|
2003
|
|
|
|
Orain
aurkezten den lan hau lanabes erabakigarria izango da, auzitegietan euskara normalizatzeko bidean. Hauxe izango da, gainera, formato horretan erabili ahal izango diren kodeetatik lehendabizikoa.
|
|
|
lehendabizi, lege honek gizarte zerbitzuei galdatzen dien parte hartze zabala egikaritzeko, ezinbestekoak dira oraindik eskuratu ez diren baliabide material nahikoak. Ezartzen diren neurriak ezerezean gera ez daitezen, beharrezkoak dira, alde batetik, baliabide ekonomiko egokirik gabe lortezinak diren azpiegiturak eta, bestalde, konpromiso handiagoa hartu dute herri administrazo guztiek,
|
orain
arte erakutsi ez duten ahalegin eta gogoaz, legeak eskaintzen dituen ahalbide guztiak, oraindik neurrigek de facto behintzat bi salbuespenezko erregimen juridiko penal sortu baitzituz handi batean martxan jarri ez direnak, eskuragarri egon daitezen. Bigarrenez, lege hau vacatio legis aldian zegoela, 7/ 2000 eta 9/ 2000 LOak onartu ziren, eta orain arte egindako balorazio positiboa erabat auzitan utzi zuten, zeren eta aipatu bi leten, terrorismo delituen edota zenbait delitu astunen kasuan eman beharreko erantzuna nabarmen gogortzearen bitartez.
|
|
|
Ezartzen diren neurriak ezerezean gera ez daitezen, beharrezkoak dira, alde batetik, baliabide ekonomiko egokirik gabe lortezinak diren azpiegiturak eta, bestalde, konpromiso handiagoa hartu dute herri administrazo guztiek, orain arte erakutsi ez duten ahalegin eta gogoaz, legeak eskaintzen dituen ahalbide guztiak, oraindik neurrigek de facto behintzat bi salbuespenezko erregimen juridiko penal sortu baitzituz handi batean martxan jarri ez direnak, eskuragarri egon daitezen. Bigarrenez, lege hau vacatio legis aldian zegoela, 7/ 2000 eta 9/ 2000 LOak onartu ziren, eta
|
orain
arte egindako balorazio positiboa erabat auzitan utzi zuten, zeren eta aipatu bi leten, terrorismo delituen edota zenbait delitu astunen kasuan eman beharreko erantzuna nabarmen gogortzearen bitartez. Adingabeak esandako delitu hauek eginez gero, ez du erantzungo bere berezitasunak kontuan hartuz, helduari ematen zaion logikaren arabera baizik, delituaren astuntasunak gaztearen inguruko diagnostikoa etenda utziko balu bezala.
|
|
|
Geroago, Euskal Herriko Unibertsitateko zigor zuzenbideko irakasleek, Jon Mirena Landak eta Rafael Sainz de Rozasek hain zuzen, testua berrikusi dute, eta Deustuko Unibertsitateko euskara tekniko juridikoko irakasleak, Gotzon Loberak, ohar bikainak egin ditu. Horrek guztiak ahalbidetu du
|
orain
eskaintzen den testua prestatzea, betiere Eusko Jaurlaritzaren Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza Sailaren laguntzarekin.
|
|
2004
|
|
|
Hasteko, egokitasun eta erabilgarritasun irizpideen arabera zehaztu dira frogaren objektua, froga jarduera hasteko ekimenari buruzko erregelak eta horren onargarritasunaren ingurukoak. Gainera, kontuan izan behar da,
|
orain
arte prozesu tratamendurik izan ez arren, legeak manu errazekin arautu duen zilegitasun irizpidea.
|
|
|
Jarraitzeko, prozedurako aldeei dagokienez, berrikuntza garrantzitsua dakar legeak; izan ere, froga zatika gauzatu beharrean,
|
orain
froga osoa gauzatu behar da epaiketan edo ikustaldian, eta, egiaztatutako arrazoiak direla bide, jendaurreko ekitaldi horietan gauzatu ezin diren eginbideak ekitaldiok baino lehenago gauzatu behar dira, epaileak eta magistratuak bertan egongo direla oso osorik bermatuz. Halaber, 1881eko Legeak arau bakarturen batean aipatu zituen froga aurreratua eta froga ziurtatzea, lege honetan, berriz, osotoro arautu dira.
|
|
|
Dena den, araubide hori «eskuzabalagoa» da gainerako justiziapekoekin orokorrean. Gainera,
|
orain
aipatutakoaren arabera, esparru substantibora mugatutako kasazioa barneratu da, horretarako Espainiako antolamendu juridikoan ezarri babes erakunde juridikoak kontuan hartuz.
|
|
|
Konstituzioaren 24 artikuluan oinarritutako babes errekurtsoek
|
orain
arte asko luzatu dute epai ezeztaezina lortzeko epea. Epe hori gehiegi luzatzen zen, halaber, 1881eko Legearen eta hurrengo eraldaketen araberako jurisdikzio arruntean.
|
|
|
Lege honetara ez da bildu nahi formula utopikorik. Aitzitik, lege honetara arauen multzoa bildu da, eta, arau horiekin, batetik, hobeto babestu nahi da hartzekoduna, horren eskubideak behar besteko agerpen juridikoa badu; eta, bestetik, arauok xedatzen dituzte
|
orain
arte kontuan hartu ez diren edo legeak alde batera utzi dituen egoera eta arazoak.
|
|
|
Ahaleginak egin dira, xedapen zehatzen bitartez, kautela neurriak berez bila ez daitezen, prozesu jardueraren helburu bakar edo nagusi gisa. Dena dela, azpimarratu behar da, ezarritako kautela neurrien araubidearekin, justiziapekoek euren esku dituztela
|
orain
arte eska zitzaketen kautela neurriak baino eragingarriagoak. Kautela neurriak eragingarriak izatea erdietsi nahi da, batetik, kondena epaia nola edo hala betearazteko; eta, bestetik, ameskeriazko epaia saihesteko.
|
|
|
Lehenik, zalantzarik gabe eta eztabaidaezin diren berezitasunekin, gaitasunari, seme alabatasunari eta ezkontzari buruzko gaietan, izapidetza berezia izan behar duten prozesuak. Gisa horretan, aurreko egoera deitoragarria bukatu da, prozesuko lege erkidera bildu baita lege horretan egon behar dena, nahiz eta
|
orain
arte hori miatu edo ondorioztatu dela guztiz sakabanatuta zeuden eta ilun bezain eztabaidagarri ziren xedapenetan.
|
|
|
Era berean,
|
orain
arteko zenbait prozesu manu indargabetu dira hogeiren bat legetatik, besteak beste, Udal Justiziaren prozesu arauei buruzko 1952ko azaroaren 21eko Dekretua, eta Enpresen Enbargoari buruzko 1969ko urriaren 20ko Lege Dekretua. Sarritan, lege honen arau berriek manu horiek ordeztu dituzte.
|
|
|
Jabari hirugarrengotza jada ez da jabaria definitzeko prozesu arrunta, eta ezrrengotzako ondasunaren enbargoa ezerezean uzteko.
|
Orain
, jabari hirugarren du bigarren mailako ondorerik hirugagotza betearazpenaren intzidentea da esangura hertsian, eta horren bidez zuzenean eta soil soilik erabakiko da bidezkoa zer den, jaregitea ala enbargoari eustea. Doktrinak gomendatutako aukera horri egotz dakiokeen abantaila da kasuan kasuko ondasunari begira betearazpen prozesuaren atzerapenik ez ekartzea.
|
|
|
1) Aurkeztutako auzilariaren edo horren abokatu nahiz prokuradorearen ezkontidea edo senidea izatea,
|
orain
edo iraganean, laugarren gradu zibilean, dela odol bidez dela ezkontza bidez, edo horiekin adopzio, tutoretza edo antzeko lotura izatea.
|
|
|
Orokorrean, akzioak pilatzearen inguruko arauketa berriztatu egin da, hobekuntza batzuekin, eta, batik bat,
|
orain
arte horri eman ez zaion prozesu tratamendu zehatzarekin. Prozesuen pilatzeari dagokionez, argitu egin dira hori justifikatzeko baldintzak, baita erakunde horren prozesu betekizunak eta eragozpenak ere, prozedura ahalik eta gehien erraztuz.
|
|
|
Legeak erakunde berri horretaz ez abusatzeko adinako arauketa zehatza egin du. Bestalde, aipagarria da epaien forma eta edukiari buruzko manuak areagotu egin duela zati xedatzailean izan beharreko kontua; esangura horretan, epaiaren zati xedatzailean alderdien uziei buruzko erabaki guztiak jaso behar dira, eta ez dira onartu
|
orain
arte sarri askotan oinarri juridikoen artean jaso diren isilbidezko erabakiak.
|
|
|
Froga zamaren gainean, legeak gainditu ditu
|
orain
arte izan den arau orokor bakarraren terminoak. Termino horiek berez esangura urria zuten; horregatik, horien ordez, jurisprudentziak eztabaidarik gabe onartutako kontzeptuak sartu dira legean.
|
|
|
Hori guztiz zentzuzkoa da, legearen kezka baita babes judiziala eragingarria izatea. Arean ere, babes judiziala eragingarria izan dadin, gaiari dagokionez, kasu eta arazo asko azkar ebatzi behar dira?
|
orain
arte baino azkarrago?, kontuan hartu gabe auziko interesen diruzko balioa.
|
|
|
Aurreko legeriaren arabera, Erregistroko ziurtagiriak eman behar zitzaizkion horiek eskatzen zituen pertsona orori. Irizpide horren inguruan erabateko aldaketarik gertatu ezgelamenduak zehaztutako kasuetan, in bada ere,
|
orain
, hasiera azpimarratzen da, bai abusuak saihesteko, bai eta, erreteresaren kualifikazio berezia eskatzeko ere. Erregelamenduaren bidez jaso dira, dore horretarako, jaiotzari buruzko ziur batez ere, legearen 51 artikuluan publizitateari ezarritako murrizketak, eta, ontagiri laburtuak egitea arautu da.
|
|
|
Arreta berezia jarri da epez kanpoko jaiotza inskripzioari buruzko espedienteetan,
|
orain
arte espediente horren barruan seme alabatasuna zehazteko zegoen nahastea argitu nahian.
|
|
|
Eskuratutako eskubideei kalterik egin gabe, ahaleginak egin dira arauketak barnera ditzan funtzionarioen antolamendu orokorrak oinarri gisa zituen irizpideak, eginkizunaren berezitasuna dela-eta besterik behar ez den bitartean. Ongintza mutualitatea 1951ko uztailaren 17ko Aginduaren bidez sortu zen, eta mutualitate horren antolamendua, sinplifikatuta,
|
orain
gehitu da; gainera, batza berezi bat sortu da kidegoa ordezkatzeko. Aipatu funtzionarioen araubide ekonomikoa izango da, aurrerantzean ere, arantzel eskubideak zuzenean jasotzekoa.
|
|
|
Bilakaera horren mugarri garrantzitsuak izan dira,
|
orain
arte, Euskaltzaindiak herritarren eskabidez kasuan kasuan eman dituen agiriak, Erregistro Zibilaren bulegoetan euskal onomastika egiaztatzeko. Oraintsuagokoak dira, modu sailkatu baten bidez, Euskaltzaindiaren Onomastika Batzordeak landu eta argitaratu dituen Nomenclátor de Apellidos Vascos Euskal Deituren Izendegia (1998) eta Diccionario de nombres de pila Euskal Izendegia (2001).
|
|
|
Gobernu espedienteei dagokienez, xedapen ugarik behin behineko legea malgutu, osatu eta garatu zuten. Xedapen horiek sakabanatuta zeuden, eta,
|
orain
, eurek barneratzen duten sistema jaso eta esperientziaren arabera hobetu da. Azaletik ikusita, arraro gerta daiteke zenbait zuzenketa motatan entzunaldia beharrezkoa izateaz gain, Fiskaltzak zuzenketaren alde emandako txostena ere beharrezkoa izatea.
|
|
|
Horretarako, azken urteetan, Justizia Sailak zenbait ekimen gauzatu ditu, besteak beste, organo horietako funtzionarioak euskaraz trebatzea, informatikaren prozesu kudeaketarako aplikazio guztiz elebiduna ezartzea eta euskararen erabilera sustatzeko planak garatzea. Horiek guztiek,
|
orain
aurkezten den honekin batera, asko hobetzen dute orain urte batzuk justizian zegoen egoera. Edozein modutan ere, nahitaezkoa da Justizia Ministerioak erregistro liburuak egokitzea, herri honen hizkuntza errealitatea aintzakotzat hartuta.
|
|
|
Horretarako, azken urteetan, Justizia Sailak zenbait ekimen gauzatu ditu, besteak beste, organo horietako funtzionarioak euskaraz trebatzea, informatikaren prozesu kudeaketarako aplikazio guztiz elebiduna ezartzea eta euskararen erabilera sustatzeko planak garatzea. Horiek guztiek, orain aurkezten den honekin batera, asko hobetzen dute
|
orain
urte batzuk justizian zegoen egoera. Edozein modutan ere, nahitaezkoa da Justizia Ministerioak erregistro liburuak egokitzea, herri honen hizkuntza errealitatea aintzakotzat hartuta.
|
|
2005
|
|
|
Produktuaren erabilgarritasuna, alegia.
|
Orain
, baina, jaramon gehiago egiten zaio markari».
|
|
|
Esan gabe doa, hipoteka eta erregistro autuen konplexutasuna lehendabizi eta modu sistematikoan euskaraz ematea ez dela lan erraza izan. Aurrekaririk arestikoena Deustuko Unibertsitateak
|
orain
urte batzuk eskubide errealen inguruan argitaratutako eskuliburua da, Zuzenbide Fakultateko eskoletan maiz erabiltzen dena. Horrez landara, erreferentzia espezializatu moduan erabili dira, dela Deustuko Unibertsitateko euskarri lexiko juridikoa, dela Euskalterm datutegia, dela Euskal Herriko Unibertsitateko zuzenbide zibilaren lexikoa.
|
|
|
Lege manuak ikuspegi bikoitz horri ekinez garatu dira, erregelamendu bidez: batetik, lehen erregistro liburuetatik at geratzen zen hirigintza informazio zabala sar daiteke
|
orain
Erregistroan, betiere, Jabetza Erregistroari datxezkien edukiari eta ondoreei kalte egin gabe; eta, bestetik, lege agindua betetzeko, zenbait irtenbide bilatu dira, hain zuzen ere, herri botereen ekintza ahuldu gabe, Erregistroko arauak betetzen dituztenak eta arauokin bat datozenak.
|
|
2006
|
|
|
4 262 artikuluaren 2 paragrafoak
|
orain
idazkera hau izango du:
|
|
|
Konkurtso administrazioa
|
orain
arte indarrean izan dugun ereduaz besteko baten arabera arautu da. Kide anitzeko organoa aukeratu da, eta, berori eratzeko, batu dira, batetik, konkurtsoan garrantzia duten gaiei buruzko profesionaltasuna juridikoa nahiz ekonomikoa eta, bestetik, hartzekodunek izan beharreko ordezkaritza, kreditu arruntaren edo bermatu gabeko pribilegio orokorreko kredituaren titularra agertzen baita bertan.
|
|
|
3 18 artikuluaren 2 paragrafoa
|
orain
3 paragrafoa izango da, eta horren idazkera hauxe da:
|
|
|
4 18 artikuluaren 3 eta 4 paragrafoak
|
orain
4 eta 5 paragrafoak izango dira, hurrenez hurren, eta egungo idazkerari eutsiko diote.
|
|
|
Bestela esanik, hasierako momentu honetan merkatarigi berri horien izentazioak euren eskumeneko gaien izaera nagusia aipatzen du, baina ez du erabateko identifikakataritzako gai guztiak, eta, gisa bertsuan, epaitegion eskumeneko gai oro ez dira merkataritzakoak. Are gehiago, jurisdikzio zibilaren barruan halako eratxikipena egiteko irizpidea ez da izan aldez aurretik ezarritako ildo dogmatikoei ekitea, baizik eta
|
orain
orokortzen ari den espezializio prozesu horrek epaileen egunerokoetan lehendik sorrarazitako esperientziak praktikarekin alderatzea. Hortaz, oinarri zentzudun batzuek osatzen dute abiaburua, hurrengo urteetan emeki emeki garatu baitira horiek, lortutako esperientziaren arabera.
|
|
|
Prozedura honetan, benetako protagonistak zorduna eta horren hartzekodunaktrazioaz arduratzeko kidego organoa (konkurtso administrazioa),
|
orain
artekoa bai dira, ezbairik gabe; horiekin batera, berrikuntza moduan agertzen dira, hala adminisno gardenagoa eta sinpleagoa dena, nola izugarrizko garrantzia duen merkataritzakozioa), baina ez organo horretako kideak aipatzeko (konkurtsoko administratzaileak). edo konkurtsoko epailea. Zernahi gisaz, terminologia hori ez da berria, halakoak emateko aurreko eskuliburu eta lege testuetan erabilitako irizpideetara jo baitugu.
|
|
|
hitzarmena (hori gailentzen da), edota, halakorik lortu ezean, likidazioa. Zeharo garrantzitsua da hitzarmen horren edukia, alegia kita edo itxaronaldi proposamenak, baina termino horiek ere ez dira berriak,
|
orain
arteko itzulpen lanaren ondoriozko datu basetik atera baititugu.
|
|
|
Egin eginean ere, gaztelaniaz batera zein bestera agertzen dira párrafo eta apartado aipamenak. Euskarazko bertsioan, ostera,
|
orain
arte bezala jokatu izan da, alegia, párrafo aipatzeko, paragrafo zein lerrokada terminoak erabili izan ditugu, hori zenbatuta edo zenbatu gabe agertzearen arabera, hurrenez hurren; apartado hitza adierazteko, berriz, idatz zati erabili da orokorrean, baina ez beti, batzuetan gaizki emanda datorrelako gaztelaniaz. Laburrean esateko, artikuluaren zatiketa hauxe izango litzateke:
|
|
|
konkurtso legeria eraldatzea. Indarreko legeriari eginiko kritika zorrotz eta oinarridunek,
|
orain
arte, ez dute lege irtenbiderik izan. Presazko kontua izan arren, eta prestatze lanetan txalotzeko modudeok berandutu dira, indarreko legeriako ahaleginak egin badira ere, irtenbiren akatsak areagotuz, besteak beste:
|
|
|
«konkurtso»aren erakunde berriak baldintza objektiboari dagokionez, kaudimengabeziarekin parekatzen denak indarrik gabe utzi ditu, modu materialean eta formalean, «ordainketa etendura» nahiz «porrota»ren erakunde zaharkitu eta anakronikoak, edota merkatari ez direnen kaudimengabezia kasuan kasuan jorratzeko prozedurak «kita eta itxaronaldia» zein «hartzekodunen konkurtsoa». Horiek guztiak arautzeko xedapen arkaikoak izan ditugu
|
orain
arte, egungo industria, merkataritza eta finantza bilakaerarekin zerikusirik ez zuten errealitate ekonomiko eta juridikoei aurre egiteko sortu zirenak.
|
|
|
Hirugarrenez, baina
|
orain
arte esandakoaren besteko garrantzia izanda, poztu egin behar naiz aurkezten dudan lan honengatik, bertan arautzen den gaia batera datorrelako merkataritzan bide erakusle izan zen beste lan batekin. Egin eginean ere, Bilboko Hiriaren Unibertsitate eta Kontratazio Etxe Ohoretsuaren Ordenantzek abenduaren 2an eta 1814ko ekainaren 27an onetsitakoek «Hamar eta Zazpi»garren kapituluan jaso zuten arauketa hori:
|
|
|
Hari beretik, ohikoa da sumarioak bi urte baino gebait kasutan, epealdi horretan guztian luzatzen da akusatuen aurreneurrizko espetxealdia. Eta, are gehiago, egoeragarri horretan geratzen ziren etengaberen azalpena osatzeko, esan beharra dago, prozesu iskanbilatsu horiek,
|
orain
gutxiarte, auzialdiko absoluzioarekin amaitzen zirela eta auzipetuek ez zutela inorengandik jasotzen epealdi luze horretan eurek jasandako irainen ondoriozko kalte ordainik. Euren bizi osorako egoera deseroso eta desohorako meha txuaren mende, edozein unetan edozein auzotar herratsu eta mendekarik, asmo gaiztoz, haien aurkako prozedura berriro ireki zezakeelako.
|
|
|
Fidantzaren gaiak, jakina denez, lotura estu estuak ditu aurreneurrizko espetxealdiarekin, eta, fidantzaren gai horretan gertatzen den bezala, hemen ere ahaleginak egin dira justiziaren helburuak auzipetuaren eskubideekin harmonizatzeko. Horretarako, epailearen nahierakeria mugatu da, eta ekitatezko eta zuhurtziazko erregelak ezarri dira, dela fidantzen bideei eta formari begira, dela horien neurriari begira,
|
orain
arte baino zabalago jokatu ahal izateko.
|
|
|
Lege berriaren espiritua, beraz, defentsarako foru sakratuen aldekoa da. Espiritu hori azken punturaino eramanez, legeak baztertu eta kondenatu egiten du
|
orain
arte asko zabalduta egon den kezka. Kezka hori, izatez, barkatzeko modukoa zen, inkisizio prozeduren izaera eta funtsa urratuko lituzke, horrekin bateraezina baita.
|
|
|
Kodearen proiektuan, ordea, erregela horiek ezartzen ditu, epaiketa irekitzen denetik epai irmoa eman arte. Berau sinatzen duenak ez du ukatzen idazle ospetsuek tesi horri eusten diotela sutsu eta fedez; baina
|
orain
arte behintzat hori ezin da izan zientziako ideal bat baino. Zinez, herri modernoetako legeria positiboa ezari ezarian ideal horretara hurbilduko da.
|
|
|
Gaur egungoak ezin du aurrera egin nazioaren eta hori gobernatzen duten botereen desohorerako ez bada. Horregatik, hobe da, noizbait bide horri ekin behar zaiola aintzakotzat hartuta,
|
orain
txe bertan erabakia hartzea, Europa eta Ameriketako herri kultuenen artean Espainia salbuespena izan ez dadin.
|
|
|
Horregatik, Maiestate Horren Gobernuak uste izan du trantsizioa gogorregia zela herri honentzat. Egin eginean ere, herri honetan, epaileak
|
orain
arte ahalguztidunak izan dira: delituak pertsegitu dituztenak eta horien gaineko epaitza eman du euren berezko ekimenarekin; berberak izan dira auzien instrukzioa egin dutetenak; erabateko ahalmena izan dute, fiskalaren irizpenak baztertzeko, eta hala egin dute sarritan, auzia gauzatzen dagoela nahiz behin betiko epaia emateko unean; euren iritziaren arabera kalifikatu dute delitua eta halaxe jarri dute zigorra, akusazioaren nahiz defentsaren ondorioak aintzat hartu gabe; eta, azkenik, auzialdiko absoluzioaren formula erabili dute, edo, gauza bera dena, prozedura epe-mugarik gabe irekita utzi dute, baldin eta, kondena ezartzeko frogarik izan ezean, euren aburuz sumarioko eginbide urri batzuek akusatuaren aurkako zantzuak sortu badituzte.
|
|
|
Auzitegi Gorenaren Gelako idazkari izan zen horrek, 1919 urtean, honako hau idatzi zuen: Ikusi zagun
|
orain
zer gertatzen dan Tribunaletara joaten diran ziñaldari edo testiguakin. Legiak agintzen du oei beren esaera irakurtzia, berak irakurri nai ez badute.
|
|
2007
|
|
|
Lege honek gai batzuk igorri ditu gerogarreneko erregelamendu xedapenetara; xedapen horiek eman arte aplikatuko dira kasuan kasuan
|
orain
arte lerrun berarekin indarrean izan diren arauak.
|
|
|
Horrenbestez, estatuak erantzu bilakaera politikoaren gorabeherak zirela eta, garai batzuetan, estatuak bertan behera utzi zituen gai honen inguruan bere gain hartu beharreko erantzukikizun horiek subjektu edo erakunde pribatuen esku utzi zituen, subsidiaritate printzipioaren mesederako. Bada,
|
orain
dela gutxi arte, gutxi batzuen pribilegioa izan da hezkuntza, eta ez guztion eskubidea.
|
|
|
Testuon hartzailea,
|
orain
artekoetan bezala, zuzenbidearen profesionala edota ikaslea da, lehenik eta behin. IVAPek, Euskal Gaien Institutuak bezala, abokatu, epaile edo teknikari euskaldunen esku jartzen dituen itzulpen hauen bidez zuzenbidearen arloa euskalduntzen eta hain garrantzitsua den esparru horretan ere euskara normalizatzen jarraitzeko borondatea erakusten du.
|
|
|
Euskarazko terminologia juridiko politikoari dagokionez,
|
orain
arte 1978ko Konstituzioaz gain, Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuak argitaratuak zituen Konstituzio Zuzenbideko Berbategia eta Santiago Sánchez Gozález eta Pilar Mellado Prado irakasleen Zuzenbide Politikoaren Hastapenak eskuliburuaren itzulpena. Orain, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundeari (IVAPeri) esker, euskarazko liburuki berri hau dakargu.
|
|
|
Euskarazko terminologia juridiko politikoari dagokionez, orain arte 1978ko Konstituzioaz gain, Deustuko Unibertsitateko Euskal Gaien Institutuak argitaratuak zituen Konstituzio Zuzenbideko Berbategia eta Santiago Sánchez Gozález eta Pilar Mellado Prado irakasleen Zuzenbide Politikoaren Hastapenak eskuliburuaren itzulpena.
|
Orain
, Herri Ardularitzaren Euskal Erakundeari (IVAPeri) esker, euskarazko liburuki berri hau dakargu. Bertara bildu dira, hain zuzen, konstituzio testuaren itzulpen egokitua eta oinarrizko eskubideen gaineko legerik garrantzitsuenen itzulpena.
|
|
|
Beste alde batetik, 9 artikuluaren xedea da alderdi politikoek printzipio demokratikoak eta gizasun nahikoarekin zerrendatu ditu prin eskubideak errespeta ditzaten ziurtatzea. Horretarako,
|
orain
indargabetu den legearen enuntziatu orokorraren aldean, lege organiko honek zehaztatzipio horiek modu nabarian hausteko jokabideak; hurrean ere, legeak bi oinarri izan ditu abiapuntu, labur bada ere, jorratu behar direnak. Legeak, lehendabizi, alderdi baten izaera demokratikoa eta alderdi horrek konstituzio balioak errespetatzen dituen egiaztatzearen aldeko apustua egin du; horretarako, legeak aintzat hartu du alderdiaren jarduera orokorra, eta ez alderdi horrek aldarrikatutako ideia eta helburuak.
|
|
|
Sala bereziak eskumen hori du berak eman behar duelako epaia (12 artirrenean lege honen ondoreak saihestea.kuluko 2 eta 3 paragrafoak). Orobat, hauteskundeei buruzko legerian,
|
orain
esanbidez ezarri da sala horretara jotzea, hautesle taldeak aldarrikatzearen ala ez aldarrikatzearen aurkako errekurtsoak ebazteari dagokionez (bigarren xedapen gehigarria). Bestalde, sala bereziaren eskumena ondorioztatzen du xedapen iragankor bakarraren 2 paragrafoak xedatutakoak, alderdi politikoen ondorengotzaren inguruan, ondorengotza horrek berarekin daka
|
|
|
Orobat,
|
orain
arte azaldutakoaren nahitaezko osagarri dira lan honen eranskinetara bildutako aurkibide analitikoak, gaztelania euskara eta euskara gaztelania. Egin eginean ere, bilduma honetan ohikoa denez, aurkibide analitiko horietan modu sistematikoan eta zehatz mehatz jaso dira lan legeriaren lexikoa eta lexiko horrek lege testuan duen kokalekua.
|
|
|
Haiena da
|
orain
hitza.
|
|
|
Lege hau indarrean jarri eta lehendik indarrean dirauten kontratuei dagokienez, 2/ 1985 Errege Dekretu legearen babesean egindako kontratuek ez dute arazo berezirik, alderdien borondate askeak loturaren araubidea zehaztu baitu iraupenari eta errentari dagokienez. Hori dela eta, kontratu horiek, azkendu arte,
|
orain
arteko araubide berberaren menpe egongo dira. Une horretan, arauketa berriaren menpe geratuko da finkaren gain era daitekeen errentamendu lotura berria.
|
|
|
Ondasun higiezina erabiltzea ahalbidetzen duten zerbitzu erkideak, bai eta eskuratzaileak
|
orain
edo etorkizunean luper ditzakeenak ere, zein fasetan dauden eta luperketa horren baldintzak adieraziz.
|
|
|
Iraupenari bugean modu xehean araututako eskuratze eskubideek, eroslehentasunak eta atzera eskuratzeak euren esangura galdu dute; bestalde, eskubide horiek aplikatuz gero, jabetza nabarmen mugatzen da, eta jabeak errentamendutik urruntzen dira. Beraz, eskubideok
|
orain
egunean egokiagoa dela uste baita. ezabatzea egokia dela uste da, lurrak joan etorri askea izan dezan, egunean
|
|
|
VII. kapitulua berrikuntza garrantzitsua da, besterentzea eta azpierrentamendua arautu dituelako. Besterentzeari dagokionez, Legea Kode Zibilaren 1571 artikuluan jasotako emptor non tenetur stare colono printzipio juridiko erromatarretik urrundu, eta,
|
orain
, guzpoteka Legearen 34 artikuluaren babetiz kontrakoa xedatu da, erosleak Hisa izan arren (22 artikulua). Lagatzea edo azpierrentamendua baimendu dira, aurreko sistemaren aurrez aurre; baina azpierrentamenduaren errentaren zenbatekoa mugatu da, bitartekari espekulatzaileek lurren merkataritzan jardutea saihesteko.
|
|
|
Lehen esan bezala, sistema ondasun erkidegotik aldendu da. Aldentze hori aintzat hartuta, zentzuzkoa da, eta lasaigarria ere bada, eroslehentasun eskubidea eta atzera eskuratzeko eskubidea ezabatzea; 396 artikuluak, aitzitik, bi eskubide horiek aitortu zituen, bereizgarri batzuekin bada ere,
|
orain
arte indarrean egon den idatzaldi horretan. Dena den, kasu horretan ere, legea gidatzeko arrazoia ez da oharbide teknikoa izan.
|
|
|
Azken buruan, gaur egun, eskariak egiteko eskubidea graziazko edo zuhurtziazko gaietara zuzenduta dago, eta ez babesteko bide eragingarriagoak dituzten eskubide subjektiboetan edo interes legitimoetan oinarritutako uzietara. Horregatik, egile batzuen esanetan, nola edo hala, eskariak egiteko eskubidea bigarren mailan dago
|
orain
, izaera ordeztailea baitu, baina garrantzi handia izan dezake hainbat erakundek egikaritzen badute, besteak beste, sindikatuek, enpresa elkarteek edo ekonomia eta gizarte interesak defendatzen dituzten beste batzuek.
|
|
|
Konstituzioaren arabera, Herri Defendatzailea Gorte Nagusietako komisionatu gorena da, Konstituzioaren lehenengo titulu osora bildutako eskubideak defendatzen ditu, eta administrazio publikoen jarduera gainbegiratzen du. Ikus dezagun
|
orain
53 artikuluaren edukia, eta geroko utziko dugu Herri Defendatzailearen erakundea aztertzea.
|
|
|
Hori dela eta, adibidez, ikastetxe publikoetan erlijio trebakuntza edo establezimendu publikoetan erlijio laguntza ahalbidetzen da. Esangura horretan eta
|
orain
arte, estatuak akordioak sinatuta ditu Espainian ezarritako lau konfesio nagusiekin: Eliza Katolikoa (Espainiaren eta Egoitza Santuaren artean 1979ko urtarrilaren 3an akordioak sinatu ziren gai juridiko eta ekonomikoen, hezkuntzaren eta kultura gaien inguruan, Indar Armatuetako erlijio laguntzaren gainean eta apaiz eta erlijiosoen zerbitzu militarraren inguruan), Espainiako Erlijio Erakunde Ebanjelikoen Federazioa, Espainiako Erkidego Israeldarren Federazioa eta Espainiako Batzorde Islamikoa (azken hiru erlijio horiekin, azaroaren 10eko 24, 25 eta 26/ 1992 Legeak direla bide).
|
|
|
Espainiako konstituzio historiaren inguruan hautatutako bibliografia, gaur egungo 1978ko Konstituzioa egiteko prozesua barnean hartuta, liburu honen lehenengo atalaren amaieran eskaini da.
|
Orain
, bibliografia orokorraren hautaketa gehitu behar da bigarren atalari (iturrien sistema) eta hirugarren atalari (oinarrizko eskubide eta eginbeharrak) buruz, hau da, 1978ko Konstituzioaren atal dogmatikoari buruz. Izan ere, ikasgai bakoitzaren inguruko bibliografia zehatza ikasgai bakoitzaren amaieran jarri da.
|
|
|
Aurretik, lehenengo eta behin, Giza Eskubideen Europako Batzordeak kasuak aztertu behar zituen, ondoren GEEAra igortzeko, Batzordeak egokia zela uste bazuen. Baina protokoloa indarrean sartu eta gero, Batzordea ezabatu egin da, eta
|
orain
gai guztiak auzitegira igarotzen dira zuzenean, aurretiaz inolako iragazkirik igaro gabe.
|
|
|
EKren 32 artikuluan ezkontzeko eskubidea jaso da, eta hori berritzailea da Espainiako konstituzio zuzenbidean, II. Errepublikan 1931ko Konstituzioan ezkontzari eta familiari buruz egindako arauketa alde batera utzita. 32 artikulua Lehen kapituluaren bigarren atalean jarri da, eta horrek
|
orain
arte aztertu ditugun eskubideek baino berme ahulagoa duela esan nahi du. Ildo horretatik, zenbait egilek adierazi dute zalantzarik gabe konstituzio eskubide bat dela, baina oinarrizko eskubidearen izaera eztabaidatzeko modukoa dela.
|
|
|
Virginia Herri Onaren 1776ko Eskubideen Adierazpenean edo Frantziako 1791ko Konstituzioan aurki dezakegu, eta konstituzio testu guztietan orokortu da. Jatorrian, egoitzaren bortxaezintasunaren xedea gizabanakoaren askatasuna bermatzea zen, hau da, gizabanakoa ezin zitekeen bere egoitzaren barruan atxilotu betekizun batzuk betetzen ez baziren (epailearen baimena, etab.). Gaur egun, izaera hori galdu gabe, apurka apurka garatu egin da eta
|
orain
gizabanakoaren bizitza pribatuaren berme gisa hartzen da, baita 1978ko Espainiako Konstituzioan ere. EKren 18 artikuluan arautu da, pribatutasunaren babesari lotutako gainerako eskubideekin batera.
|
|
|
Baina delituak pertsegitzeko kasuaz gain, baimen judiziala egon daiteke egoitzan sartzea dakarten ebazpen judizialak betetzeko. Kasu horietan, Konstituzio Auzitegiak hasierako jurisprudentzia aldatu du, eta
|
orain
, mota horretako ebazpen judizialak betearazteko ez da behar geroko kontrol judizialik, betearazpenaren ardura duen organo judizialak gauzatu dezakeenaz harago (uztailaren 18ko 160/ 1991 KAE). Administrazioko egintzen nahitaezko betearazpen kasuari dagokionez, egoitzan edo titularraren adostasuna behar den gainerako eraikin edo lekuetan sartzeko, administrazioarekiko auzietako epaitegiak sarrera hori baimendu behar du, BJLOren 91.2, AAJLren 8.5 eta AJAPELren 96.3 artikuluetan ezarrikoaren arabera, eta baimen hori zioduna izan behar da (irailaren 13ko 139/ 2004 KAE).
|
|
|
Printzipioa kondena penalari (askatasun gabetzea ekar dezake) zein administrazio zehapenei aplikatu dakieke.
|
Orain
, printzipio horrek kondena penalen esparruan duen proiekzioa aztertuko dugu, eta administrazio zehapenen esparruan duen proiekzioa geroko utziko dugu.
|
|
|
Gobernu Zentralaz gain, erregelamenduak emateko ahalmena dute baita ere, euren eskumen esparruaren barruan? autonomia erkidegoetako gobernuek (EKren 152.1 art.). Autonomia erkidego horietako estatutuei eta horien garapen legeei erreparatu behar zaie, baina oro har,
|
orain
arte esandakoa aplikatzeko modukoa da. Autonomia erkidego horietako erregelamenduak Konstituzioaren, Autonomia Estatutuaren eta bertako Parlamentuek emandako legeen mendekoak dira.
|
|
|
EKren 115 artikuluak Gobernuko lehendakariaren esku uzten du Kongresua, Senatua eta Gorte Nagusiak (hau da, bi ganberak) desegiteko eskaera erregeari egitea. Bada,
|
orain
arte, bi ganberak aldi berean desegin dira, inoiz ez da horietako bakarra desegin; beste konstituzio konbentzio bat da erregeak legegintzaldiak modu ospetsuan ireki behar izatea kasuan kasuko hauteskundeak egin ondoren, gai horri buruz Konstituzioan ezer ezarri ez arren. Parlamentuan bestelako jardunak ere sendotu dira, besteak beste, Diputatuen Kongresuan urtero nazioaren egoerari buruzko eztabaida egitea, edo Senatuan autonomia erkidegoen egoerari buruzko eztabaida egitea, eta, agian, gaur egungo Gobernuak abiatutako jarduna, hots, «lehendakarien hitzaldi» izenekoa, Senatuan Gobernu Zentraleko eta autonomia erkidegoetako lehendakariak biltzen dituena; horien guztien kasuan, konstituzio konbentzioei buruz hitz egin dezakegu.
|
|
|
Esaterako, kable bidezko telebistari dagokionez, Auzitegiaren esanetan, legegileak emakiden sistema arautzen ez badu toki esparruan partikularrek kable bidezko telebista transmititu ahal izateko, horiek debekatuta daude, eta EKren 20 artikuluaren aurkakoak dira (KAE hauek: urriaren 3ko SSTC 189/ 1991; urtarrilaren 31ko 31/ 1994; azaroaren 14ko 307/ 1994; urtarrilaren 16ko 12/ 1995; ekainaren 6ko 88/ 1995; martxoaren 25eko 47/ 1996, etab.). Hau da, hasierako planteamenduan telebista pribatua legegilearen aukera bat dela ezarri zen, baina
|
orain
legegileak betebeharra du komunikabide guztiak sortu eta erabiltzea baimentzeko arauketa sortzeko, kasuan kasuko mugak kontuan hartuta.
|
|
|
Lege horien izapidetza egiteko, Senatuan dagoen Autonomia Erkidegoen Batzorde Nagusiaren txostena behar da, baita Estatu Kontseiluko Batzorde Iraunkorrari egindako derrigorrezko kontsulta ere, EKLOren 22 art.an ezarritakoaren arabera. Kontrolari dagokionez, egile batzuek eskuordetu daitezkeen eginkizunak (gobernuak kontrolatu ditzake) eta transferitu daitezkeenak (ezin daitezke kontrolatu) bereizi dituzte; eskumena berreskuratzeko ahalmenari dagokionez, egile batzuen iritziz eskuordetza berreskuratzeko modukoa da, eta transferentzia ez; beste batzuen ustez, ordea, kasu batean zein bestean berreskuratzea egin liteke, nahiz eta
|
orain
arte horrelakorik ez egin, eta, beraz, eskuordetzaren eta transferentziaren ondoreen arteko bereizketa ez da orain arte ikusi. Esparru legeetatik bereizteko, ez da printzipio edo esparrurik finkatu; horren ordez, gai baten inguruko ahalmen batzuk (legegintzakoak zein betearazleak) erabat transferitu dira, transferitu edo eskuordetzeko modukoak direnak.
|
|
|
Lege horien izapidetza egiteko, Senatuan dagoen Autonomia Erkidegoen Batzorde Nagusiaren txostena behar da, baita Estatu Kontseiluko Batzorde Iraunkorrari egindako derrigorrezko kontsulta ere, EKLOren 22 art.an ezarritakoaren arabera. ...ritu daitezkeenak (ezin daitezke kontrolatu) bereizi dituzte; eskumena berreskuratzeko ahalmenari dagokionez, egile batzuen iritziz eskuordetza berreskuratzeko modukoa da, eta transferentzia ez; beste batzuen ustez, ordea, kasu batean zein bestean berreskuratzea egin liteke, nahiz eta orain arte horrelakorik ez egin, eta, beraz, eskuordetzaren eta transferentziaren ondoreen arteko bereizketa ez da
|
orain
arte ikusi. Esparru legeetatik bereizteko, ez da printzipio edo esparrurik finkatu; horren ordez, gai baten inguruko ahalmen batzuk (legegintzakoak zein betearazleak) erabat transferitu dira, transferitu edo eskuordetzeko modukoak direnak.
|
|
|
Eta, edonola ere, gogoan izan behar da harmonizazio legeek ez dutela lege organikoen lerrunik, Konstituzioan ez baitira aipatu kalifikazio hori behar duten legeen zerrenda itxiaren barruan. Hori dela eta, estatu zentrala
|
orain
arte egin den harmonizazio legearen ahalegin bakarra aurrera ateratzen ahalegindu zenean, alegia, Prozesu Autonomikoa Harmonizatzeko Lege Organikoaren proiektua (PAHLO entzutetsua), testua ez zen inoiz indarrean jarri, EAEko eta Kataluniako gobernuek eta parlamentuek konstituzio aurkakotasun errekurtsoa aurkeztu baitzuten. Konstituzio Auzitegiak, errekurtso hori ebaztean, proiektuari «kolpe» handia eman zion, abuztuaren 5eko 76/ 1983 epai sonatua dela bide, artikulu gehienak deuseztatu eta argi utzi baitzuen ezin zela lege organikoa ez harmonizazio legea izan; hori dela eta, LOAPA, azkenean, gaur egungo PAL bihurtu zen (urriaren 14ko 12/ 1983 Legea, Prozesu Autonomikoari buruzkoa).
|
|
|
Aurretiazko kontrolaren kasuan, Konstituzio Auzitegiak hartutako erabakiari Adierazpen esaten zaio, ez Epai (gainerako kasuetan ez bezala). Dakigunez, prozedura hori
|
orain
arte birritan ipini da abian, eta beti Gobernuaren ekimenez: batetik, Europar Batasuneko Tratatua (Maastrichteko Tratatua) dela bide, Konstituzio Auzitegiak 1992ko uztailaren 1ean emandako adierazpenaren arabera, Konstituzioarekin kontraesana zegoen eta, beraz, Konstituzioaren 13.2 artikulua eraldatu behar izan zen.
|
|
|
Kontzeptu hori Espainiako kasuari aplikatuz, bi estradizio mota aipa ditzakegu: batetik, estradizio aktiboa (Espainiako estatuak Espainiatik kanpo dagoen pertsonaren bat erreklamatzen duenean Espainian delitua egin duelako) eta, bestetik, estradizio pasiboa (beste estatu batek Espainiari eskatzen dio delitu bat egiteagatik estatu hartan erreklamatu edo kondenatutako pertsona bat,
|
orain
Espainian dagoena, atxilotzeko eta bidaltzeko). EKren 13.3 artikuluan estradizio pasiboaren araubide juridikoari aipamen egiten zaio.
|
|
|
Baina iraultzaile horiek aldarrikatzen zuten berdintasuna formala zen (herritar guztiek legearen aurrean berdinak izatea, gizarte klase batzuek Antzinako Erregimenean izandako pribilegioen aurrez aurre; lehen, legeak eta horiek aplikatzen zituzten auzitegiak desberdinak ziren araua jaso behar zuenaren egoera pertsonalaren arabera), eta ez berdintasun materiala (ez zen aldarrikatzen guztiak berdinak izatea ekonomia, gizarte, kultura egoerari eta abarri begira). Berdintasun kontzeptua, hasieran «formala» baino ez zena (berdintasuna «legearen aurrean»), garatu egin da eta berdintasun «materiala» da
|
orain
(berdintasuna «legean»); izan ere, gizabanakoen eta taldeen benetako egoerak ez dira berdinak eta, horren eraginez, konstituzio askok berdintasun hori benetakoa eta eragingarria izatea ezarri diete botere publikoei.
|
|
|
|
Orain
, definitu berri dugun eskubidearen hiru dimentsio klasikoak aztertu behar ditugu: Legearen aurrean (Legea bat bera da herritar guztientzat, herritarrek ez dute pribilegiorik, guztiek egoera bera dute Legearen aurrean), Legean (araua ematen duen organoak egoera berean daudenak berdin tratatzen dituen arauketa ezarri behar du), eta Legearen aplikazioan (Administrazioak, epaileek eta auzitegiek, araua aplikatzerakoan, ezin diete tratu desberdina eman egoera berean daudenei).
|
|
|
Zigor arloari dagokionez, gauza bitxia gertatzen da: urriaren 24ko 38/ 2002 LOren bidez egindako PKLren eraldaketan, ezabatu egin zen 62/ 1978 Legera bildutako zigor arloko prozedura berezia, eta
|
orain
ez dago aurreikusita aurreko prozedura ordezten duen prozedura zehatzik.
|
|
|
Edozelan ere,
|
orain
arte argi eta garbi ikusi da finantzaketa publikoa ez dela nahikoa alderdien gastu gero eta handiagoei aurre egiteko, eta finantzaketa pribatuak ia ez duela pisurik (alderdietako afiliazioa oso txikia delako eta alderdiei egindako dohaintzak mugatuak direlako). Hala ere, Lege berriak alderdien autofinantzaketa eta finantza nahikotasuna bultzatu nahi ditu, sistemari gardentasun, publizitate eta kontrol handiagoa eman nahi dizkio horrenbeste eskandalu eragin dituen finantzaketa irregularraren kasuak saihesteko, eta alderdien jardueraren gain kontrol handiagoak egin nahi ditu alderdi politikoak herri nahia eratzeko eta ordezkaritza politikorako oinarrizko tresna gisa sendotu daitezen, gure sistema demokratikoan eginkizun publiko garrantzitsua daukate eta.
|
|
|
Modu horretan, ikusi dugunez, alderdietako bati agintaldiaren epea agortzen zitzaionean, Koroak gobernua aurkako alderdiko buruzagiaren esku uzten zuen, eta Gorteak desegiteko dekretua ematen zion. Horrela, Gobernutik gidatutako hauteskunde manipulazioaren bidez (Gobernazioko ministroek egindakoa, esaterako, Francisco Romero Robledok Cánovasekin eta Venancio Gonzálezek Sagastarekin), probintziako hiriburuetan gobernadore zibilen laguntzaz eta herri eta eskualdeetan «jauntxoen» laguntzaz, Gobernu berriak parlamentu gehiengoa «fabrikatzen» zuen Gorte berrietan; eta lehen gobernuan eta
|
orain
oposizioan zegoen alderdiari oposizio eginkizuna egiteko behar den besteko parlamentarien kopurua ematen zitzaion, berriro ere boterera itzultzea egokitzen zitzaion arte.
|
|
|
Azken horrek probintzia ordezkatzen zuten lau senatari hautatzen zituen, eta probintzia guztiek senatari kopuru bera zuten, herritarren kopurua gorabehera. Senatari izateko, Konstituzioaren 62 artikulura bildutako kategoriaren batekoa izan behar zen(
|
orain
edo lehen Kongresuko lehendakari, ministro, Estatu Kontseiluko lehendakari, Auzitegi Goreneko lehendakari, kapitain nagusi, almirante, Unibertsitateko errektore, katedradun, Probintziako diputatu, 30.000 biztanle baino gehiago zituen udalerriko alkate, Errege Akademiako zuzendari, enbaxadore, artzapezpiku edo apezpiku, etab. izatea, edo probintziako 50 zergadun nagusien arteko bat izatea).
|
|
|
batzuen ustez, eskubideen adierazpena (I. titulua) eta nazioaren ordezkaritzaren ingurukoa indarrean geratzen ziren (Salmerón), eta beste batzuen esanetan, indarrean zegoen erabat gobernu erari zegokiona izan ezik:
|
orain
errepublikarra zen, ez monarkikoa (Martos); batzuen iritziz, 33 artikulua eta horri zuzenean lotutako gainerako artikuluak indargabetu ziren (Figueras). Egia esan, 1869ko Konstituzioa inoiz ez zen modu formalean indargabetu, eta I. Errepublikako Konstituzioa aldarrikatu arte indarrean zegoela ulertu zen, eta azken hori, dakigunez, inoiz ez zen indarrean jarri.
|
|
|
Behin konstituzio proiektuaren printzipio politikoak ikusita,
|
orain
konstituzio organoen osaera eta funtzionamendua aztertuko ditugu:
|
|
|
1874ko abenduaren amaieran, «Erregeordetza Ministerio» izenekoa eratu zen, Cánovas buru zela. Egun batzuk geroago, Alfontso,
|
orain
Alfontso XII.a errege bihurtuta, Madrilera iritsi zen. Cánovasek, Gobernuko gizon indartsua izanik, Egoitza Santuarekiko konkordatua errespetatu zuen, inprenta delituetarako auzitegi bereziak ezarri zituen, aurretiazko zentsura ezarri zuen, epaimahai bidezko epaiketa ezabatu zuen eta Probintzia Administrazioak berriztatu zituen.
|
|
|
|
Orain
, Gorte konstituziogile berrien esku zegoen testua onestea. Batzarraldiak otsailaren 15ean abiatu ziren.
|
|
|
Orain 1974ko legegileak aurreikusi ezin zituen faktore berriak hartu behar dira kontuan, besteak beste: Konstituzioa antolamendu juridikoaren gorengo araua da
|
orain
, zuzeneko arau eragingarritasuna du, eta beste arau batzuk sortu eta aplikatzeko prozedura ezarri du. Bestalde, Konstituzioak sortutako lurralde antolaketako sistemaren eraginez, Espainiako estatuaz gain, erakunde berriak agertu dira, besteak beste, autonomia erkidegoak, legegintzarako gaitasuna eta erregelamenduak egiteko gaitasunarekin.
|
|
|
Batak zein besteak Konstituzioari zurruntasun berezia ematen diote eta, beraz, testua ezin du aldatu lerrun txikiagoko arau batek, Konstituzioan bertan ezarritako prozedura soilik erabil daiteke horretarako; horrez gain, konstituziotasuna kontrolatzeko organoak (hau da, Konstituzio Auzitegiak edo Konstituzio Kontseiluak Frantziaren kasuan) testuaren gorengo interpreteak izango dira, eta Konstituzioaren nagusitasunari eutsiko diote. Geroko utziko dugu Konstituzio Auzitegia Konstituzioaren gorengo interprete eta testuaren nagusitasun bermatzaile gisa aztertzea, eta
|
orain
konstituzio eraldaketaren prozedurari dagokion bermea jorratuko dugu, Espainiako Carta Magnaren X. tituluan ezarritakoa.
|
|
|
Hala ere, Estatutuaren onespena bizkortzeko eta Frente Popular alderdiaren eta euskal nazionalisten arteko akordioaren ostean (Indalecio Prietok eta José Antonio de Aguirrek modu aktiboan parte hartu zuten), jatorrizko testuan murrizketak egin ziren.
|
Orain
, autonomia erregioen ahalmenak aipatzea hartzen zen erdigune, eta Euskal Herriko botereen arauketa Estatutua indarrean sartu osterako utzi zen. Gorteek Euskal Estatutua 1936ko udaberrian eta udan negoziatu ostean, onetsi egin zuten eta 1936ko urriaren 6an Lege bilakatu zen (ordurako gerra zibila hasita zegoen).
|
|
|
Batzordeak 1978ko urriaren 25ean amaitu zituen lanak, eta urriaren 28an, Batzorde Mistoak onetsitako testua Gorteetako Aldizkari Ofizialean argitaratu zen.
|
Orain
, testua Kongresuak eta Senatuak onetsi behar zuten.
|
|
|
Botere banaketari dagokionez, 1845eko Konstituzioak ganberen autonomia argi eta garbi murriztu zuen eta koroak horien gain zuen eragina handitu. Azkenean, oinarrizko eskubideen arauketa 1837ko Konstituziora bildutakoa zen, inprenta delituak epaitzeko eskumenari dagokionez izan ezik, hori
|
orain
ez baitzegokien zinpekoen epaimahaiei (moderatuek salatu zuten epaimahaiok permisiboegiak zirela gobernuaren agintea eta politikarien eta norbanakoen ohorea eta intimitatea ahultzen zituzten informazio eta kritika batzuekin). Horrek argi erakutsi zuen inprenta askatasuna murrizteko joera zegoela, eta, hain zuzen ere, Konstituzioa garatzeko arauek (1845eko uztailaren 6ko eta 1846ko martxoaren 18ko Errege Dekretuak) azkenean halaxe jokatu zuten.
|
|
|
Aurrean Ministroen Kontseiluak erregina gobernadoreari egindako azalpen luzea du, 1834ko apirilaren 17koa, testuaren esangurari eta irismenari buruzkoa. Hilabete geroago Gorteak deitu ziren, Behe Ganberako(
|
orain
Prokuradoreen Estamentu deitua) hautaketa sistema ezarri zen, Goi Ganberako (orain Handikien Estamentu deitua) kideak izendatu ziren eta bi Ganberen araudiak argitaratu ziren.
|
|
|
Aurrean Ministroen Kontseiluak erregina gobernadoreari egindako azalpen luzea du, 1834ko apirilaren 17koa, testuaren esangurari eta irismenari buruzkoa. Hilabete geroago Gorteak deitu ziren, Behe Ganberako (orain Prokuradoreen Estamentu deitua) hautaketa sistema ezarri zen, Goi Ganberako(
|
orain
Handikien Estamentu deitua) kideak izendatu ziren eta bi Ganberen araudiak argitaratu ziren.
|
|
|
Printzipioei dagokienez, hurrengo hauek nabarmendu daitezke: a) Errege Estatutuak subiranotasunaren titulartasunari buruz ezer esan ez arren,
|
orain
ez da nazio subiranotasuna aldarrikatzen, Cádizko Konstituzioan egiten zen moduan. Doktrinaren gehiengoaren esanetan, testutik ondorioztatzen da subiranotasuna erregeak eta Gorteek elkarrekin zutela eta, beraz, Espainiako politikari kontserbadoreen artean XIX. mendean ospe handia izan zuen teoria bat aurreratzen zuen, «barne Konstituzioaren teoria» izenekoa.
|
|
|
Alferrikakoa izango litzateke honelako testu bat idazteko arau aldaketa guztiak egin arte itxarotea, testua ez litzateke-eta inoiz idatziko. Eta hobea onaren etsaia denez, liburua
|
orain
idaztea erabaki dut, eduki batzuk argitaratu eta berehala zaharkituta geratuko direla jakin dakidan arren.
|
|
2008
|
|
|
Hainbat arrazoi aipa daitezke, lege aldaketa hori bidezkotzeko. Batetik, 1953ko uztailaren 17ko Lege berezi arau-emaileak hutsune ezagunak ditu kontzeptuen eta araubidearen aldetik, eta hutsuneok ekarri dute, batik bat, Espainiako errealitatean sozietate forma hori hain gutxi erabili izana
|
orain
arte. Bestetik, uztailaren 25eko 19/ 1989 Legeak, merkataritzako legeria zati batean eraldatu eta sozietate arloan legeria hori EEEren zuzentarauei egokitzeko agintzen duenak, sozietate anonimoen araubide berria ezarri du, eta, horren ondorioz, eraldaketa ezinbesteko bihurtu da.
|
|
|
Lehenengoaren ildotik, erantzukizun mugatuko sozietateak izaera misto edo nahasia du: izen nahasgarri horri eutsi zaio Espainiako zuzenbidean tradizio handiko izena baita, baina, aldi berean, onartu behar izan da
|
orain
arte izen hori faktore negatiboa izan dela, sozietate forma hori aukeratzerakoan; bigarren printzipioa sozietate horren izaera itxia izango litzateke; eta hirugarrena, azkenez, araubide honen malgutasuna.
|
|
|
Egin eginean ere, gaztelaniaz batera zein bestera agertzen dira párrafo eta apartado aipamenak. Euskarazko bertsioan, ostera,
|
orain
arte bezala jokatu izan da, alegia, párrafo aipatzeko, paragrafo zein lerrokada terminoak erabili izan ditugu, hori zenbatuta edo zenbatu gabe agertzearen arabera, hurrenez hurren; apartado hitza adierazteko, berriz, idatz zati erabili da orokorrean, baina ez beti, batzuetan gaizki emanda datorrelako gaztelaniaz. Laburrean esateko, artikuluaren zatiketa hauxe izango litzateke:
|
|
|
Horren eretzean, gogoratu behar da Espainiako Sozietate Anonimoen Legeak ez ziola zabaldu zuzeneko autokarteraren diziplina zeharkako autokarterari,
|
orain
92/ 101/ EEE Zuzentarauak erabilitako klausula orokorraren teknikara jota. Kontrara, halako arautegi konplexua egitean ahalik eta ziurtasunik handiena erdiesteko, legeak atalez atal egin zuen parekatze hori.
|