|
2005
|
|
|
' Askotan, ikertzaileek ikerketan zehar segmentazioa burutzeko, zenbait irizpide
|
ontzat
hartuetaegitendaunitatez unitateko zatitze hori.
|
|
|
Historiografiazko lana eta azterketa burutzerakoan, Voltaire eta Muniberen garai ilustratuan bereizten zen bezala, alde batetik erudizio enpiri koa, datuetan oinarrituriko ezagutzak ditugu eta aldi berean edo ondoan interpretazioak, literaturak. XVII. mendean, Hobbesek Leviathan liburuan esan zuen bezala, gauzez (things) ez dago asko esaterik, baina diskurritzen hasten garenean, speech ak sortzen ditugu eta, orduan bai,
|
ona
edo txarra deritzogu eskubide osoz.
|
|
|
Nire ustez, XXI. mendeari begira horixe dugu erronka nagusia, euskal historia burutzera koan euskal subjektuaren ikuspegitik abiatzea euskal erreferentzi sarearen munduan zehar igarotzea geure gogoeta historikoa. Nahi eta ez, denok abia tzen gara presupuesto jakin batzuetan oinarriturik eta
|
ona
izaten da ezagutzea norberaren maparen koordenadak zeintzuk diren. Euskaraz idatziz gero erra zaga sortzen da Euskal Herriarekiko begiradaren zirkulua beste mundu zir kuluen biran dagoela ahaztu gabe.
|
|
|
Baina aldi berean, Ingalaterran, adibidez, historiaren lana halako espekulazio kutsua eta literaturaren atalean edo esparruan koka tzen zen. Ez da aski erudizio
|
ona
izatea historia zuzena egiteko. Nahietaezkoa da interpretaziorako zioa izatea.
|
|
|
Honelako euskaldunek etengabeko hobekuntza behar dute baina dituzten hutsune asko eta asko ezin har daitezke euskara tekniko zientifiko aren ajetzat, artikulu zientifiko bat ingelesez idazten duen beste hizkuntza bateko hiztunak egiten dituen akatsak ingeles zientifikoaren hutsunetzat hartzen ez diren bezala. Lan honetan aztertu nahi ditugunak dira hizkuntz ahal men
|
oneko
hiztunek dituzten joera hedatuak, benetan hizkuntza bide batetik aldarazten dutenak. Hiru dira ahuldutako hizkuntzek dituzten ezaugarriak27:
|
|
|
Bera gidaria, akuilaria eta adore emalea izan da guretariko askorentzat. Zer edo zer nabarmentzekotan, merezimendu guztietan, horixe nabarmenduko nuke, hots, irakasle
|
onaren
apaltasuna, ingurukoak erakartzeko eta zaletzeko gaitasuna. Badakit ezin objektiboa izan naitekeena asko baita ikasi diodana, UEUren saioetan irakasle nuenean, AHO taldean lankide eta beti ere adiskide dudanean.
|
|
|
Hemen aurkezten dugun dokumentuak 341 zenbakia darama zerrenda horretan. Neure esker
|
ona
agertu nahi dut hemen Azkue Bibliotekako Josune Olabarria adiskide onak eman didan laguntzagatik. Koldo Zuazok nire lan honen lehen idatzaldia irakurri zuen eta ohar jakingarriak egin.
|
|
|
Hemen aurkezten dugun dokumentuak 341 zenbakia darama zerrenda horretan. Neure esker ona agertu nahi dut hemen Azkue Bibliotekako Josune Olabarria adiskide
|
onak
eman didan laguntzagatik. Koldo Zuazok nire lan honen lehen idatzaldia irakurri zuen eta ohar jakingarriak egin.
|
|
|
Euskaltzaindiko Azkue Bibliotekaren ardura hartu nuenetik (1978) harremanak izan ditugu bibliografía gaietan, eta hor geratzen da lekuko liburu honetan agertzen den Txillardegiren bibliografía gure bibliotekak paratua: euskararen inguruan idatzitako ia mila izenburu katalogatzen dira eta emaitza baliotsu honek sorrarazten du mirespena eta euskaldunon aldetik esker
|
ona
aitortu beharra. Nire aldetik sentimendu horiek publikoki azaltzeko prestatu dut ikerketa hau, ezagutzen ez den gaiaren berritasunagatik nire adiskideari proposatu nionean interesgarria iruditu zitzaiona.
|
|
|
hala aitortu zuen gehien maite izan zuen hizkuntza euskara izan zela eta hori bakarrik nahiko da euskaldunon esker
|
ona
irabazteko. Baina argitara eman zituen 219 liburu eta lanetatik 68 euskaraz idatziak edo euskarari buruzkoak badira ere (%31, 05), italierari buruzkoak 50 dira (%22, 83), datu honek adierazten digularik hizkuntzalaritzan eta dialektologian bigarren ikerketa alorra izan zuela; ahantzi ezina da hobeki ezagutzen zuen hizkuntza zela italiera, ia bizitzaren lehen erdian hitz egin zuena.
|
|
|
bilduta zituen hizkuntzalaritzako datuak eta ikerketak nola argitaratu. Aukeratutako paper
|
onean
nahi zituen argitalpenak egin eta 1850.eko urtarrilaren 3an, Paristik Kent konderriko Maidstone herrira joan zen. Paper fabrika sonatuak zeuden herri honetan eta argitalpenetarako inprenta etxean jartzeko asmoa zuenez, paper egokiak aukeratzera joan zen.
|
|
|
Azken finean, dialektologoa izan zen Bonaparte eta Dialektologiaren aita. Fonología dela eta, belarri
|
onekoa
zela diosku José Vilallongak, eta hortik zetorren hiztunen mintzaira entzuteko zeukan gogo bizia.
|
|
|
56). Izan ere, aurrean
|
ontzat
zein kaskartzat harturiko guztiak, nabarmenki kaskarragoak dira hizkuntz maila jaso berezituetan: ikusi bost emendio motak (14), bi hautakari harremanak (15), kausa zein ondorioa (16), argudioa zein ondorioztapena (17), eta aurkaritza zein kontzesioa (18).
|
|
|
#Metodo
|
ona
da, Kimika Organikoan oso datu zehatzak atera dira
|
|
|
Beste alde batetik, idatzizko testuari dagokionez, gerta liteke hiztunak ondo ahoskatuko lukeena idatziz okerreko puntuazioa erabili izana soil soilik; horrela balitz ere, testu mota jakin batekiko ezegokitasuna dagoela onar liteke (bestelako testu mota batzuetan egokia izango bailitzateke koma). Edozein hipotesiri eusten diogularik ere, # ikurra dugu kontuaren adierazle
|
onena
: egoera jakin batean egin ez litzatekeen edo egingo ez litzatekeena, eta ez perpaus mailako arauetan erabateko debekua duena eta ikurraren bidez adierazten dena.
|
|
|
Ideia honek oso babes
|
ona
du lokailuen morfologi
|
|
|
#Metodo
|
ona
da, Kimika Organikoan, behintzat, oso datu zehatzak atera dira
|
|
|
b) Badakigu juntagailua kenduta, lokailuaren bidezko alborakuntza ego kia lor daitekeela. Zer esanik ez, lokailua kenduta ere, juntagailuak bere per paus mailako funtzioari eusten dio eta adierazpidea
|
ona
da.
|
|
|
b bide
|
onean
jartzen dira... Edo behintzat badute bere baithan barrena atsekabe bat 18
|
|
|
m > b disimilazioa batean, n > e 1 V_ V orotan, da alde guztia. Bada, >: ·zemana rainoko berreraiketa ausardia handirik gabekoa
|
ontzat
ematen badugu, kideotako bokal eta kontsonante talde bera kausitzen dugu; hori bai, ordena diferentzia larriarekin kontsonanteetan m n z 1 z m n. Gehiegi ote haien arteko edozein lotura ukatzeko?
|
|
|
Jaun
|
onek
ainbat, gure ustez, ez du beste iñork euskeraz idatzi. Ainbeste gaietzaz ez beintzat.
|
|
|
Bi orrikoa, tamai nuz haunditzen joan zen, l. mundu gerran orri bakartu arren. Etxeberriren eskuetarik urrunduz, 1904tik 1907ra Eskualdun
|
Ona
izena hartu zuen, eta DArcangues nagusiaren eta Hiriart Urruti idazleen buruzagiaren bidez apez pikuaren eskuetaratu zen, nolabait esateko.
|
|
|
Zuhurra baitzen eta idazle eta langileekikoa egiten jakin, Hiriart Urrutik erdietsi zuen, bere buruzagi lanean, bereziki Eskualdun
|
Ona
hasterakoan eta han dik aitzina, idazle finko berriak bereganatzea G. Etxepare, Lacombe...) eta idazle
|
|
|
Zeren eta hasieran batzuek eta besteek euskara berdintsu erabiltzen bazuten ere (erran nahi baita guti, hautesle eta herrietako kontseiluetako frankok frantsesik ere ez zekitelarik bizkitartean), erlijioaren eusle izate horrek euskara erabiltzera ez ezik apaintzera zeramatzan apaizak. Hortaz, hiru apaiz idazle finkoren euskara on eta kalitatezkoari esker kazetan gure hizkuntza goiti joan zen, Eskualdun
|
Onaren
garaian() lehen aldiz nagusituz frantsesari; eta kazeta gorrietan, aldiz, beheiti.
|
|
|
Etsai deabruz eginikakoen xede eta lege tzarrak eta azerikeria edo zakurkeriazko jokaera aipatzen zituen argudio nagusitzat, hots, egitateak egi leen araberako; etsaien lege gaiztoen ondotik zetozen, bestalde, haren ustez, orduko makurrak oro. Etsenplu
|
on
eta txar, erran zahar eta zuhur, Aita Saindu eta Eliza Katolikoko autoritate eta beti aitzina errekak behera jausten ari garela koa ziren beste argumentazio egitura nagusietariko batzuk. Zuhurtziaz eta zent zuz bil irakurlea, hein bat argituz; irakurlearen bihotza hunki, bihotzez atxiki irakurlea, horra zer zuen xede.
|
|
|
|
Oneko
aldea zeukala zioen eta etsaiek txarrekoa, noski; beti egiaren izene an mintzo, politikako gauzetan ere. Hori garai hartako xuriei buruz baliagarri zitzaiokeen, baina diskurtso erretorikoaren oinarrian ez dago egia, egiantzeko tasuna baizik, ez baita gauza bera.
|
|
|
Hori garai hartako xuriei buruz baliagarri zitzaiokeen, baina diskurtso erretorikoaren oinarrian ez dago egia, egiantzeko tasuna baizik, ez baita gauza bera. Egia eta
|
ona
, beraz, haren ideologia eta poli tika. Juduen eta protestanteen etsaigo, emakumea bere herronkan iraunaraz te (nahiz hoz emateko eskubidearen alde zen, emazteak giristinoagoak direla koan), frantses abertzaletasun, armadazaletasun, inperio eta koloniazaletasun... edo, hobeki esan, keria nekez onar dezake egun gure arteko inork.
|
|
|
1969: 399) esaeran oinarritzen da ondokoa, non Eskualdun
|
Onaz
eskuinetik eta ezkerretik nola mintzo diren azaltzen digun: Batzuen arahera Eskualdun Ona harea hezen hila da, eta maltsoa; hor tzik ez, etsaiaren ausikitzeko; ez koskatzeko adarrik. Balinhadu ere, hare kur kuilak hezala, sar ateraka erahilki adarrak; den gutieneko haize hotzak izitzen.
|
|
|
1969: 399) esaeran oinarritzen da ondokoa, non Eskualdun Onaz eskuinetik eta ezkerretik nola mintzo diren azaltzen digun: Batzuen arahera Eskualdun
|
Ona
harea hezen hila da, eta maltsoa; hor tzik ez, etsaiaren ausikitzeko; ez koskatzeko adarrik. Balinhadu ere, hare kur kuilak hezala, sar ateraka erahilki adarrak; den gutieneko haize hotzak izitzen.
|
|
|
harridurazkoak (Hauxe da mendea!); haserrea erakustekoak (Zer mila sorgin!; Karako!) edo mesfidantzazkoak. Adibidez: Ororen
|
ona
bilatu behar luke lege egileak, alderdikari izan gabe. Aieia, putil, baduk hoberik!
|
|
|
6 Azken hitz, ondorio gisa. Hiriart Urrutik mende laurdenez Eskualduna hazi, euskara
|
onean
biziarazi eta genero berriak ekarri dizkigu. Eta, batez ere, euskal prosa berritu, zalutu eta erritmotsuago bihurtu du, kaze tari prosari eredu bat eskainiz.
|
|
|
Eskualduna; EO: Eskualdun
|
Ona
; EH: Eskual Herria saila.
|
|
2019
|
|
|
Akademiaren eraberritzeak izan zezakeen ondorio politikoak eragindako beldurra, noski. Urtetan isilpean gordetako gerraondoko Akademiaren jarduna euskaltzain gazteak lau haizetara zabaldu nahi zuen, baina J. Urquijo zuhurrak ez zuen begi
|
onez
ikusi:
|
|
|
Handik bi egunera berriz idatzi zion R. M. Azkueren osasunak
|
onera
egin zuela adierazteko, baina euskaltzainburuak ez omen zuen gogoratzen istripua.388 F. Krutwigek gutun luzeagoa idatzi zion J. Urquijori, data gabea baina 1949ko uztailekoa dirudiena, ekain irailetako batzarren artekoa betiere. Bertan adierazi zion R.
|
|
|
J. Slaby) erabili zituzten.236 Hitzak euskalkien arabera sailkatu eta bi neologismo mota bereizi zituzten: izartxo batekin idazle
|
onek
erabiliak, eta bi izartxorekin, gutxien erabiliak. Hiztegia ez argitaratzeko arrazoi nagusietako bat kritikari zioten beldurra zatekeen (Euskaltzaindia 1933:
|
|
|
ESKER
|
ONA
XI
|
|
|
ESKER
|
ONA
|
|
|
Koedizio horiekin batera, aurten seigarren edizioa betetzen duten euskarazko tesien Koldo Mitxelena sariak deitu ditugu bi erakundeok. Bost arlo nagusitan, sari bana emango diogu euskararen aldetik kalitate
|
onena
erakutsi duen tesigileari: Artea eta Giza Zientziak, Gizarte eta Lege Zientziak, Ingeniaritza eta Arkitektura, Osasun zientziak eta Zientzia esperimentalak.
|
|
|
Gavel jaunarekin (erabakitzen badute izen au autatzea nik eskatu bezala) 4 dire, A. Lhande gai baldin badago. Orai zuk erran
|
ontzat
artzen duzun, eta berdin besteek; emengo batzarretara etortzeko. Beste izen bat edo bi erradazu othoi, egokiak euskal idazleen artecoak, gerta bai liteke, beste toki geyago bat ere bethetzea Iparraldecoekin; au dena oraiño belarrira erratea...
|
|
|
Abeŕi [A. Osoro] azkaŕa, abeŕtzale zintzua ixan da beti, idazle
|
ona
, baña abeŕtzale obia. Eta geure aintzarik andijena, abeŕtzale ixatia da, ez idazle ixatia" (Euzkadi).
|
|
|
Nazioarteko artikuluek ikusgarritasuna ematen zioten euskarari eta euskaltzainburuordeak, esker
|
onez
, AEBko aldizkarian argitaratutako artikuluaren iruzkin luzea egin zuen BRSVAPen, harreman genetikoak guztiz baieztatu gabe, R. Lafonen gaitasuna goratuta.
|
|
|
Onetsiak izan dira ete bar [r] iro ezartzen dako arazo oneri ekin dagiola. Euskaltzaindiaren
|
onerako
elburua lortu arte" (Euskaltzaindia 1982: 25).
|
|
|
Akademiaren hurrengo batzarrerako gaiak gertu izan nahi zituen, euskaltzainek
|
ontzat
eman eta aurrera egiteko. Gehiegizko optimismoarekin, uste zuen agintari frankistek ez zutela eragozpenik jarriko, besteak beste, Frantziako euskaltzainek argitaratzearekin mehatxu egin zezaketelako.
|
|
|
Euskalerri biotzean gure aurrekoen sinismenak jasotako jarleku goitia antxe degu. Andik Andre Mariak gure erri au begi
|
onez
zaitu ta bedeinkatzen du (Etxaniz 1952a).
|
|
|
Funtsean bat zetorren hitzaldiko ikuspegiarekin, eta uste zuen idazlan hori mugarria izango zela euskararen historian. Berak N. Ormaecheari hitzez antzeko asmoak adierazi zizkion gerra zibil aurretik, eta, Arantzazuko frantziskotar batena zenez, uste zuen Gipuzkoan harrera
|
ona
izango zuela.
|
|
|
Nere aburuz, zer edo zer egin bear degu. Datorren Batzarrean berba egingo degu onatz, beste euskalzaiñak
|
ontzat
artzen badute.921
|
|
|
J. M. Ruiz Salas, F. Echegaray, J. B. Merino, H. Bilbao, C. Lasterra, F. Ygartua, Conde de Superunda eta E. Calle. Besterik adierazi gabe, baina inplizituki Akademiaren jarrera
|
ontzat
emanda, JCVren batzarrak etenda zegoen diru laguntza ordaintzea erabaki zuen: " Se acordó satisfacer a la Academia de la Lengua Vasca, tres trimestres de los cinco en la actualidad pendientes del año 1951 y 1952, y facultar al vocal Tesorero para que continúe efectuando los pagos en la forma que estime conveniente". 934
|
|
|
Dena dela, Akademiaren idazkaritza eta diruzaintzan erabiltzen zen hilabete izenen terminologia nagusia hau zen: Urtarrila= Urtarrila; Otsaila= Otsaila; Epaila= Martxoa; Jorraila= Apirila; Orrila= Maiatza; Bagila= Ekaina; Garagarrila= Uztaila; Dagonila= Abuztua; Iraila= Iraila; Urrila= Urria; Azila= Azaroa; Lotazila= Abendua. rroa gordetzen da.935 Hasteko, 1952ko ekainean urgazle izendatutako E. Erquiagaren esker
|
oneko
gutunaren berri eman zen.936 Horrekin lotuta," Academia Montiano" delakoaren idazki bat jaso zen, martxotik aurrera euskarazko eskolak emateko baimena eskatzen zuena, E. Erquiaga bera irakasle zela.937
|
|
|
A. Arrue abokatua uztailean bildu zen adiskide zuen J. M. Caballerorekin SFVJUz hitz egiteko.978 Abuztuan I. M. Echaide eta A. Arruerekin bildu ondoren, GPDko presidentea prest zegoen 100.000 pezetako aurrekontua onartu eta L. Michelena SFVJUn nolabait integratzeko. A. Irigaray euskaltzainak berrargitaratu nahi zituen euskal literaturaren" klasikoak" ere
|
ontzat
ematen zituen.979
|
|
|
M. Asín mahaiburu, diruzaina, markesa eta J. Urquijo idazkaria. Ikasturte berrira begira, Epítome de gramática de la lengua española onartu eta hura ahalik azkarren baldintza
|
onenetan
saltzea erabaki zuten. Edizio berria A. González de Amezúaren bidez Zaragozan argitaratu zen IdeE eta RAEren izenean, Madril errepublikanoan ezinezkoa zelako (Gómez Asencio 2011). 115 Batzar horretan, idazkaria ez beste hiru akademikoek Alfred Coester() Stanford Unibertsitateko hispanista aurkeztu zuten akademiko laguntzaile izateko:
|
|
|
Horregatik, euskaltzainburuaren hurrengo ahaleginak tokiko aginte mailan burutu ziren. Garaiko agintariekin zuen harreman
|
onaren
beste froga bat da J. F. Lequericak, artean Bilboko alkate zela, 1939ko otsailean bidalitako gonbidapena, Léon Bérard Frantziako ministro ohiarekin bazkari ofi123 KMK JU: G. Lacomberen gutunak J. Urquijori, &.
|
|
|
J. Urquijok ahalegin horien guztien berri izan behar zuen nahitaez eta agian berak ere egin zuen saioren bat Euskaltzaindiaren auzia bideratzeko.141 Ángel Irigaray Nafarroako abertzale eta EI SEVeko idazkariorde ohiak ere hainbat aipamen egin zizkion Iruñetik arazoaz. Ideologia gorabehera, bion arteko harremana
|
ona
zen. Adibidez, Errepublikako giro liskartsuan, J. Urquijok, heraldikan oinarrituta, S. Aranaren" ikurriña" kritikatzeagatik Bilboko egunkari jeltzalean erasoak jaso zituenean, A. Irigarayk euskaltzain tradizionalista defendatu zuen.142 J.
|
|
|
Bere ustez euskal purismoak ondorio negatiboak baino ez zituen: " da una parte l’inaridirai progressivo di una lingua artificiale, dall’altra il tradimento della lingua materna e il suo abbandono da parte di uomini geniali como Unamuno". 332 J. Urquijok urgazletarako proposatu zuen eta esker
|
onez
erantzun zion Erromatik. A. Bausani euskaraz oso ongi idazteko gauza zen eta 1948ko irailean EIL SIEBen biltzarrean parte hartu zuen Biarritzen.333 Gero J. M. Barandiaranekin harremanetan jarraitu zuen eta IAEVeko kide ere izendatu zuten (Barandiaran Irizar 1995:
|
|
|
340 ABA EUS: P. Zabalaren esker
|
oneko
gutuna Euskaltzaindiari,.
|
|
|
Proiektu horretan, Frantzia Nafarroetako euskalkiek jeltzaleen bizkaitarrismoak" kutsatu" gabeko eremuak ziruditen. J. M. Seminario euskaltzain izendatzeak, J. Ybarrak ez ezik, E. Esparzak edota Bizkaiko gobernadore zibilak ere begi
|
onez
ikus zezaketen.355 Izendapenari eman nahi zitzaion oihartzunaren erakusgarri, J. M. Seminariorena izan zen gerraondoko lehen sarrera ekitaldi publikoa. 1949ko maiatzean euskaltzainburuari idatzi zion, sarrera hitzaldiaren gaia aurkezteko:
|
|
|
Besteak beste, Italia faxistak Tirolgo eskualde alemanofonoa italianizatzeko ahalegina ere ekarri zuen hizpidera. Esan bezala, abertzaleen aurrean bere izen
|
ona
berreskuratzeko balio zezakeen ekitaldi publikoan egindako Espainia frankistaren politika linguistikoaren salaketak. Baita ere, adibidez, J. M. Azaola batek CSICen Arbor aldizkarian agertutako posibilismoaren ondoan ausartago(" viril" esango zuketen garai hartan) agertzeko (cf.
|
|
|
Urrengo adierazo da, Villasante euskaltzain jaunaren sarrera ospatzeko, Bizkaiko Ekautaren jauregian, Jakintza Batzordearen gelan, Orrila
|
onen
ogetairuan egindako batzar nagosian aitatutako Euskaltzain barriari erantzunik Krutwig euskaltzainak irakur eban itzaldia dala ta, batzar orretara etorri ziren agintari batzuk naigabe ta aserrea erakutsi dabela, ta euren eritziz Euskaltzaindiak egoki deritxona erabagi bear leukela eskatu dabela. Zer erabagi leiteken ondo ebazteko aitaturiko itzaldia entzun ez ebean euskaltzainak ezagutu ta guztiok ondo aztertutea bear izango leitekela ta, ijeki bat Oleaga jaunak eskatu ta urrengo batzarrerako ekarri dagiala ebatzi da (Euskaltzaindia 1982:
|
|
|
Seminario Rojas jaunak (danok dakitenez Bizkai’ko Alundiaren diru-laguntza koxkor baten trukean onartu bear izan zuten napar falangiste au Euskaltzaindia’ren barruan) Bizkai’ko Gobernadorearen izenean esan zun jaun
|
onek
atsegiñez ikusiko lukela Krutwig jauna Euskaltzaindi’tik bota balezate. Itzez itz" el Gobernador de Bizkaya vería con sumo agrado la expulsión del Sr.
|
|
|
Durangoko ekitaldia ekainaren 28 izango zen, eta A. Tovar errektoreak eta euskaltzainen batek hitzaldi bana ematea nahi zuten.822 Biharamunean Durangoko Udalak berak berritu zion eskaera Euskaltzaindiari.823 JCVk maiatzaren 20ko batzarrean hainbat erabaki hartu zituen: 1) J. J. Zabala alkatearen gonbita eskertzea, 2) JCVko ordezkaritza batek parte hartzea ekitaldian, eta 3) lehiaketa bat antolatzea Bilbo, Donostia eta Gasteizko prentsan, P. P. Astarloa apaiz antimodernoaz idatzitako artikulu
|
onenak
saritzeko.824 A. Tovarrek maiatzaren 31n JCVko idazkariari idatzitako gutunean onartu zuen ekitaldian parte hartzea.825 Normaltasun itxura emateko, JCVren erabakien berri erbesteko prentsan eman
|
|
|
Horregatik, buruordearen gutunak ia beti gaztelaniaz zeuden.1180 Dena dela, berak nahi zuen N. Oleagak ere laguntzaile bat kontratatzea Bilboko idazkaritzarako. Batzarrak arintzearren, I. M. Echaidek eskatu zion aurreko akten zirriborroak euskaltzainei postaz bidaltzeko beti.1181 Uste izatekoa da N. Oleagak ez zituela beti gogo
|
onez
hartu Donostiatik iristen zitzaizkion ohar eta agindu horiek, hamar urte oso zailetan R. M. Azkuerekin eskuz esku Akademiaren zuzendaritzaz arduratu ondoren.
|
|
|
1200" Nik uste Gorostiaga berriz Ameriketara bialtzea gauza
|
ona
izan dela. Bere agertzean idazten bezela baldin bada, eztut uste or mesede andirik egingo zuanik.
|
|
|
literatura ikastaroak, euskara eskolak eta hileroko hitzaldiak. Batzarrak, katedra sortzea onartzeaz gain, esker
|
ona
adierazi zien A. Irigoyen eta J. Peñari, Bilboko egoitzan altzariak konpontzeko egindako lanagatik. Urriko batzarrean, A. Irigoyenek," diruzainorde" gisa, Akademiaren egoera ekonomikoaren, JCVk ordaindutako egoitzaren egokitze lanen eta bibliotekako harpidetzen berri eman zuen.
|
|
|
1955eko urtarrilean A. Irigoyen, politika klandestinotik aldentzen zen aldi berean, Bilboko egoitzaren langile izendatu zuen Euskaltzaindiak, G. Maidagan eta J. Gorostiaga behin behinean ordezka zitzan, urtean 4.000 pezetako soldatarekin. L. Michelenaren eta Donostiako euskaltzainen onespenarekin, ordea, Bilboko egoitzaren soldatapeko arduradun gisa, lan akademikoan gero eta eragin handiagoa izan zuen, antifrankismoak beti begi
|
onez
ikusi ez zuena, bereziki 1963an euskaltzain izendatu zutenean (Euskaltzaindia 1982: 40, 47, 63, 158; Arana Martija 1992b:
|
|
|
Baldin orain arte bezalako arrera
|
ona
aurrera ere gure" Egan" i euskal irakurleek egiten ba die, denbora asko baño len zertxobait saiatuko gera, bear bada," Egan" en orrialdeetan lanbide ontan. Ez gaude beintzat asmoa galduta (Arrue 2008:
|
|
|
Ala Institut d’Estudis Catalans en barne erresistentzia toleratuaren moduko kasu bat izan al zen? Izan ere, EI SEVen pareko Kataluniako erakundea baimen eta laguntza ofizialik gabe aritu zen lanean, Bizkaiko aginte frankistak Akademia
|
ontzat
ematen zuen aldi berean.
|
|
|
Halaber, gutxiegi irizten zion Gipuzkoako CAPek emandako 1.000 pezetakoari. Gipuzkoako berri ekonomikoak
|
onak
zirenez, NFDko kontuez galdetu zioten Bilboko idazkariari.1046
|
|
|
Nafarroatik ere etorri ziren berri
|
onak
, Gipuzkoan bezala, diputazioko presidentzian izandako aldaketekin lotuta zeudenak. 1952ko apiriletik Miguel Gortari() zen NFDko presidente eskuindar berria, aurreko J. M. Arellano baino euskaltzaleagoa.
|
|
|
47). rroako Junta de Guerra Carlista ren idazkari ohia zenaren aurrean, atzeratutako diru laguntzak eskatzeko.1054 Arazoa berehala konpondu zuten, uztailean I. M. Echaidek baimena eman ziolako A. Irigarayri 1951, 1952 eta 1953ko diru laguntzak jasotzeko: guztira 15.000 pta.1055 Jarduneko euskaltzainburuak ofizialki eskerrak eman zizkion M. Gortariri, diru laguntza horiekin Akademiaren ikerketa eta argitalpen proiektuak aurrera atera ahal izango zirelako.1056 Gestioa A. Irigarayri zor zitzaion, eta berehala gerra zibilean izandako zigorrak konpontzen hasi zen Nafarroako medikua, M. Gortarirekin zuen harreman
|
onaren
erakusgarri. 1952ko irailean Iruñeko Udalak 1937ko desgaikuntza zigorra kentzea erabaki zuen eta 1953ko azaroan NFDk erabaki hori onartu egin zuen, euskaltzainari lasaiago ibiltzeko aukera emanda (Irigaray 1985:
|
|
|
Ez zan errez beti erakusbide ta lan aiek zeintzuek izan ziran jakitea. Eta
|
ona
zergatik Euskera’n amasei urtez argitaratu idaz-lan eta agirien Arkibidea emen ematen dugun.
|
|
|
" Index"
|
onen bitartez
irakurleak eroso arki ditzake Euskaltzaindia’ren erabaki nagusienak eta idazlan eta beren egilleen izenak.
|
|
|
Bestetik, probintzia arteko eskumen gatazkaren arriskua saihestu, eta zuzenean Madrilera jo zuten. José M.ª Lojendio euskaltzainorde izendatu berriak laguntza eskatu zion Luis M.ª Lojendio() anaiari, Madrilen" Jefe Técnico de la Oficina de Información Diplomática" zena 1946az geroztik eta, besteak beste, J. Artecherekin harreman
|
ona
zuena.1113 Bulego hori A. Martín Artajo Kanpo Arazoetako ministroak sortu zuen Mundu Gerra amaitu ondoren, diktadura frankista nazioartean legitimatzeko saioen artean. Espainia erregimen katoliko, antikomunista, baina ez totalitarioa zela frogatu nahi zuen sektore horri laguntza eskatzen ari zen Euskaltzaindia, falangismoaren intolerantzia nazionalistari ihes egitearren (cf.
|
|
|
A. Irigarayk, orobat, euskal literatura eta lexikografia sustatzeko lehiaketa bat antolatzea proposatu zuen. Batzarrak
|
ontzat
eman eta baldintzak zehaztea eskatu zion. Dena dela, aktan ez islatu arren, euskaltzain izengabe batek gogor egin omen zuen Nafarroako medikuaren proposamenen aurka.1118 Izan ere, Akademiak ia
|
|
|
M. Azkuek bere hiztegiari egindako gehigarriak eta Latsibi bizkaierazko nobela argitaratu lituzketela, azken hori Euskera agerkarian zatika. Batzarrak idazkariaren proposamena ere
|
ontzat
eman zuen.1121 Kontuan hartu behar da N. Oleaga erabateko garbizalea zela, eta ez zituela inolaz ere Aro Modernoko euskal idazleak eredugarritzat jotzen (Urgell 1991: 903).
|
|
|
Agertu zizkigun oiñarriak jatorrak dira geienbat, derizkiodanez, baiña populistegia, Krutwig’en itza erabilli bear emen, arkitzen dut. Gauzak bere neurria bear dute beti eta erabateko jokabide extremistak eztira beti
|
onenak
izaten jendea nai dugun bidetik eramateko. Ta batez ere euskal literaturari zor zaiona eztiola ematen iruditzen zait.
|
|
|
Esan zeâk, euskerazko aldizkari bat nai luketela argitarazi, eta neri nere iritzia galdetu zeâk.
|
Ontzat
artu zoât asmo au (Barandiaran 2009: 809).
|
|
|
232). mintza, batez ere ikasgai eta ikaskuntzari buruz. Nik beintzat iritzi ori azaldu zoât eta berak
|
ontzat
artu zeâk" (Barandiaran 2009: 809).
|
|
|
Etxaide jaunak bere idazkiaren bukaeran diñona kontuan artuta, eragingo deutsat Euskaltzaindiari agiri bat egin dagion bere damutasuna agertuaz ta auŕerantzean olakorik geiago gertatuko eztala itza emanaz. Eta ia onenbestegaz gauzak aztuten direan eta asunto gogaikaŕi
|
oni
luŕa emoten yakon betiko.840
|
|
|
Euskaltzain bat, euskararen eskubideen alde aurpegia athera duelako eta egizkoak ta jakinak diren erru ta obenak salatu dituelako, nork eta bertze euskaltzain batek era horretara joko du ba (zion)? Krutwigren [sic] gehiegikeri bat [z] u
|
ontzat
ez hartuarren, hain errukigabeko idazti hori berak ezin omen du onetsi. Zer erranen lukete (zion) kanpoaldean dabiltzen euskaldunek, paper hori beren eskuetan ero847 ABA EUS:
|
|
|
" ¿ Noz ikusiko zaitugu gure artean? Egoki egoki litzateke". 854 Baina S. Altubek mutu jarraitu zuen, eta J. Zaiteguik berak idatzi zuen esker
|
oneko
gutuna 1953ko martxoan, bide batez Euzko Gogoarako lankide euskaltzainak eskatuta.855
|
|
|
ots! " Kristau Eliza Euskaldun" Toledotik azkatua sortzen leiako balitz, asmo
|
onen
inguruan beinik bein zarata aterako ba’lu" Leizarraga" tzaz oroituaz eta abar eta abar... Agian beste ollar batek egingo liguke kukurruku!
|
|
|
Ondoren, F. Krutwigen proiektua frantziskotarrei aurkezteko, Cantabria Franciscana barne aldizkarian" En torno al problema del vascuence" argitaratu zuen. Pablo Lete probintzialak begi
|
onez
ikusi zuen lan hori.704 Euskararen politizazioa, prestigiorik eza, eta goi klaseen (elizgizonak barne) kultura bizitza erdalduna salatu zituen.
|
|
|
A. Tovarrek Bilboko bisita baliatu nahi izan zuen N. Oleagarekin biltzeko, baina ez zuen astirik izan.726 Arrazoi politikoengatik aukeratu bazuten hitzaldia emateko, apaltasunez eta errespetuz hitz egin zuen 32 urtez euskaltzainburu izan zenaz. Laburra izanagatik, seguru asko garai hartan egin zen azterketa
|
onena
da, gaur egun ere erabilgarria. R.
|
|
|
Zuri au esateko eskubiderik eztut, ziñez, egun auetan beintzat, baiña egia agertzea beti ere, zerbait egoki da. Gure laphurdiara zaletasun
|
onek
eztu batere giro egoki edo ambienterik. Bear ba da, nik baino leenagotik zenekian, baiña nik oraintxe ikusi dut argi argi.
|
|
|
aberatsak txiroa.
|
Onen aurka
, —euskaldunok" diruzalekeria" sartua bait dugu beste griña nagusiak bezala— ez dugu" abertzaletasun" birtutearen indarra baizik. Eiretar, flamendar, eslovakotar eta abarri geiago komeni zaie, ingles, prantzes ala alemanera mintzatzea, baña abertzaletasunez bereari eusten die.
|
|
|
GPDk ez zuela diru laguntzarik emango jakin bezain laster, EAJ PNVren agerkariak ez zuen aukera galdu: " Ori egin baidu orain Gipuzkoar Aldundi zipotz
|
onek
: Euskaltzaindiari ematen zion limosna ori kendu" (Alderdi 1952).
|
|
|
" Poema au neregatik galdua ziteken. Amabi urte ontan gure jendeak zenbat ibillera egin ditun
|
onen atzetik
, aditzera eman didate" (Ormaetxea 1991a: 31). 471 Hain zuzen, J. Arteche euskarazko kulturaren kronikagile ofiziosoak, liburu berriei artikuluak eskaini zizkien Donostiako egunkarian, edizioek izandako arrakasta nabarmenduta (La Voz de España;;;;).
|
|
|
Helbide zerrenda Jon Echaidek eskuratu behar zuen, euskaltzain integristaren seme abertzaleak.477 Horrela iritsi zen gaia Akademiaren 1950eko lehen batzarrera, eta hau jaso izanaren adierazpena egitera mugatu zen: " Azkenez adierazo da United Nations en zabalkunde zaingoak euskeraz argitaratu dabela Gizona’ren eskubidegai guziet [a] z aitorkizuna, 1948’garrengo Gabonila’ren 10’garrenean, Erri Batzartuen Batzarre osoak
|
ontzat
artu zun eta zabaldu zun bezela" (Euskaltzaindia 1982: 9). 478
|
|
|
M. Lecuonak" Gorozika’tik gurutzeaga’ra edo gurutzearen izena gure toki izendegian" sarrera hitzaldia egin zuen euskaraz, gaztelaniazko laburpenarekin. Diktadurak begi
|
onez
ikus zezakeen gai kaltegabea zen, euskal toponimia eta historia erlijiosoa nahasten zituena. Akademiaren urtarrileko batzarrean egindako hitzaldiak zuen kritizismoa baztertu egin behar izan zuen, noski.
|
|
|
Ezinbestean aipatu behar da Resurrección M.ª Azkuez egindako tesia, betiereko euskaltzainburuak irmo zuzendu zuelako erakundearen hasierako historia. 19191936 arteko Euskaltzaindiaren ibilbidea ezagutzeko azterketa
|
onena
izan arren, berriz ere Errepublikaren mugarekin aurkitzen gara (Kintana Goiriena 2008; 2015). Muga kronologikoaz beste, Pierre Lafitte Frantziako akademikoaren arteko sare intelektualaz egindako tesiak ez du sakontzen iturri ekonomiko guztiak, egoitza eta jarduera nagusia Espainian zituen" Bilbaoko Akademia" n (Hernández Mata 2007).
|
|
|
Lizarrako Estatutu konfesionalaren aldeko jarrera eta harreman
|
onak
izan zituen diputatu jeltzaleekin; baita handiki eskuindarrekin ere, Errepublikaren aurkako estatu kolpea prestatzen ari zirenak. Eliza katolikoari esleitzen zion aginpidean integrismo politikotik gertu egonda, beldurrez ikusi zuen Errepublikak hartu zuen bide laizista, eta susmo txarrez jeltzaleen ezkerrekiko elkartasuna.
|
|
|
Euskaleŕiari diozun maitasun andiaren arnari edo frutu bezala,
|
ontzat
ar zazu, aŕen! nire eskari au ta igoŕ zadazu" len bai len" pasaportea ta gainera salvo conducto deritzaion papertxoa.
|
|
|
Lekeition paper
|
onen
arduraduna Ernaniko seme Apolinar Otxoa, comunista, dugu. Orain hamabost oŕa yoateko" salvo" oŕen eske yoan nintzakionean, oso gaizki ta otz ta motz artu ninduen.
|
|
|
M. Azkue, A. Irigaray, I. M. Echaide, F. Krutwig, M. Lecuona, J. Gorostiaga eta N. Oleaga. Ezin etorria jakinarazi zuen L. Dassancek eta hainbat urgazle berrik esker
|
ona
adierazi zuten, gutunez, izendapenagatik.588 Batzarrean, orobat, A. H. Kelso de Montigny antropologoak AEBetatik bidalitako gutunaren berri eman zuten. Euskara eta protoindoeuroperaren arteko gramatika eta hiztegi konparatiboak gaztelaniaz eta ingelesez argitaratzeko laguntza eskatu zion Akademiari.
|
|
|
Ori neretzat mingarriago litzake. Eta" Euzko Gogoa" rentzat lotsagarriago, zeren eta Euskaltzaindiaz itz egiteko eskubide aundirik ezpailuke, baldin, mundu guziak (txarrerako edo
|
onerako
) edo noiz ago miñetan darabilen euskal zain apal onen izena, orren errez eta iñoizkorik gutxien bear zukean garaian ola aztutzen balizaio.
|
|
|
Ori neretzat mingarriago litzake. Eta" Euzko Gogoa" rentzat lotsagarriago, zeren eta Euskaltzaindiaz itz egiteko eskubide aundirik ezpailuke, baldin, mundu guziak (txarrerako edo onerako) edo noiz ago miñetan darabilen euskal zain apal
|
onen
izena, orren errez eta iñoizkorik gutxien bear zukean garaian ola aztutzen balizaio.
|
|
|
" Euskeraren batasuna aitzeki artuaz sasi izkera mordollo, itsusi ta antzu bat kaska ezurretik erdira digu. Eta ori ezin genezake iñolaz
|
ontzat
eman, ez aintzakotzat artu" (Labayen 1951b: 9).
|
|
|
615 Gainera, Bizkaiko FET JONSen Zumárraga urtekarian agertu zen sarrera hitzaldiaren gaztelaniazko adaptaziotzat jo daitekeen" Toponimia de Vizcaya" (1954) artikulua. oŕeik egokiak ala ganorabakoak ete direan,
|
onetan
, oŕetan ala aretan oker dagoela ta onelan oŕelan edo alan arteztu bear litekela ta abar ta abar, guzti oŕeik yakitea, benetan onuratsu ta obarigaŕizkoa da. Baña artean, euskerea geldi geldika, arinarinka ezpada, ba yoaku, ta bildur izan gaitekez geu konturatu orduko arean barik aurkituko ez ete garean.
|
|
|
Inzagaray eta M. Lecuona apaizen laguntzarekin. Errepublikan Lizarrako Estatutuaren alde egin zuen, gainerako eskuindarrek begi
|
onez
ikusi ez zutena. Dena dela, politikagintza ez zuen lehentasun izan, eta 1928 inguruan alderdi integristatik kanporatu zuten bere moral katoliko hertsiak alderdien posibilismoari lekurik uzten ez ziolako.
|
|
|
1920ko barne erregeletan ezarrita zegoenez, euskaltzainburuak otoitzarekin hasten zituen batzarrak: " Aita ta Seme ta Gogo guren Jainkoaren izenean, bere Ama Andre Mariaren magalpean eta Euskaleŕiaren
|
onerako
as dezagun esertaldi hau= En nombre de Dios Padre, Hijo y Espíritu Santo; bajo el amparo de su Madre María Santísima y en servicio de Euskaleŕia, queda abierta la sesión" (Euskaltzaindia 1920b: 6).
|
|
|
Biziera estu horren erakusgarri da 1944ko martxoan euskaltzainburuaren irakurraldia poliziak eten egin zuela Ribera kaleko egoitzan: "
|
Onetan
daragoiola, Ertzain bi agertzen dira, Euskaltzaindia’ren zertzeladak jakin gurean. Egin dabezan itaunari egoki erantzunik, eskaturiko agerbideak emon jakoz" (Eustradizionalismo frankistarekin publikoki bat ez egitea zen barkatzen ez ziona.
|