|
2022
|
|
|
Baina errege eta erregina
|
pertsona
izenentzat erabili nahi izanez gero, malgutasunez joka daiteke gure iritzian. Zilegi da esatea, errege seme, errege alaba, erregeorde edo erregegai edota printze printzesak erregina seme edo erregina alaba be zala izendatzea, are arrazoi gehiagoz euren aita errege ez denean.
|
|
|
" Huna aingeruen ogia, ez bedi ozarrei izan arthikia". Berez ozar izatea
|
pertsonei
egozten zaien kualitatea bada ere, balioko liguke, jarreren kontuan ere erabilgarri da. Hala esan daiteke jarrera batzuk ozarregiak gertatu direla pandemia oste horretan.
|
|
|
—Novato gazt. hitzaren oinean novo, nuevo adjektiboa eta ATO atzizkia ditugu, adjektiboaren kualitate edo ezaugarria duen
|
pertsona
adieraztekoa.
|
|
|
Agindua, erabakia, jarrera bat bakar batek hartzen duenean, alderdi, talde edo
|
pertsona
bakar batek, horretarako darabilgu gaztelaniaz" unilateral" adjek tiboa sarri; bakarrak hartu erabakiak, besteen iritziari jaramonik egin gabe.
|
|
|
|
Pertsona
gazteengatik ere esan ohi da, halakoa mentu onekoa dela; izaera onekoa, portakizun onekoa, pertsona modu ona. Azken batean, gurasoengandik mentu ona jaso duela adierazten da irudi bidez. Zuberoako errefrau zahar batek dioen bezala:
|
|
|
Pertsona gazteengatik ere esan ohi da, halakoa mentu onekoa dela; izaera onekoa, portakizun onekoa,
|
pertsona
modu ona. Azken batean, gurasoengandik mentu ona jaso duela adierazten da irudi bidez. Zuberoako errefrau zahar batek dioen bezala:
|
|
|
Hala irakurtzen dira: atazen banaketa; atazak burutu; atazak kudeatu; ataza baten ardura duen
|
pertsona
.
|
|
|
—Reincidencia lege munduan, auzi esparruan, maiz erabiltzen den hitz abstraktua da. Nori egozten zaion dena delako akusazioa,
|
pertsona
horregatik esaten da" reincidente" dela. Eta erruduntzako horren ekintza bera," rein cidir".
|
|
|
Eta
|
pertsona
bat," reincidente" delakoa, berreroria edo birjausia dela esan dai teke.
|
|
|
—Lokarriak elkartu eta bildu egiten ditu lotzen dituenak, gauzak zein
|
pertsonak
edo taldeak izan.
|
|
|
Jasan, Iparral de eta ekialdeko hizkeretako hitza dugu batik bat, aldi modernoetan eus kara osora hedatu dena, batez ere sufritu, aguantatu edo beste mailegu hitzak baztertzeko. Hala jasan dezake
|
pertsona
batek pisu bat, karga edo zama bat; edo mina, penak, kezkak... jasan ditzake. Pairatu ere esangura beretsuaz he datu da ekialdetik erdi eta mendebaldera.
|
|
|
Emakumetzat izendatzen dena elizan, ama Eliza santua da. Eliz erakundea bera da emea, baina
|
pertsonarik
ez.
|
|
|
Hirugarren ezaugarri bat:
|
pertsonei
zuzendutako iraina izanik, ar kutsua ge hiago dario; esan liteke, emakumeei gutxiagotan zuzentzen zaiela biraohitz hori.
|
|
|
—Maitalea edo maite den
|
pertsona
, eta maitatu esateko, zer hitz gehiago dugu?
|
|
|
– Amorea ere erabili izan da maite den
|
pertsona
izendatzako. Ruper Ordorika kantariak abesten duenetariko amodio kopla baten hitzak dira:
|
|
|
Eta azkenez, hotzak sortuak ere izan gaitezke, Larramendik idatzi zuen bezala; hau da, hotzak sor eta lor utzi dezake
|
pertsona
baten gorputza.
|
|
|
" Tiki taka, tiki taka saltzera zijoala" (Azpeitia).
|
Pertsonena
ez ezik, zamarien pausoari ere aplikatu izan zaio sarri, astoen ibilerari berariaz: " Arre, arre, astoa!
|
|
|
arrisku, aupada eta borroken aurrean atzera jotzen duenari destainaz egozteko hitz magikoa zen, koldartzat hartzen zenari; ausarta ez zen edo atzea jo zalea zen mutikoari barre burlaz egozten zitzaion mespretxu adjektiboa. Baina Larramendik bere hiztegian ‘negativo’ adieraz jaso zuen bere hiztegi hirukoitzean, hau da, ezetzerakoa zen
|
pertsona
modua izendatzeko.
|
|
|
Tradizioz, nolanahi ere, ezagunagoak ditugu, ez KARI atzizkiaz, baizik ko atzizkiaz garaturiko eratorriak. Hala, ararteko eta bitarteko, horretan diharduten
|
pertsonak
izendatzeko; nahiz, bata eta bestea, eremu semantiko oro korragoan baliatu izan diren tradizioko hizkeran. Etxeberri Ziburukoak biak darabiltza ia jarraian:
|