|
2000
|
|
|
Ithakara iristear dagoela, etengabe bidaiatzea hobe duela erabakitzen duen Ulisses dugu Izuen gordelekuetan barrena liburukoa, Itaka beti gogoan duelarik, helburua hara iristea izanik ere, harantzako bidaian presarik ez duena, bidaia bera izango baita aberasgarria. Beti ere, bidaiez bidai, bere ziutatea gainean eramango duela dakien bidaiaria da halere," nire ahaleginak oro zapuztu egiten dira hemen" bere hirian, baina balu ere" ez
|
duzu
beste lehorrik ez beste itsasorik aurkituko" gogoratzen dio Kavafis ek.
|
|
|
Liburu honek kontaturiko istorioaz gain
|
badu
beste berritasun aipagarri bat: hizkera.
|
|
|
Nahiz eta sei narrazio hauek gai beraren inguruan harilkatu dituen, ezaugarri ezberdinekoak dira. Hala ere, Javier Rojok aipatzen duen bezala
|
badute
beste ezaugarri komun bat ere:
|
|
|
hots, Julenek zalantza eta barne gatazka ugari ditu. Egileak berak azpimarratu zuenez," Editoreak berak, bere militantzia ez du oso garbi ikusten, baina halaber, ikusten du egoerak horretara bultzatzen duela, ezin
|
duela
beste jarrerarik hartu. Liburuan, zuri eta beltzen arteko gerra izan beharrean, gris asko dago.
|
|
2001
|
|
|
Plano honekin bukatzeko, fokalizazioaren etengabeko aldaketaz gain, bada aipatzea merezi
|
duen
beste alderdi bat: ihesleak korrika doan unean gogoratzen dituen bere bizitzako pasadizoek osatzen dutena.
|
|
|
Aipatutako kasu horretaz gain, protagonistak berak asmatutako beste istorioetan (etxez etxe saltzaile gisara dabilen sekuentzia horretaz aparte), ez dago bi hizkuntzen erabilera sistematikorik. Funtsean, kontakizunaren espazio hipotetikoa kokatzeko balio digun baliapide honek (estazio hori Euskal Herriko edozein estazio izan daiteke), ez digu 100 metro ren kasuan islatzen zuen bi komunitate linguistikoen konflikto hori hain nabari agertzen. b) Narratzailea protagonista
|
duten
beste istorioak, gehienetan lehenaldian kontatuak, eta itxuraz protagonistaren gaztaroari dagozkionak. Bertan, protagonistarekin batera, sekuentzia desberdinetan behin eta berriro pertsonaia berak azaltzen zaizkigu:
|
|
|
Baina irakurketa desegokien kontuez gain, bada bigarren nobela honen kasuan, azpimarratzea merezi
|
duen
beste ezaugarri bat, zinearen eraginari dagokiona, hain zuzen. Ez da kasualitatea nobela hau izatea Saizarbitoriaren nobelen artean zinera eraman den bakarra.
|
|
|
Eszenatokiak
|
badu
beste esanahirik Pott bandaren literatura aztertzeko orduan. Beharbada hitzak gogoratuko digu poeta" fingidorea" dela, ziurrenik begi aurrean jarriko digu Pott bandakoek literatura fantastikoa maite dutela, harrigarritasunean betetzen dela euren literatura.
|
|
2002
|
|
|
R. Saizarbitoriak ez
|
zuen
beste eleberririk argitaratu 1995 arte; orduan argitaratu zuen Hamaika pauso, baina aurrerago hitz egingo dugu eleberri horretaz.
|
|
|
Ikusten denez, aipagai
|
ditugun
beste bi generoen, ipuinaren eta eleberriaren, antz handia du eleberri laburrak. Ipuinarekin honako zerrenda honetan aipatzen diren parekotasunak dituzte:
|
|
|
Ritmu aldaketaz josiak
|
ditu
beste lan batzuek ere. Horra:
|
|
2003
|
|
|
Horiezaz gain,
|
baditu
beste ipuin batzuk, beharbada hain aspaldikoak ez direnak, edo behinik behin beranduago argitaratuak (1981), gorago aipatua dugun VascH euskara ikasbide mardularen orrietan barrena sakabanaturik. Hauek idazkera berriagoan onduak daude, GabAt elaberriaren inguru edo ostekoak baitira, eta ordurako, euskara batuak bidea aurrera egin ahala, Oskillasok ere bere eredua hareantxo aldatu baitzuen morfologia aldetik.
|
|
|
horzkari bitua
|
dugu
beste grafia irtenbide berezi bat idazleak hautatu duena, ekialdeko ttiki eta erdi sartaldeko txiki aldaera bustiak bateratzeko. Holako kontsonante bituak, Kurl elaberrian bai, baina gerokoetan ez ditu hain sarri erabiliko.
|
|
|
Valdepeñasko ardoak oso ona du gustoa eta nahi
|
duzun
beste edan dezakezu mozkortzeko arriskurik gabe. Hauxe zan Madridek zeukan gauzarik onena.
|
|
|
Txillardegi izan zen gure idazlea asko estimatzen zutenetariko bat, eta honen eraginez Udako Euskal Unibertsitateak omenaldia eskaini zion Oskillasori Iruñean 1992ko uztailaren 28an. Fonetika eta fonologia aldetik honek egindako ekarriak
|
zituen
besteak beste txalogarritzat Txillardegi hizkuntzalariak. Piarres Charritton idazle euskaltzain hazpandarrarekin ere harreman ona zuen.
|
|
|
4 Julien Vinson(), jakintsu honen libururik nabarmenena hauxe da: Essai d" une Bibliographie de la Langue Basque, baina
|
baditu
beste batzuk be: Les Basques et le Pays Basque; Le Folk lore du Pays Basque; Notice Bibliographique sur le Folk lore Basque...
|
|
|
Soinean zeraman guztia erantzi eta uretarantz abiatu zen. Ur ertzera iritsi orduko, lehen ikusi ezin
|
zuen
beste bikote bat ageri zen, eskuineko haitzen atzean. Neskatilek alaiki begiratu zioten, eta euretariko batek harenganantz jaurti zuen pilota.
|
|
|
Honek ondotxo zekien, andereñoa bere eskuetan zeukala. Bere azalak nabari
|
zituen
bestearen uhinak, eta horren bidez ezagutu zituen haren berotasuna eta hezetasuna. Beraren hitzak ondo neurtuak izan ziren lortu nahi zuena lortzeko; doinua eta ahoskera ere eztiak; eta aukeratutako unea ere onena.
|
|
2004
|
|
|
Ekidazuarrakaitik? Ekidazuarrak diruzale alper ta ezjakin batzuk direla esan dit, gaur goizean, esan; eta errua ez
|
dutela
besteok bakarrik, baizik eta ekidazuarrek berek ere badutela.
|
|
|
Ez al
|
duzu
beste zereginik. Lehen jo digute adarra, txo!
|
|
2005
|
|
|
Ez ote gintezke beste aldaketa batzuen egiteko behar gorrian? Ez ote
|
dugu
beste mende bateko Elizaren kultura mota bat eta Jesusen Berri Ona, biak bat direla uste sobera aise. Nork erran ote zuen:
|
|
|
Duela 100/ 150.000 urte hasi ziren gure arbasoak hilak ehortzen errito zenbaitekin, eta erroak hoin barna dauzkan ohidura bat ez da horrela eta horrela desagertzen. Ez
|
du
beste misteriorik gure elizak Omiasaindoretan beteak izateak. Bazkoz eta Eguberriz zangorik sartzen ez dutenak ere hor daude.
|
|
|
Ez garela zenbaitek nahiko luketen bezain a normalak. Gure norma berak
|
dituzten
besteak ere badirela. Besteak ere badirela gure bide berean ibilki, sineste berarekin, bide zuzenean, bide hoberenean dabiltzala segur eta fida.
|
|
|
Andana bat auzo elizara doala erraten dugularik, horrek erran nahi
|
du
beste andanaño bat, ez bada andana ederra, batere ez dela hara joaten. Batere ez dela mezara joaten.
|
|
|
Gaur egun
|
badugu
beste jainko berri bat, Asia mendebalean, Bin Laden. Bush ere ez ote liteke horrelako zerbait amerikano andana batentzat?
|
|
|
Gaztigu zenbeit aski litekeela egoera hori aldatzeko? Ez ote
|
du
beste gogoetarik merezi horrelako egoerak?
|
|
|
non sortu da demokrazia ez bada mendez mende Ebanjelioak markatu Europako herrialde giristinoetan? Non bizi da gaur egun oraino ez bada herrialde giristinoetan, salbuespen bat edo beste gorabehera, bainan biziki guti (India ez dut horietan sartuko jakinez 150 milioi jende maila apaleko kastakoak direla eta ez
|
dutela
beste guzien eskubiderik. Ez eta Israel) Ez du zerbait erran nahi horrek?
|
|
|
Cantat kantariak joka hil duelarik Trintignant anderea, harrotu dira bazterrak. Artista batek, maite
|
zuen
beste artista bat hil du. Joka!!!
|
|
2007
|
|
|
10 Ik. 87 or. Soldaduskan gertatutakoari buruz,
|
baditu
beste bertso batzuk, esaterako (Ik. 155 or.).
|
|
|
Euskarak, hizkuntza bana banakoa eta inguruko besteetatik guztiz berezia izan arren, erraztasun handiz beregandu
|
ditu
beste hizkuntzotako elementuak, berarekin harremana izan duten neurrian. Hizkuntza" nahastua" da alde horretatik, ez" garbia".
|
|
|
Sartaldean, euskal jatorriko jende taldeek asturiar eta kantabriar leinuak zituzten, euskaldunekin zerikusirik ez
|
zuten
beste jatorri batekoak zirenak. Leinu edo jendetza horiek, zeinek euren hizkuntza zuten.
|
|
2008
|
|
|
Bide bazterretan elbarri ugari ikusten da: herrenak, mantxuak, hankabakoren bat, esku txiki txikiak
|
dituen
beste bat... sekula ez dot honenbeste elbarri batera ikusi. Danak era errukarrian, limosna eske.
|
|
|
Besteenak be neure galbahetik eralgita emoten ditut eta, horregaitik, baleiteke guztiz zehatzak ez izatea. Bakotxaren bizipenak ezin
|
ditu
beste batek ezelan be zeharo ondo adierazo. Arrisku hori hartuta idatzi dot.
|
|
2009
|
|
|
Euretariko bat satsa ematea izaten zen, sats totoa izenekoa. Aldea etxe batek satsik ez zeukanean, eraiki berria zelako edo ez zuelako behar
|
zuen
beste, jabea etxerik etxe joaten zen auzunean satsa eskatzen, eta ahal zuenak gurdikada bete sats ematen zion. Ostean, eskaleak jatordua ematen zien lagundu zioten guztiei.
|
|
|
Herri medikuntzak
|
badu
beste ezaugarri bat ere: sintomak osatzen ditu, ez gaixotasunak.
|
|
|
Orduko denboretan ez baitzegoen familia plangintzarik gaur ulertzen den eran, behintzat, izaten ziren familiak, euren ondasun urriekin jagon ezin
|
zuten
beste seme alaba ekartzen zutenak, eta halakoetan ohitura zen sein jaioberria elizako ateetan uztea. Edo ostean, Bilbora eroaten zituzten, urire.
|
|
|
Lan fisiko gogorra izaten zen askotan. Ganaduaren indarra aprobetxatzen bazuten ere, gizakiak bere esku eta besoz egin behar
|
zituen
beste asko. Hala ere, gizarte eredu guztietan legez, bazegoen astialdirako tarterik.
|
|
2013
|
|
|
Altzako Gaztelume izeneko baserrira aldatu zen, arreba eta koinatuaren etxera, hain zuzen. Akaso, huts egiten ez
|
zuten
beste batzuk eskola zaharreko Errenteriako Zabaleta anaiak ziren, edota Saiburu baserriko hiru anaiak (Juan Joxe, Nikolas eta Anjel), edo Telleri Txiki hurbileko baserriko semeak. Bertan ibili zen Gaztelume baserriko Saturnino ere Txirrita handiaren koinatua edota Andres Arrieta Altzako bertsolaria Marrus ezizenez ezagutua (Zavala 1962:
|
|
|
Zigorraren bitartez gogo108 ZAPIRAIN, Salbador (1985) Zigorpean. Tolosa, Auspoa. rarazten zieten barnekoei ez
|
zutela
beste irtenbiderik, babesik gabeko gizabanakoak zirela eta, horregatik, men egin behar zutela (Le Breton 1999: 234) 110 Zigorraren bidez errejimen berriaren zerbitzariek presoen jarrera zehaztu nahi zuten, eta jarreraren gaineko mendekotasunaren bitartez, garaituen pentsaera okerrak zuzendu nahi zituzten.
|
|
|
Donibane Lohizunen Trufania gora handiz ospatzen dute. Baina
|
badute
beste berezitasun bat ere, Bestaberri ere orduan egiten baitute. Bestaberri udaberrian izaten da, Aste Santu ostean eta haren araberako egunean, baina Donibanen aspaldi, XV. mende amaieran edo XVI.aren hasieran, eskatu zioten Elizari baimena egun horretara aldatzeko.
|
|
|
Zaragi dantzan zortzi dantzarik egiten dabe makilakaz euren saioa, bederatzigarren bat zaragia lepoan hartuta dabilela. Une batzuetan azken
|
hau
beste guztien erdian parau eta dantzariek makilakaz zaragia joten dabe.
|
|
2015
|
|
|
Etxezarretak ere hizkuntza kontuak aipatzen zituen Baina gozo artikuluan, Baina bizia seriari keinu egiten ziona. Euskara batutik aldentzeko zenbait saiakera idatzizkok eragiten omen zuten gozamenaren inguruan ironizatzen
|
zuen
besteak beste. Alabaina, testuan egiten zuen bereizketa interesgarria idazlearen eta eskritorearen artekoa zen.
|
|
|
Bazekiela alukeria gerta zitekeela Leizarraga irakurri beharra, edo aspergarria Asteasuko Agirre irakurri beharra. Idazle izan nahi banuen, ordea, ez
|
nuela
beste biderik, ezagutza erreflexu hori behar nuela eduki. Eta halaxe hasi nintzen tirriki tarraka klasikoak irakurtzen.
|
|
|
Euskal kulturan denetarik itzultzen zela salbu eta literatura: " Itzul azken parida althuserianoa eta Euskal Unibertsitateko despatxoen loterian sartuko haiz, baina egik propioa nobela batekin eta ikusiko duk okertzen diren Bontzo Nagusien muturrak..." Hori, gainera, literaturaren balizko gutxiespen edo zehazki, erabilera politikoaren orokorrari loturik zihoan, zeinak zerikusi zuzena
|
duen
beste behin literaturaren autonomiaren aferarekin.
|
|
|
urtebetetze egunekoa narrazioak. Bere horretan ez
|
du
beste inon argitaratuko baina bertako ideia eta zatiak beste ale batzuk osatzeko baliatuko ditu. Hor azaltzen zaizkigu estreinakoz Casiopea eta Polux, greziar mitologiako pertsonaiak eta ondoren Etiopiako poema batean ageriko direnak. orduan, arratsero urreztatzen zen hibaiaren ertzetatik ibiltzen nindunan ni jaio aurretik hila hintzela pentsatuz edo nire heriotzeko uda berberan sortuko hinduala lurrak laranja urez elikaturiko sagarrondoaren mihura bezala espaloi orotan bilatzen ninan hire soineko gorri eta urdina gero, zakarrontzietako hondakinen balioaz eztabaidatu gintunan eta bidaia luzeren probetxuari buruz udazken hartan izen ugariko emakumea bihurtu hintzenan Casiopea eta Pollux edo Isis and Pandora eta Bereniceren ilea elemental Mr.
|
|
|
Gauzak horrela, horren ondorioa argia da: euskal literaturak ezin
|
du
beste literaturen eremuan borrokatu. Horretarako irakurleak baditu beste literaturak.
|
|
|
euskal literaturak ezin du beste literaturen eremuan borrokatu. Horretarako irakurleak
|
baditu
beste literaturak. Euskal literaturak beste zerbait eskaini behar dio irakurleari, beste literaturek eskaintzen ez diotena.
|
|
|
Soslai soziologikoa
|
zuen
beste artikulu bat ere argitaratu zuten, ziur aski Saizarbitoriarena. Pedagogiari buruzko testua zen, eta zehazki, gizarteak haurtzaroa anulatzen zuela salatzen zuen.
|
|
|
Ikusi bezala, aldizkariok, hala autonomiaren aferan nola (ondorioz) esparru literarioaren eraketarenean, berebiziko garrantzia izan zuten. Gainera, hain argi eta sakon azaldu ez baziren ere, kritika poskolonialak mahaigainera tzen
|
dituen
beste arazo horiek iradoki ziren halaber. Neurri batean, bada, esan daiteke aldizkariotan topa litezkeela gerora belaunaldi literario horrek (eta euskal esparru literarioak oro har) izan duen garapenaren baitan agertu diren zenbait afera funtsezkoen ernamuinak, beren kontraesan guztiekin.
|
|
|
Horrekin batera, garaiko politiko ugariei egindako erreferentzien artean bi gailentzen direla esan daiteke: Telesforo Monzon, zeinaren defentsa argia egiten duten eta Josep Tarradellas, zeinaren lepotik burla egingo duten behin baino gehiagotan57 Azken honen mitin baterako bidaia kontatu zuten Catalunya for you II testuan, elementu autofikzional agerikoak
|
dituen
beste batean. Oro har jeltzaleei egindako kritikak ia etengabe azaltzen zaizkigu, ezker abertzaleko posizioetatik eginak beti ere aurretik aipatutako zentzuan eta burlaizez ia beti.
|
|
|
Zeanuriko Udalari eta bertako alkate dan Izaskun Sagarna andreari eskerrik zintzoena agertu gura deutsagu, honetarako emon deuskun dirulaguntzagaitik. Era berean BBK Fundazioari eta berau zuzentzen dauen Gorka Martinez jaunari, liburu honen eta Labayru Fundazioak ateraten
|
dituan
beste askoren koeditore izan dogulako.
|
|
2017
|
|
|
Gakoa da mundu ikuskera orok daukan errepresentazioedo interpretazio izaera. Gakoa da mundu ikuskera edo interpretazio horiezaz gain, gizakiok ez
|
dugula
beste ezein modurik errealitatera hurbiltzeko, errealitatea atzematen saiatzeko. Gakoa da, finean, inork ez duela sekula aldarrikatu ahal izango errealitatearen gaineko ezagutza absolutua, edo bestela esanda, ezagutza erabat arrazionala erdietsi izana, ez" basoak", jakina, baina ezta" kulturak" ere, gizarte garaikide honen hantuste kognitibo burugabeak askotan kontrakoa pentsatzera bultza bagaitzake ere.
|
|
|
Amodio baten ostean Estebanek beti egiten ditu fideltasun botoak, bere buruari esaten dio ez
|
duela
beste harremanik edukiko etxetik kanpo, eta balizko tentazioa helduz gero ere, eutsi, eutsi egingo liokeela nahiari, esaten du bere baitan. Baina etxean egotearen egoteaz, egunero, gauero, arratsalde guztietan, aste batean bai eta hurrengoan ere bai, gero eta falta gutxiago du Marianena, gero eta txikiagoa da beharrizana, gero eta bakanago sentitzen du haren premia eta, azkenik, gero eta handiagoa izaten da bakardadea eta, honekin batera, kilika berriaren gabezia, esperientzia berrietako egarria.
|
|
|
Baina zenbateraino jo daiteke maitasuntzat halako desira bat? Bere burua baizik desiratzen ez duen desirak objektu soiltzat, bitarteko hustzat hartu behar
|
du
bestea. Eta hori nekez jo liteke maitasuntzat.
|
|
2018
|
|
|
Argazki hark oroimen asko zekarzkion gogora; batez ere, azala, aurpegitik oinetara musukatzen zion zeukan azal leuntxoaren usain gozoa. Jakin zezala, esan zion tupustean haurrari ozenki, amaren gogoa beti berarekin, bere kutunarekin egongo zela, inoiz ez
|
zuela
beste inor, ez zuela nahi beste gerizarik bere alboan. Ez zuela nahi maitasun berririk; berak piztu ziola sua eta, itzali zenez gero, ez zuela gura beste su batek argi egin ziezaion.
|
|
|
Inoiz ez zitzaion emakume hura gustatu; alde batetik, gaizki egina zegoela pentsatzen zuen, neurriz txikiegia zela, gainera, hazten amaitu gabea, berna lodikote eta haragi bigun solteduna, eta bestetik, horrez gainera, irizten zitzaion zela bihotz gogorra eta mihingaina zuela zorrotz eta lehorra. Hala eta guztiz ere, uste
|
zuen
beste akats bat zuela, horien aldean txarragoa zena; jendea ondo engainatzen zekiela eta horretan eta ez beste ezertan zela jakituna. Berba onak eta labainak erabiltzen zekiela Augustoren aurrean, ezjakinarena egiten eta inor baino lagunago bere burua erakusten.
|
|
|
Kuku ordulariak arratsaldeko bostak iragarri zizkionean, gosariarekin zegoela bakarrik eta ez zuela, hala ere, ezer hartzeko gogorik ohartu zen. Nahiz eta erdi jan barik egon eta ahul sentitzen zen, ez zeukan jan kontuetan ardurak hartzeko intentziorik; batez ere,
|
bazuelako
beste atontzekorik. Jan edo jan ez berdin zitzaion, baina edatea, ostera, gogoz egiten zuen, horretarako ez zuelarik ordu txarrik.
|
|
|
Ez zekien ondo zeren desioa zeukan benetan, baina, jakina!, halabeharrez egon behar
|
zuela
beste zerbait Katinka txikitxoa babestuko zuena. Nolatan geldituko zen hain galanta desanparatuta!
|
|
|
Hirian, lehenengotaz, bakarrean hartu zuen etxea, baina epe laburrerako izan zen; behingoan ekarri
|
zuelako
beste gazte musulman bat. Horrela, esan zion, ordainerako eta etxe beharrak egiteko ere laguntasuna izango zuela eta errazago joango zela dena; hori uste zuela.
|
|
|
Amodioaz geroko samurraldian, zerbait jateko gogoa etorri zitzaion mutilari. Berak ez zuenez ura baino besterik ezer edaten, ez
|
zuen
beste edaririk gelako izozkailu txikian. Gauza gozoak ordea, denetarik zituen, baina sukaldean.
|
|
2019
|
|
|
Hori dela eta, azterlan sistematikoari heldu nahiz, Taveniersek proposatutako ezaugarri guztiak kontuan hartuko ditugu, eta horiez gain, Asensiren taulan aipatzen diren beste mekanismo batzuk ere bai, eleberrian garrantzitsuak direlakoan. Atalaren amaieran, Taverniers eta Asensiren ezaugarriez gain, eleberrian pisu handia
|
duten
beste faktore batzuei ere tartea eskainiko zaie, hain zuzen ere, J.M. Pozueco eta J.M. Morenok protagonistaren psikopatologia, makiavelismoa eta nartzisismoa zehazkiago deskribatzeko eskaintzen dizkiguten parametroei.
|
|
|
Aipamen lauso horri esker, badakigu Florak pianoa saldu eta hil arte, lau edo bost urte inguru igaro zirela. Beraz, denbora tarte horretako gorabeherak kontatuko dizkigu, baina ez
|
dugu
beste denbora erreferentziarik. Ez dakigu ziur beraz, kontatzen duen periodo guztian zenbat denbora igarotzen den.
|
|
|
" gizon gazte adikor eta samurrak aurkitzen dituztela etab. hori baita emakume helduei, Ameriketan eta edonon, gustatzen zaiena" (164). Azken adibide gisa, azpimarra nahi
|
genuke
beste topiko bat ere indartzen dela emakumeen inguruan: " Pertsona horietakoa baita, emakume asko bezala, bestalde, gauzak gaizki doazenean gaizki doazelako kexatzen direnak, eta ongi joatea, berriz, mesfidagarria iruditzen zaielarik..." (177).
|
|
|
Gizarte patriarkalean ezaugarri maskulinoak izateko (boterea, indarra, nagusitasuna...) gizonak halako betebehar batzuk ditu: lehenik, emakumeen ezaugarrietatik argiro urrundu behar da, nagusitu egin behar
|
du
besteen artean, emozionalki gogorra dela erakutsi behar du eta autonomia eduki behar du, eta beste guztien aurretik bereari eutsi behar dio. Betebeharreko arau horiek iristeko, jakina, era bateko edo besteko indarkeria edo bortxakeriaz baliatzea zilegi zaio, hala fisikoa nola psikikoa.
|
|
2021
|
|
|
Hezkuntza nahiz, oro har, gizartearen erronka dela uste
|
dute
beste hainbatek ere (GE2, IIR2, NE1) eskolaren esku soilik utziz gero, emaitza zein den argi geratu delako. Dena den, ikastetxeetan hobetzeko tarte zabala ikusten dio GE2 k, eta gizartean eragile desberdinen elkarlana behar den moduan, hezkuntzan ere klaustro osoaren inplikazioa funtsezkoa dela irizten dio, problematika transbertsala den heinean, zeharkako erantzuna behar duelako, eta ez Euskara eta Literatura irakaslearen engaiamendua.
|
|
|
Era berean, geletan irakurketaren helburu behinena ulermena egiaztatzea dela esan izan da arestian, eta, de facto, ulermenaren kalifikazioa izatera iragaten dena (DGIR1). Hortaz, horrek irakurketak eta literaturaren didaktikak orokorrean
|
dituen
beste helburuei apenas ez die espaziorik uzten, tartean, gozamenari edo zaletasunari, eta, ondorioz, kasu horretan testuinguru afektiboaren menpe geratzen da guztiz (LI6, LI7, LI8, LI9, LI10).
|
|
|
baga, literaturaren didaktikan diharduten hainbat irakasleri sarritan leporatzen zaien ikuspegi historizista batetik irakastea, muga estua baita zentzu horretan, edota ikuspegi hori areagotzea, dagoeneko material eta proposamen asko horretan oinarrituta diseinatzen direlako; eta, biga, literaturaren didaktika autore, obra, data eta gertaera zerrendetara mugatzea, eta irakasleek eurek ikasitako didaktika erreproduzitzea (DGIR1). Hala eta guztiz ere, batak ez
|
du
bestea nahitaez inplikatzen, eta elkarrizketatuak dioen legez," Axular ez duzu ulertzen Kontrarreforma ulertzen ez baduzu" (HIR1). Edonola ere, ikuspegi historizista batetik lantzeaz aparte, autore eta obren kronologia baldin bada irakasteko irizpide, euskal literaturaren garairik emankorrena landu gabe geratzen dela baieztatzen du, eta horrek arestian zehaztutako ondorioak dakartza:
|
|
|
Besteren artean, gaien artean dagoen interkonexioa erraztu dela, ikasgaian hain gotortuta dagoen BHn ere. Eta, literaturaren didaktika horretan bere bidea egiten hasi dela iruditzen zaio, beste jakintza arlo batzuekin zubiak eraikiz, bere sasoian hain harreman naturala ez
|
zuen
beste arloekin ere bai; adibidez, matematikak edota azken urteotan erabat zeharkako bihurtu diren IKTak. Baina, ez da ikasgaien arteko harremana soilik estutu dena; bere iritzirako, literaturaren baitako gaiak ere lotura eta harreman handiagoz lantzen direla azaltzen du AIR1 ek, orain dela hamarkada batzuekin alderatuz.
|
|
|
Era berean, istorioa norberak eraikitzen du, eta kasu askotan izan nahi den pertsonaia hautatzeko aukera ere badu. Esperientzia literarioarekin zerikusirik ez
|
duen
beste esperientzia bat eskaintzen dute, baina gazteak asebetetzeko elementu eta ezaugarri ugari dituena. Partehartzailearen arabera, literaturaren irakaskuntzak horietan gertatzen denari begiratzen hasi luke, bere bide propioa egiteko, baina arrakastatsuak izan daitezkeen gakoak identifikatzeko.
|
|
|
Erlazionatzeko horretan, adibidez, eskolarekin egiten da. Eskolatik kanpo behin liburu horiek edukita, nola ez zaizkigun ya asko gustatzen, ufa... iruditzen zaigu liburu bat irakurtzea... oso pisutsu bezala egingo zaigula eta orduan nahiago
|
dugu
beste gauza batzuk egin.
|
|
|
44" Ildo horretatik, Mercer eta Hodgkinson ek (2008), Barnes en lanetan oinarrituta, elkarrekin pentsatzea (interthinking) funtsezko jotzen dute ezagutzan aurrera egiteko, hori baita egungo hezkuntza dialogikoaren (Aubert, García eta Racionero, 2009) oinarria, hain zuzen ere, lengoaia eta elkarrekintza erabiltzea elkarrekin pentsatzeko" (Galarraga eta Alonso, 2018: 8). behin, jardun didaktikora eraman behar dira ezagutzak eraikitzeko tresna bihurtuz. Baina, era berean, ikasleak subjektu aktibo eta autonomo izango badira, elkarrekintzak ikaste objektu bilakatzea ezinbesteko du; alegia, ikasleak ikasi behar
|
du
besteekin jarduten eta ezagutza elkarrekin eraikitzen (Canale eta Swain, 1980). Hala eta guztiz ere, horrek ez du esan nahi ikaskuntza prozesua modu erabat kolektiboan gertatzen denik; Coll aipatuz Ribosak (Coll, 1999 in Ribosa, 2020) dioenez, hezkuntzaren ikuspegi konstruktibistatik ikasgelan gertatzen den ikaskuntza elkarri konektatuta ageri diren bi prozesuk osatzen dute:
|
|
|
" Esan nahi dudana da edozein jarduerak balio dezakeela eta arrakasta izan dezakeela, testuinguru edota helburuen arabera. Inoiz ez dakizu zergatik zerbaitek funtzionatzen duen eta besteak ez, uste
|
duzunean
beste era batera joango dela. Zergatik gaur egun Goizuetako ezkongaiak liburuak hobeto funtziona dezake berriagoa eta hurbilagoa egin ahal zaien Ezekiel lanak baino?
|
|
|
Zentzu horretan, HIR1 en ustez batak ez
|
du
bestea kentzen, eta ikasleentzat erreferente izan daitezkeenak ere gelara eraman behar dira, bere iritziz, adin horretakoek" askoz gauza tangibleagoak" eskatzen dituztelako. LIR2 ek ere literaturako programazioan biek ala biek izan behar dutela haien lekua baina, hala eta guztiz ere, ohartarazten du ezin dela mugatu kanonikoak diren autore eta obren eta gazteentzat hurbilagokoak diren erreferenteen nahasketa batera.
|
|
|
NE1 entzat, nerabeen erreferentzialtasuna aniztu da kultur eta aisialdi eskaintza ere ugaritu den heinean, eta horrek erreferente literarioentzat, kanonikoak zein ez, tarte gutxiago uzten duela dio. Horrekin batera, literaturak
|
dituen
beste zailtasunak ere baleudeke. Hala ere, gazteengana hurbildu, haiekin landu eta nolabaiteko esangura eta erreferentzialtasuna izatera iritsi nahi bada, hurbiltzeko eta lantzeko moduetan dagoela gakoa uste du IE7 k.
|
|
|
A, eta beste bi ohar garrantzitsu: lehena, ez ahaztu izenburua ere eman diozuela zuen sorkuntzari; eta, bigarrena, testu guztiek ondoko saiorako idatzita egon behar
|
dute
beste egun batean aurkeztea egokitu arren, ondoko egunetako zereginetarako ditugulako. Beno, hortxe, orduan, hasiera".
|
|
|
Era berean eta horri estuki lotuta, argi uztea merezi
|
duen
beste ideia garrantzitsu bat badago. Erronkei buruz ari garenean, garrantzitsua da ulertzea ez direla errezetak edo jarraibideen zerrendak eskainiko, baizik eta elkarrizketatuen aburuz, literaturaren didaktikak hobetzeko eta garatzeko dituen egitekoak, IE7 k dioen moduan, arazoak konponduko dituzten erremedioen zain egoten baita maiz, batez ere, irakaskuntzan.
|
|
|
Zuetako batzuek bertso eskolan egingo zenuten horrelakorik. Nik hitza botako dizuet, eta errima
|
duen
beste hiruzpalau bilatu dituzue, eta orri batean idatzi. Prest?
|
|
|
Galdera horien erantzunak ondo kudeatzeko, interesgarria da irakasleak Mikroipuinak nola idatzi artikulu laburra aurrez irakurrita eramatea, edo nahiago balu, informazio hori
|
duen
beste iturriren batera jo dezake. Edonola ere, helburua da mikroipuinak sortzeko funtsezko arauak eta urratsak ezagutzea, ez ezaugarrien bilduma egitea; hau da, narrazio laburrak idaztea baino zerbait gehiago dela.
|
|
|
Irakurle konpetentearen figura hori ez dago goratuta". Horrez gain, literaturak
|
badu
beste arazo erantsi bat: arestian azaltzen zenari jarraiki, literaturak problematika linguistikoari aurre egin behar dion moduan, euskarri eta izaerazko arazoa ere aurrez aurre du.
|
|
|
HIR1 ek arestian azaltzen zuena kontuan hartuta, gaur egun, nerabeek irakurritakoa ulertzeko zailtasun handiak dituzte, eta are gehiago irakurritako hori interpretatzeko. Ulermenik eta interpretaziorik gabe sorkuntzara iristea zaila dela onartuta, trebetasun batek ez
|
duela
bestea ordezkatu beharik, IE5 en eta IE6ren esanetan, adimen gaitasun sinpleenetik konplexuagoetara modu gradualean pasatzea ahalbidetuko duten prozesuetara jotzea gomendatzen da. Eta, noski, Anderson-ek eta Krathwohl ek68 egindako Bloom en Taxonomiaren errebisioa aintzat hartuta, sormena dugu prozesu kognitiboan konplexutasun maila handiena duen gaitasuna.
|
|
2022
|
|
|
Azkenik," itsasoko bainuen" onurak pixkanaka gizartean zabaltzen joan ziren, eta horrek hondartza asko, Bakiokoa kasu, hiriko biztanleentzako osasun, atseden eta aisialdirako leku bihurtu zituen; azken finean," udarako" gune. Hareatzak
|
zituzten
beste herri batzuek, Getxok edo Gorlizek kasurako, trena zeukaten; Bakiok, ostera, ez. Beraz, Bakioko hondartzara joaten ziren Bilboko familiak maila onekoak ziren.
|
|
|
Azil aldaera, Caro Barojak" hazihila edo ilargia" bezala ulertzen duena, baita latinetik datorren zemendi (Erdi Aroko latinezko sementia hitzetik, eta hori semenetik) eta zemendil hibridoa ere esanahi berekoak lirateke. Eta
|
badugu
beste forma bat, nekazaritzarekin erabat lotua eta ez hain ezaguna: gorotzil" gorotzedo simaur hila edo ilargia".
|
|
|
Gaur egungo egutegiaren urteko atzenengo hil honek etimologia latindarra du; izan ere, advenire" heldu" aditzetik datorren adventus izenetik eratorria da, eta Kristoren etorrerari egiten dio erreferentzia. Abendua izendatzeko
|
ditugun
beste bi hitz ere aipatuko ditugu, zein baino zein ederragoa. Bata lotazil da, Caro Barojaren esanetan" hazia erne edo ernamuintzen den hilabetea" litzatekeena, eta neguil" neguko hila edo ilargia" bestea.
|
|
|
Emakumeak, berriz, tranbia geltokia zuten udalerrietako azoka guztietara joango dira bendejarekin, bai eta Bilboko Erriberako azokara ere. Orduko Bilbo pil pilean zegoen, eta dendek katean ekoitzitako tresna ugariz eta baserrian ekoizteko gaitasunik ez
|
zuten
beste hainbat produktuz beterik zeuden. Etorkizunera begira zen denbora berria.
|
|
|
Latinetik datorren forma honek, mendebaldean erabiltzen dugun marti formak bezalaxe, Martius gerraren jainkoari egiten dio erreferentzia, behinolako egutegi erromatarraren lehen hilabetean (martxoan, hain justu ere) hasten baitziren kanpaina militarrak. Baina
|
badugu
beste forma polit bat, ez hain martziala, hil honentzat: epail, alegia.
|