|
2007
|
|
|
Lehenengo begiratuan gertaera hori harrigarria bada ere, baluke esplikaziorik. 1989an haur euskaldun gehienek euskara
|
zuten
lehen hizkuntza (haurren %40) eta oso gutxi ziren (haurren %8) euskara bigarren hizkuntza zutenak. Bestalde, haurren kale erabilera nahikoa handia zen (%34).
|
|
|
Iparraldean herritarren %28k euskara dute beren ama hizkuntza. ezberdintasun handiak badira adinaren arabera. hiru adin talde ikus ditzagun, 1933, 1964 eta 1986 ingurukoak. Aitona amonen denboran %38k euskara
|
zuten
lehen hizkuntza. oraingo gurasoetan %26k eta gazteengan %14k. Bestalde lehenago euskara zen ama hizkuntza bakarra.
|
|
2008
|
|
|
euskal departamendua (54), herri hizkuntzen eta kulturen garapena (56) eta tokiko irratien askatasuna (94). 25 kultura elkarte eta sindikata bildu ziren eta eztabaidatu
|
zuten
lehen euskal kulturaren lehen egitaraua" Pour un statut de la langue et la culture basques" (Euskararen eta euskal kulturaren estatutuaren alde). Pizkundea sortu zen euskal kultura mugimenduaren gehiengo handia bilduz.
|
|
|
Maineko Saint John ibarrean eta Louisianaren hego mendebaldean bizi diren komunitate frankofonoek demografia bizindar ertaina edo handia
|
zuten
lehen, baina Estatu Batuen asimilazio politika jarraituak direla eta, babes instituzionalik gabe geratu dira eta, horregatik, 3 koadranteko adibide tipikotzat jo daitezke: gaixotasun larria duten komunitatetzat, alegia.
|
|
2009
|
|
|
Hanburgo hiriaren webgunea katalanez ere badagoela konturatu eta horren arrazoiaren bila hasi ei ziren, eta baita zera jakin ere: webgunea diseinatzeko enpresak agindu bat jaso zuela, alegia, produktua Interneten presentzia handiena
|
zuten
lehen 40 hizkuntzetan jartzeko. Ez da, gainera, hiztun masa 40ko club horretan sartzeko faktore erabakigarria (ez behintzat bakarra):
|
|
2010
|
|
|
belaunaldi zaharrenak ziren euskaldunenak joan zen mendeko 70ko hamarkadan, eta belaunaldi gazteenak dira euskaldunenak gaur egun. baina aldaketa argitsu horrek baditu itzalguneak ere, eta berekin dakarzkigu beste erronka batzuk ere, besteak beste gaur egungo gazte elebidun gehienek, atzokoek ez bezala, bigarren hizkuntza baitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute. uste izatekoa da, etorkizunean ibilbide bertsua urratuz gero, beste hogeita hamar urte barru, erdaldun elebakarrak gutxiengoa izango direla gure artean, eta salbuespen bitxia baino ez gazteen artean. horrek sekulako garrantzia izango du euskararen etorkizunerako. izan ere, elebidunak, 1981ean biztanleriaren gutxiengoa izatetik, 2031n gehiengo zabala izatera pasatuko baita gizartea. esandakoaren argitan uste izatekoa da, euskal gizarteko eliteak elebidunak izango direla. egoera berri hori gizarte berdinkideagoa eta kohesionatuagoa eraikitzeko lagungarri izango da, nahiz eta ikuskizun geratzen den horrek guztiorrek zenbaterainoko eragina izango duen euskararen erabileran. eta hau ez da bigarren mailako kontua, lehen muturreko kezka baizik, euskararen biziindarrak arduratzen gaituenontzat. elebakartasunak gero eta toki gutxiago du euskal gizartean. elebitasuna zabaltzeko joera gorantz doa etengabe. baina elebitasuna ez da homogeneoa —euskal gizarteak dituen ezaugarriak izanda, eginahalak eginda ere, ezin bestela izan—: elebidun guztiak ez dira neurri berean elebidun. elebitasunaren hazkundea fenomeno urbanoa da, batez ere. garai bateko elebidun gehienak herri txikietan bizi ziren (baita orduan oraindik bazeuden euskal elebakarrak ere), euskal hiztunak nagusi ziren guneetan, eta adin guztietako elebidun gehienek euskara
|
zuten
lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabilera... hazkundea behar du euskarak, masa kritikoa handitu beharrean da, baina hazkunde sozial orok saihetsezina du hazkunde krisia. euskararik gabe bizitzea nagusiki euskaraz bizitzea baino askoz errazagoa den gizarte batean, ezinezkoa da elebidun guztiak —euskaldun zaharrak bezala euskaldun berriak— neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, naturaltasunez erabiltzea. zirkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea etorri, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko dugun euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza baten bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza galbidean jarritako hizkuntza dela.
|
|
2012
|
|
|
Alde nabarmena dago, etxean euskaraz egiten duten gazteen hizkuntza gaitasunean, gazte hauek erraztasun handiagoa daukate euskaraz aritzeko: ahoz zein idatziz. hizkuntza gaitasunak zerikusi zuzena du erabilerarekin; izan ere, hizkuntza bat ez bada ondo menperatzen, nekez erabiliko da. ezagutza urria izanda hizkuntza bat erabiltzeko, motibazio bereziak lirateke, gutxiengoa dira Barakaldon motibazio hori duten gazteak. dena den, esan beharra dago, d ereduan ikasi
|
zuten
lehen belaunaldi horietako askok, egun seme alabak izan dituztela, eta Barakaldoko kasuan, guraso gazte askok euren seme alabei euskaraz egiten dietela. horrek esan nahi du, datozen belaunaldietan etxeko transmisioa areagotuz joango dela, beraz, erabilerak ere gora egingo duela.
|
|
|
Barakaldoren eremu geografikoa kontuan hartuta, ez dago horren gertuko erreferentziarik, ez baitago euskalkiaren eraginik eta euskara estandarrak ez du lortu, oraindik, eremu guztietara zabaltzea. Gazteek edozein hizD ereduan ikasi
|
zuten
lehen belaunaldi horietako askok, egun izan dituztela, eta Barakaldoko kasuan, guraso gazte askok euren euskaraz egiten dietela.
|
|
2014
|
|
|
Lave eta Wengerek (1991) erabili
|
zuten
lehen aldiz JK kontzeptua, eta hamarkada bat geroago berrartu zuten Eckert eta McConnell Ginetek hizkuntzei buruzko ikerketarako (Estatu Batuetako High School ikasleen hizkuntza erabilera aztertzeko, hain zuzen) (Eckert 2001; Eckert & McHiztun belaunaldi berriei buruzko azterketek honako hau utzi digute agerian: ezagutzatik erabilerarako tarte hori gainditu nahi bada, hiztun eleaniztunen hizkuntza portaeretan eragiten duten faktoreetan sakonki arakatu beharra dagoela.
|
|
2018
|
|
|
Eta beste ezaugarri batzuk hartu ditu. Duela 25 urte, bost euskaldunetik lauk euskara
|
zuten
lehen hizkuntza, eta, orain, erdiek; hiztun berrien proportzioa ia hirukoiztu egin da —%14tik %36ra— Eta erraztasuna ere aldatu da: euskaldunen %45ek aitortu dute aiseago egiten dutela erdaraz —areago, 1624 urterekin, %57k—.
|
|
2021
|
|
|
Gainera, oro har, bi espedizioetan euskara erabiltzeko oso motibatuta daudela esan behar da. Hain zuzen ere, joera orokorra motibazioa igotzea izan da; izan ere, batzuek adierazi
|
zuten
lehen motibazio txikia zutela eta, aldiz, gaur egun ez dago motibazio txikia duen inor, 25 grafikoan ikusten den bezala.
|
|
|
adibidez, baziren tatarera erabiltzen zuten maktab eta madrasa eskola musulmanak1 Horrez gain, Errusiar Eliza Ortodoxoari lotutako zenbait elkarte misiolarik beren ikaslekuak sortzen zituzten, kristautasuna zabaltzeko eta indartzeko asmoz; era horreLegearen ikuspuntutik, etnia batzuek aparteko tratamendua jasotzen zuten: inorodtsy herritarren kategorian sartzen zirenek beren bizimodu tradizionala izatea eta beren buruak gobernatzea neurri batean onartzen zen (Slocum, 1998). tako eskola batzuetan umeek beren ama hizkuntzan ikasten
|
zuten
lehen urteetan, eredu honek, bere bultzatzaileen ustez, herritar ez errusiarrei errusiar kulturara pasatzea erraztuko zielako. Proiektuaren sustatzailea, Nikolai Ilminski, Volga ibaiaren eremuan bizi diren tatariarrentzat ikastetxeak sortzeagatik da, batez ere, ezaguna, eta sistema honek errusiartzea helburu izan arren, jendea bere ama hizkuntzan alfabetatzeko lagungarria zen.
|
|
2023
|
|
|
Kasu gehienetan," espainol" hitza erabili zutenek gaztelania
|
zuten
lehen hizkuntza (eta etxean erabiltzen zuten hizkuntza), eta" euskaldun" gisa identifikatu zirenen artean, aldiz, euskara zutenak ziren ugarienak.
|