gara afaltzera eta gero pub en batera. Nire erasoari ekiteko ordua heldu da",
|
adierazi
du Adelak ezpainak mihiaz igurtzi, eta donuts en azukrea zaratatsu ahogozatzearekin batera. Baina haiek ezin izan dute ulertu ni leher egina nagoela eta gelan geratzea nahiago dudala, eta ez zuten ulertuko ezta sabeleko minez nagoela eta hilekoa une batetik bestera jai  tsiko zaidala esan banie ere.
|
|
|
Fiskalak (T) orduan
|
adierazi
du ez dugula geure burua zertan engainatu. Gaineratu du halako salaketen atzean maltzurrak, egon, beti egon izan direla, baina bere ustetan harremana amaitutakoan sortu zirela eta, guztiarekin, hori beste epaiketa baterako gaia dela.
|
|
|
Gaurkoz honetan amaitzen da epaiketa saio hau
|
adierazi
du azkenik epaileak (D). Ez ahantzi bihar egunsentia ikusteko jaikitzekoak garela oroitarazi du Danek.
|
|
|
Eta Monument Valleyko gaua bezalatsu, egunsentia ere zein mirakulosoa den miretsi ahal izan dut, eta halaxe
|
adierazi
diot Dani eskerrak ematearekin batera.
|
|
|
Gure landarearen sustraiak orain inoiz baino sendoago daude eta hurakanik bortitzenak ere ez luke lekuz aldaraziko
|
adierazi
du Lewinskyri (A) begira; (baina nik ez diot sinetsi amodio hori inondik ere desberdina izango da, sendoagoa beharbada, baina niri hurakanarena gehiegitxo iruditu zait eta errealitateak berak frogatu du hori; uste dut oraingoan sutsuegi jokatu duela, urrunegi joan dela defentsa horretan, eta senarrak ere harriturik begiratu dio). Ongitxo dakit hanka sartzea nirea izan balitz ekin du besterik espero ez genuenean, berak ere barkatu egingo zidala.
|
|
|
Clintonek (Xavier) ere" Sentitzen dut" esan zion Lewinskyri (Adela) harremanak etentzat jo zituenean, eta halaxe
|
adierazi
zion bere herriari, harreman ukatu haiek onartu behar izan zituenean. Gaur jatetxe txinatar batean aurrera egin duen epaiketa saioan ere, hitz horiexek aipatu ditu bere hutsa aitor  tzean, eta atzera egitea posible balitz inondik ere ez zukeela halakorik egingo.
|
|
|
Egia da" Sentitzen dut" esamoldea erabiliegi dagoela, baina halaxe dago oraindik ere hainbestetan erabiltzen dugun" Maite zaitut" adierazpidea ere, eta hala ere bizi bizirik dago, eta konbentziturik nago esaten den bakoitzean esanahi berria, ñabardura gehiago egokitzen diogula
|
adierazi
du ahots sakon bezain pausatuz, denoi epaiketa fartsa bat zela kasik ahanztarazten zigula. Eta begien bistan dago neska hori ezagutu aurretik, eta ondoren, Billek azaldu izan didan maitasuna desberdina dela; baina hanka sartu du eta halaxe onartu du, munduko ohore guztiak jasotzen ari zela, munduko pertsona apalenaren mailara etorriz, gauzarik intimoenak denon aurrean azaldu beharrez.
|
|
|
Gaurkoz honetan amaitzen da epaiketa saio hau
|
adierazi
du azkenik epaileak (L). Ez ahantzi Danek taberna batera dantzatzera joatea proposatu digula oroitarazi du Laurak.
|
|
2001
|
|
|
Bai noski, konturatu naiz. Ez dizut ezer
|
adierazi
nahi izan, errezelo huts bat zelakoan...
|
|
|
Ea argitzen ditugun gauzak: esan nahi nuena da oso maite zaitudanaz gainera, beste zerbait ere
|
adierazi
nahi nizula... Ulertzen?
|
|
|
Lagunari kosta egin zaio jokoa ulertzea; ikusleek ere badakitena
|
adierazi
diot solemneki, gupida amiñirik gabe: " Adiskide, biktimarik gabe ez dago komediarik".
|
|
|
Nik, egia esan, ez nioke gaztelaniaren jatortasunari bestetandikako dese  gokikeriarik erantsi nahi. Halaz guztiz, nolabait
|
adierazi
behar dugu gaztelaniaz (edo erdaraz erabat) euskal idazleen berezitasuna. Eta euskérico onartzen ez badugu gaztelaniari dagozkion arrazoiengatik, orduan, duela hogei urte esan nuen bezala, vascongado eta literatura vascongada erabili behar genituzke, jatortasunari begira, hori izan baita inguruko erromantzeetan, eta ez gaztelaniaz bakarrik, gure hizkuntzak eraman duen izenondokoa.
|
|
|
Baina nolabait ere jende guztia hizkuntza txikiez eta handiez mintzatzen da, eta gutxi gorabehera horrelako zerbait esaten denean, lehenbiziko lekuan behintzat
|
adierazi
nahi da, jende askok edo gutxik erabiltzen duen hizkuntza den ala ez, hizkuntza hori erabiltzen den eremua zabala den ala meharra, eta horrelako arrazoiak izaten ditugu gogoan hizkuntzaren tamainaz mintzatzen garenean. Milioi askok egiten duten hizkuntza bat, beraz, lurralde zabaletan hedatua dagoena, hizkuntza handia da eta Euskal Herria bezalako eskualde mehar edo estu batean egiten dena, besteen aldean jende gutxik egiten duena, hizkuntza txikia da.
|
|
|
Aita Zabalak  bazuen segur aski egiteko presakakoagorik eta aurrean bidaltzen du aski itxuratxarki erantzun batean Ulibarri eta Ulibarriren asmo hori; ez zuen ikusten zer arraiotarako behar zuen Bizkaiko foruak euskaraz jarria egon. Nik dakidanez gainera ez dago oraindik ere, eta ez da sekulan egon7 Gure lege zaharretan zaharrena eta begikoena, beraz, euskaraz sekula egon ez baldin bada, horrek zerbait adierazten du, alegia ez dela euskara izan, lehen
|
adierazi
dudan bezala, euskaldunen adierazpide eta mintzabide osoa, beti beste hizkuntzaren baten premian egon dela bere aldamenean.
|
|
|
hizkuntza eta ideiak. Lotsagarri da, sarri esan dugun legez, beti hizkuntzaz mintzatzen aritzea hizkuntza horren bitartez beste sakonagoko zerbait
|
adierazi
beharrean. Lotsagarri eta penagarri eta halaz guztiz nahitaezko.
|
|
|
Bagenekien lehen euskara sail askotan lantze zain zegoela eta halaz ere uko egiten genion maiz eginbeharrari, behar bezain garbiro egiteko gauza ez ginelako. Orain, berriz, hor ikusten ditugu Yakinekoak, esate baterako âeta ez dira horiek bakarrikâ, gatazka bizian zenbait gai zail eta gaitz euskaraz
|
adierazi
nahian. Hor agertzen diren idazlan askok ez dutela euskal lorategi batean sarrerarik izango?
|
|
|
Hainbat hiztunek bitarteko moduan hautatu dugu euskara, elkarrekin komunikatzeko hitzezko adierazpide gisa. Naturaltasun osoz batzuek, borondate zehatz
|
adierazi
batez beste hainbatek... Hizkuntzak" ez du deus barrenen" dionean, hizkuntzari buruzko pentsamendu totemikoa, fetitxe gisakoa ukatzen du.
|
|
|
" Ez dut nik esango, harrokeriaz mintzatzea litzateke eta, euskal arima zer nolakoa den aditzera eman duenik [Lizardik]. Bai, ordea,
|
adierazi
duela zein den euskal eredua, euskaldunik gehienok, denok ez baldin bada, maite dugun ametsa, xamurtasunez eta isiltasunez nahasia".
|
|
|
Horiek baino lehenago, Arrese Beitiak, burdin hotsa darion Bizkaiko hizkeraz,
|
adierazi
zuen aldez aurretik euskararen heriotza. Heriotza hori inor ohartu gabe gertatzerik ez nahi eta, igarle gisa, berorren hilkizunetara eraso, ekaitz, uholde, tximist trumoiak deitu zituen.
|
|
|
Beheraxeago, egia esan, aitortzen ere du, nahiz oraindik ez izan, izateko bidean gaudela bederen: " Berriro ere..., ez dugun, nahi dugun eta behar dugun benetako eta urte osoko Euskal Unibertsitate demokratiko eta herritar baten oinarria eta sustraia izan nahi duela
|
adierazi
du".
|
|
|
Ez da frogaketan ari beharrik, eskola ofizialaz jabetuko bagara (eta eskola ofizialaren bitartez
|
adierazi
nahi nuke kontrol ofizialaren azpian dagokeen edozein irakastegi), irakasle euskaldun eta euskaltzaleen beharrean gaudela erakusteko. Eta badirudi, eta izan ere horrela da, aski urri gabiltzala sail horretan:
|
|
|
11 Honi buruzko funtsezkoenak Jose Maria Lacarra historialariak
|
adierazi
zituen, Vasconia medieval, historia y filologÃa, San Sebastià ¡ n, 1957: ikus bereziki 13 or. eta hur.
|
|
|
ikus bereziki 13 or. eta hur. Aita Villasantek bere erreparoak
|
adierazi
zituen hondarrean Lacarraren ustearekin bat zetozen ene oharpen batzuez (Historia de la literatura vasca, Madrid 1960, 12 or. hur.); berez deskribapen hutsa baino ez zirela, egungo irakurle" engaiatuak" Bizantzioren aldeko eta Erromaren kontrako edo bezala har zitzakeen. Hainbat urteren buruan, ez dut aldatzeko arrazoirik ikusten.
|
|
|
Neure eginkizunera natorrela, bada, zertara eta zergatik natorren
|
adierazi
. Hainbat bider entzun edo irakurri diot zenbaiti, adiskide eta ez hain adiskideri, hobe nukeela isilik egon jendea hizkuntzalaritzari ez dagozkionez ari denean.
|
|
|
Baina zaharrak erosoak bezain nekagarriak gertatzen dira bide berriak. Hobe da, noski, Góngora edo Joyce irakurtzea bestek aztertu, barrendu eta
|
adierazi
dituen ondoren, eta halaz guztiz ezin ditzaket irakur tantaka eta pittinka baizik. Bide berrietan barrena abiatzeko nagitasun hori zabalduxea dago, nolanahi ere:
|
|
|
Huskeria bat zen, egia esan, eta inorena gehiago nirea baino. Erdaraz
|
adierazi
nuen. Euskaldunek, nik uste, horrelako gauzak irakurtzeko gogoa duten euskaldunek?, erdaraz badakite; irakurtzea nahi nukeen zenbait erdaldunek, berriz, ez dakite euskaraz.
|
|
|
Munduan barrena dabiltzan eskuliburuak, euskaldunen ikasbiderako, itzultzeari eta haien gisakoak antolatzeari ezin hobeki deritzat. Baina jakintza arloan bila ari denak ezer berririk euskaraz
|
adierazi
–Zertarako?
|
|
|
Gure iritzien ezberdintasuna gutxitu egin du denborak, egia esan. Baina, dakidanez, behin bakarrik
|
adierazi
du hori Aita Villasantek, hainbeste aldiz aipatu dugun Euskeraren zenbaki honetan, hain zuzen ere. Damurik, gutxiagok uler dezaten edo, erdaraz eman du bere iritzi berria.
|
|
|
Hobe nukeen mediano edo esan balidate, erdaraz ere bai baitakit ezinbestean eta horrela esanik adituko bainuen esanahia. Adituko nukeen, gainera, Agirreren modutsuan  (2, 330)
|
adierazi
balidate: " Becaturaco beste bide, eta perilla da bitartecoa, au da ez osotoro urruticoa, eta ez urcoa, baicic bien artecoa".
|
|
|
dezakeen jendea da, dezakeena, etc. Galdu ote dira edota erdararen pisuak ito ote ditu? Jakina, ez da erdaraz ohiturazko adizkiak, atzizki eta guzti, horrelako zerbait
|
adierazi
nahi denean erabiltzea.
|
|
|
Eta ez zeukan beste eginbiderik, goragoko eginbideak baziren ere, hizkuntza lantzetik alde eragin ziezaiokeenik. Orixek egin zuen lehenbizi harako amets hura, Lizardik
|
adierazi
bazuen ere gero hitzez:
|
|
|
Ez deritzat nik euskara bide honetatik jaso litekeenik. Euskarak erdaraz esan ez diren, edo hain ongi
|
adierazi
ez diren, gogoeta eta bihotzondokoei bide emanaz bakarrik jaso dezake burua, lehen, orain eta beti. Gainekoari izen itsusi bat eman diote frantsesek:
|
|
|
" Yo no soy filólogo". Eta ez nion ezer esan, sobra eta gehiegi banekielako zertaz ari zen eta
|
adierazi
nahi zidana beste hau zela: " Yo no soy lingüista".
|
|
|
Vulgares versificatores zirelakoen artean eduki behar zuen Etxeberri, baina maxiaketa horrek ez dio honi deus kentzen ez eransten. Aitzitik, badirudi Altunak azpimarkatzen duen Heguyren primus horrek Etxeberriren berritasuna eta are lehentasuna
|
adierazi
nahi duela, Elizakoetan  erabiltzen duen bertso lanari legokionez bederen. Ezin ahatz daiteke Materreren bi edizioak Manualarena baino lehenagokoak direla, hau beste maila umilago batean âhitz lauz gaineraâ ari bazen ere.
|
|
|
Nik ere egingo nuke saiotxoren bat edo beste neure aldetik. Pentsa daiteke, eta irudipen gisa azaltzen dut hemen, Hirigoytiren lehen lerroak (Nuper eras uiridi redimitus tempora lauro) eta hor aipatzen den erramu edo ereinotzak ez ote dezakeen
|
adierazi
doktoretzaren ohorea (doktoreak, dakidanez, bonetazaleagoak badira ere). Eskaintzaileen hitzetan bada, halere (niri horrela iruditzen zait bederen), arruntegia ez den gogoeta:
|
|
|
Halaz ere, uste dugu oraingo ezinegona eta gehiegikeriak osasungarri izan daitezkeela zenbait aldetatik, edo osasunbidean gaudelako ezaugarriak behinik behin. Gure jendeak, alegia, zerbait
|
adierazi
nahi du zuzen ala oker, garbi ala zikin. Eta izenari baino izanari lotuagoa ageri den mintzabehar horrek, barren irakite horrek, uzta joria sor dezake, dirudien bezala jatorra eta benetakoa baldin bada.
|
|
|
Dena dela, han altxa zitzaigun Txillardegi. Laburki eta funtsez
|
adierazi
zigun ez zuela ontzat hartzen sarituaren iritzia, baita zergatik ez zuen hartzen ere.
|
|
|
ez ditu hitzak menderatu, hitzekin borroka bizian ari da. Ez baititu hitz politak apainkiro elkartu nahi belarrien gozorako, hitz horien bidez
|
adierazi
baino arimaren zoko ilunetan ezkutatzen diren joera eta burutapen iheskorrak. Ez baita, batez ere, inoren oihar  tzun, ez baita besteren ahoz ari, bere baitaren baitatik baizik.
|
|
|
Pro domo ari naizelarik, leku agerian ipini nahi nuke hemen, beharbada alferrik izango ez delakoan, euskalariak izan direla, ez euskaltzaleak â" ofizioz" euskaltzale direnak, behintzatâ, Etxepareren obra bezala, hainbeste euskal autoreren obrak argitara atera, azaldu eta
|
adierazi
dituztenak: lehengoez gainera, Bonaparte, Dodgson (Lewis Carroll izengoitiaren azpian Alice in Wonderland bitxia idatzi zuen logiko matematikoaren anaia, hain zuzen2), Linschmann eta abar.
|
|
|
Eta hori ez hizkuntza gauza ez delako: hala
|
adierazi
nahi liguke Oihenartek bere poemen bitartez.
|
|
|
Zauriak ez ezen, behin baino gehiagotan aipatzen du heriotza, nahigabearen larria
|
adierazi
beharrez:
|
|
|
Ez dut nik esango, harrokeriaz mintzatzea litzateke eta, euskal arima zer nolakoa den aditzera eman duenik. Bai, ordea,
|
adierazi
duela zein den euskal eredua, euskaldunik gehienok, denok ez baldin bada, maite dugun ametsa, xamurtasunez eta isiltasunez nahasia. Ez da amets hutsa, behin bederen mamitu baita, Lizardigan.
|