|
2010
|
|
|
Zorionez, Angel bera ez zen etxean azaltzen. " Nik uste aparatu hau bere ordez ekarri duela —esan
|
zuen
amak pelikula bat ikusten ari ginen gau batean— Bere obrak eta bere politikak direla-eta, kanpoan da beti."" Ba, jarrai dezala horrela", esan nion. Amak burua astindu zuen:
|
|
|
Baina seme hau aldatua dago, Lubis. Lehenago asko maite
|
zuen
ama. Orain berriz ez zait agur egitera ere etorri".
|
|
|
" Gortinak jartzera joan den neska loditxo hori", esan nion. " Loditxoa ere ez da —protestatu
|
zuen
amak. Beti defenditzen zituen bere jostundegira etortzen ziren neskak— Lehen bai, baina orain luzatu egin da, eta neska polita dago.
|
|
|
Joder, eskerrak ez zaren herrian bizi. Ezagun da nor
|
duzun
ama.
|
|
|
1896an, Nafarroako Aldundiak euskaldunek pairatzen zuten egoera salatu zuen gogorki. Gutun batean adierazi zuen, besteak beste, ez zela legerik izan behar naturak emandakoaren aurka eta pertsonak ez
|
badu
ama hizkuntzan egitea haizu, eskubiderik gabe dagoela eta estatua sobera ahalguztiduna dela:
|
|
|
Hogeita bost bertsoko saila egin zuen Paulo Yanzik Marokoko gerlan semea
|
zuen
ama batek emanda ordena. Pauloren seme Pepito Yanzik kontatuko zion Aita Zavalari bertsoon sorrera:
|
|
|
Gaua eta eguna semea buruan
|
zuten
amei eskainiak ziren bertsoak. Haien petxuetan hazitako umeak urrunen batean hil zirelako:
|
|
|
—Ai Pelho, Pelho, Pelho, nork daki! —esan
|
zuen
amak harriaren txukuntasunaz harriturik eta bihotza hunkiturik— Harri hori garbitzea bezala, gauza egoki asko egingo duzu beharbada hemendik aurrera.
|
|
|
—Nik
|
badut
ama! —erantzun zuen, apur bat haserre— Gainera, xibaroa naiz.
|
|
|
|
Bazuen
ama, ezergatik ere aldatuko ez zuena, eta ez zuen inoren neskametxo ez txakurtxo izateko asmorik, xibaroa zelako, Oihan Handiko xibaro librea.
|
|
|
—Horrela ez! —esaten
|
zuen
amak, Guakamaiogandik ihesi— Sutea ez da sua! Horrela ez!
|
|
|
—Zer egin, zer egin? —esan
|
zuen
amak haserre— Ba, buru gainean ipini ahal zenuen!
|
|
|
—Non? —galdetu
|
zuen
amak, harrituta.
|
|
2012
|
|
|
bat gotzainarentzat, bestea apaiz laguntzaileentzat, eta hirugarrena kazetariarentzat. Bruselak Eguberri egunean egin nahi
|
zuen
Ama Birjinaren zeremonia, bi aste zeuzkaten dena antolatzeko.
|
|
|
—Kadissak badaki goxorik gabe bizitzen —erantzun
|
zuen
Amak.
|
|
|
Idazle hau Buenos Airesen jaio zen 1900 urtean eta Robert Arlt zuen izena. Italiarra
|
zuen
ama eta aita alemana, eta agian horregatik maite izan zuen argentinar gizarte ortodoxoa ez zen munduan murgiltzea. Auzo marjinatuak, prostitutak, boxeolariak, hiltzaileak... lumpen munduko jendea azalduko zaigu bere testuetan, oso urruti askotan Borgesek edo Mujica Lainez batek erakutsitakoetatik.
|
|
|
Zeru goibelak Isidrori sorterriko oroitza dakarkio gogora; baita etxekoena ere: damu
|
du
amak hartuko duen bihotz zimikoaz, aitaren isileko doluaz eta anaia gaztea besarkatu ezinaz; halaber" Puska" du oroit, etxeko txakur tipia:
|
|
2013
|
|
|
—Horra, denok pozik! —esan
|
zuen
amak.
|
|
|
—Ondo da! Baina, orain, hartu aizkorak eta segi basora —esan
|
zuen
amak. Lan pixka egiteko ordua da.
|
|
|
—Orkidea beltzak! Hori ez
|
huen
amaren gogoa! Gu ez gaituk peronistak!
|
|
|
Alaitasuna
|
zuen
amak, ume printza bat bere nortasunean, baina itzali egin zen anaia gaztea atxilotu eta kartzelara eraman zutenean.
|
|
2014
|
|
|
—Hitz egingo dut nik Estebanen gurasoekin —esan
|
zuen
amak. Ohera joateko agindu zidan gero.
|
|
|
CESARINE: Bai, citoyen Dragon, bainan haurrak ez
|
badu
ama errespetatzen erradazu zer egiteko manatzen duen Errepublikak.
|
|
|
Imajina: umezurtz batek ezer ez
|
du
amaz oroitzeko, eta badaki han, ibaiko uharteko sahatsetan korapilaturik den lepokoa harena izan zitekeela. Lainoak eramaten du uhartea berekin, aitzinatzen da haurra ziliport azauak altxatuz, gerrian du ura jada eta sentitzen du hondarra ihes egiten zangopetan.
|
|
|
Karpetatxo bat
|
zuen
amak bere gelako tokadorean gordea eta bertan, Nerecanetik ekarritako gutun azaletan, hilero han eta hemen ordaindu behar zena gordetzen zuen, soldata jaso bezain pronto: argindarrarentzat azal bat, beste bat hiletak aseguratzen zituen El Ocaso ri zegokionarentzat, ikatzarentzat, eskolak ordaintzeko...
|
|
|
Izebak, berriz, ez zuen dirurik erabiltzen. Erosketak amak egiten zituen eta izebak elizan txanpon batzuk uzteko behar
|
zuena
amak ematen zion, guri bezalaxe. Ez zuen izebak egunero jarraitzen prezioen etengabeko igoera eta tarteka patata kilo batek edo oliba olioak zenbat balio zuen jakindakoan, eskandalizatu egiten zen.
|
|
|
Eta kontatzen nuen ez zela langilea, dendaren jabea baizik. Orduan galdetzen zidaten eskola kideek zergatik dendak ez
|
zuen
amaren izena eta nik beste gezur bat botatzen nien, aurrekoa baino handiagoa.
|
|
|
Horregatik izan zuen hainbeste garrantzia gabon gauean behin arrain zopa izeba Mariarengandik ekarri behar izanak, errezeta beraren arabera egindakoa bazen ere, erritua falta zitzaigulako. Gogoan
|
dut
amaren tristura eltzea poltsa batetan sartu ondoren izeba Mariarenetik gurera gindoazela. Ez genion begiradarik bota Kelvinatorrari.
|
|
2015
|
|
|
—Orkidea beltzak! Hori ez
|
huen
amaren gogoa! Gu ez gaituk peronistak!
|
|
|
Gutariko hamalauk Gabon afaria egin genuen gure oihalezko ostatuan, Lottie Stimlerrek eta bere anaia Harryk prestatuta. Hemengo Belmonteko epaile xelebrea dute aita, eta emakume xoxon bat
|
zuten
ama. Hotsa zabaldu da eta etengabe datoz gizon berriak.
|
|
2016
|
|
|
Zeharo ezezaguna den Palacios misiolariari buruzko berri zenbait ekartzeari arras interesgarri deritzogu. Frantzisko Antonio Palacios Lezeta 1727.eko urriaren lauan sortu zen Oñatin, eta sorterrian lehendabiziko urteak eman ostean, Madrilen
|
zuen
amaren aldetiko askazi eli batengana abian jarri zen, non bi urte eskas ikasle ariturik, Aloña mendiak eskaintzen zion babesera bildu zen harzara, berehalaxe Arantzazura jotzeko frantxikotarra izateko asmoz. Teologiazko ikasketak 1758.ean ahiturik, Tolosan eta Arantzazun bertan ezarri zuten irakasle, baina misiogintzaren zirrara nonbait biziki barneraturik, Aizkorripeko santutegian lau urteko egonaldi baten ondoren Zarautzera joan zen betiko.
|
|
|
Emazte txar83 batek bezala
|
zuen
ama laguntzen, haurtzain baitzen egoiten, haur hura adoratzen.
|
|
|
Zonbait aldiz nik erraiten" Salamanca" anaieri, zanpaldi bat eman eta erraiten
|
zuten
amari.
|
|
|
Alde hartako" pieia" norbaitek fite hartzen, halako batian,
|
du
amak artzain bat harrapatzen.
|
|
|
Egun batez
|
du
amak idaia bat burian sartzen behar zuela ikasi kamiona manejatzen.
|
|
|
Liburua akitu nuelarik berriz ere euskaraz egindako sarrera testua leitu nuen, eta deliberatu nuen ohar bat egitea Lianneri: " Aizu,
|
zuen
amak ongi izkiriatzen du, eta gustatzen zaio, gainera, lan hori egitea. Sarrera ikusi dut, eta biziki polita da.
|
|
|
Erreferentzia ezagunen eta komentatuenak Barandiaranek jasotako hainbat albiste dira, bertan argi eta garbi adierazten delarik, eguzkia sartaldean sartzen denean, Lurraren baitan sartzen ari dela sinesten dutela albiste emaileek. Albiste horietatik ondorioztatzen da halaber amona dela Eguzkia, eta Lurra
|
duela
ama:
|
|
|
azkenetik hasita, maileguzko izenen presentziak iradokitzen digu, izenok deskribatzen dituzten harreman motak ez zutela korrespondentziarik euskaraz. Adibidez, hainbat kulturatan oraindik izeba izenak ez
|
ditu
amaren ahizpak izendatzen, horiei guztiei ama esaten zaielako halaber. Ahizpa guztiak dira guztien umeen arduradun neurri berean eta horregatik denak dira ama ume guztientzat.
|
|
2017
|
|
|
Gaur egun ez dago adostasunik Patagoniako galeseradunen kopuruaren gainean. Estimatu egin da 5000tik 12000ra lagun direla galesera
|
dutenak
ama hizkuntza, eta beste 25 000 bigarren hizkuntza gisa dutenak, denak ere Trelew eta Trevelin hirietan kontzentratuta bizi direlarik. Nolanahi ere, aipagarria da bai hasieratik bertatik Patagoniako galeserak fusio dialektala jasan zuela(" dialectal fusion", Buenos Airesko euskarak bezala edo), sustut eskolaren eta elizaren eraginez, eta patagoniar galesera gaur egun galeseraren dialektotzat jotzen dela.
|
|
|
Izatez, ume sasikoa zen Agnes Souret. Haurraz erditzean hogei bat urte
|
zituen
amak, Marguerite Souretek, eta ezkongabea zen.
|
|
|
536. Badirudi 1815az geroztik hila
|
zuela
ama famili honek.
|
|
|
Har dezagun, adibide gisa, paristar bat. Frantsesa
|
du
ama hizkuntza (A) eta bera da oinarrizko eskolan eta geroko ikasketetan landu duena (B), AB hiztun osoa da, beraz. Lana dela medio, Alemana ikasteari ekin dio; denbora baten buruan ulertzen du aski ongi eta moldatzen da emeki (B).
|
|
|
1916ko erroldan 56.000 juduk ezagutzen zuten mintzaira, horietarik 34.000 jendek eguneroko bizitzan erabiltzen zuten. 1954 urtean juduen %60k
|
zuen
ama hiz kuntzatzat (A) eta 1957an %95era igo zen portzentaia. Gaur egu n lau milioi judu ingururen hizkunt za da (AB).
|
|
|
Hau ezaguturik, bidea aipatutakoa da: hiztunek osatu beharra
|
dute
ama hizkuntzan (AB) lehenengo eta ondoren bakarrik elebitasun pertsonalaren abantailei ireki. Berdin balio du honek denentzat; Euskara ikasteak ezin du inolaz ere ama hizkuntzan egin beharreko garapena oztopatu.
|
|
2018
|
|
|
Gutako batek zerbait gaizki egiten zuenean, denok jasotzen genuen. Horrela bete
|
zuen
amak bere egitekoa. Gaur denek goresten dute:
|
|
|
Zapata dendan lan egiteko arropa berriak jantzi behar ditu, hilero diru kopuru bat ematen baitiote propio horretarako. Berak ordea, nahiago
|
ditu
amarenak izandakoak edo bigarren eskukoak. Irauten duten objektuak ditu gogoko.
|
|
|
Ni Gasteizen, Euskal Herrian, itzulpengintza ikasten, eta Marta Parisen. Hangoa
|
zuen
ama, eta hara joan zen ikasketak egitera. Irratian orduko abestiak jartzen dituztenean, biok hasten gara kantuan.
|
|
|
Martak ez
|
ditu
amaren gurasoak ezagutu, bera jaio baino lehen hil zirelako. Abuela bakarrik izan du.
|
|
|
—Uste
|
duzu
ama izaten jakingo dudala?
|
|
|
Bizitzaz mintzatu gara
|
zuen
amaz, gure aitaz aspertzen zaituen lanaz. Eta patetismo lotsaemangarriz bakarrik sentitzen naizela aipatu dizudanean, kinki kanka entzun ditut zure ateen sarrailak zerratzen.
|
|
2019
|
|
|
Elkarrekin eta bildurik jada" itxi itzazue ateetako atiskariak"," morroiak kanpora atera bitez"," inork ez beza zelata edo espia", Bibliako patriarkek legez hitz egin zien: " Zuetako edozeinek badaki zer egin duten basatiek
|
zuen
amarekin". Haiek, denbora igarota, zekiten bakarra zen hark, aitajaun Pantxok, mendian zehar ihes egin zuela, kumearekiko behorraren gainean zaltuts, ero eta logaleturik itzuli zela, diban gainean etzan zutela jantziak eranzteke eta han lokartu zutela, osagai bidez, berrogeita hamar ordu baino gehiagoz.
|
|
|
—Beau Frenen gertatu zaizuna oso gogorra izan da. Guk sinetsi nahi
|
dugu
Ama Birjinak sugea zapaldu dezakeela. Baina Ama
|
|
|
Nik ondo pasatzen nuen berarekin sofan eseri eta futbol partiduak telebistan ikusten, bera bere Monterrey purutxoak erretzen eta ni limonada edaten. Horretan ere ez nintzen amarekin konpontzen, zeren amak igande arratsaldeetan Martin eta hirurok elkartzea nahi izaten zuen, hain justu ere telebistan futbol partiduak ematen zituzten orduan, eta horregatik uste
|
dut
amak ez zuela momentua aukeratzeko dohainik, eta hiltzeko orduan ere ez du izan. Zergatik utzi behar dut nik Kalifornia hiletara joateko?
|
|
|
Esloveniera
|
zuela
ama hizkuntza, eta amorrua ematen ziola hizkuntza nagusia alemanera zuela aitortzeak, baina hala zela bere sorterrian. Ingelesa ezinbestean ikasi omen zuen; zuk zeuk bezala —esan zidan—, munduak bezala.
|
|
|
Eta, hortik: gauza bat zen ezarritako ama paperetik aldentzea, eta beste bat, neskatila askok beren baitan
|
zuten
ama izateko disposizioari uko egitea.
|
|
2021
|
|
|
Geyeitziik zion
|
zuen
ama, denok zoriondu eta opari sorta ederra ein doozubielakos.
|
|
|
(Gehiegi iritzirik zagon
|
zuen
ama, denok zoriondu eta opari sorta ederra egin diozuelako.)
|
|
|
Ez da gizon bat ere lurrain gañean buruz artu al
|
duenik
ama baten poz aundiak aurra berekin duelaik.
|
|
|
(Ez da gizon bat ere lurraren gainean buruz hartu ulertuahal
|
duenik
ama baten poz handiak haurra berarekin duelarik.)
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren aldetiko aitonak janaria onartzen zuela," probatzeko" nahiz makarroiak tomatearekin izan.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren aldetiko amona hil zela jakin zuenean," ze ondo kozinatzen zuen" esan zidala.
|
|
|
Gogoan
|
dut
ama lehen urtetik atera zela Alarde parekidean. Gogoan dut urtero atera zela, IZBa izan zuen arte.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren aldetiko amonaren errautsak bigarren mailako senide haren beraren gainera bota nituela.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren aldetiko amona Habana barkuan eraman zutela Southamptonera.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren aldetiko amonaren neba gaztea ere eraman zutela. Gogoan dut, beste batzuk ez bezala, hilabete batzuen buruan itzuli zirela.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren frankofobia.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amari ipurdi handia zuela esan niola.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amak ez zuela ulertzen nola eduki nitzakeen lagunak, etxean nolakoa nintzen ikusita.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren aldetiko amonaren hileta elizkizunetan nabarmenki negar egin nuela.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren aitona, amaren aldetikoa, umezurtz etxe batean utzi zutela. Gogoan dut amaren aitona utzi zutela, eta abizen bat.
|
|
|
Gogoan dut amaren aitona, amaren aldetikoa, umezurtz etxe batean utzi zutela. Gogoan
|
dut
amaren aitona utzi zutela, eta abizen bat.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amak hezurretako medikuarenera eraman ninduela, kezkatuta oso, okerra bainuen bizkarrekoa. Denborarekin zuzendu, eta konturatu ginen, okerdura hura gehiago zela bizitzaren aurreko jarrera.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren aldetiko amonak bi abortu izan zituela.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amak abortu bat izan zuela.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren aldetiko aitona, barrez, algaraka, western pelikuletako biolentzia eszenak ikusi bitartean.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amak. hortz bat daukala pixka bat oker, ezpainetatik leunki ateratzeraino; erakargarria iruditu izan zait beti.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren bularrak ederrak zirela eta oraindik direla.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amak drogatzen nintzela uste zuela eta drogatzen nintzen, baina gutxi.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren aldetiko amonaren heriotza oharrean zegoen jainkoaren erreferentzia ezabatu nuela.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren lehengusu bat marrazkilaria zela.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren heziketa sentimental frankista berantiarra, Cecilia etcetera. Eta gogoan dut nostalgia handiarekin, malkoraino ia.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren aldetiko aitonak beste organo guztiak ere jaten zituela.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren aldetiko aitonak birikak garbitzeko gailu bat zeukala: ahal bezain beste igo behar zuen pilotatxo bat, putz egiteari utzi gabe.
|
|
|
Gogoan
|
dut
ama, ez naiz, nahi zenuen bezala, nahi zenuena.
|
|
|
Gogoan
|
dut
amaren aldetiko aitonaren alkandora bat atxiki nuela, okasio bereziren baterako (adibidez liburu honen aurkezpen egunerako).
|
|
2022
|
|
|
nere aman ezpañatik ikasi nuena. Nik idatzikoduen bezala, mintzo dire nere erriko baserritar guziyak, mendi tontorretan dabiltzan arzaiak, ango lurretan lanian ari diren lugiñak eta siaskan onduan bere semetxuari abestuten
|
duten
ama guziyek. Nik dakit, ori bakarrik aski eztela.
|
|
|
Gero, bozketa garaian, behiak bigarren urdailera pasako zaitu. Orain bai, izan nahi
|
duzun
AMA edo ama, A M A, aMa, a m a_ konbinazio posible guztiak eskainiko dizkizu. Kontziliazio idiliko bat marraztuko dizu.
|
|
|
Eztulak beharturik, orduantxe bakarrik jaitsi zuen begirada haurrak, izan ere, ez zion begirik kentzen amari, ez zuen bere keinu txikirik ere galtzen. Isiltasunetik jarraitu ohi
|
zituen
amaren pauso eta mugimendu guztiak. Hiru urte bete berriak izanagatik, amaren aurpegiera zuen.
|
|
|
..., inguruan zeukanak asetzen ez zuen bakarzaleak, seigarren zentzumena garatu zuen igarleak, distantziak, lekutik mugitu gabe korritzen zituen ameslariak, existitzen den guztiaren esentziak sentitzen zituen poetak, denbora zeharkatzen ikasi zuen filosofoak, diren eta ez diren ahotsak entzuten zituen adituak, egokitu zitzaion espaziotik ihes egin nahi izan zuen elbarriak, edo, hil eta gero bizi nahi
|
zuen
amak?
|
|
|
Hortik aurrerakoa, ordea, ez zuen argi. Bazekien ez
|
zuela
amaren bidea jarraitu nahi, ezta izebarena ere, baina erantzunik gabe gelditu zen Karlosen galderaren aurrean. Burmuinean gelditu zitzaion galdera bueltaka eta edozein momentutan azaleratzen zitzaion, kalean, garbitzen zituen etxeetan eta batez ere oherakoan.
|