|
2007
|
|
|
Lehenengo begiratuan gertaera hori harrigarria bada ere, baluke esplikaziorik. 1989an haur euskaldun gehienek euskara
|
zuten
lehen hizkuntza (haurren %40) eta oso gutxi ziren (haurren %8) euskara bigarren hizkuntza zutenak. Bestalde, haurren kale erabilera nahikoa handia zen (%34).
|
|
|
Iparraldean herritarren %28k euskara dute beren ama hizkuntza. ezberdintasun handiak badira adinaren arabera. hiru adin talde ikus ditzagun, 1933, 1964 eta 1986 ingurukoak. Aitona amonen denboran %38k euskara
|
zuten
lehen hizkuntza. oraingo gurasoetan %26k eta gazteengan %14k. Bestalde lehenago euskara zen ama hizkuntza bakarra.
|
|
2008
|
|
|
Gero, 1999an, eta hori iraultzatzat emana izan zen, Pirinio Atlantikoetako Kontseilu orokorrak lanpostu bat sortu zuen," Chargé de mission de la politique linguistique" [Hizkuntza politikarako karguduna] tituluarekikoa. Euskararen alde lan egin behar
|
zuen
lehen enplegatua zen Iparraldeko kolektibitate publikoetan. Okzitaniera ere bere eskumenetan bazuen eta lehen urtean Pauen kokatua zen14 Hortik landa, euskara teknikarien kopurua emendatu da Euskararen Erakunde Publikoaren sortzearekin (2004, ikus V).
|
|
|
Lehen oharra da euskarak gero eta leku txikiago
|
duela
lehen mailatik bigarren mailara pasatuz, halaber bigarren mailatik unibertsitatera pasatuz. Laborantza irakaskuntzak eta irakaskuntza profesional eta teknologikoak euskararen eta euskarazko irakaskuntzarik eskaintzen ez dute oraiko.
|
|
|
Lehenbizi azpimarratzekoa da bi gurasoek euskaraz ondo hitz egiten dutenean, (D, B+ eta B motak), seme alaba ia guztiek euskara
|
dute
lehen hizkuntza; gaztelania duten seme alaben portzentajeak, berriz, hondarbalioak ditu adin talde guztietan (8 taula).
|
|
|
Lurraldearen araberako banaketa aztertzen badugu, balioak oso desberdinak direla ikusiko dugu. Izan ere, Araban 30 urtetik beherako semesoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain alaben %3k baino zertxobait gehiagok
|
du
lehen hizkuntza euskara, Bizkaian ehuneko hori %12, 5ekoa da eta Gipuzkoan ia %40koa.
|
|
|
Araban 30 urtetik beherako seme alaben %3k baino zertxobait gehiagok
|
du
lehen hizkuntza euskara, Bizkaian ehuneko hori %12, 5ekoa da eta Gipuzkoan ia %40koa.
|
|
|
Eremu geografikoari dagokionez (1 irudia), Bizkaiko ekialde erdian eta Gipuzkoako zati handi batean, 2 eta 29 urte bitarteko seme alaben erdiak baino gehiagok gutxienez euskara4
|
dute
lehen hizkuntza. Baina gune horren barruan ere portzentajeak behera egiten du nabarmen gunearen mugan dauden udalerrietan eta industria— zein hiri ardatz nagusietan:
|
|
|
Pertsonaren lehen hizkuntza erabakigarria da hizkuntza gaitasun erlatibo bat ala beste izateko. Horrela, bada, lehen hizkuntza euskara bakarrik duten pertsonek hizkuntza gaitasun erlatiboa dezentez handiagoa izan ohi
|
dute
lehen hizkuntza gaztelania dutenek baino. Bi multzoen erdian daude, baina hurbilago lehenengotik bigarrenetik baino, hizkuntza biak lehen hizkuntza gisa jaso dituzten pertsonak.
|
|
|
Maineko Saint John ibarrean eta Louisianaren hego mendebaldean bizi diren komunitate frankofonoek demografia bizindar ertaina edo handia
|
zuten
lehen, baina Estatu Batuen asimilazio politika jarraituak direla eta, babes instituzionalik gabe geratu dira eta, horregatik, 3 koadranteko adibide tipikotzat jo daitezke: gaixotasun larria duten komunitatetzat, alegia.
|
|
|
Eragina txikitu egiten da nukleotik urrundu ahala. 6 Taulan ikus dezakegunaren arabera, Euskal Herrian oro har soilik euskaldunen %17, 3ak
|
du
lehen hizkuntza euskara. Aitzitik, euskal hedabideak kontsumitzen dituztenen artean gehiengo zabalak euskara du lehen hizkuntza.
|
|
|
6 Taulan ikus dezakegunaren arabera, Euskal Herrian oro har soilik euskaldunen %17, 3ak du lehen hizkuntza euskara. Aitzitik, euskal hedabideak kontsumitzen dituztenen artean gehiengo zabalak euskara
|
du
lehen hizkuntza. Hitza, Berria eta Euskadi Irratia kontsumitzen dituztenen artean hamarretik zortzi inguru dira.
|
|
2009
|
|
|
Hanburgo hiriaren webgunea katalanez ere badagoela konturatu eta horren arrazoiaren bila hasi ei ziren, eta baita zera jakin ere: webgunea diseinatzeko enpresak agindu bat jaso zuela, alegia, produktua Interneten presentzia handiena
|
zuten
lehen 40 hizkuntzetan jartzeko. Ez da, gainera, hiztun masa 40ko club horretan sartzeko faktore erabakigarria (ez behintzat bakarra):
|
|
|
Adierazgarriak dira lehen zenbakietako testuak, bertan azaltzen direlako aldizkaria sortzearen arrazoiak, ibilbidearen nondik norakoak, atalak eta erabili beharreko formak, askotan, Txillardegi beraren hitzetan. Bereziki gogoratu nahi
|
nuke
lehen zenbakian egindako aurkezpena3, oraindik baliagarriak diren helburu nagusiak biltzen dituelako:
|
|
2010
|
|
|
belaunaldi zaharrenak ziren euskaldunenak joan zen mendeko 70ko hamarkadan, eta belaunaldi gazteenak dira euskaldunenak gaur egun. baina aldaketa argitsu horrek baditu itzalguneak ere, eta berekin dakarzkigu beste erronka batzuk ere, besteak beste gaur egungo gazte elebidun gehienek, atzokoek ez bezala, bigarren hizkuntza baitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute. uste izatekoa da, etorkizunean ibilbide bertsua urratuz gero, beste hogeita hamar urte barru, erdaldun elebakarrak gutxiengoa izango direla gure artean, eta salbuespen bitxia baino ez gazteen artean. horrek sekulako garrantzia izango du euskararen etorkizunerako. izan ere, elebidunak, 1981ean biztanleriaren gutxiengoa izatetik, 2031n gehiengo zabala izatera pasatuko baita gizartea. esandakoaren argitan uste izatekoa da, euskal gizarteko eliteak elebidunak izango direla. egoera berri hori gizarte berdinkideagoa eta kohesionatuagoa eraikitzeko lagungarri izango da, nahiz eta ikuskizun geratzen den horrek guztiorrek zenbaterainoko eragina izango duen euskararen erabileran. eta hau ez da bigarren mailako kontua, lehen muturreko kezka baizik, euskararen biziindarrak arduratzen gaituenontzat. elebakartasunak gero eta toki gutxiago du euskal gizartean. elebitasuna zabaltzeko joera gorantz doa etengabe. baina elebitasuna ez da homogeneoa —euskal gizarteak dituen ezaugarriak izanda, eginahalak eginda ere, ezin bestela izan—: elebidun guztiak ez dira neurri berean elebidun. elebitasunaren hazkundea fenomeno urbanoa da, batez ere. garai bateko elebidun gehienak herri txikietan bizi ziren (baita orduan oraindik bazeuden euskal elebakarrak ere), euskal hiztunak nagusi ziren guneetan, eta adin guztietako elebidun gehienek euskara
|
zuten
lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabilera... hazkundea behar du euskarak, masa kritikoa handitu beharrean da, baina hazkunde sozial orok saihetsezina du hazkunde krisia. euskararik gabe bizitzea nagusiki euskaraz bizitzea baino askoz errazagoa den gizarte batean, ezinezkoa da elebidun guztiak —euskaldun zaharrak bezala euskaldun berriak— neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, naturaltasunez erabiltzea. zirkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea etorri, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko dugun euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza baten bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza galbidean jarritako hizkuntza dela.
|
|
|
belaunaldi zaharrenak ziren euskaldunenak joan zen mendeko 70ko hamarkadan, eta belaunaldi gazteenak dira euskaldunenak gaur egun. baina aldaketa argitsu horrek baditu itzalguneak ere, eta berekin dakarzkigu beste erronka batzuk ere, besteak beste gaur egungo gazte elebidun gehienek, atzokoek ez bezala, bigarren hizkuntza baitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute. uste izatekoa da, etorkizunean ibilbide bertsua urratuz gero, beste hogeita hamar urte barru, erdaldun elebakarrak gutxiengoa izango direla gure artean, eta salbuespen bitxia baino ez gazteen artean. horrek sekulako garrantzia izango du euskararen etorkizunerako. izan ere, elebidunak, 1981ean biztanleriaren gutxiengoa izatetik, 2031n gehiengo zabala izatera pasatuko baita gizartea. esandakoaren argitan uste izatekoa da, euskal gizarteko eliteak elebidunak izango direla. egoera berri hori gizarte berdinkideagoa eta kohesionatuagoa eraikitzeko lagungarri izango da, nahiz eta ikuskizun geratzen den horrek guztiorrek zenbaterainoko eragina izango duen euskararen erabileran. eta hau ez da bigarren mailako kontua, lehen muturreko kezka baizik, euskararen biziindarrak arduratzen gaituenontzat. elebakartasunak gero eta toki gutxiago du euskal gizartean. elebitasuna zabaltzeko joera gorantz doa etengabe. baina elebitasuna ez da homogeneoa —euskal gizarteak dituen ezaugarriak izanda, eginahalak eginda ere, ezin bestela izan—: ...ebakarrak ere), euskal hiztunak nagusi ziren guneetan, eta adin guztietako elebidun gehienek euskara zuten lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania
|
dute
lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. beste hitzetan esanda: hazkundea behar du euskarak, masa kritikoa handitu beharrean da, baina hazkunde sozial orok saihetsezina du hazkunde krisia. euskararik gabe bizitzea nagusiki euskaraz bizitzea baino askoz errazagoa den gizarte batean, ezinezkoa da elebidun guztiak —euskaldun zaharrak bezala euskaldun berriak— neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, naturaltasunez erabiltzea. zirkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea etorri, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko dugun euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza baten bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza galbidean jarritako hizkuntza dela.
|
|
|
Egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania
|
dute
lehen hizkuntza. Horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. ta ere, ezin dugu ahantzi ikastolak beren hedadurarik handienean ikasle guztien %12 eskolatzera iritsi zirela. euskara hazkunde bidean jartzekotan, beraz, nahitaez hezkuntza sistema osora hedatu behar zen elebitasuna, eta horrexegatik aitortu beharreko zorra diegu kontu honetan ere urte zail haietan buruargitasunez jokatu zuten guztiei.
|
|
|
Jada ez da atzerakada geografiko bat, ezta bizkortua ere; orain, batetik etorkin erdal hiztunak toki guztietan egotearen ondorioz, eta bestetik bertako biztanleriak neurri batean beren hizkuntza utzi zuelako, printzatu egin da lurralde euskalduna. nafarroaren ipar mendebaldean eta gipuzkoaren barnealdean, gehiengoak euskalduna izaten jarraitzen du, baina urolaren goiibilguak, debabarrenak eta ibaizabal arroak ziriarena egiten dute, eta isolatuta uzten dituzte gehiengoa euskalduna duten beste ingurune batzuk, hala nola bizkaiko itsasertza eta arratia bailara. esan beharrik ere ez dago une horretan gehiengoa euskalduna zuten eskualdeak landa eremukoak zirela eta, beraz, biztanleria txikiena zutenak. euskararen ezagutza maila handia edo dezentekoa zuten eskualdeetan, bigarren edo hirugarren belaunaldiak ziren euskaldunenak. gainera, hiriburua eskualdeko batez bestekoaren azpitik ageri zen beti, eta gune erdaratzaile gisa jarduten zuen. egoera hori biribiltzeko, ez zen inolako berreskurapen zantzurik antzematen jada azken belaunaldietan erdaldundutako eskualdeetan, eta are gutxiago euskara berrezartzeko zantzurik, bertako euskara duela zenbait mende galdu zutenetan. hauek lirateke hegoaldeko guztizko kopuruak, urte hartan (nafarroako datu fidagarririk ez dagoen arren): ...ikoak biltzen. horregatik, mapan ageri diren datuak bost urte geroagokoak dira, nahiz eta badirudien 1981eko koloreak oso antzekoak izango zirela. nafarroaren atzerapen demolinguistikoa legearen eremura ere hedatzen da; izan ere, ez zen halako legerik onartu, harik eta 1986an bertan euskararen Foru lege polemikoa onartu zen arte. lege horren bidez, hizkuntza gutxitu bat ofiziala soilik zati batean
|
zuen
lehen autonomia erkidego bilakatu zen nafarroa. Jarraian ikusiko dugun bezala, nafarroako agintariek premia handieneko hizkuntzarekiko izan duten jarreraren ondorioz, oso bestelako berreskurapen erritmoa dute nafarroako eskualdeek.
|
|
2011
|
|
|
terminologiazko zehaztapena. Termino nagusiak zehaztu egin behar
|
genituzke
lehen lehenik, beren edukietan ados gauden ala ez jakiteko. zer da, justu justu, diglosia, zer da jardun gunea?
|
|
|
Mikel Zalbide – Hamar ondorio, gazi eta gozo kontuak dira horiek. orain ezin da horrelako moldaera soziolinguistikorik eratu, hala egin nahi izango bagenu ere. ezinezkoa da hori, bereziki, modernitateak ekarri digun gizarte moldaera berriak berekin
|
dituen
lehen ez bezalako baldintza ezaugarri sendoengatik. demagun hori dela gure (eta han hemengo) kritikagileen erreparo nagusia. zein dira baldintza ezaugarri sendo horiek, gaur biharretako diglosia ezinezkotzen dutenak eta, beraz, horretaz hitz egitea nostalgiasaio huts bihurtzen digutenak, zehaztasun erabatekorik ez dugu aurkitu ohargileen iritzi azalpenetan.
|
|
|
Baiezko biribil gutxi entzun da hemen, zazpi ohargileen artean, puntu honi dagokionez29 Aitzitik ezezko erantzuna eman du zenbait ohargilek, argi eta zorrotz. halakoen ustean gure (eta beste askoren) ezaugarri argia izana da diglosia, baina joandako kontuak dira horiek. orain ezin da horrelako moldaera soziolinguistikorik eratu. ezinezkoa da hori, gizarte moldaera berriak berekin
|
dituen
lehen ez bezalako baldintza ezaugarriengatik. zalantza handiak ditu M. J. Azurmendik, horrela, hemendik aurrerako diglosia egonkorraz: " konpartimentazioa oraindik ere iraunkorra gerta daitekeela, eta gertatu beharrekoa dela ere menpeko hizkuntza mantendu ahal izateko,(...) nire ustez oso zalantzazkoa (da) hemen eta egun(...)".
|
|
2012
|
|
|
Alabaina, gure zoritxarrerako, motibazio sikatean bizi gara. Ideologiek ez
|
dute
lehen adina motibatzen, erlijio eta sinesmen sendo horiek ere indarra galdu dute fededun utilitaristen gogoan, lehengo instituzio sozialek eta euren autoritateek nabarmen galdu dute agintzeko eta diziplinatzeko behar zen kreditu monopolioa... Nola interpelatu euskaldunari?
|
|
|
0 urte bitarteko irakaskuntza eskaintzen da bertan eta, adin horretatik aurrera eta ikas prozesua amaitu arte, gazteak herritik kanpora sozializatzen dira aste barruan. ...riagoak diren. hala ere, asteburuetako iluntze eta eguerdietako kale giroa (txikiteoari esker) oraindik ere mantentzen dela esango genuke adin tarte nagusiagoetan. euskarari dagokionez, deba udalerri euskalduna da, ueMAn sartuta dagoena. euSTATen datuen arabera, euskal elebidunen kopurua %73, 35ekoa zen 2006an eta elebidun hartzaileena %15, 59koa. debako kaskoko datuetara etorriz, %63, 78k euskara
|
zuen
lehen hizkuntza eta %5, 85ek euskara eta gaztelania. etxeko erabilerari dagokionez, ordea, datuak jaitsi egiten ziren: %46, 32 ziren etxean euskaraz hitz egiten zutenak eta %19, 36 euskaraz zein gaztelaniaz egiten zutenak. hala ere ez dira, euskal herriari begira, datu kaxkarrak. kaleko erabilera jasotzeko egin izan diren neurketetan, goranzko joera atzematen da kaskoan eta nabarmentzekoa da, gainera, batez ere, gazte eta helduengan atzematen dela igoera hori. haurren multzoak berdintsu jarraitzen duen arren puntu bat behera egin du eta, beraz, hurrengo urteetan gertatzen denaren gainean egon da.
|
|
|
Euskal Herriko bost biztanletik lauk (%79, 7k) erdara
|
dute
lehen hizkuntza. Euskara dutenak %15, 4 dira eta biak dituztenak %4, 9.
|
|
|
Bidegurutzeetara heltzerakoan dagoen arrisku handienetako bat noraezarena da, gure helmuga zein den ez jakitearena. Mapa berriak egiteko garaia da, GPSa programatzeko garaia eta horretarako, abiapuntua eta helmugak argitu behar
|
ditugu
lehen lehenik. Ausardiaz eta erantzukizunez jokatzea eskatzen du momentuak eta horrek berdin balio du euskalgintzako eragile guztientzat eta baita ardura politikoetan ari direnentzat ere.
|
|
|
Hizkuntza erabiltzeko debekua
|
genuen
lehen arrazoietako bat hizkuntzaren atzerapenean edo mintzaldaketa gertatzen den kasuetan. Noraino du horrek gure kasuan eragina?
|
|
2013
|
|
|
Hortaz, gizarte sariaren ideiak ez du leku nabarmenik, gaur egun, Framing Berriko osagaietako bat izateko. Izan ere, komunikazio estrategia batean transmititu nahi den mezuak sinesgarria izan behar
|
du
lehenik eta behin, bestela kontrako efektua eragin lezakeelako. Hortaz, Framing Berrian oraingoz gizarte saririk (ia) erabiltzen ez dagoen arren, baliteke baldintza berri batzuek halako helduleku sendo baten aukera aurrerago ahalbidezea" (77 or).
|
|
2014
|
|
|
Bi lurraldeetako ikasleek gehiago erabiltzen dute gaztelania katalana baino beren gizarte sarean (GS); hala ere, Katalunian La Franjan baino askoz ere txikiagoa da bi hizkuntzen arteko aldea (eta hurrenez hurren). Katalunian galdetutako ikasleen herenak katalana
|
du
lehen hizkuntza (H1); La Franjan, ordea, galdetutako ikasleen %10, 9k bakarrik du H1 katalana. H1 gaztelaniari dagokionez, oso emaitza antzekoak erakutsi dituzte bi lurraldeetako ikasleek (%37, 2 Katalunian eta %42, 7 La Franjan).
|
|
2015
|
|
|
12 Hizkuntza gaitasunak ere eragina du. Aldagai horrek indar gutxiago
|
zuen
lehen faseko inkesta eta galdetegietan, baina bigarren fasean nabarmendu egin da, eta talde fokal batean baino gehiagotan aipatu da hizkuntza teknikoarekin gorabeherak direla. Arlo batzuetan euskaraz aritzeko ohitura txikia dutelako (Gizarte Politika) edo terminologia ulertzeko zailtasunak dituztelako izan daiteke (Ogasuna), eta, beste batzuetan, hiztegi hori ez dagoela guztiz finkatuta oraindik (Mugikortasuna).
|
|
|
Euskara zein helbururekin ikasten duten kontinente eta herrialdeka xehetasunez aztertuta, ikusi dut euskara ikastean europarrek
|
duten
lehen helburua akademikoa edo ikerketazkoa dela, iparramerikarrentzat bezala; hegoamerikarrek, berriz, duten helburu nagusia EHra etortzean erabiltzea da, eta baita japoniarrek ere.
|
|
2016
|
|
|
Galdera bi ditugu hor, erantzun zain. Bigarrenari egoki erantzun ahal izateko, kontu bat argitu behar
|
dugu
lehenik: zer" metro", zer" termometro", zer" neurpide" aukeratuko dugu hizkuntza baten osasunedo gaixotasun maila neurtzeko?
|
|
|
Politikoki beste kontu batzuetan denbora galtzen badu, ba orduan aukera bertan behera geratuko da.
|
Baditugu
lehen susmoak.
|
|
2017
|
|
|
Batzuek adierazi dute etxean irlandera erabiltzea erabaki dutela, edo ingelesa eta irlandera biak batera. ...ute beti irlanderaz ondo hitz egiten ikasten edo ez daude irlanderaz hitz egiteko prest. ditut irlanderaz hitz egiteko aukera berdinak eta uste dut irlandera okerrera egin duela[...] Raidió na Gaeltachta [irlanderazko irratia] entzuten dut autoan lanerako bidean eta lanetik bueltan eta unibertsitateko lagunekin hitz egiten dudanean guztietan irlanderaz egiten dut gehienbat// baina egiari zor uste
|
dut
lehen baino gutxiago egiten dugula irlanderaz gure artean ehuneko 60 edo agian 50 izango da orain// ohitura galtzen ari gara.
|
|
|
...da, besteak beste, laginak ez zuelako gehiagorako aukerarik ematen. baina etorkizunari begira, eta lagin handiagoak lortuz gero, informazio xehatuagoa eskura liteke, aldagai ezberdinak esparruz esparru edo jardun motaz jardun mota aztertuz, esaterako. beraz, nire xumean, uste dut lan honetan proposatu dudan ikerbide berriak uzta oparoa eman lezakeela, betiere, jakinik honbetua izateko tarte handia
|
duen
lehen hurbilpen bat baino ez dela.•
|
|
2018
|
|
|
euskaldun berrien multzoa. Euskaldun berriek euskaraz ondo hitz egiteko gaitasuna dute eta euskara ez den edo ez diren hizkuntzak
|
dituzte
lehen hizkuntza. Gaur egun, euskaldun berrien artean nagusi dira eremu erdaldunetan bizi direnak eta erdaraz erraztasun handiagoa dutenak.
|
|
|
Euskara lehen hizkuntza dutenen tasa %19, 5etik %15, 9rat pasa da 5 urtez. 65 urte gorakoen %80, 9ak euskara
|
zuen
lehen hizkuntza eta 16 urte
|
|
|
Eta beste ezaugarri batzuk hartu ditu. Duela 25 urte, bost euskaldunetik lauk euskara
|
zuten
lehen hizkuntza, eta, orain, erdiek; hiztun berrien proportzioa ia hirukoiztu egin da —%14tik %36ra— Eta erraztasuna ere aldatu da: euskaldunen %45ek aitortu dute aiseago egiten dutela erdaraz —areago, 1624 urterekin, %57k—.
|
|
|
Azken urteetan euskaldundu diren pertsonek," batzuk hezkuntza sistemari esker, beste batzuk euskaltegietan", egin duten esfortzua izan zuen gogoan. Batez ere euskaldun dentsitate txikiena
|
duten
lehen eta bigarren gune soziolinguistikoetakoak, horietan baita nabarmenena goranzko joera. " Bilbo, Bilbo Handiko eta Uribe Kostako herri askotan ahalegin handi bat egiten ari dira egunean egunean, horregatik zor zaie begirunea, eta horregatik ez da behar mezu katastrofistarik", esan zuen Miren Dobaranek
|
|
|
Horiek horrela, bada profesional kopuru handi bat" e" etiketarik jantzi nahi ez duena eta euskaraz hitz egin nahi ez
|
duena
lehen agurrean, lehen esaldian eta, hala suertatuz gero, elkarrizketan berean, nahiz hala jokatzeko eskatzen den Osakidetzaren Euskara Planean. Hori oztopo
|
|
|
Espero bezala, emaitzek erakutsi dute badirela aldeak. Kalifikazioei begiratuz gero, ikusten da lehen hizkuntza euskara dutenek lortzen dituztela oro har kalifikazio altuenak, horien atzetik
|
ditugu
lehen hizkuntza euskara/ gaztelania dutenak eta, azkenik, lehen hizkuntza gaztelania dutenak. Diferentzien tamainaren analisiek erakutsi dute lehenengo bi taldeen artean aldeak hutsalak direla, eta lehen hizkuntza euskara dutenen eta lehen hizkuntza gaztelania dutenen artean ere aldea txikia dela.
|
|
2019
|
|
|
arnasgune askotako lan jarduera posibleen artean dago, orain ere, Lehen Sektorea: nekazaritza (biologikoa barne), abelazkuntza eta artzantza. arrantzatik bizi den (edo bizi litekeen) arnasgune gutxi dago, baina kontuan izatekoa da orobat. arreta berezia merezi
|
du
Lehen Sektoreko zenbait ekoizpenek: gaztak eta mamiak, ahatekiak, sagardo txakolinek, piperrak, kontserbek,.. ez gara gauza xaharkituez ari, etorkizun printza bere baitan duten jardunbide berri berrituez baizik.
|
|
|
Bi sare sozialetan lau ikaslek egin dute nagusiki euskaraz eta ez euskara hutsez; laurak neskak dira, eta laurek euskara
|
dute
lehen hizkuntza, etxeko hizkuntza, eskolakoa eta kalekoa. kode nahasketa darabilte euskararen eta gaztelaniaren artean: gaztelaniak presentzia nabarmena du euren elkarrizketetan (%20tik gora), baina, hala ere, euskarak du nagusitasuna.
|
|
|
Bada, %69, 22k ez daukate euskara hutsa euren lehen hizkuntzatzat. Zehatzago esateko, elkarrizketetan gaztelera darabiltenen %61, 53k (zortzi ikaslek) euskara eta gaztelania
|
dituzte
lehen hizkuntzatzat, eta %7, 69k (ikasle bakarrak) gaztelera eta portugesa. Sare sozialetan gaztelera darabilten %30, 76k —lau ikaslek— daukate euskara hutsa lehen hizkuntzatzat. honako hau da lau gazte horien erabilera:
|
|
|
Ondarroako BhI Institutuko Batxilergoko 1 eta 2 mailetan 79 ikasle daude guztira. horietatik 72k bete
|
dute
lehen fitxa (Soslai soziolinguistikoa eta teknologikoa). Beraz, parte hartzea %91, 1koa izan da lehenengo pausoan.
|
|
|
— whatsappen euskaraz bakarrik edo nagusiki idazten ez dutenen artean bakarrik %31k
|
dute
lehen hizkuntza bakarra
|
|
2021
|
|
|
Azkenik, irakaskuntza elebidunak eta elebakarrak euskaraz gehiengo nabarmena osatzean
|
du
lehen zein bigarren mailetan, batik bat EAEn. ikasturteko izen emate datuek diote, haur hezkuntzan, %81, 58k ereduan ikasten duela eta %15, 64k ereduan.
|
|
|
Afrikan zaude, gaztea zara. Egin nahi
|
duzun
lehen gauza Europara etortzea da, Arretaz begiratzea komeni da zenbait kasutan izan dituzten zailtasunak, pertsona zehatzen portaera bidegabea dela eta; izan ere, lan esparruko egoera batzuetan esklabutzaren pare egotearen sentimenduak adierazi dituzte.
|
|
|
Ramallok berak bildu eta kronologikoki antolatu dituen definizioei erreparatuz, 2006ko data
|
du
lehenak (Fr� as Conde 2006 in Ramallo 2020, 237), eta zerrenda horretan jasotako azkena 2019an proposatu zuten Bernadette O’Rourke eta Joan Pujolar autoreek (O’Rourke eta Pujolar 2019 in ibid). Litekeena da orduz geroztik besteren bat sortu izana.
|
|
|
Bi eskualdeetan ofizialtasun estatusa du nenetserak, eta lehen eta bigarren hezkuntzan ikasgai moduan irakasten da. Nenetsiako barruti autonomoan hizkuntzaren transmisioa eteten ari da, eta haur gehienek eskolan
|
dute
lehen kontaktua nenetserarekin; gainera, hizkuntza estandarra nahiko desberdina da hor hitz egiten diren dialektoen parean. Gaur egun mila pertsonak baino gutxiagok dakite nenetseraz alderdi horretan6 Aldiz, Ural mendietatik ekialdera egoera hobean dago nenetsera, familia askok bere ohiko bizimodua mantentzen dutelako, orein zaintzari lotua.
|
|
2022
|
|
|
Hala ere, Huron Wendat, Innu, Atikamekw eta Abenaqui bezalako herriek frantsesa
|
dute
lehen hizkuntza edo komunikazio hizkuntza. Horri dagokionez, Dutrisac ek Innu eta Atikamekw hizkuntzen kasua erabiltzen du.
|
|
|
Kontuan hartu behar da eskolak euskaldundutako hiztun horien profil linguistikoa desberdina dela garai batean euskaldunen artean ohikoena zen profiletik. Gaur egun, euskaraz hitz egiteko gai diren gazte eta haur gehienek gaztelania edo frantsesa
|
dute
lehen hizkuntza, eta hizkuntza horietan mintzatzeko erraztasun handiagoa dute.
|
|
2023
|
|
|
Bertan DBHko 3 mailako hiru ikasle daude: lehenengoak (Nafarroan jaioa) txinera eta gaztelania
|
ditu
lehen hizkuntzatzat, bigarrenak (Orion jaioa) euskara, eta hirugarrenak (Gipuzkoako beste udalerri batean jaioa) arabiera eta gaztelania:
|
|
|
Kasu gehienetan," espainol" hitza erabili zutenek gaztelania
|
zuten
lehen hizkuntza (eta etxean erabiltzen zuten hizkuntza), eta" euskaldun" gisa identifikatu zirenen artean, aldiz, euskara zutenak ziren ugarienak.
|
|
|
Jolas bat proposatu zitzaien ostean, kahoot bana euskal kulturaz eta espainiar kulturaz: Gaizki eta Berandu izenburua
|
zuen
lehenak, Tarde y Mal bigarrenak. Jolasa, alegia.
|
|
|
Artikulu honek aipagai
|
duen
lehen azterketaren aurretik Kolonbiako hizkuntzen bizitasun egoerari buruzko beste ikerketa eta datu bilketa batzuk ere egin dira, baina, Kolonbiako hizkuntza aldaerak diagnostikatu dituzten gradu aurreko unibertsitate ikasleen tesiei dagozkie gehienak, edo nazioko eta tokiko zentsuetan bildutako informazioari. Baina horietan datu mugatuak ageri dira hizkuntzei buruz, honako hauek bakarrik hartzen baitituzte kontuan:
|