|
2013
|
|
|
Horren aurrean adiera metriko poetikoz hornituriko vascuenceeta euskarahitzak romancehorrekiko harreman dialektiko dialogikoan irudika ditzakegu, eta zentzu horretan beste posizio garaikide batetik etorriko lirateke, vascocantabrismo delakoaren ingurutik alegia. Kutsu ideologikoaz gain,
|
badute
hitz horiek erresistentziatik zerbait erabiltzaileen jarrerari dagokionez. Joseba Gabilondok (2012) proposatu du oraintsu subjektu euskaldun eta espainolaren genealogia subjektu horietako bakoitzaren posizioa sortzen duten formazio diskurtsiboak aztertuta.
|
|
|
Curtiusen Literatura europea y Edad Media latinaospetsuan ageri da translatioaren historia goiztiarrenetarikoa. Historia horren harira romancehitzaren adierak ere bildu zituen Curtiusek, molde poetikoarena besteak beste (Curtius, 1955, 46), izenean bertan Erromaren aztarna
|
duen
hitzarena hain zuzen ere, XV. mendeko Vocablos castellanos bilduma lexikografikoak gogora zekarrenez. Baina kultur artxibo inperialaren irakurketa kontrapuntistikoari esker (Said, 1996, 100) argiago antzeman ditugu vascuenceeta euskarahitzen adiera metriko poetikoaren kutsu polemikoa eta erresistentziazkoa.
|
|
2015
|
|
|
Mitxelenari entzuten genion Ipar Euskal Herriko euskara aztertzeko egokienak etxekoak berekoak direla, Hegoaldekoek entzuten ez ditugun ñabardura batzuk ipartarrek sumatzen dituztelako. Arestian adierazi dut erdizka baizik entzuten ez ditudan h ak iganago kokatu ohi
|
ditudala
hitzean etnotestu bat idaztean: esate batera, horgodakart Labetzen.
|
|
|
Larrasketen 1939ko hiztegiko hitzek bi kategoria dakartzate bokaletan: sudurkariak eta ahokariak, sudurkaritasuna baduten eta ez
|
duten
hitzak. Datuen arabera balirudike ez zuela bitarteko egoerarik sentitu, ez zuela sudurkaritasun ahuleko bokalik entzun, auzia 0 ala 100 artekoa balitz bezala, bitarteko egoerarik gabe.
|
|
|
Kinka horretan, bada diru-laguntza horiek EITB taldera bideraturikoekin alderatu dituenik: ?(...) hasi behar
|
dugu
hitz egiten hedabide publiko eta herri ekimeneko hedabideen finantzaketan dagoen desoreka ikaragarriaz. 2012an Eusko Jaurlaritzak 132 milioi jarri zituen EITBko aurrekontuan, herri ekimeneko dozenaka komunikabideren aurrekontuetan 5 milioi?
|
|
|
Hortaz, mundu bi horiek, gogaldea eta elegunea, edozein mintzalditan bereiz daitezke. Alde batetik, nolabaiteko esanahia
|
duten
hitz multzoa, eta, bestetik, hizketa puntua markatzen duten deiktikoak, berezko esanahirik bakoak. Beste era batera esanda, gogaldeaz mintzatzen gara hitz egiten dugun elegunean.
|
|
2018
|
|
|
Kasu bakan batzuetan, hala ere, eskribauak garrantzitsu zeritzonean, lekuko euskaldunen hitz batzuk ez denakjatorrizko hizkuntzan jasotzen ziren, erdal itzulpenaz lagundurik usu. Gainera, arauek zioten eskribauak bere horretan jaso behar
|
zituela
hitzok, deus gehitu, kendu edo moldatu gabe, eta inongo itzultzaileren laguntzarik gabe2.
|
|
2019
|
|
|
Modu batera edo bestera, berreraikitzen zen formak bi herskari
|
zituen
hitz hasieran erroaren egitura kanonikotik urruntzen zutenak, eta bestalde hititerak kontsonante bi horien artean zuen bokala zaharra izan zitekeen. Orain hitzaren analisia beste modura egiten da:
|
|
|
Gorago esan dudan bezala, horren atzean ez bakarrik Orotariko Euskal Hiztegia, baizik eta azken 30 urteko ikerketa filologiko sakonak daude. Hiztegi honetan irakurleak agian etimologia bitxi eta harrigarriak aurkituko ditu, baina inolaz ere ez Blevinsen etimologien antzekoak, zeinek asmo gazt. zah. asmar ekin zerikusirik ez
|
duen
hitz jatorrizkotzat hartzen duen edo Izpea Axpe ‘haizpe’ ren aldaera gisa hartu beharrean ‘secret’ bezala ulertzen duen (hitz+ behe). Cf. Blevins 2018, 358 eta 204 Honek esan nahi du lekukoen ezaugarri guztiak, batez ere agerraldien kronologiari, hedadurari eta testuinguru filologikoei dagozkienak, kontuan hartuak izan direla azalbide historiko eta etimologikoetan.
|
|
|
Bata da, gertaera bat edo momentu bat, zinema mutua egiten zenetik zineman hizketan hasi zireneko momentu hori. Ordura arte aktoreek ez
|
zuten
hitzik erabiltzen komunikatzeko, bestelako metodoak, mugimenduak erabiltzen zituzten, beste era batera komunikatzen zuten. Baina hitza sartu zenean, arazoak izan zituzten, aktore askok utzi behar izan zuten, ez zirelako gai hitzarekin moldatzeko, dikzio klaseak hartu behar omen zituzten.
|
|
2020
|
|
|
Hori dela eta, hizkuntza erromantzeetan eta germanikoetan ohikoa da eztabaida hori (Coniglio 2007; 2008; Bayer 2009; Bayer eta Obenauer 2011; Cardinaletti 2011; Scherf 2017), partikula modalak adberbioak ote diren, alegia. Beste kasu batzuetan partikula terminoa luzaro erabili da, eta, onartuago dagoen arren, horrek ez du esan nahi argi dagoenik zeintzuk jo behar diren partikulatzat; Paul eta Panek (2017) diotenez, termino faltsu hori baliatzen da mandarinezko gramatiketan kategoria garbirik ez
|
duten
hitzak (gehienetan silaba bakarrekoak) sailkatzeko. Gai hori, hala ere, artikulu honen helburuetatik urruntzen da; beraz, Biberauer eta Sheehanen (2011) lanean oinarritutako definizioari jarraituko diot:
|
|
2022
|
|
|
Ardi galduan zuen helburuarengatik ezinbesteko
|
zuen
hitz bakoitza neurtzea; ez, ordea, Latsibin. Bietan asko zaintzen du kontakizunerako aukeratutako mintzaira, baita kode bateratua bizkaierarengatik mudatzen duenean ere.
|
|
|
Hirugarrenean eremu semantikoak dira aztergai: esanahi eta ezaugarri semantiko bera
|
duten
hitzekin, eta esanahi erlazionatua duten hitzekin. Laugarrenean auzia ebazteko nahitaezkoak diren zubi kognitiboak zundatzen dira.
|
|
|
Hirugarrenean eremu semantikoak dira aztergai: esanahi eta ezaugarri semantiko bera duten hitzekin, eta esanahi erlazionatua
|
duten
hitzekin. Laugarrenean auzia ebazteko nahitaezkoak diren zubi kognitiboak zundatzen dira.
|
|
|
Zinez zabala da. Baina, gainera, 115 esanahi
|
ditu
hitz konposatuetan, sarri lokuzio edo esapide egonkor bihurtu direnak (106 dira substantibo eta adjektibo, eta 9 aditz, huts egin aditza eta berarekin doazenak aurrekoekin zerrendatzen direlarik). Goian aipatu dira substantibo eta adjektibo gisa funtzionatzen dueneko adibideak, baina aditz forman, hustu gisa, berdin gertatzen da; besteak beste, ‘barrukoak atera’, ‘informazioa lortu’, ‘kezkak adierazi’ edo ‘kaka egin’ adierazi ditzakeelarik (huts egin ek ere, literalki ‘hutsune bat egin’ denak, hainbat esanahi ditu).
|
|
|
Dictionnaire de l’Academie françaisek 5 esanahi eta 17 esapide zerrendatzen ditu ‘vide’ hitzerako, 300 milioi hiztunen erabileretan, kasu honetan ere 4 kontinenteetan. Orotariko Euskal Hiztegiak, alde nabarmenarekin, 15 esanahi eta 115 lokuzio edo esapide
|
ditu
hitz konposatuetan, 700 mila hiztunen erabileretan eta kontinente bakarrean den Euskal Herrian erabat kontzentratuak.
|
|
|
Esanahi berdinak, antzekoak edo erlazionatuak
|
dituzten
hitz ezberdinek osatzen dute eremu semantiko bat, hau da, hitz ezberdinez adierazitako domeinu enpirikoa zein errealitatearen alde bat da. Eremu semantikoak zabalak izan daitezke, adibidez, ‘ibilgailuak’ eremua, automobilak, bizikletak, trenak, itsasontziak, helikopteroak eta espazio ontziak barne; edo estua izan daiteke, adibidez, ‘Formula 1 eko autoak’ eremua.
|
|
|
Horretan, Huts polisemia edo homonimia den zehaztearen helburuak ezaugarri semantiko bera
|
duten
hitzen taldea eta esanahi erlazionatuak dituzten hitzen taldea bereiztera garamatza.
|
|
|
Horretan, Huts polisemia edo homonimia den zehaztearen helburuak ezaugarri semantiko bera duten hitzen taldea eta esanahi erlazionatuak
|
dituzten
hitzen taldea bereiztera garamatza.
|
|
|
3.1 Esanahi eta ezaugarri semantiko bera
|
duten
hitzekin Huts ek duen eremu semantikoa: Xahu eta Soil
|
|
|
3.2 Esanahi erlazionatua
|
duten
hitzekin Huts ek duen eremu semantikoa: zulo, harro, bete, lapiko...
|
|
|
Adiera negatiboen garrantzia ezin uka (OEHk zerrendan lehen postua ematen dio), baina osotasunari dagokien terminoek bizitzaren alderdi hori nahitaez barneratu behar dute, errealistak izan nahi badute, behintzat. Hitzaren errepikapena
|
duten
hitz konposatuei begiratzea interesgarria da, beraz, auzia baloratzeko. Minimalena, huts hutsa, ez da ‘erabateko akatsa’, ‘erabat xahu, puru eta aratza’ baino.
|
|
2023
|
|
|
Hori da, menturaz, Larramendik (digrafoen bidez) aditzera eman nahi zuena, alegia, bokal luzeak zirela. Azentuak balio morfologikoa du, honenbestez, eraketa bera
|
duten
hitz pareetan numeroa (eta kasua) bereizteko balio baitu (cfr. Etxabe & Garmendia 2003:
|