|
2010
|
|
|
Aipatzekoa da azken urteotan unESCo erakundeak ere zenbait adierazpen eman izan dituela argitara, esaterako, 2001eko kultur Aniztasunari buruzko deklarazio unibertsala. ikuspegi teorikotik gutxiengo hitza ezaugarri bat konpartitzen duten eta erreferentzia egiten zaion eremuan kuantitatiboki erdia baino gutxiago osatzen duen taldeari esaten zaio. europako kontseiluko 32 estatuk sinatu dute ituna, baina sinatzeak ez du inolako konpromisorik eskatzen. horrela, Frantziako estatuak 1999an sinatu zuen, baina ez du berretsi, eta ondorioz, ez du inolako konpromisorik hartu. egun, europako kontseiluko 30 estatuk berretsi dute. itunaren funtzionamendua aski interesgarria da. lehenik eta behin erregio edo gutxiengoen hizkuntzen definizioa jasotzen du itunak. ondoren, itunaren helburuak eta konpromiso zehatzak jasotzen dira, eta atal horri dagokionez, estatuek erregio edo gutxiengoen hizkuntza guztiei aplikatu behar diete. iii. atalak konpromiso zehatzak jasotzen ditu itunak, eta horretan estatuek nahi dituzten hizkuntzei aplikatzen diete. adibide moduan espainiako estatua jar genezake; izan ere, iii. atala status ofiziala duten hizkuntzei besterik ez die aplikatuko eta irakurketa zurrun eta diskriminatzaile horren ondorioz, kanpoan geratzen dira euskara legeak nafarroan ezarritako eremu mistoan zein ez euskaldunean, euskara trebiñun eta turtziozen, asturiera etab. iii. ataleko konpromisoak zazpi eremutan sailkaturik agertzen dira: ...eta zerbitzu publikoak, hedabideak, kultur jarduerak eta ekipamenduak, ekonomiaeta gizarte bizitza, eta azkenik, mugaz haraindiko elkartrukeak. eremu bakoitzak hainbat konpromiso jasotzen dituzte eta estatuek 35 konpromiso hartu dute. gutxiengo nazionalen babeserako hitzarmen markoa 1994ko azaroaren 10ean onartu zuen europako kontseiluko Ministroen batzordeak. gutxiengo nazionalen babesa arautzen
|
duen
lehen ituna dela esan daiteke. hitzarmen markoak ez ditu gutxiengoen hizkuntzak aipatzen, une oro definitu gabeko gutxiengo nazionalez ari da. definizio ezak zaildu egiten du hitzarmen markoaren beraren aplikazioa, edo hobeki esanka, estatuei aukera handiak eskaintzen dizkie modu arbitrarioan jarduteko. esaterako, espainiako estatuak sinatu eta berretsi egin du gutxiengo nazionalen babeserako hit... Aniztasunean bildurik. dena den, europako batasunaren sorreraren aitzindari europako ekonomi elkartearen hastapenetatik egon den garapenari erreparatuta aniztasun partziala besterik ez dela izan ondoriozta dezakegu. ekonomi elkartetik gaur egungo europako batasunerako prozesuan zazpi itun aurkituko ditugu:
|
|
|
Europako kontseiluko Ministroen Batzordeak. gutxiengo nazionalen babesa arautzen
|
duen
lehen ituna dela esan daiteke. diruz sustatu du europako batasunak. egun hiru eremu jorratzen ditu MerCator sareak: hezkuntza (Frisian), legeria (katalunian) eta hedabideak (galesen). horrekin batera, 2004an aduM proiektua sustatu zuen gutxiengoen hizkuntzen inguruan lan egiten dutenentzako informazioa zabaldu eta proiektu komunak egiteko sarea. azken urteotan aipatzekoa da 2005ean batasunak adostutako Hizkuntzaaniztasunerako estrategia berria izeneko dokumentua. horren ondorioz, 2006ko urrian hizkuntza aniztasunari buruzko goi mailako taldea jarri zen abian. horrela, 2006an batzordeak hizkuntzen ikaskuntza eta kultur aniztasuna sustatzeko ekintza plana onartu zuen, eta besteak beste, eskualdeko edo gutxiengoen hizkuntzen ikaskuntza ere jasotzen du. programa aurrerapausoa dela esan genezake, baina oso mugatua da, ez baitu berariaz jasotzen eskualdeko edo gutxiengoen hizkuntzen ikaskuntzarako programak laguntzea edota ekintza zehatzak abian jartzea. ekintza planaren arabera, irakatsi beharreko hizkuntza taldeak eskualdeko, gutxiengoen eta etorkinen hizkuntzak jaso lituzke. hala ere, ekintzek ez dute hori ezagutzen; esaterako, atzerriko hizkuntzen ikaskuntzari begirako SoCrateS programa batasuneko hizkuntza ofizialei (irlandera eta luxenburgera barne) begira besterik ez dago. europa eraikitzean hizkuntzek dimentsio politikoa eta ekonomikoa hartu dute, eta horrek eragina dauka batasuneko jardueretatik kanpo geratzen diren hizkuntzetan. tamalez, europako batasunak ez du kontuan hartzen eraikitzen ari diren europa horretan hizkuntza gutxiagotuak alboratzeak ekar ditzakeen ondorioak, bai eta hizkuntza horien barne garapenean ere. zer pentsa eman lieke horrek guztiak, berdintasunean oinarritutako europa bat eraikiko bada. gizarTe ziBilaren eKarpena:
|
|
2013
|
|
|
HONAKO HAU ez da Iñaki Mart� nez de Lunak Euskararen Framing berri baten beharraz hitz egiten
|
duen
lehen aldia. Bere ibilbidea hurbiletik jarraitzen dugunok entzun izan diogu premia horren berri han hemenka ematen.
|
|
|
Halere, oso gutxi da indigenek eurek idatzi dutena, euren hizkuntzaz zein kulturaz. Salbuespena Borja eyapidak (2009) idatzitako hiztegia da, enbera batek idatzi
|
duen
lehen hiztegia.
|
|
2014
|
|
|
Gure ingurunean nahitaezko nerabezaroak sortzen
|
duen
lehen harridura unibertsaltasun saihestezin hori da; bigarrena, bere aniztasuna da, nerabeizaeraren aurrean ez, baizik eta nerabe izaera anitzen aurrean gaudela egiaztatzea. Nerabetasuna adin talde bat edo eboluzio ezaugarri batzuk baino gehiago da; haien munduen ezagutza erabilgarriak ikuspegi poliedrikoagoak izatea dakar berekin.
|
|
2015
|
|
|
Paisaia politika ezarri berriaren aukeraz – Unai Fernandez de Betoño politika sektorialekin hain zehazki gertatzen ez den bezala, 90/ 2014 Dekretuak arautzen duen guztia lurralde antolakuntzaren diziplinan hertsiki kokatu beharra dago, xedea azaltzen
|
duen
lehen artikuluaren hasieran bertan argi zehazten denez.
|
|
|
Oraingo gobernu jelkideak, ordea, 90/ 2014 Paisaiaren Dekretua jarri zuen indarrean iazko ekainean: Euskal Herriko zati baten paisaia berariaz erregulatzen
|
duen
lehen eskualde araua [3]. Hasteko, paisaiaren definizioari dagokionez, arestian aipatutako Europako Hitzarmenekoa bere horretan onartu du EAEko dekretuak:
|
|
2017
|
|
|
...da, besteak beste, laginak ez zuelako gehiagorako aukerarik ematen. baina etorkizunari begira, eta lagin handiagoak lortuz gero, informazio xehatuagoa eskura liteke, aldagai ezberdinak esparruz esparru edo jardun motaz jardun mota aztertuz, esaterako. beraz, nire xumean, uste dut lan honetan proposatu dudan ikerbide berriak uzta oparoa eman lezakeela, betiere, jakinik honbetua izateko tarte handia
|
duen
lehen hurbilpen bat baino ez dela.•
|
|
2018
|
|
|
Bi gako azpimarratu ditugu. Batetik, prozesua abiaraziko
|
duen
lehen urratsa eman ahal izateko erronka sinple, zehatz eta mugatuak
|
|
2021
|
|
|
Nahiz eta azken urteetan euskarazko irakaskuntzak hazkunde nabarmena ezagutu
|
duen
lehen zein bigarren mailetan, ez da gauza bera gertatu goi mailako irakaskuntzan, bereziki irakaskuntza eskaintza apurra baita (Conseil de Développement du Pays Basque, 2018). Izan ere, Ipar Euskal Herriko unibertsitate mailan, euskararen presentzia mugatua da oso, funtsean, Euskal Ikasketetara zedarritzen delako, Euskara irakasgaia beste karrera batzuetan ematen bada ere eta euskarazko irakaslea izatzeko oposaketak prestatzeko aukera badago ere.
|
|
2023
|
|
|
Artikulu honek aipagai
|
duen
lehen azterketaren aurretik Kolonbiako hizkuntzen bizitasun egoerari buruzko beste ikerketa eta datu bilketa batzuk ere egin dira, baina, Kolonbiako hizkuntza aldaerak diagnostikatu dituzten gradu aurreko unibertsitate ikasleen tesiei dagozkie gehienak, edo nazioko eta tokiko zentsuetan bildutako informazioari. Baina horietan datu mugatuak ageri dira hizkuntzei buruz, honako hauek bakarrik hartzen baitituzte kontuan:
|