|
2013
|
|
|
–Ezagutuko ez dogu ba! Gizon altu argal bat, antiojoduna, atititaren
|
laguna
dana. Bilbon bizi da, baina udan etorten da, urtero, eta parkean egoten da leiduten, gerizpetan, Hondartxikiari begira.
|
|
|
Kinada batek erabilen: bere oroimenaren maminean bizi ziran
|
lagun
berezi batzuenganako txera kutsatzea gazte jakinguratsu ezjakin bati.
|
|
|
|
lagunak
zintzo maite bazaitu
|
|
|
neska
|
lagunak
ezin huts.
|
|
|
–Estepan
|
lagun
handia neban, mutil behargina, zorte txarra izan eban gizajoak. Bizkaiko olerkarien goiko erpinean ipini eban Aitzolek, baina, nire ustez, haren gainetik egoan Orixe, sakonagotik joten eutsan poesiari eta??
|
|
|
–Izan be, orduko abertzale askoren pentsamenean, herrigintza eta fedea alkarri atxikita egozan, eta dana multzoan hartuta egiten genduan beharra?. Halan azaltzen dira hiru
|
lagunak
mendira eginiko txango honetan, gogoa lurreko arduren tenkadan,, negar herritik, gora-nahian, zeruko ametsen premian.
|
|
|
Geroago, pertsonaiatzat hartu neban Urtebete itsasargiagazte nobelako kapitulu batean, gerra zibilaren giroko eztabaida politiko baten aitzakian. Pozarren egongo litzateke bera, nik uste,
|
lagun
, erkide eta lankide baten eskutik paperezko Eusebio bihurtuta.
|
|
|
|
Lagunei
, gauzei, etxekoei, guztiei
|
|
|
Goazen berriz ere ideologiaz eta tratabidez
|
lagun
izan zuen Aita Zavalarengana, ea zer zioen tolosarrak Auspoa saila ateratzeko A. Arruek emandako laguntzaz. Kontatzen du, lehenbizi, denok dakiguna:
|
|
|
–Emen aurki Donosti' ra bizi izatera joatekoa naiz; ta an, J.l. [Jainkoa
|
lagun
] ezer al ba det, aztartu bear det jendea. Gure jokaerarik egikorrena, Amigos del País bazkunaren itzalpean lan egitea izango genuke.
|
|
|
Mari Txuri bakarrik geratzen da; izan ere, seme bakarra aspaldi ezkonduta etxetik joana du. Baina amaren asmoen berri duenean, beste
|
lagun
batekin bizitzen jartzera doala alegia, berehala datorkio hitz egitera. Mari Txurik transgresioari beste koska bat eransten dio; izan ere, semeari kasurik egin gabe, bere nahiari jarraitzen dio.
|
|
|
Urretabizkaiaren gerraostea, eleberri honetan, bizitzan marra bat da, non hiru
|
lagunek
elkar ikusteari uzten dioten: lehena, lehen ahotsa eta protagonista nagusia (Mari Txuri), Euskal Herrian geratuko da; bigarrena, (Mari Gorri) erbestera joan beharrean izango da; eta hirugarrena, (Mari Handi) gerra irabazitakoekin, handiekin galduko da.
|
|
|
Zahartzaroa antolatzeaz dihardu, eta sendi formula berri bat proposatu digu:
|
lagun
zahar alargunduekin osatutako komunitate bat. Emakumeen arteko konstelazio forma berri bat.
|
|
|
Gabilondoren arabera, eleberriak ez ditu amaren sinesmen politikoak legitimatzen ez kondenatzen, ezta amatasuna zertan datzan ere diskurtso politiko bateratzaile baten arabera erabakitzen. . Bestela esanda, Euskal Herritik kanpo, Babel globalean bizi den eta gazteleraz mintzatzen den alabaren aurrean, eleberriak jouissance bat aurkezten du, zeinak ama, alaba eta
|
laguna
batzen dituen? (Gabilondo, 2006:
|
|
|
Zahartzaroa antolatzeaz dihardu, eta sendi formula berri bat proposatu digu:
|
lagun
zahar alargunduekin osatutako komunitate bat. Emakumeen arteko konstelazio forma berri bat.
|
|
|
Loli Menak baditu bi ezaugarri Araibarrek, soin joko, rako
|
lagun
dituen gainerako emakumeek ez dituztenak: jatorria landa giroan izatea eta birjintasuna Manu Araibarrekin galdu izana.
|
|
|
Nahia asetzea ezinbesteko xede bihurtuta, oinazetan egindako bilaketa da berea; (HB:) porrot bakoitzak hondoa jota uzten du. Ez porrota, ez gatazka, ditu
|
lagun
Manu Araibarrek. Manu Araibarrek badu nahi bat:
|
|
|
Bestalde, zenbaitetan, testuingurua
|
lagun
–aipatutakoez bestelako balioak bereganatu ditzakete birformulatzaile esplikatiboek.
|
|
|
batez ere, ondorioa eta konklusioa adierazteko. Izatez, hori ez da birformulatzaile esplikatiboen funtzio prototipikoa, baina, testuingurua
|
lagun
, ondorioa eta bestelako funtzio argumentatiboak beregana ditzakete inferentzia prozesuetan.
|
|
|
batez ere, ondorioa eta konklusioa adierazteko. Izatez, hori ez da birformulatzaile esplikatiboen funtzio prototipikoa, baina, testuingurua
|
lagun
, ondorioa eta bestelako funtzio argumentatiboak bereganatu ditzakete inferentzia prozesuetan.
|
|
|
Agustin Zubikarai
|
lagunak
honetara azaltzen du Erkiagaren olerkigintza: –Erkiaga, bere bizitzan izan dana:
|
|
|
–Nori idatzi dion, nori eskaintza egin dion, nor aipatzen duen erreparatuta, iturri ezin hobea izango dugu zer zaletasun,
|
lagun
eta harreman izan zituen jakiteko.
|
|
|
Idazle ez direnen artean, ostera, Jose Maria Makua, Jose Mari Arizmendiarrieta, Ama Teresa Kalkutakoa eta beste asko. Eta gainerakoan, etxeko,
|
lagun
, hurko eta senideak hainbat daude aipatuta olerkietan, izenez zein zeharka.
|
|
|
1) Nire
|
lagun
zahar Peter Schleihl i, 2) Adelbert von Chamisso k Julius Eduard Hitzig i, 3) Fouqué k lehengo berari, 4) Hitzig ek Fouqué ri (Hainbat egilerenak)* Ez da jatorrizko bertsioaren berri ematen.
|
|
|
George Sand eta Frederic Chopinek Mallorcara egindako bidaiaren kronologia laburra (sinatu gabea) & Oharra (George Sand) & Bidaiari ohi baten gutuna
|
lagun
sedentario bati (sinatu gabea, egilearena dela pentsa daiteke).
|
|
|
Egileak bere
|
lagun
bati & Egileak, obra hau idaztean eginiko okerrengatik barkazio eske, bere burua gaitzesten eta konparatzen du & Hitzaurrea (sinatu gabeak, egilearenak direla pentsa daiteke).* Itzultzailearen hitzaurrean ez da jatorrizko bertsioaren berri ematen.
|
|
|
Etorri bedi lenbailen gentza badu
|
laguna
|
|
|
egileak esku artean izana aitortzen duen poesi eskuizkribuak galduak dira; poeta ere ba omen zen Zalgizeren idazlan poetikoaren arrastorik ez da gelditu... Beraz, bada albisterik jakinarazten duenik Lazarragak, Etxeparek edo Oihenartek egungo dokumentazioak adierazten duena baino
|
lagun
gehiago izan zituztela euskararen erabilera literarioan. Alegia, euskaldun ikasiak egun dokumentatua dagoena baino gehiago landu eta gozatu zuela euskaraz literatura, nahiz eta historiaren uneren batean, transmisioa eten izanak gure ezagueraraino garraiatzea galarazi duen.
|
|
|
Artikulu hau, lehenik, polizia errelatoaren erretorikaren inguruan arituko da; hartara, polizia eleberriaren baitan maneiatzen diren kontzeptuen berri emango da, eta, halaber, genero horren ezaugarriak eta ezagutu beharrekoak emango dira, gainetik bada ere. Historia horren garapena emakume idazleek polizia eleberriari egindako ekarpenean oinarritu da; detektibe femeninoen sorreran parentesia eginez, betiere emakume idazleen sorkuntza
|
lagun
.
|
|
|
Ezpeldoiren eraikuntza inguru femenino batekin antzematen da. Lehen eleberrian, Joana laguntzailea eta Erika
|
lagun
lesbiana azaltzen dira; bigarrenean, Gaxu laguntzaile eta erdi maitalea; hirugarrenean, Joana laguntzailea eta Zelda bikotekidea; Jalgi Hadi plazara eleberrian, Carmen bikotekide berria eta azkenik, Boga Bogan emazte polizia batenganako desira sentitzen du. Emakume guzti guzti horiek aferak konpontzen lagunduko diote Ezpeldoiri, baina, batez ere, bere identitate lesbiarra garatzen eta aurkitzen lagunduko diote.
|
|
|
Lehen eleberrian (Bakean utzi arte) Jim mutil
|
laguna
une oro du buruan, baina begirada Joana bilatzen hasten da. Beraz, lehen eleberrian Ezpeldoi bisexual gisa aurkezten zaigu, beste hurrengo bi eleberrietan (Bizi nizano munduan eta Amodiozko pena baño), bere begiradak emakumeen gorputzak bilatzen eta desiratzen ditu.
|
|
|
Zubec asi cenduben/ Guerra odoltsuba,/ Bacarric
|
lagun
zala/ Jaungoico altsuba: / Lurreco indar baga/ Guizonen ustian,/ Gueijago arguituteco/ Ceuben entzutian.
|
|
|
Orma artetan dira/ Cristiñuac sartzen;/ Baña queia emonic/ Ditube ateraten. / ¡ Cembat triscantza gogor/ Yngles azurretan,/ Baitabere ez guichi/ Euren
|
lagunetan
!
|
|
|
/ Bera izan dozube/ Guztijan [Guztijen? Guztijon?]
|
laguna
,/ Zubecaz igaroric/ Gaba ta eguna.
|
|
|
Ikusgarria egoan Udaletxea; ango zarata ta zaparradea! Nok ixildu eta nok ezi ango
|
lagun
taldea? / Neskatoak izan ziran txapeldun, mutikuak baño azkarrago bai zati bat.
|
|
2014
|
|
|
Are gehiago, kidetasunak azalpenezko birformulazioetatik harantzago doaz. Izan ere, testuingurua
|
lagun
, azalpenezkoaz bestelako balio batzuk ere, prototipikoak ez direnak, bereganatzen dituzte lau birformulatzaileok:
|
|
|
Aldaketa soziodemografiko sakonak ezagutu ditu Euskal Herriak azken urteotan: Uriak seinalatutako moduan (2014), duela 30 urte ez bezala, euskaldunak etxe elebidunetan sakabanatuta daude nagusiki, euskararik ez dakiten
|
lagun
askorekin bizikidetzan, eta, horrez gain, euskaldun guztien erdia baino gehiago Euskal Herriko sei udalerritan bizi dira: Bilbo, Gasteiz, Donostia, Barakaldo, Getxo eta Irunen, hain justu.
|
|
|
Alondegiaren izen berria AZ izango da, hau da, Azkuna Zentroa. Eraikinari alkate ohiaren izena jarri izanak batzuen aurkako jarrera eragin du, zenbaiten ustez durangarra ez baitzen izan euskarak Bilbon eduki duen
|
lagunik
handiena. Albisteak badu, ordea, bere ifrentzua:
|
|
|
3). Bilakaera horretan zerikusi zuzena du B eta ereduek izaniko hazkundeak, baina garrantzitsua da, era berean, helduen euskalduntze alfabetatzearen eragina, urtero 6.000
|
lagunetik gora
baitira Gasteizko euskaltegietan eta autoikaskuntza zentroetan euskara ikasten dutenak (Euskaraba, 2009: 7).
|
|
|
Kultura aldaketa hori gorabehera bakoa ez dela izango iragarriagatik, etorkizuna hortik urratu beharra dagoela deritzo, bide horretan Gasteizen inauguratu berri den Oihaneder Euskararen Etxea probaleku egokia izan daitekeela gaineratuta. Izan ere, Oihanederren espazioa eta denbora partekatzen dituzte Udaleko Euskara Zerbitzuko lau teknikariek eta gizarte ekimenez abiaturiko Lazarraga Kultur Elkarteko
|
lagunek
(Gasteizen euskarari eta euskal hiztunei euren proiektu, produktu eta dinamikak erakusteko/ garatzeko leku duina eskaini gura dien kafe antzokiaren egitasmoa sustatzen diharduen elkartea da berau).
|
|
|
Eskaintza guztia leku fisiko bakar batean kontzentratu beharrean, hamaika hizkuntza praktika desberdin hedatu behar dira hirietako kale, txoko, bilgune eta plazetan zehar. Arnasguneak eutsi behar dio sinergia proposamenen iturburu izaerari, baina euskarak dozenaka bidelagun eta gune
|
lagun
bilatu ditu plazan bere lekua hartzeko. Litekeena da horietako batzuekin tarteka euskaratik atera behar izatea eta elkarrizketa elebidunak (euskaldun hartzaileekin) edo itzulpenak erabili behar izatea.
|
|
|
goiz horretan elkarrekin aritu ziren beharrean Bilbon EiTB, Berria, Hamaika Telebista, Uriola eta beste zenbait komunikabide, eta Euskal Herri guztira zabaldu zen horren emaitza. Elkarlan egokiaren bigarren adibideak 2015eko apirileko azken egunetara garamatza, ordurako Loraldia festibala antolatu baitzuten Bilbon hainbat
|
lagunen artean
, Anton Abadiak sustatutako Lore Jokoak gogoan zituztela. Festibala euskarazko kulturaren eta artearen adierazpide guztien topaketa izan zen eta ikuskizunak Bilboko eraikin nagusietan eskaini ziren (Azkuna Zentroa, Euskalduna Jauregia, Arriaga Antzokia etab.). Udalak eta Aldundiak ekimena lagundu zuten eta, antolatzaileen arabera, hurrengo urteetan festibalaren egitaraua aberatsagoa eta garatuagoa izango da.
|
|
|
Baina, bilakatze horren kontu emateko, koreografiaren metafora
|
lagun
, bi hiri mota (analitiko) erabil ditzakegu: inperio hiriaeta nazio hiria.
|
|
|
Italia, Alemania...). Horrela, bada, sarritan burges eta herri mintzoen eta gorte hizkeren arteko tentsioa
|
lagun
zuela hedatu zen naziogintzaren sinkronia.
|
|
|
Hiriak zeharo aldatzen ari dira, baina teknologia berriak
|
lagun
, gehiago ari dira bizi praktikak eraldatzen. Hirigune modernoak ez dira, dagoeneko, sinkronia berrien agertoki pribilegiatuak.
|
|
|
Eta ezaugarri berriak izan dituzte: maiz, komunikatzeko teknologiak
|
lagun
, aldi eta toki ezberdinetan daudenak uztartu dituzte, lokala eta globala artikulatu dituzten moduan, hartara koreografia irekiak izan, eta hizkuntza aldetik sarri hainbat hizkuntzaren nahas mahasak izango dira (etengabeko translazio eta itzulpen ariketetan arituko dira hiztunak).
|
|
2015
|
|
|
zer esan nezake nik gaiaz? Zer balio du dialektologian diharduen
|
lagun
baten ikuspegi edo iritziak euskal ahoskeran interes teorikoa ukan lezakeenarentzat. Eta zer konta niezaieke hedabideen zuzeneko emanaldietan baliatzeko ahoskera arloko irizpide argi eta zehatzak behar dituzten kazetari eta aurkezleei nik?
|
|
|
Ahoskerarena, ordea, ez da afera erraza, izan ere, ez baita idazteko batzen, izatekotan mintzatzeko batuko litzateke eta oro har, idazketa baino, jardun garrantzizkoagoa da pertsonarentzat mintzoa. Segurtasunez ahoskatzen eta hitz egiten ez duen
|
laguna
ez da bere buruaz ziur sentitzen eta entzuten duen hura xuxen deskodetzen ez duen hiztuna ere ez da ongi sentitzen. Usu entzuten dugu Amikuzeko euskara eta Zuberoakoa hurbil daudela, bata bestearen ondoko ibarrak izanik elkarrekin berriztatu dituztela ezaugarri batzuk, beren arteko hizkuntza komunikazio maila gora dela, baina Zuberoako mugaren ondoko Amikuzeko gizon gamuetar bat ez zaigu guri honela mintzatu (2005):
|
|
|
Bat baino gehiago izan daitezkeen arrazoiengatik, Euskaltzaindiaren inguruan hainbat
|
lagunek
galdegin dute euskal ahoskera batzea: eman dezagun, Txillardegik behin baino gehiagotan idatziz egin zuen (1986, 1987, 1992) eta Piarres Xarritoni ahoz entzun diogu ahoskerarako ere erabaki batzuk hartu behar direla.
|
|
|
Gaiak, gainera, gaurkotasuna ukan du berri: fonetikaren eta fonologiaren jakintzagaian aditua den Jose Ignacio Hualdek ahoskeraren aldetik euskara hizkuntza itzalitzat jo daitekeela idatzi du 2015honetan eta
|
lagun
batzuek aurre egin eta tinko erantzun diote Euskal Herrian Illinoisko ikertzaileari. Eta auzia dago gai honetan.
|
|
|
Ildo honetan, Eusko Jaurlaritzak Andres Alberdi egile duen Ahoskera izeneko liburua argitaratu du berri. Haren orriak eskuztatzen hasi orduko ohartu naiz lana Hegoaldetik begira idatzi dela, nahiz laguntzaile eta lankideen artean badiren Ipar Euskal Herriko ahoskera ongi ezagutzen duten bi
|
lagun
, baina zerrendan ez dago Ipar Euskal Herriko edo Nafarroako inor. Liburuaren helburu eta iparra balirudike dela, Bilbon, Durangon, Amurrion, Gasteizen, Agurainen, Lizarran, Tafallan edo Iruñean ikasle euskaldun berrien aitzinean eskolak eman behar dituenak halako oinarri bat edukitzea ahoskera gaietan.
|
|
|
Mintza gaitezen ahoan bilorik gabe: zerk eragiten dio Amikuzeko hiztun adinetako bati euskaraz Hego Euskal Herriko batekin diharduenean dardarkari ubularra baliatzea, garbi dakigularik haur denboran
|
lagun
horrek bazekiela dardarkari hobikaria ahoskatzen eta oraino ere euskaraz ahoska dezakeela?
|
|
|
«Zuek agertokian, mikrofono edo kamera aurrean, jende aurrean testu bat irakurri/ interpretatu behar duzuenean, zer irizpide erabiltzen dituzue? »Eta erantzun bera jasotzen dut beti: «Sena, intuizioa! »Sena eta intuizioa oso
|
lagun
onak dira edozein arlotako profesionalarentzat, ez dago horretan batere dudarik; baina lan tresna batzuk eskainiz gero, askoz hobeto burutuko lukete beren lana; batez ere, sena galdurik dutenek edo haren aztarnarik sekula izan ez dutenek.
|
|
|
Ardibasoko artzain
|
lagunen
abentura kontatzen du J.M. Etxeitak Jaioterri Maitian. Ezkontza baimenaren ukazioak Mexikora eramango ditu artzainetako bi eta, aurrerago, bizimodua hobetu nahiak, bide berbera hartzera bultzatuko ditu gainerakoak.
|
|
|
Sabasek Ardibasotik agurtzeko kantaturikoak, agurra eragin duen zioarekin ireki eta ixten dira. Tartean agur esaten die artzain
|
lagunei
, ardiei, inguruari, bizimoduari (alboka jotzea eta artzain kanta gozoak berariaz aipatuz), herritarrei?
|
|
|
Artzain
|
lagunen
ezkontzen gorabehera, artzainon diru aurrezte, sorterri min eta hauetako baten korkoxetik at gelditzen den ezerk ez du erakartzen kontalariaren interesa. Irabaziez arduratzea ezinbestekotzat ere jo daiteke, jaioterrira itzultzea amets dutenei buruz ari den heinean, baita igande arratsaldetan batzen zirenean artzain abestiak abesten zituztela errepikatzea ere, zeukaten jaioterri min sakonaren adierazgarri eta, azkenik, korkoxen gaineko pasadizoak zama horren aringarri, baina, horrenbesteraino bildu du gune horietara arreta, istorioaren amaieran garrantzizko bihurtuko zaizkion beste kontu batzuen aurrekarientzat ez duela gorde tokirik eta, magialaria bezala, faltan botatzen duena kapelatik atera beharrean dela, bere kontakizunaren logika bera uneren batean hautsiz.
|
|
|
Batez ere, ahozko ipuin tradizionalak oso berea duen ezohiko eta gertagaitza den jazoera erabiltzen du kontalariak. Ardibasoko artzainek bizi dituzten abenturetan zailtasunak agerrera egiten duenean, kointzidentzia, zoria eta batik bat Jainkoa izango dituzte
|
lagun
.
|
|
|
Non emango lurrok eta, Sabasen etxaguntzatik hurbil samar: beste behin ere, zortea
|
lagun
. Horiek horrela, aurreratuta zeukan diruarekin alogereko izatea utzi ahal izan zuen Tomasek eta eragozpenak gaindituz, oreka beretu.
|
|
|
Sabas, Jule, Tomas eta Amele Mexikon jai egunetan biltzen zirenean artzain abestiak abesteko, utsune andi bat ikusten eben: Agaton korkotx alboka soñuba joten, izaten zan gaztetan bosgarren artzain
|
laguna
, ta aren utsunia eguan euren artian? (137).
|
|
|
Aurretik itzuli ziren bi artzain
|
lagunen
bidaia gorabeheratsuaren parekoa jasango dute. Egun politak izango dituzte. Oiz mendi?
|
|
|
(170). Berdin jokatzen du gainontzeko artzain
|
lagunekin
,. Tomas ta Agaton, seme alabakaz, jaioterrira juateko asmuetan ebiltzazanian? (198).
|
|
|
Korkoxdunei buruzko kontuak, betiere, akatsari garrantzia kentzera bideratzen dira. Era berean, ordainketa nabarmenago horren zantzu izan daiteke, Mexikoko atzerrialdian, gainerako artzain
|
lagunei
ezarritako oztopoetatik aske utzi izana, baita Ardibasoratu diren beste bi bikoteen lorpenak mendeku tresna bihurtu ez dituenean, Agatoni, arbuiatu zuten bi nesken aurrean garaile azaltzeko aukera eman izana ere.
|
|
|
Naturaz gaindiko indarrek balentria gauzatzera laguntzen dute. Ardibasoko artzain
|
lagunen
aro batetik besterako jauzian horrela gertatu den arren, ez da hedatzen Jaioterri Maitian aldaketarako abagunean zeuden pertsonaia guztietara. Laguntzaileak beren jokaera desegokitzat jo duen seinale.
|
|
|
Herri ekimeneko hedabide nazionalei begira jarrita, HPSren ikerketaren arabera 36.644
|
lagunek
irakurri zuten Berria galdeketa bezperan. Berria k, ordea, beste datu bati erreparatu zion:
|
|
|
Zatirik handiena egunero eguneroko irakurleak dira: 62.000
|
lagun
. Horiei erantsi behar zaizkie astean tarteka hartzen dutenak, egun batzuetan:
|
|
|
Horiei erantsi behar zaizkie astean tarteka hartzen dutenak, egun batzuetan: 55.000
|
lagun
baino gehiago. Eusko Jaurlaritzaren inkestak dio 690.000 hiztun direla euskarazko komunikabideak kontsumitzeko gai.
|
|
|
Salcesen tesian, bestalde, CIES etxearen 2014ra arteko datuak ageri dira, urte horretakoak barne, eta horien arabera 52.400
|
lagunek
irakurri zuten Berria Hego Euskal Herrian galdeketa egin aurreko egunean 2014an, eta 100.000 pasatxo ziren hileroko irakurleak;, euskarazko egunkaria?, ondorioztatzen du Salcesek (2016: 457),, bere balizko irakurleen %7k irakurtzen baitu(...)?.
|
|
|
Hedabide nazionalekin jarraituz, HPSren ikerketaren arabera 9.850
|
lagunek
erantzun zuten bezperan Argia irakurri zutela. CIESen 2014ko datuak, aldiz, Argiaastero eta hilero irakurtzen duten lagunez mintzo dira:
|
|
|
Hedabide nazionalekin jarraituz, HPSren ikerketaren arabera 9.850 lagunek erantzun zuten bezperan Argia irakurri zutela. CIESen 2014ko datuak, aldiz, Argiaastero eta hilero irakurtzen duten
|
lagunez
mintzo dira: –(...) astero 50.000 irakurletik gora du, eta hilero 135.100 pertsonak ikuskatzen du?
|
|
|
Debagoieneko astekariari dagokionez, 2008 eta 2014 artean behera egin du bere irakurle kopuruak, asteroko zein hileroko sailetan. Hala eta guztiz ere, emaitza aipagarriak izaten jarraitzen du, 34.100
|
lagunek
irakurtzen baitute astero, eta 46.000k hilero. Ttipi Ttapa k ere oso emaitza onak lortzen ditu, hamabostero 27.200 irakurle lortzen baititu; hilero, berriz, 31.100 pertsonak irakurtzen du Nafarroako mendialdeko agerkaria.
|
|
|
Tokikoek prentsan lortzen duten irismen hori askoz mugatuagoa da ikus entzunezkoetan: Hizkuntza Politikarako sailburuordeak XX. Jagon Jardunaldian adierazitakoaren arabera, Hamaika Telebista (ez da ez erabat tokiko ez erabat nazional) 5.480
|
lagunek
ikusi zuten bezperan eta Goiena Telebista 2.000 lagun pasak. CIESen 2014ko datuen arabera, aldiz, positiboa da Hamaika Telebistaren bilakaera,
|
|
|
Tokikoek prentsan lortzen duten irismen hori askoz mugatuagoa da ikus entzunezkoetan: Hizkuntza Politikarako sailburuordeak XX. Jagon Jardunaldian adierazitakoaren arabera, Hamaika Telebista (ez da ez erabat tokiko ez erabat nazional) 5.480 lagunek ikusi zuten bezperan eta Goiena Telebista 2.000
|
lagun
pasak. CIESen 2014ko datuen arabera, aldiz, positiboa da Hamaika Telebistaren bilakaera,
|
|
|
2015eko Euskarazko hedabideak lanak erakusten duenez, bestalde, 133.000
|
lagunek
esan zuten bezperan Euskadi Irratia entzun zutela, eta 112.000k Gaztea entzun zutela. Antzeko zifrak (apur bat altuagoak) eman zituen CIESen 2015eko abenduko neurketak:
|
|
|
Prentsaren kasuan hala dela ikusi berri dugu. Fokua telebistan jarriz gero, HPSren 2015eko ikerketaren arabera bezperan 233.000
|
lagunek
ikusi zuten ETB1 eta 25.500ek ETB3 Kantar Mediak ehunekotan eskaintzen dizkigu urte bereko datuak: –Telebistako audientziak Hego Euskal Herrian neurtzen direnetik, 1992tik, batez besteko urte pobreena izan dute 2015 urtea ETB1ek eta ETB2k.
|
|
|
Aipatu berri ditugun datu kuantitatiboetatik eta Salcesek (2016) eginiko ikerketa kualitatibotik (Euskal Herriko zazpi probintzietako 41
|
lagun
elkarrizketatu eta euskarazko hedabideez duten iritzia eskatu zien) ondorio batzuk inferituko ditugu hurrengo lerroetan.
|
|
|
Euskaldunen taldea 528.521 kide izatetik 714.136
|
lagun
izatera igaro da 20 urteren bueltan, V. Inkesta Soziolinguistikoak erakusten digunez [16 urtez azpiko biztanleak aintzat hartu barik]. (...) biztanleen %20k baino gutxiagok euskaraz dakien eskualdeak gero eta gutxiago dira, EAEn bederen.
|
|
|
–Inkesta soziolinguistikoaren arabera, 714.000 dira 16 urtetik gorako euskaldunak gehi gaitasun nahikoa duten ia euskaldunen multzoa. (...) Espainian, 38 milioi
|
lagun
inguru dira hedabideen publiko potentziala. El País, esaterako, publiko horren %4rengana iristen da; El Mundo %3rengana.
|
|
|
Parisen egona zen eta bertan antzokietako antzerkia ezagutzeko parada izan zuen, armadako
|
lagunekin
antzerki lanetan ere aritua zen. Baina horretaz ia ia ez zuen deus kontatu.
|
|
|
Formaren aldetik desberdina izan zen, ez zen usaiako komedia, non irri egiten zen. Usaia zen herri guztia elkartzea herriko salan, antzerkia ikusteko,
|
lagunek
, haurrideek antolatu zuten antzerkia, askotan Euskaldun Gazteriak herrian zuen antolakuntzaren inguruan sortu lana. Familia osoak elkartzen ziren antzerki hauen ikusteko.
|
|
|
Horrela bi eremu agertu ziren non bere burua engaiatzeko beharra ikusi zuen. Lehenik, Hegoaldetik heldu ziren errefuxiatuen laguntzeko alde batetik, ondorioz Anai Artea sortu zuen bere
|
laguna
bihurtu zen Teleforo de Monzonekin eta bigarrenik, Enbata talde politikoa sortuz.
|
|
|
Behia, behorra, zezena, zaldia, aharia, akerra? abeltzainen betiko
|
lagun
dira. Igitaia eta zuhaitzaren irudiek ere nekazaritza bizitza erakusten dute, eta urreak, horri dagokion aberastasuna.
|
|
|
«Beraren gana izkutuko gauzen batzuek jakiteko eta eto, kizuna azaltzeko lenago joaten ziran entzutea oraindik bada.
|
Lagun
asko bere mendekoak zituala; bere bizitokira sartzen zana, sartu bezela irten bea, zuala, bestela Dameak ba, uan gelditu erazitzen zuala» (Barandiaran, 1974:
|
|
|
–latza?,. Iru
|
lagun
–ta. Bereterretxe?
|
|
|
Iheslari abertzaleak gero eta gehiago izanez Iparraldean, Telesforo de Monzon eta Angel Arregi adiskideekin muntatu zuen «Anai Artea» 1969an, euskal errefuxiatu politikoei laguntza eskaintzeko sortutako erakundea. Gose greba batean parte hartu zuen, Hendaiako Santa Ana elizan, Frantses Gobernuak 1979ko urtarrilean ihesliarren kontra hartutako erabakiagatik sartu baitziren protestan 1979ko abuztuaren 20an 35
|
lagun
. Eta hementxe izan nintzen berarekin hitz egiten egoeraz eta pittin bat teatroaz ere.
|
|
|
Lo más destacado es seguramente la abundante producción del sacerdote Pierre Larzabal, que se mueve con igual desembarazo en la comedia y en el drama: Okilomendi jaun mera, latza, Iru
|
lagun
, Bozak, Senperen gertatua, Etchahun. Es un teatro sin audacias, voluntariamente apartado de cuanto pudiera desconcertar a un auditorio sencillo, pero sabiamente construido en su sobriedad, lleno de vida y de carácter.
|
|
2016
|
|
|
Adibidez, eta EAEko datuak dira soilik, Eustat en azkeneko txostenak (2016a) dio 15 urtetik gorakoen %74, 1ek duela Internet, hau da, 1.370.800
|
lagunek
. Eskualdeen artean alde txikia dago, gehien nabarmentzen den eskualdea Plentzia Mungia baita (%78) eta gutxien, berriz, Arabako mendialdea (%70, 2).
|
|
|
Carmen Angeles Perdomo López (2003) La
|
Laguna
Unibertsitateko irakasleak haurrei zuzendutako ahozko tradizioak balore hezigarriak dituela defendatzen du. Bere defentsan zortzi balore desberdintzen ditu:
|
|
|
Federiko riko riko (2) Furra Furra (2) (B) (N) Gaur da ostirala (2) Gaztain saltzailea (1) Goazen bai etxera (1) Goazen komunera (1) Gora gure ikastola (1) (B) Gorputzaren soinua (8) Guk euskaraz (1) Gure bazterrak Mikel Laboa (1) (B) Gure
|
laguna
delako (1) Han zeuden (9) Hator Hator (2) Hau dok umorea (1) Horra Mari Domingi (1) Ibilerak (ene kantak) (1) Igurtzirik bi eskuak (2) Ikusi mendizaleak (7) Ikusi ikusi han (6) Inurria eta txirrita (1) Itsasontzi baten (2) Ixilik ixilik dago (1) Izeba Pantxika (1) (B) Jasotzera, jasotzera (3) Jon Brown (4) Kanta ta kanta ta kanta Gasteizko gau argietan (1) Kask, kask atean (1) Kilometro bat oinez...
|
|
|
|
Laguna
ona delako... (1) Lau teilatu gainean (1) Loiolan jai jai (1) Loretxoa (1) Mack Mikel (1) Maitasuna (1) Maite Zaitut (1) Maitia non zara (1) Mari Domingi eta Olentzero (1) Mari gorri fly fly (1) Mari kanela (4) Maritxu nora zoaz (4) Markitos (1) Markoxen txerrixe (1) (B) Martuteneko trena (1) Matxinsaltoa (2) Mila kilo zorion (1) Mozorro jaio nintzen (1) Musika tresnak (2) Nik etxetxo bat daukat (1) Nire aitak amari (1) (B) Nola zaude laguna (1) O, bugi, bugi, bugi bai, hey!
|
|
|
Laguna ona delako... ...1) Loiolan jai jai (1) Loretxoa (1) Mack Mikel (1) Maitasuna (1) Maite Zaitut (1) Maitia non zara (1) Mari Domingi eta Olentzero (1) Mari gorri fly fly (1) Mari kanela (4) Maritxu nora zoaz (4) Markitos (1) Markoxen txerrixe (1) (B) Martuteneko trena (1) Matxinsaltoa (2) Mila kilo zorion (1) Mozorro jaio nintzen (1) Musika tresnak (2) Nik etxetxo bat daukat (1) Nire aitak amari (1) (B) Nola zaude
|
laguna
(1) O, bugi, bugi, bugi bai, hey! (5) Olentzero joan zaigu (4) Orpo punta (1) Ostirala iritsi da (7) Parabara perebere (1) (B) Paristik natorren (4) Pingui pinguino (7) Pintto, pintto (8) Pirata alferrak (1) Pirata patapalo (2) Plisti plasta (2) Pozik bazaude egin txaloka (1) Pulpez olagarroa (1) Pupu eta lore (1)
|
|
|
(sudurra) (1) Aurpegian dago, bakarra dugu eta bi zulotxo ditu.Zer da? (sudurra) (1) Puntan punta bat, Atzean zulo bat (jostorratza) (4) Bost
|
lagun
dira, bata txikia, beste bat lodia, Beste bat luzea, beste bat alferraEta azken azkena lan egiten duenaZer dira? (Atzamarrak) (1) Batzuenak argalak.
|
|
|
(elurra) (2) Matxin dut izenaEta saltoka ibiltzen naizEz naiz oso gizenaBaina azkar eta arina bai. (M letra) (1) Ile edo hariz egindaTxuri, gorri edo urdinaLeporako
|
lagun
atseginaGozatzeko negu gordinaZer da? (bufanda) (1) Gona luzea du mihia motza, urrutitik entzuten da haren kantu hotsa.
|
|
|
Tik, tak, tik, tak ipuinaren ordua da, Begiak zabalik, belarriak erne, Ahoa itxita eta ipurdia eserita (1) Adi
|
lagunak
, begiak zabal zabalik, belarriak ondo garbitu eta kremailera itxi eta poltsikora (1) Arla marla, sege mege, igi migi, arta pataki, zer gertatuko den, nork daki? (1) Patxun patxun patxun ipuin hau hastera doa, begiak zabal zabalik, belarriak adi adi, ahoa itxita eta ipurdia eutsi ondo hegan ez egiteko.
|
|
|
Jolasetan, bi jolas nagusitu dira, alde batetik atzamarrekin jolasteko erabiltzen den Eskutxoa, Eskutxoaeta bestetik
|
lagun
taldean jolasteko Xagu Txiki; 9 aldiz eta 8 aldiz errepikatu dira, hurrenez hurren. Biak klasikoak dira eta gaur egungo ikastoletan askotan erabiltzen dira, haurren adina kontuan hartu gabe, erabilgarriak eta arrakastatsuak direlako.
|
|
|
Ahozko erretorika tradizioan eraikia badago ere, iraganeko egitura hauek hitz berriz zipriztintzen dira eta horien ondorioak dira formula mistoak, antzinako egituraren erritmoa eta errima
|
lagun
dituztenak, baina oraina dutenak erreferentzia: Agur benur eta jan jogurt; bost zentimetroko pupua eta bost euroko trapua; eskerrik asko, Mari Belasko.
|
|
|
Haundikiak euskaraz egiten iakin ala ez, bere kumeak dagitela nahi dute, eta hola dituzte neskame morroiak euskaldun izan behar dute, eta kumeei, inudeek, batez ere, eztiete erdaraz egin behar. Bilboko Parkean eta Granvian ere gauza egun orokoa da, inudeek eta
|
lagun
egiteko andreek ere, haundikien seme alabekin, euskaraz baizik egiten eztietela ikustea. Neu ere hemengo business baten diru biltzailea nintzela, etxe askotan topatu dut ene burua erdaldun etziren kumeekin, gurasoak euskaldun izateke.
|
|
|
Antiloko(?????????).? Nestorren semea, Akilesen
|
lagun
mina. Memnonek hil zuen Troiako Guduan.
|
|
|
Euriloko(?????????).? Odiseoren
|
laguna
, eta beraren ondorengoa agintean.
|
|
|
Mentes(??????).? Tafostarrenerregea eta Odiseoren
|
laguna
.
|
|
|
Mentor(??????).? Odiseoren itakar
|
laguna
.
|