|
2009
|
|
|
122 orrian Gigik eta Lisak duten elkarrizketa zinez esanguratsua dela iruditzen zait, Lisak Gigi
|
lagunari
«Utzi filmak eta liburuak behingoan» botatzen dionean, eta agurea eta bera igualak direla aurpegiratzen. Arteak, literaturak... eskaintzen dien «balkoitik» ikusten dute Gigik eta agureak besteen sufrimendua.
|
|
|
Batetik, eta Jacintok nahiz Estik aipatutako indarkeria giro horretan, biktima direnen (ezen, gatazken biktima dira Lisa eta Jesus, ezta?) ulertzeko ezintasuna, noraez existentziala, eta horien atzean den jakin mina. Gigik zera aipatzen dio 131 orrialdean bere
|
lagun
Lisari, Jesus gogoan: «agureak jakin nahi du, zuk bezala».
|
|
|
Jasangaitzak egiten zaizkio kalean ikusten dituen «gogoan zaitugu» horiek (306), faltsuak iruditzen zaizkio, bakardadean bizi den minarekin ez baitute loturarik. Agurea, berriz, Demetrio falangistak bizitza salbatu zionetik dago hila, «gora komunismo libertarioa» oihukatzen zuten
|
lagunak
bere aurrean fusilatu zituztenetik.
|
|
|
|
Lagunak
, zer berri. Ba al da libururik Euskal Herrian?
|
|
|
Neuk ere oso gogoko dut Etorkizuna, hasieratik gozatu nuen bere irakurketarekin eta liburuaren alde egin nuen aipatzen dituzun Euskadi Sarien deialdian. Ipuin liburuez ari garenean, gehienetan aipatzen diren gorabehera kontuak alde batera utzita, oroimenean itsatsita geratu zaizkigun ipuinek «salbatzen» dute liburua,
|
lagunei
kontatzen dizkiegun ipuin horiek hain justu. Horietakoak dira neuretzat ere zure mezuan aipatzen dituzunak.
|
|
|
Boiseko komunitateak hamarkadetan zehar frogatu du badituela asmamena, baliabideak bilatzeko ahalmena eta betebeharraren zentzua, arbasoak eta batak bestea artatzeko. XIX. mendearen bukaeratik enplegu eta informazio sareak sortu zituen, XX. mendearen hasieran ostatuen eta sorospen elkarteen sistema bat, eta euskal ospakizunen egutegi bat, hizkuntza, dantzak, sukaldaritza,
|
lagunak
eta ezkontza endogamikoak mantentzeko, 1949an euskal etxe bat (Euzkaldunak Incorporated) eta, geroago, Euskal Museo eta Kultur Zentroa (Basque Museum and Cultural Center), Euskal Kulturarako Cenarrusa Fundazioa (the Cenarrusa Foundation for Basque Culture) eta beste hainbat euskal elkarte eta fundazio, euskara sustatzeko eta euskal kultura amerikar publiko orokorrari ezagutarazteko.
|
|
|
Bizitzan zehar, ostatariak euren bezero eta lagunak elikatzen eta babesten saiatzen ziren; heriotzan, gurasoen edo jagolearen eginkizuna betetzen zuten. Ostatuko bezeroak ordaindu egiten zuten pertsonak ziren, baina baziren, halaber,
|
lagun
minak edo ahaideak bezain gertuko. Lantzean behin ostatariei zegokien bezeroarentzat medikuarenean hitzordua eskatzea edo, hildakoan, haren elizkizunetarako prestakuntzak antolatzea.
|
|
|
Inork ez dauka
|
lagun
hurkoa epaitzeko eskubiderik. Askoz hobe da zuzen zuzenean kondenatzea.
|
|
|
Aukeratu egin behar dugu zer eta noiz, eta poesiaren abantailak saltzen ez gara inoiz trebe izan, ez behintzat poesia etiketaren pean, nahiz eta tresna egokiak baditugun orain sarean: afinitatezko sare sozialak «nire
|
lagunaren
etsaiak nire etsaiak dira» edo «nire poeta gustukoenen poetarik gustukoenak nire gustuko poetak dira» gisako formulak. Garai batean poema liburuetako aipuek betetzen zuten bitartekari funtzio hori:
|
|
|
arriskutsuegia zen. Horregatik, Pete Aguereberryk pozik ekin zion bideari
|
laguntzat
nor eta Shorty Harris zuela, Heriotza Ibarraren historiari lotutako pertsonaia berritsu eta harroxka, baina, zalantzarik gabe, hango bideak ederki ezagutzen zituena. 1905eko ekainaren azken egunak ziren, eta Shortyk lehenbailehen heldu nahi zuen Ballaratera, hango ostatuetan uztailaren 4a ospatzera.
|
|
|
»Gizon jatorra zen.
|
Lagun
onak izatera iritsi ginen.
|
|
|
Mary Hunter Austin idazleak (Carlinville, Illinois, 1868 Santa Fe, New Mexico, 1934), Jack Londonen eta Ambrose Bierceren
|
laguna
izandakoak, artzain eskoziar, frantses eta euskaldun asko ezagutu zituen Kaliforniako San Joaquin Ibarrean bizi izan zen urteetan. Haien bizimoduaz idatzi zuen The Flock (1906) liburuan, Austinek ez du artzainen mundura nostalgiaz begiratzen, iragan denboretako aztarna bat balitz bezala, baizik eta begirunez, bizitzeko eta pentsatzeko modu guztiz desberdin baten eredutzat hartuz.
|
|
|
izeneko poema izan zen. Gaztetan ezagututako artzainak aipatzen ditu Austinek bertan, 30 urte lehenago
|
lagun
izandako Eleheverray eta Little Pete eta The Flockeko orrietan aurkeztutako besteak. Eta hala aitortzen du egileak, haiekin elkartzea izango litzatekeela berarentzat heriotzaren osteko bizitza perfektua, eta berriro ere artaldeen atzetik joatea «azafraiz jantzitako arratsean».
|
|
|
Bere alde subertsiboa ere bazuen honek, XVIII. mendeko lapurren argot edo hizkera hark bezala, edota gaur egungo ijito espainiar zenbaiten kaloaren antzera. Beste inork, senideek,
|
lagunek
edo ostatu zein jatetxeetako jendeak, zer esaten ari ginen jakiterik nahi ez genuenean, ingelesera jo genezakeen.
|
|
|
Ni ez naiz inoiz atzerriratuen komunitate baten kidea izan eta, lan egingo banuen, azkar ikasi beharra neukan hizkuntza. Hizkuntza berri bat hitz egiteak ematen duen askatasuna gogoko nuen, eta hain bihurtu nintzen hiztun «jatorra» non
|
lagun
minek erne ibiltzeko adierazi behar izan zidaten. Izan ere, bolada batez «Me cago en la leche» eta horrelako esamolde koloretsuak barra barra erabiltzen nituen.
|
|
|
Izan ere, bolada batez «Me cago en la leche» eta horrelako esamolde koloretsuak barra barra erabiltzen nituen. Gaztelaniaz zehar esana balioesten da zenbait egoeratan
|
lagun
bati irrigarri geratzen ari dela esan behar diozunean. Berehala harrapatu nuen.
|
|
|
Bi hizkuntzak erabili ditu beti. Kataluniako beste milioika
|
lagun
bezala, elebidun hazi zen. Elebitasun hauxe da, eta ez katalana bera, Katalunian bizi izatearen ezaugarri nagusietakoa.
|
|
|
Kulturaren aldeko argudio emozionalak ez gutxiesten ikasiko duzu. Hasiko zara ulertzen Milan Kundera txekiarraren kartsutasuna esloveniar edo estoniarren aldeko elkartasuna Parisen sustatzearen alde, bere
|
lagun
frantziarren axolagabetasunaren erdian.
|
|
|
Gaztelaniaz erantzuten dut, salbu eta berez adierazgarriak diren une berezi batzuetan. Zenbaitetan
|
lagun
talde bat katalanez ari denean, eta zerbait gaztelaniaz esaten baldin badut bat batean hizkuntzaz aldatuko direla dakidanean, ahalegintzen naiz nire pidgin katalanez mintzatzen. Adeitasun keinu ttipi bat da nire aldetik, haien hitz jarioa ez moztearren eta haien oharkabeko begirunea nolabait eskertzeko.
|
|
|
Hizkuntza gehiegi ikastea nahasgarri dela edota, kontrara, umeek osmosiz bereganatzen dituztelako ohiko iritzietan sobera fidatu gabe, gure
|
lagunen
haurrei so egiten hasi ginen. Joanek eta Encarnik, elebidun katalanak?
|
|
|
–galdetu genuen?. Eskolatik kanpo gaztelaniaz mintzatzen al da bere
|
lagunekin
–(Gobernu katalanak katalana sustatzearen albo ondorio bitxi bat liteke haur gehiagok gaztelaniaz egitea eskoletako jolastokietan).
|
|
|
Kultur kontseilari andrea, agintariak, hona hurbildu zareten eremu urri urrutietako bisitariak,
|
lagunak
,.
|
|
|
Jontxu Lasa Laboa. Mikel pila bat ibili da txalupa horretan, lehenbizi arraunekin, pila bat, familiarekin,
|
lagunekin
. Ni igeri egiten ona nintzen, eta joaten nintzen gabarroira, eta bera etortzen zen txalupan ikustera nola botatzen nintzen uretara.
|
|
|
Zoragarri kantatzen zuen. Aurrerago, euskaraz kantatzen hasi zenean, bere
|
lagun
batzuek itzuli egin zuten. Oso ondo kantatzen zuelako, itzuli egin zioten Duerme, duerme, negrito.
|
|
|
Aurrerapenak ere asko maite zituen. Orain dela gutxi, gure
|
lagun
gazte bati, neska bati, pentsa, egin diote birika transplantea, eta oso gaizki egon da. Orain oso ondo dago, eta esaten du beti:
|
|
|
B.A.: Beraz, batzuetan behintzat,
|
lagunek
lagundu egiten dute. Liburuak edo diskoak ekarriz eta.
|
|
|
Dena dela, bitxia da. Mikelek izan ditu
|
lagun
pila bat eta nik uste dut aholku asko eman diotela, baina batzuei kasurik ere ez die egin. Batzuk estimatzen zituen eta beste batzuk ez.
|
|
|
Setge Judges eko jendea, teatrokoa, medikuak. Barraquer Bordas neurologoa eta Mikel oso
|
lagunak
egin ziren. Barraques Bordas, Neurología fundamental liburuaren egilea.
|
|
|
1999an, berriz, Urteko Ikerlari Gailena izendatu zuen UNR Nevada Renoko Unibertsitateak, bai eta Irakasle Gorenaren Saria eman ere. Urte horretan bertan,
|
Lagun
Onari saria eman zion Eusko Jaurlaritzak. Duela lau urtetik hona, berriz, indarrean da William A. Douglass Irakasle Bisitari Gorena ikerketa beka, Renoko Euskal Ikasketen Zentroaren eta Eusko Jaurlaritzaren ekimenez abiarazia.
|
|
|
Inork ez zuen azkarrago kraskatzen oilasko baten lepoa, odolustu aurretik. Behin, gaua pasatzera gelditu nintzenean, hiru
|
lagunekin
Unibertsitateko ikasketak bukatu eta gero herrialdean barrena egin genuen bidaia batean, hantxe zegoen amama goizean goiz jaikita ekonomikan oilaskoa frijitzen, nahi adina eta gehiago, autoan guk gero eraman ahal izateko. «Sekula jan dudan oilasko frijiturik onena da», errepikatzen zuen lagun batek etengabe Kaliforniarako bidean, eta besteak ados ziren.
|
|
|
Behin, gaua pasatzera gelditu nintzenean, hiru lagunekin Unibertsitateko ikasketak bukatu eta gero herrialdean barrena egin genuen bidaia batean, hantxe zegoen amama goizean goiz jaikita ekonomikan oilaskoa frijitzen, nahi adina eta gehiago, autoan guk gero eraman ahal izateko. «Sekula jan dudan oilasko frijiturik onena da», errepikatzen zuen
|
lagun
batek etengabe Kaliforniarako bidean, eta besteak ados ziren. Adostasun horrek harritu egin ninduen garai hartan.
|
|
|
Eta, halarik ere, heriotzaren harrak, pazientziaz, barrenak jaten dizkit, eta aditzen diot zuloak egiten, eta entzuten dut bere ibiliaren konpasa. Bizirik daukat barrenean, niri
|
lagun
egiten, txakur baten pare, bere onetik aterata arramaska egiten dit erraietan, suntsitzaile aseezin, ederki dakit egunez egun suntsitzen nauela, eta den denean zuloak egin eta egin sentitzen dut jasaten dudan bizitasun orotan. Lur azpiko tunel ikaragarri handiak, haizearen ibiltoki hotzak.
|
|
|
Baina etxeak enblema eta motibo berriak adoptatu ditu. Eskuizkribu tontorrak daude; bere liburuz betetako kutxak, aitonaren etxera heltzen ziren bezalaxe helduak bere etxera, eskaintza idatzi eta
|
lagunei
bidaltzeko. Bere biziraupena testifikatzen duten objektuak, horiek ere.
|
|
|
Aitzitik, gauza asko dituzte komunean bi gizonek, jatorri ezberdinekoak izan arren. Azken batean, Dominique eta Puerto Ricoko
|
laguna
historia beraren parte dira, immigrazioarena alegia. Biek ala biek,«?
|
|
|
Horretaz aparte, gizarte honek ez du gehiegi pentsatzen
|
lagun
hurkoan, ez milaka eta milaka kilometrora dagoen lagun hurkoan, baizik eta alboan daukanarengan. Kalean zoazenean zure albotik pasatzen doazen pertsonek zure arazoei penaz jositako begiratu ikusezin bat botatzen diete, egiatan arazoei jaramonik egin gabe.
|
|
|
Horretaz aparte, gizarte honek ez du gehiegi pentsatzen lagun hurkoan, ez milaka eta milaka kilometrora dagoen
|
lagun
hurkoan, baizik eta alboan daukanarengan. Kalean zoazenean zure albotik pasatzen doazen pertsonek zure arazoei penaz jositako begiratu ikusezin bat botatzen diete, egiatan arazoei jaramonik egin gabe.
|
|
|
Hauek niretzat bizitzaren zatirik garrantzitsuena dira.
|
Lagunak
dira. Lagunik gabe, bizitzaren bideko ipurtargirik gabe, itsuok bizi garen iluntasunean bizitzea ezinezkoa litzateke.
|
|
|
Lagunak dira.
|
Lagunik gabe
, bizitzaren bideko ipurtargirik gabe, itsuok bizi garen iluntasunean bizitzea ezinezkoa litzateke.
|
|
|
Behin Aralarren nengoela, San Migelen santutegiaren parean, Sakanarantz begira, amildegiaren ertzetik gertu,
|
lagun
min batek galdetu zidan ea zer sentitzen nuen han hain goian egonda, zer nabaritzen nuen, zer esaten zidan bihotzak. Nik, pixka bat pentsatu ondoren, lotsati samarra bainaiz, honelaxe erantzun nion:
|
|
|
Orduan zera galdetu nion bere harridura handituz: eta eguzkia Sakanan ere ageri da, eki gure
|
laguna
–Nik hemendik ez baitut sentitzen hor beheko herriak argitzen dituen ala ez, baina uste dut beherago laino egongo dela.
|
|
|
Horrela, nire ikuspegia eta
|
lagunarena
batuz, biok paisaiaren irudi osoa bete genuen, biok inguratzen gintuen guztiaren osotasuna ulertuz eta arnastuz.
|
|
|
|
Lagun
askok galdetu izan didate ea eguzkiaren argia ikusten dudan, ea bakarrik berotasuna sentitzen dudan, eta horretaz ere esplikazio bat ematea otu zait gaurkoan.
|
|
|
Askotan gertatu izan zait,
|
lagun
berri bat egin dudan bakoitzean bederen, egin didaten lehenengo galdera nire amesteko era izan dela. Horregatik burura etorri zait orain esplikazioa.
|
|
|
(Agurea. Santiago? eta honen mutil
|
laguna
, euskaldunok Txo deitua). Itsasoa, berriz, femeninoa dateke pertsona (ia) hauen irudimenean:
|
|
|
Erreala arrantza aparailuetan, arrantza txankuetan? ikasitako mutil
|
lagunak
Agureari aitortzen dion maitasuna. Erreala Agureak helarazten digun bizigura.
|
|
|
Anek emoziorik erakutsi gabe entzuten du haren aienea. Esango nuke minduta dagoen Laiaren mutil
|
lagun
ohi batena dela ahotsa. Ondo izorratuta eta are mozkorrago dagoen norbait.
|
|
2010
|
|
|
Kontuak kontu, postkronika hauek intrigazko nobela eder baten antzera irakurri ditut, jesarraldi batean. Ezin dut ulertu nola ez duen eduki oihartzun zabalagoa nire
|
lagun
irakurzaleen artean: batek ere ez dit gomendatu!
|
|
|
Kontua da argumentuaren hariarekin batera, hainbeste jazokuneren artean, gogoetarako makina bat aukera eskaintzen dizkizula ezari ezarian, gure historiaren eztabaidarako eta desmitifikaziorako oso baliagarriak diratekeenak. Horrekin batera, ezin gustagarriago suertatu zitzaidan nobelaren orrialdeetan euskal letren Parnaso txikiko hainbat
|
lagun
hezur haragituta ikustea, protagonismo nabarmenarekin zeregin desberdinetan. Hasieran bertan, Pedro Agerrek. Axularrek?
|
|
|
Garai ezezaguna gure literaturan (ez bertsolaritzan, «Hil da Canovas, fuera Canovas»; Txirrita aipatzea ez da debalde), gozatua da eleberriaren irakurketa, idazkera, egitura, Soteroren ahotik entzuten ditugun ibilerak; bat egiten dute hemen Lourdesek lehentxeago aipatzen zituen bi bideek, narrazio borobila da, irakurgarria (idazkera, berriz, nabarmentzekoa), eta hala ere uxatzen ditu klixeak, erronka zaio irakurleari. Gako gehiago eman nahi gabe, beita bota beharra nuen,
|
lagunok
. Harribitxia.
|
|
|
Pintore izan nahi duen neska baten eta haren mutil
|
lagun
errumaniarraren istorioa da.
|
|
|
Gutxienez modu berezi batean kontatua balego. Hari nagusia bera ezaguna zaigu, bizitzaz aski duen edadekoa, bizitzaren zamak azpian harrapatu duena; badakigu zaintzailearen etorrerak inflexio puntu bat eragingo duela (onerako, ustez), liburuko afera batzuk(
|
lagun
minaren alabarena, nagusien artean) nola konponduko diren, narrazioak etsaigo zaharraren konpontzea izango duela helmuga. Erabiltzen diren irudi asko ere ezagun ditugu, errepikatuak izan dira, behin eta berriz:
|
|
|
Gero, ordea, jario izugarria erakusten du orriotan, txukuna, ondoegi egituratua, makularik gabea. Zail egin zait bizitzaz enpo dagoen emakume batek halako testigantza utz dezakeela sinestea,
|
lagunekin
hitz erdi bat egiteko gauza ez denean, adibidez. Karmele Jaio sartu da, narratzailea sortzerako orduan, adineko emakume baten larruan, geure testuingurukoa (ez zaigu arrotz egingo bizi den herria, dena blaitzen duen moral kristaua, armiarma sare soziala), eta eskertzekoa da eginahala, baina ez ote den atarian geratu, sakonera jo gabe errazkerian erori, hori dut inpresioa.
|
|
|
|
Lagun
eta amoranteentzat. Etsaientzat.
|
|
|
Areago, Buruxkak bildumako saio bi «frango ausartak» zirela begitandu zitzaion orduko elizjendeari, halatan non Etxeparek berberak liburua bahitu egin behar izan baitzuen ingurukoen presioz. Hortik aurrera Etxeparek
|
lagun
batzuen artean baino ez zuen zabaldu liburu ozarra.
|
|
|
«Egun hartan, eskolako
|
lagun
andana Biarritzen elgarretarat bildurik, eskualdun eta mendien bi alderdietarikako erdaldun, notari, mediku, abokat, potikario, ingañadore, eta handi batetako irakasle zenbeit, goxoki bazkalduak ginen denak mahain beraren inguruan, leihoak zabaldurik, itsas hegiari dauden ostatuetarik batean».
|
|
|
Claptonek inoiz ez du ukatu arrazoia: «Pattie deitzen banion, oraindik Georgeren emaztea zela pentsatzen nuen, eta ez zitzaidan
|
lagun
baten emaztearekin bizitzea batere ongi iruditzen. Horregatik. Nell?
|
|
|
«Nire laugarren eta hirugarren deiturak dira, esan dit orain?. Liburua Donostiako elizbarrutiko buruzagi bati eskandalagarria iruditu omen zitzaiolako izenpetu nuen horrela, Elizako batena zela ikus ez zedin, alegia Jakin eko
|
lagunak
ez konprometitzeko.»
|
|
|
Nire adineko bertze nesken antzeko bizimoldea izan nuen: eskolara joan nintzen,
|
lagunak
izan nituen eta, haiek baino beranduago izanagatik, mutiletan ere ibili nintzen noiz edo behin. Batez ere, nire bistatik erabat desagertu zinenetik.
|
|
|
Bizitzari lotu nintzaion ni bitartean. Eskolara joateaz gain pianoa ikastera joaten nintzen eta banuen
|
lagunekin
ibiltzeko astirik ere. Irudiz, deusek ez ninduen nire ikaskideengandik bereizten.
|
|
|
Hainbat kontu, ongi kukutu arren, kukutzera saiatu denarengana bihurtzen dira, goiz edo berandu. Hainbat kontu eta hainbat
|
lagun
orobat. Hala itzuli zinen nire bizitzara, Tafallatik alde egin eta, zehazki, hamaika urtera.
|
|
|
Besta abiarazten zuen txupina jaurtiki aitzin lekutu ginen Iruñetik. Aita, haren orduko neska
|
lagun
Elena eta hiru anai arrebok geunden. Goizean bortzak ibiliak ginen mendian, baina bazkalondoan Izabara joan ziren aita, Elena eta Maddi, erosketak egitera, eta zure kontu utzi ninduten ni.
|
|
|
Neu baino bortz urte zaharragoa zinen, eta zinez miresten zintudan. Horregatik egin nuen zuk galdatu guztia irriz eta susmo mendrenik gabe, are kanpadendan sartzen eta aitaren neska
|
lagunaren
bizkar zorroa miatzen ikusi zintudanean ere. Bularretako beltz bat atera zenuen handik.
|
|
|
Hogeita hamar urte bete nituen egunean ebatzi nuen laguntza galdatzea.
|
Lagun
batek gomendatu psikoanalistarengana jo nuen. Psikoanalista emakume zahar samar baina dotorea zen, eta astean bitan hartzen ninduen.
|
|
|
Esan nahi dut eguna nobela baten pasarte bat idazten igaro eta gauean bertso saio bat baldin baduzu, ez da hain zaila iluntzeko 8etan altxatu eta Alkizara joatea. Badakizu han 400
|
lagun
zain dituzula. Bidean zer kantatuko duzun pentsatuz zoaz, buruan ez duzu errimarik edo neurririk, baina hara iritsi eta etorri egiten dira.»
|
|
|
Adinez aurrera goazelako izan liteke, baina gero eta gehiago jotzen dugu, gogo bereko jendea
|
lagun
dugula, «osorik eta arduraz eta arretaz» irakurtzea eskatzen duten liburuak irakurri eta eztabaidatzera (Bacon-en Of Studies saiakerako aipua osatzearren), Liburuzain Handiak atea giltzatu arte.
|
|
|
12
|
laguneko
talde bateko kideak gara, eta urtean 30 astez elkartzen gara, astean bi orduz, askotariko fikzio, poesia edo antzerki lan exijenteak eta mamitsuak eztabaidatzeko, gehienak jatorriz ingelesez idatzitako lan klasikoak baina baita Europako klasikoen itzulpenak ere.
|
|
|
Seme alabek bazuten ordurako
|
lagun
bana eramateko baimena, eta pozez zoratzen ibiltzen ziren. Plana oso sinplea izaten zen:
|
|
|
Atal bakoitzean famatu bat edo azalduko zen, bere paisaiarik kutunenaz egindako erretratua osatu zuena. Bakoitzak bere paisaia aukeratu behar zuen, beraz, eta hantxe, paisaia horretan, kamara aurrean azaldu, nolabait present egin, paseoan ibiliz, bertako garai bateko
|
lagunak
aurkeztuz, etab?
|
|
|
Zergatik? Nire
|
lagun
best sellerzaleen irakurtzeko modua eta irakurtzeko modu literarioa desberdinak direlako. Liburu bat ona dela justifikatu nahi dutenean idazle horiek ongi idazten dutela entzuten diet. Eta hori entzun, eta horrekin zer esan nahi duten galdetzen diedanean, orduan, ez atzera ez aurrera hasi, eta ohiko edozein esaldirekin desenkusatzen dira.
|
|
|
Steinerrek memoriaren defentsa sutsua egiten du, irakurtzeko ekintza klasikoaren oinarrizko faktorea baita. Irakurleak oroimena zuen, eta irakurritako testua kokatzerakoan, beste testu askoren oihartzunak zituen
|
lagun
. Oihartzunari erantzuten dio oihartzunak.
|
|
|
Orain dela bizpahiru urte, Durangoko Azokan Igela argitaletxearentzat liburu saltzaile nengoela, neska bat hurbildu zitzaidan zorionak emateko; oso gustukoa omen zuen nola idazten nuen. Eta beste behin
|
lagun
eta igelkide Xabier Olarraren itzulpen berriren bat ba ote genuen galdetu zuen beste batek. Mendean behin gertatuko zaigun zerbait.
|
|
|
Eta hau idazten ari nintzela, argitaletxera deitzea bururatu zait, jakinaren gainean eta fundamenduz jarduteko. Nire
|
lagunak
hartu dit telefonoa (herri txikia izatearen bentajak, ez gutxi) eta segituan eman dit datua (informatikaren bentajak): sorpresa!!!
|
|
|
luke, bere egoa ere bai baitu? bere
|
lagun
, ezagun eta ezezagun guztiek irakurtzea berak egindako lana, eta hartu duen nekeak diruzko ordainaz gain bestelakoa ere izatea. Kontuan izan behar dugu, hala ere, X. Rodríguezen kasuan literatur lan klasiko baten itzulpenaz ari garela.
|
|
|
Orokorrean gertatzen ari zena onartezina zitzaidan. Saharan guti sumatzen genuen zuzenka, baina denetako berrien jakiteko leku onean nengoen, segurtasun militarreko zerbitzu txiki batean gradatuen auto gidari eta idazkari, hiruzpalau soldadu
|
lagunekin
. Hastean Aljeria autonomo bat ikusten nuen frantziar federazio batean, baina laster ohartu nintzen Frantziak ezin zuela holako aterabide bat bilatu, erraietaraino jakobinoa delako, eta bere propagandan inoiz holako zerbait aipatu zuelarik, inolako sinesgarritasunik ez zuen erdietsi aljeriarren begietan, metropolian izigarriko zentralismoa ikusten zutelako.
|
|
|
Luzaz egoteko behar zen indarra nasaiki bazuen. Gu inperioaren zaindari zintzoak ginen hor, mendietako gure
|
lagunak
baino lasaiago naski, haatik ez erran ziguten bezala Frantziako lurralde urrun baten begiraleak. Begien bistakoa zen okupatzaile gisa ginaudela hor, erresistentzia baten espioitzan barrandari, eta inolaz ere ez genuen burgoi eta harro egoterik.
|
|
|
Haatik Aljeriako gerlaz ezin dut pastoralik idatzi, eta sekula gazteago batek noizbait egiten badu, ni «türken» armadan agertuko naiz. Nire
|
lagunek
gehienetan armada begietan hartu zuten. Nik, ordea, Estatuaren aurkako sentimendu gogorra bildu nuen, kasik anarkikoa, baita buruzagi politikoen aurkakoa, haiek Aljeriara bidali gintuztelakoz, eta horretan lehena izan zen Guy Mollet lehen ministroa, SFIO alderdi sozialistako idazkari nagusia:
|
|
|
Gero Saharan ez nuen bakar batekin ere topo egin, salbu itzulerako trena hartu nuelarik Touggourteko geltokian: nirekin igo zen Piarres Ainciart heletarra, Uztaritzeko ikastetxe katolikoan urte batez ikasle
|
laguna
, orain euskal idazle bezala ezaguna. Touggourteko izeba serora baten babesean opor batzuk harturik, bere soldadu konpainiara itzuli behar zuen bere soldaduzka denboraren bukatzeko.
|
|
|
Nire gaztaroko hogeita zazpi hilabete onenak, fiançailles denborakoak, zilo gris batean hondatuak ziren, eta urteak nituen hortik ateratzeko. Baina
|
lagun
anitzek han gehiago galdu zuten, batzuek bizitza, beste batzuek osasuna, askok iraunkorki bakea. Beraz hango egonaldia ez dut usaian aipatzen.
|
|
|
mantxut!, nola deitzen zen? Attuliren
|
laguna
. Attulik biga bazituen lagunak.. Ahantzia ere badüt.
|
|
|
Attuliren laguna. Attulik biga bazituen
|
lagunak
.. Ahantzia ere badüt. Oihenart, Epherre Altzürüküko ere bai?
|
|
|
Ez batere. Ni laket balin baniz ariko niz kantuz
|
lagunekin
. Orai, urtean egiten ditügü bizpahiru bazkari, eta arratsaldean kantuz aritzen niz eta fini.
|
|
|
Ximun Haran. Harekin ere aritu niz pixka bat.Orai, erretretan nüzü eta pixka bat aritzen nüzü
|
lagunekin
, Mixel Bedaxagar, Pier Paulekin [Berzaiz], Mixel Arrotze. Horiek igandez eta kurritzen dira.
|
|
|
Baina beste ahots batek, apalago, beste zerbait oso diferentea kontatzen zidan, eta nire adiskidearen deia atzeratzen ari zela konturatu nintzenean, ahots apala zuzen egon zitekeela pentsatzen hasi nintzen. Are gehiago
|
laguna
gure taldearen hurrengo bilerara agertu ez zenean. Eta nire telefono deiei jaramonik ez egiten hasi zenean.
|
|
|
Arabistak, jakina. Badut
|
lagun
bat, oso idealista, nire liburuak arabiera ez beste hizkuntza batetik gaztelaniara itzultzea onartzen ez duena. Arabieratik zuzenean egin behar dela dio.
|
|
|
Zure lanak irakurri eta bistan dela esango nuke: Jean Genet izan zenuen
|
lagun
handiena.
|
|
|
Geneti, bestalde, ez zitzaion atzerritarrekin ibiltzea gustatzen. Niretzat, berriz, Roditi
|
lagun
ona zen. Ez zekien arabierarik, eta garai hartan nire lanak ez zeuden itzulirik ez frantsesera, ez espainolera.
|
|
|
Ez zekien arabierarik, eta garai hartan nire lanak ez zeuden itzulirik ez frantsesera, ez espainolera. Roditi, berriz, Bowlesen
|
laguna
zen. Ipar Amerikako poesia aldizkari batean argitaratu zuten biek, eta lagunak ziren, elkarri estima eta errespetua zioten.
|
|
|
Roditi, berriz, Bowlesen laguna zen. Ipar Amerikako poesia aldizkari batean argitaratu zuten biek, eta
|
lagunak
ziren, elkarri estima eta errespetua zioten. «Paul Bowlesengana eramango zaitut, zure ipuinak itzultzeko», esan zidan.
|
|
|
Sortzaileak, hala poetak nola nobelagileak, inspirazio iturri izan lezake egoera. Jakina egoera gogorra dena, etxekoetatik eta
|
lagunetatik
aparte bizi zara, baina idazteko bide ederra ematen dizu. Dena dela, erbesteratzea ez dadila betikotu, orduantxe akabo bestela, inspirazio iturri beharrean, neurri gabeko zigor izango da.
|
|
|
Gosea ez da
|
lagun
ona, jakinaren gainean ari naiz. Rifeko gosea, berriz?
|
|
|
Arbour Hilleko espetxea berebat da Malcolm McArthur en bizilekua, gorago aipaturiko Banvilleren nobelako protagonistaren eredua izan zen hiltzaile bikoitz urbano harena; haren atxiloketak, Malcolm McArthur fiskal nagusiaren etxean atxilotu baitzuten, nazio osoa eskandalizatu zuen 80etan. McArthur espetxeratu ondoren, nire
|
lagun
bat harrituta geratu zen konturatu zenean auzoko denda batean Times Literary Supplement en ale bat gordetzen hasi zirela patata eta azenario artean, bakarra, mostradorearen gainean. Aldizkaria hartu zuenean, erosteko, dendariak ez zegoela salgai esan omen zion.
|
|
|
Gaztetasunaren argitasun eta irrika osoaz,
|
lagunak
hitz gordinetan adierazten zuen nolako mundu arrotz eta ikaragarrian zegoen: mundu lehor, bero bat zen, eta sarritan beste gizon gazte batzuek, AK eskuetan zituztela,* aurrea hartzen zioten beren Honda 50etan.
|
|
|
|
Lagunaren
mailak sortutako irudiak buruan nituela, Nazio Batuen oroipenezko lorategiko ikono erlijioso bakarra den Buda diskretuaren baten aurretik igaro nintzen, eta 1916ko hilerrian sartu. Nik oso maite dut ibilaldiaren zati hau, sikomoro handi handi baten azpira eramaten baitu, eta zuhaitz horren itzalak eragin lasaigarri bitxi bat izaten du.
|
|
|
Kolonialismoa bizi izan duten herrialde guztiek bezala, bai guk irlandarrok lehen, bai gure atzerriko
|
lagun
batzuek gaur egun oraindik ere, gure kulturaren irudi homogeneoak osatzeko joera izaten dugu. Kultura eta hizkuntza «arrotz» baten inposizioaren kontrako erreakzio nazionalista ulergarri horrek, azkenean, bere adostasun faltsua sortzen du.
|
|
|
Joan den mendeko lehen hamarraldian, WB Yeats antzerkigile eta poeta beste zenbait
|
lagunekin
elkarlanean aritu zen eratzen ari zen irlandar nazioaren tzat istorio berriak osatzen. Irish Literary Revival («Irlandar Literatura Pizkundea») aldizkariak buru belarri ziharduen mugimendu nazionalista berri optimistaren xedeak paperean eta antzerkian aurkezten.
|
|
|
Pazkoko asteburua aukeratu zuten borroka hartarako, hau da, Jesu Kristoren sakrifizioaren eta pizkundearen oroitzapen ospakizuna. Arbour Hillen datza gaur Pearse bere hamabost
|
lagunekin
, betiko ez bada ere, gutxiena mende batez gogoraturik.
|
|
|
ikuspegi antiheroiko batetik aurkezten zituzten gure independentzia gerrako eta ondorengo gerra zibileko gertaerak, une hartan gertatu berriak zirenak, eta eztabaida larriak eragin zituzten. Juno and The Paycock obraren pasarte ezagunenetako batean (1924), Juno Boylek, Johnny bere semea IRAko
|
lagun
ohiek gerra zibilean exekutatu dutelarik, semearen heriotza deitoratzen du, Yeatsen Easter 1916 ko sakrifizioaren eta harrizko bihotzen irudiaren erreferentzia mingots zuzena diruditen lerroetan:
|
|
|
Leopold Bloom engana itzuli beharko dugu agian, hots, Barney Kiernan en tabernan. Stoneybatter etik oso gertu, horra?, saiakera honen hasieran ageri den aipamenetako batean, bere burua irlandartzat definitu duen judu horrengana. Xenofobia mehe mehe baina hilgarri bat sumatzen da tabernako giroan atzera aurrera, eta bere «arraza esetsiaren» gainean eragindako bidegabekeriak hasten da Bloom bero bero salatzen,
|
lagunen
oniritzia lortu nahian beharbada bera ere historiaren biktima delarik. Hala, erretorikazko putzu bero batean sartzen da une batez, zapalkuntzaren aurreko erresistentziazko putzu batean.
|
|
|
Xanpaina ere aipatzen dut poeman; izan ere, gauean kafetegi horrexera joan ginen
|
lagun
batzuk, xanpain botila bat edatera.
|
|
|
Eta halaxe aurkitu nintzen hirurogeita hamarreko hamarkadaren erdian beste etxe txiki batean, orduko hartan Wicklow Konderrian, Dublingo hegoaldean, neurea zen familia gazte bat eta txikitakoa bezain ikaragarria ez zen irrati aparatu bat nituela alboan, euria zuhaitzen gainean erortzen eta etxetik oso gertu lehertutako bonben berri aditzen; ez ziren IRA Probisionalak Belfasten jarritako bonbak bakarrik, Dublingo iparraldetik etorritako paramilitar lealistek egindako erasoak ere baziren, besteak bezain errukigabeak. Nire estutasunetan arrunt ezgauza sentitzen nintzelarik Osip Mandelstamek hogeita hamarreko hamarkadan sufritu zuen patuaren logika tragikoaren gainekoak irakurriz, erronka egiten zidatela sentitzen nuelarik, baina neure burua oso sendo sumatuz halere nire ez borrokalari estatusean, non aditzen dudan, esate baterako, bereziki atsegina zen eskola
|
lagun
bat juiziorik gabe espetxeratu dutela hilketa politiko batean zerikusia duelako susmoak daudelako. Nik desiratzen nuena ez zen hain zuzen ere egonkortasuna, erlatibotasunaren hondar mugikorretatik ihes egiteko bide aktibo bat, poesiari larritasunik gabe edo barkamena eskatu beharrik gabe izen ona emateko modua baizik.
|