|
2003
|
|
|
1919: Aldudekoudaletxekoauzapez
|
laguna
.
|
|
|
MixelXabaño() gerlariohiakezzueninolakozailtasunik izanAldudeko auzapezgoaeskuratzeko, etageroraberaizanendaAldudeko alkateaetenikgabe1965eraarte.Etaberarekinbateranor etaJeanEtxepare irtenzenaxuant, hots, auzapez
|
laguna
, 1919koazaroaren 30ekohauteskundehaietan; 1925eraarteiraunzuen.
|
|
|
GureHerria aldizkariaren taldeeragilea.Irudiakezdu datazehatzik, etaezdago arginortzukdirenbertako
|
lagunak
. Eserita, ezkerretik hasita: 1, Jean BlaiseAdema(?); 2, JeanElizaldeZerbitzari; 3, identifikatugabea; 4, Jean Saint PierreAnxuberro; 5, MauriceSouberbielle medikua; 6, identifikatugabea.
|
|
2007
|
|
|
jende ikasia zen. Lanbidez, apaiza izateaz gain, irakaslea izan zen La, tte, beste hogeita hamabost lagunkide bezala (euretariko batzuk apaizak ere baziren); haietako, lagunarteko hamalau
|
lagun
bakarrik ari izan ziren apaiz lanetan. Lagunkideen lanbideaz aipatzearekin jarraituz, hamalau legegizon ziren, hamabi mediku; zortzi artzibozain, historialari edo etnografo ziren eta lau funtzionario moduan ari izan ziren; baditugu bost enpresari, bi politika gizon, bi ingeniari, bi publizista, bi arkitekto, itsasgizon bat, margolari bat, diplomazialari bat, musikari bat eta militar bat ere.
|
|
|
Dominique Dufau Senpereko notarioa izan zen eta Jean Barbieren
|
laguna
.
|
|
|
Baina 1919ko batzarra burutu baino lehen, Azkuek buru belarri ekin zion nortzuk izan litezkeen zortzi euskaltzain berriak erabakitzeari. Lau hautagai baino ez zituela ezagutzen adierazi zion eskutitzez Pierre Broussain
|
lagunari
: Jose Agerre, Aspiazu linguista donostiarra, Pierre Broussain bera eta Raimundo Olabide.
|
|
|
behar dautzuet berehala aitortu ez naizela hoinbertze goretsia izaiteko. Ezen, zuen lanetan deus onik egitekotz,
|
lagun
bakochak behar lituzke jakin gure Euskal herriko mintzaira mota guziak. Eta nik erranen dautzuet lañoki ez dakizkatala batere ez Bizkaiako ez Gipuzkoako eskuara bereziak.
|
|
|
Laurent Apestéguyrentzat idazle
|
laguna
eta irakasle argitua367 zen Louis Colas.
|
|
|
Eskuarazko lan berezi batzueri buruz, bertze askok amor egin dutelarik, ez da etsitu Decrept; jarreiki zaio sailari bururaino... zorigaitzez, lan berriari lotzen denak huts eginen du maiz... Laurent Apestéguyk, gure
|
lagunak
, jadanik adiarazi ditu hemen, Semetchia delakoaz zuelarik idaztaldia, gure iduriko, zuzenez erran behar zirenak394
|
|
|
Egiaren erraiteko, bazen ere zertaz izi. Ithurry zen apez aipatuaren liburua ikertuaren ariaz, Eyheramendyk ezarri dauku begien aitzinean, laburzki, bere
|
lagunaren
orrialdetarik... Bizkitartean, laburrago izana gatik eta begiek hartzeko erresago, berdin badakot hemen. Eyheramendyren lana nola Ithurry zenarena?
|
|
|
oso
|
lagun
ona (Charles dElbéek); adimentsua, hala ere bere> rua> akatsekin> (Jean Etcheparek); dokumentatua, herri literatura tradiziozko erara idazten dakiena (Piarres La, ttek); neurtizlari nagusia, aditua euskal hizkuntzan (Jules Moulierek).
|
|
|
idazle
|
laguna
eta irakasle argitua (Laurent Apestéguyk); lagunkoia (Charles dElbéek); jakintsua (Henri Gavelek); liburu interesgarria, baina zenbait> interpretazio> okerrekin> (Georges Hérellek); azkarra eta zuhurra (Philippe Veyrinek).
|
|
|
a) Lurra, b) Lantegia, d) Zindikaten ethorkizuna, e) Langilearentzat, VIII. Eskualdeen alde, IX. Librotasunari buruz: a)
|
Lagunak
, b) Hel bideak.
|
|
|
Félix Ospitalek gustura hartuko zuela parte baina ez zela joango esan zion La, tteri, horrelako batzar batean parte hartzea ez zielako komeni ez berari ezta bere familiari ere612; hala ere, langile sutsua izango zela ziurtatu zion. Maurice Olphe Galliardek, bere aldetik, uste zuen goizegi zela bilera publiko bat egiteko; egokiago ikusten zuen batzar pribatu bat antolatu eta taldearen oinarriak eta helburuak zehaztea613 Blainville Olphe Galliard
|
lagunak
esandakoarekin ados agertu zen eta batzarrera ez zela joango adierazi zion La, tteri614.
|
|
|
La, tte aberzale garbia zen eta bakarrik geratu zen,
|
lagunik gabe
, Piarres Xarrittonekin izandako elkarrizketa, Baiona, 1996ko uztailaren 6a.
|
|
|
Eta besteak Ybarnegaray eta La Rocque, horien alderat itzuli ziren. Eta hor beste gehientsuenak, ez bakarrik abertzale garbi zirenak, oso gutxi baitziren, heiek ez zuten hortan interesik bainan beste guztiekin behar ziren konpondu; La, tte bat, ez zen, baitezpada, ez doriotista ez larrocquista, baina ez zuen
|
lagunik
, bakarrik gelditu zen643.
|
|
|
...ezagutu zuen Baionan burututako Txistularien Biltzarrean, han egon baitzen Goyheneche Amoçain lagunarekin646 Hegoaldeko Eusko Alderdi Jeltzaleak erakarri zuen Goyheneche ere; konkretuki Donostiako El> Día> egunkariaren zuzendaria zen Ariztimuñok erakarri zuen Eugène Goyheneche EAJera, 1932an647 Aitzolez gain, Larrondek beste pertsona batzuk aipatzen ditu Goyhenecheren Hegoaldeko
|
laguntzat
: Teodoro de Ernandorena, Pío Montoya, Antonio María Labayen, Isaac López de Mendizabal, Wenceslao de Goizueta, Casimiro de Egiarte, Pedro Mitxelena, Bruno de Mendiguren eta Nestor de Goikoetxea648.
|
|
|
Pierre Madré Michel Diharce
|
laguna
izan zen Parisen: Madré je comptais faire du sport avec lui le Dimanche, mais je nai réellement pas le temps, Michel Diharcek idatzitako eskutitza, Paris, otsailaren 5a.
|
|
|
Baina Bigarren Mundu Gerraren garaian, Goyhenechek harremanetan jarraitu zuen aurretik zituen
|
lagunekin
. Horrela, harremanetan jarraitu zuen Alemaniako Karl Buda intelektualarekin eta Werner Bestekin661 (Best SSekoa bilakatu zen Bigarren Mundu Gerran eta garrantzizko kargua izan zuen Frantziako Administrazio Militarrean).
|
|
|
Xarrittonen ustez Ttun Ttun Narbaitzen izenordea zen: Ttun Ttun Narbaitz kalonjea zen, Narbaitz gero bikario nagusia izan dena, oso eskualzalea, bainan, beitezpada, eskuin abertzalea ez, eskuin muturrekoa, Ybarnegarayren
|
laguna
, Xarrittonekin izandako elkarrizketa, 1996ko uztailaren 7a.
|
|
2008
|
|
|
Horiei buruzkoak 4.2 puntuan ikusiko ditu gu. Azkenik, 4.3, 4.4 eta 4.5 puntuetan datu hauek guztiak gordetzeko datu basea, hautatutako aditzak eta horretarako baliabide automatikoek eskain dezaketen
|
lagun
tza ikusiko dugu, hurrenez hurren.
|
|
|
laguntzaile iragangaitzez eginiko erreflexiboak DA laguntzaile motakoak izan go dira, inkoatiboak bezalaxe? eta ren> burua> izenordainez osaturikoak, DU
|
lagun
tzaile motakoak.
|
|
|
Eroso murgiltzen da sarean, bere etxetik mugitu gabe, bakardadean, eta posta elektronikoaz baliatzen da bere
|
lagunekin
eta erakundeekin harremanetan jartzeko; komunikabideen magalean hezi eta hazia da; bere inguruan milaka telebista, irrati eta web orri berri sortzen dira egunero, eta ohituta dago beraiek eskaintzen dizkioten mezu motekin; ez, ordea, Administrazioko antigoaleko hizkera eta esamoldeekin.
|
|
|
Dena dela, irakurle gehiago izateak ez du esan nahi jendeak gehiago irakurtzen duenik, eta are gutxiago, Administrazioaren idazki kriptikoak deszifratzeko gauza denik edo gogorik daukanik. Telebistaren
|
lagun
mina denari nekeza eta asper garri egiten zaio orrialde pare bati aurre egitea, eta zer esanik ez,, literatura, hori Administrazioak sortua bada.
|
|
|
Orain dela zazpi urte hasi ginen HAEEn, besteak beste, garai hartako administrazioko hizkeraren gehiegikeriak salatzen.
|
Lagun
askoren izerdiari esker administrazio handi eta txiki gehienek, komunikazio beharrak bultzaturik, lanak egin dituzte hizkera hori sendabidean sartzeko; baina, saio horiek, orain arte bederen, komunikazio arruntenetan edo erabilienetan egin dira, testu, estrategikoak?, momentuz, kanpoan utziz. Kalitatea, ordea, ez da erabatekoa izango, testu, handi?
|
|
|
1 Antestius | Sesenco> | Paterni f. | an (norum) XX h.s.e. (La
|
Laguna
, Villar del Río, Soria)
|
|
|
Báscones> (herria; Vascones en ildokoa, azentuaren lerradura lehen silabara igaro delarik. . Et ad illa serna de Maria Pelaiz de Val de
|
laguna
, et Val de Lacuna a summo Val de Bascones?. Cartulario de San Pedro de Arlanza, l154 urtea, 204 or, bezer.
|
|
|
Eliz artziprestazgo edo bikariek eta merindadeek norainoko kidekatasuna duten banan banan ikertzerik ezinezko gertatu bazitzaigu ere, horretarako norbaitek espreski ikertu behar lituzke dauden material oso aberatsak, Kalahorrako elizbarrutiaren artxibo an. Tartean, esan dezaket eta, Juan Manuel Etxebarria zeberioztarra
|
lagun
Zeberioko euskara Arratiakoan sartzen dela eta ez Bonapartek, bere mapan, Jose Antonio Uriarteren eraginez, Arrigorriagako azpieuskalkian. Esan behar da, mendez mende tan, Zeberio Arratiako merindadeko herrietako bat zela eta artziprestazgo ere.
|
|
|
izan duela esaten duenean, sortzen duen enuntziatuaren xede nagusia edo bederen xede bakarra ez da ikusleei jokalariak, belauneko bihurdura? izan duela jakinaraztea; izan ere, enuntziatu hori telebistako kameren aurrean sortzeko oso eragile garrantzitsua da bere sendagile estatusa agerian utzi nahi izatea, alegia, informazio hori ematen duenak, jokalariaren
|
lagunak
edo aitak ez bezala, osasun kontuez gizartekide arruntek ez duten jakintza baduela agerian utzi nahi izatea.
|
|
|
Haizeen izendapenak ahozko hizkeran. Txillardegi,
|
lagun
giroan. UEU, 1998 Euskal Herriko Hizkuntza Atlasean haizeen izenei buruzko itau netan jasotako erantzunek motibazio desberdinak dituzte:
|
|
|
Nafarroako hegoaldea eta ekialdea, Baiona Angelu Miarritze hiribilgunea, Araba osoa, eta baita atzerriko
|
lagun
asko eta asko ere Euskararen Herrian sartu dira.
|
|
|
Ikastola> izan zen lehen ardatza, eta ikastolari esker, euskara lehen aldiz sartu zen irakaskuntzan. Gau eskola izan zen bigarren ardatza, eta gau eskolari esker, hainbat
|
lagun
sartu zen Euskararen Herrian, eta Euskara Batua izan zen hirugarren ardatza. Eta nik neuk esango nuke hirugarren hauxe izan zela ardatzik oinarrizkoena, azken batean, bai ikastolak eta bai gau eskolek Euskara Batuari esker egin zutelako aurrera.
|
|
|
Gazteek, lau pertsonaren atxiloketa eman zen atzo gauean? esaten badute, nor ausartu esatera, lau
|
lagun
atxilotu zituzten bart, izan dela orain arte, eta beti, ohikoa eta arrunta?
|
|
|
Lehenik, Cadizko Konstituzioa euskaraz azaltzen zuen lanaren berri izan genuen, Juan San Martinek argitaratutako artikulu baten bidez25 Katexima politiko zen testu hura, umeen eskoletan erabiltzeko pentsatua; hala ere, euskal letretan ohi koa ez zen gaia jorratzen zuen. Lau urte geroago, San Martinek berak eskuizkribua ren faksimilea argitaratu zuen26 Baina argitaratutako eskuizkribua anonimoa zen eta gure
|
lagun
maiteak, Angel Ibisate jaunak27, egilearen izen abizenak argitu zizkigun. Une horretan jaio zen Amundarain euskal literaturaren historiarako.
|
|
|
Erosle eta saltzaile bezala izan dira beraientzat, gainera, bilgune garrantzitsu merkatu hauek; honela, hainbat tokitatik hurbildutako jendearekin izan dute hartu emana antzinatik: goierritarrez gain Sakana aldeko nafarrekin, Agurain aldeko arabarrekin, Legazpiko eta Zumarragako
|
lagunekin
, eta Tolosalde hegoaldeko biztanleekin. Zaldibiako hizkera ereduan hartu eman hauek eragindako berrikuntzak edo aldakuntzak zenbaterainokoak izan diren neurtzea da nire tesiaren erronketariko bat (oro har, berrikuntza hauek ez dira urruti ibiliko Goierrin gertatutakoez).
|
|
|
Bestalde, elkarrizketa hauetan, izaera formala gutxiagotzeko, berriemaileen arreta irabazteko eta beraien autokontrol jarrera murrizteko zenbait baliabide erabiltzea garrantzitsua da. hizkeraren eredua jasotzeko modurik errealena grabaketa egiten ari den momentuan berriemailearen senideak edo
|
lagunak
ere bertan egotea da eta noizbehinka elkar hizketan, etenak edo mozketak eginez. Soziolinguistikako helburuetarako estilorik desiatuena guztiz zuzendugabekoa (hau da, gainbegiratu gabekoa) da, eta baita lortzeko zailena ere elkarrizketatzaile baten eta grabatzeko ekipo baten presentzia baldin badago.
|
|
|
Zaldibiako euskararen barne aldakortasuna aztertzean adina> da eragilerik gogorrena; ez dut uste, ordea, 80 urteko
|
lagunen
hizkera eta egungo gazteen euskara konparatzea denik egokiena, hor aldaketa erabat gertatuta baitago, eta eragile nagusiak zein izan diren, aldaketa zein ingurune gramatikal eta soziolinguistikotan gertatu den jakin gabe geldituko ginateke. Interesgarriagoa deritzot aldaketaren arrastoari jarraitzeari; bestela esan, orain 80 eta 50 urte inguru dauzkaten pertsonen hizkerari begiratu, eta noiz, nola, zeinen aurrean eta zertarako darabilten aldaera bata edo bestea aztertzea.
|
|
|
Esan liteke, ordea, hartu eman hau gauzatu den ingurunea ez dela berbera izan gizonetan eta emakumeetan: izan ere, gizonak tabernan biltzen ziren asteburuero herriko zein inguruko lagunekin; emakumea, ordea, ez zen tabernan elkartuko
|
lagunekin
. Lanbideari dagokionez, gizonak kanpoko jendearekin hartu eman handiagoa izan duela esan liteke; emakumeak, behin ezkondu eta gero, etxean egin zuen nahikoa lan.
|
|
|
Esan liteke, ordea, hartu eman hau gauzatu den ingurunea ez dela berbera izan gizonetan eta emakumeetan: izan ere, gizonak tabernan biltzen ziren asteburuero herriko zein inguruko
|
lagunekin
; emakumea, ordea, ez zen tabernan elkartuko lagunekin. Lanbideari dagokionez, gizonak kanpoko jendearekin hartu eman handiagoa izan duela esan liteke; emakumeak, behin ezkondu eta gero, etxean egin zuen nahikoa lan.
|
|
|
ipuinak kontatzen dira, ipuin kontalaria da saioaren gidaria, jendaurrean egiten da, egun eta leku jakin batean. Ez dira bat bateko edo
|
lagun
arteko saioak.
|
|
|
Beste herri guztietan bezala, dialektoek beren tokia, batez ere, maila mintzatu informalean daukate, etxeko giro eta
|
lagunen artean
, eta gurean, oro har, jendea jato rriz eta txikitandik euskalduna den herrietan bereziki. Horrek ez luke esan nahi, mun duko gainerako herri zibilizatu guztietan gertatzen denez, irakurtzearen eta kultura jasoaren eraginez, zenbait forma mintzatu aberrante, laburtuegiak, erdarakadaz josiak etab. pixkanaka landu eta eredu batura hurbiltzen joatea komenigarria ez denik, toki urrunetako euskaldunok elkar ulertuko badugu, ez baitut uste, zenbaitzuek pentsatzen omen dutenaren kontra, euskaldunik hoberena sekula santan ezer irakurri gabea denik.
|
|
|
Lawrence Arabiakoaren film famatuko pasarte bat ekarri nahi nuke hona. Gogoan dukezuenez, protagonistak, Akabako portutik irten eta Sinaiko basamortua zeharkatu ondoren, Kairora heltzean, Allenby mariskalarekin hitz egiten du, eta bere konkistak sendotzeko, armak eskatzen dizkio arabiar
|
lagunentzat
. Hasieran fusilak, gero metrailadoreak eta ondoren munizioak.
|
|
|
kontzientzia. Lekeitioko neska mutilen artean% 79,5ek darabil
|
lagunen artean
Lekeitioko aldaera,% 1,1ek euskara batua, (Elordietak eta The> Basque> Dialect> of> keitio, > 3).
|
|
|
Pertsona bakoitzak bere ideolektoa dauka, ez da aldameneko
|
lagunaren
ideolektoaren pare parekoa, nahiz eta elkarren artean berba egiteko adinako antzeko tasuna izan.
|
|
|
Orokorrean, diskurtsoa berriztatze premian aurkitzen gara
|
lagunok
. Nahiko esan eta entzun da argudioez.
|
|
|
Argi utzi nahi dut, jakina, euskalkietara itzuli nahi horretan maila ugari eta ñabardura franko direla, eta kasu guztiak ez direla zaku berean sartzekoak. Alde bate tik, badira hasierako euskara batu formalegi eta akademizista hark falta zuen freskota suna norbere euskalkiaren berezkotasunean berreskuratu gura izan dutenak,
|
lagun
eta senide arteko harremanen erregistroa, adibidez, eredu batuari herri hizkera txertatzean
|
|
|
2 Kasu nabarienetako bat aste egunen eta hilabeteen izenena dateke: aspaldiko urteotan Euskal Herrian argitaratzen diren egutegi gehienek eredu batuko izenak besterik eskaintzen ez dituztenean, eta, zenbait baserritako
|
lagunek
salbu, kale giroko jende gehienek, era batuak ez badakizkite, enerue, > febrerue, > etab. besterik esaten ez dutenean, herri mai lako hizkuntza mintzatu zein idatzian behialako forma dialektalak birpiztu nahi izateak ez dirudi premiazko ez bidez koa denik. Bestalde, gaurko gizartean dugun lekualdaketa ugari eta toki ezberdinetako euskaldunen arteko ezkontza mistoak gogoan izanda, zaila da hiri handietan eta ez hain handietan ere ume euskaldun talde homogeneoak aurki tzea, proposatzen diren euskalki egokitzapen horiek praktikara eramateko, eta are zailagoa izango da, zalantzarik gabe, etorkizunean.
|
|
|
Euskaltzaindiak (H E/ 3, H E/ 4) zain eskuinera daramaten eraikuntza lexikoak egile elkarte sintetiko errokarien artean sailkatzen ditu bigarren osagaitzat gin/ gile eta dun dutenekin batean7 Baina bere izaerari buruzko zalantza ere jasotzen dute, euskalariak harturik
|
lagun
: izen beregaintzat daukate baina beste izen bati lotuta maizago darabilgula ere badiote.
|
|
|
(13). Zazpi
|
lagun
zaurituak gertatu ziren?
|
|
|
Bai, zinez, Xalbadorrek erakusten duen hats bero hortan berean ginen gu hazi bimilagarren urterainokoa ezagutu ginuen hok. Suerte onez nihaur apezai nintzalarik ikasi izan dut nik ere, ene
|
lagun
frangok bezala, banuela oseba, otto Piarre, 14eko gerla aitzinean makila ferratua irabazia zuena, Maulen, Baigorriko luzeko taldearekin botari jokaturik. Amede Arce baten adinekoak ziren horiek bainan ez zitakeen han Amede haundia, ber hura izanen baitzen orduan Baigorriko botaria eta ez Baigorri Bidareko.
|
|
|
apal aire bat bazuela onetsirik, kondatzen du beti A. Etchegorry apezak, nola zuen beste harri lerro batez goratu jaun ekonomak jo murrua gure denboran. Han zituen egia erran lukuztarrak beste
|
lagunak
ere, Erramouspe, Salette, Etchegaray, Apaule, Diharce, Lekuona, Camino pilotarigaiak eta abar... hoberen batzu baizik ez aipatuz. Zenbait haatik Hazparne edo Mauleko ikastegietarik etorriak.
|
|
|
Sotana haren gatik lehenik. Sinets lezaketea oraiko gazteek 16 urte ez ginituela oraino beteak sotana hartu nuenean ene klasako
|
lagunekin
! Hastean igandeetako doia hori, egia erran, bakoitxak berak galdea egin eta baia ukanik, ez baldin bazen ere gehiagoko engaiamendurik oraino, 24 urteak jin artean sotana horrekin.
|
|
|
Denborak ziren holakoak eta herriak ezagutzen ginituen gu eta onartzen ere, ginen bezala: hau ez da pilotakoa bainan hurbila nolazpait, oroitzen naiz mutxikoak dantzaturik 20 urte gabe apezgai
|
lagun
batzuekin Barkoxeko plazan sotanan Eskualzaleen Biltzarra egun batez. Eta pilotari gazteak ere hartzen zuen naturalki bezala sotana beste apezgaien arabera.
|
|
|
Eta ezagutu ditugu, pilota utzia zutenak, Leon Leon apez hazpandarra, eta Jean Elissalde Zerbitzari Gerezietako erretor azkaindar seme xixteran arizana. Hau, ordukotz adinean aitzinatua nahiz berri kondan eta lumaz bere euskaran paregabea, beti bertsulari munduan ere berekin karreatzen zuen famattoare kin, Mehaineko apez Oxobi beste idazle famatu
|
lagunarekin
, zer arraintzariak bestalde Lekuine ta Haltxuko errekatto horietan! Apez ezagutuak ere bai haa tik bat ala bestea.
|
|
|
Xixteraz aldiz, joko gar bian, Pierre Lazcanotegui hutsegiten ez zakien ekartzale bipila. Haatik horiek berexi baditugu hemen, ikusiko dugu izan dituztela
|
lagun
hurbilak eta guziz, xuritan ari direnetan, pilotari haundiak ere, bainan ez ahantz apez pilotariena dugula hemengo gaia.
|
|
|
Zertako ez sala hastetik nola goiz batez, egiak diren famen arabera, Arnegi edo Luzaideko Lakeleku bere etxean, puskak bildurik bat batean, hartu zuen Lazkaorat beneditar komenturako bidea betikotz Harriet Apezak, pilota, herria eta
|
laguneri
uko eginez alde bat. Hori ere da apez pilotaria, Jainkoaren gizona oroz lehen, plazagizontasunak sortu dizkion traba eta eraginetaraino, baina bere naturaren gostu eta tirantza heietarik deus ahantzi gabe.
|
|
|
Escapil eskolako errient suharrarekin hartu. Eta pilotako
|
lagunak
nondik ez. Bercetche eta Polit hor berean zituen, Ibañetaz haindiko pilotarien desafiatzeko, hiru arnegitar eta hiru auriztar jokatuz.
|
|
|
Ni ere besteak bezala, irabaziez hobeki oroitzen. Michel Gozterratxu ene apezlagun aldudarra ere behar dauzut aipatu, ene gibeleko
|
lagun
segura: jokatu ginituen bi partida Amikuze aldeko Etcheverry eta Irigoinen kontra, hau bereziki luzaz eta luzaz pilotako arduradun ezagutu dena:
|
|
|
Michel Gozterratxu bai, sortzez aldudarra, 1913an sortua, ni baino lau urtez gazteagoa zen eta erran dautzutan bezala nik behar nuen bezalako
|
lagun
pilotaria. Nik aitzinean jokatzea maiteago, hura fidagarria nuen gibeletik, behar zen besoarekin eta segurtamena gainerat.
|
|
|
Durruty Detxima, eta, onetan hau ere, Gustave Garmendia orotako on zena, trinket, ezkerpareta, plaza. Bainan etzitzaion ahanzten errepikatzea Michel Gozterratxu apez
|
lagunarekin
garaitu zituztela Saliesen Durruty Damestoy, orduan hoberenean zirenak 45
|
|
|
Biak adin berekoak ziren eta dira beti, zinez elgarrekilako eginak pilotan ere. Bigarren hau, Etchegorry, gibelekoak, atxiki behar baitu partidaren maila eta iraupena, mendia bezalakoa (nork mugituko du mendia?) arrabotea bezain zuta gizona eta lurraren gainean ontsa finkatua, eta bi eskuak palak bezalakoak, sekulan minik ez, bainan beti jo eta jo ariko zirenak iluna jin artean behar bazen,
|
lagunari
beti «bego»> eta «bego»> ziola. Holako harrokari emozue aldiz aitzinean Erramouspe sakaria, batean luze, bestean zirriztaka botako duena, eta bera erreferan hutsik gabea bainan gutienik ustean, brixtez, airetik edo pereka milinga batean pilota marra gainean erdi hilik lehertaraziko duena?
|
|
|
Beren apez bokazioneak zituen holako bi
|
lagun
elgarretaratuak. Oraiko gaintar langile ainitzek bezala, Baionan zuten junt egina 20 urtetan, seme nario haundian.
|
|
|
...aren> ikustera, > eta> oroit> naiz> han> zela> ere> Narbaitz> Jaureguy> labeztar> apez> misionesta.> Partidak> izan> ginituen> hango> biga, > ez> segur> nornahi>: > Hirigoyen> > pilotari> ona> eta> haren>
|
lagun
, > Panpale> rduan> Jende> ainitz, > kondaria> xuriz, > gapelu zinta> gorriak, > jende> ainitz, > Aita> Chabagno> > plaza> alimalea, > ikusleak> oihuka>« Allez les noirs» (gu> sotanarekin> alabainan, > beti> bezala>!), > Domec&...
|
|
|
1920an sortu zen hau ere, Urrustoi Larrabilen, Xiberun, Jean Louis Davant gure euskaltzain
|
lagunaren
herrian. Preseski hango bereko herritar hunek zer estimutan zaukan, beste ainitzen gisa funtsean, erakutsi izan dio beti.
|
|
|
Durruty eta Irigoin bi amatur onen kontra. Bainan Harambilletek ezetz,
|
laguna
behar zuela. Eta mauletarrek Hasperue eman zioten laguna.
|
|
|
Bainan Harambilletek ezetz, laguna behar zuela. Eta mauletarrek Hasperue eman zioten
|
laguna
. Bai eta zenbait harritu ere:
|
|
|
Lehenik Zalgizen (40) eta gero Saliseko plaza ederrean (40), eta hirugarrena Mauleko plaza haundian Salegi eta Atano IV hegoaldekoen kontra. Alemanian preso egon denboraren ondotik ere arizan da oraino Bidegain Muskildiarra bai nan ez baitzen gehiago lehengo hura, guti ikusi dela geroztik eta gehienik ere apez
|
lagun
xahar batzueri zerbitzu egitea gatik eta hola, horra zer zion geroztik hartaz.
|
|
|
Gerlan gerlako gisa, egun dorpeak ziren, pilotari batzuek, apezgai batzuek, ezkongai batzuek Alemaniako presondegietan eta gaztigutegietan utzi eta galdu izan dute beren biziko amets ederrik. Gu orduko apezgaiak aterbetu gaituzte oihaletxola ba tzuetan gure
|
lagun
helduagoen apezordenakari, Baionan semenarioa aleman sol dadoek harturik berentzat. Aldiz Pebet apez Duzunaritze Iturbideko semeak, Alemaniako presunergo latza ezagutu zuen, Bidegain, Harambillet eta beste ainitzek bezala.
|
|
|
Berak berriz nahiago izan dizkigu bes teren berriak eman, bereak baino. Arditeiko apez xaharren arduradun luzaz egona, eta beti han dena, gomendatu dizkigu hango bi
|
lagun
, ez ahanztekoak. Aspaldikoetan batto zuen Pierre Labadie bardoztar seme apeza, gorputzez luze, lerden, argitu eta abertzalea izana, eta orobat pilotari pollita, gibeletik atxikitzen zakiena.
|
|
|
Geroxago landestarrek, eta guziz Landesetako euskaldunek (asko baitira harat pino oihanetarat joanak eta han esposatuak ere frango), heiek bai erran lezakete nolako apez sano, alegera, kantaria, jendakina zuten Jean Pierre apeza. Ondarrerat, herriz herri predikari, pilotari eta denen
|
lagun
sutsua izan ondoan, Buglose herriko beilatokian bururatua du bere zerbitzua, hainbat adixkidek ez baitute segur ahanztekoa. Iratcheten pilotako balentrien konda tzen ez ginakike, urruntxetzen ari baitira oroitzapen hauek orai eta joanak ere hango lekuko gehienak.
|
|
|
Pilotarietan bi moldetakoak izan dira beti tik: lehen mailekoak, herrikoiak, gostu eta atsegin hartuz ari direnak, liberti tzeko,
|
lagunekin
konpainiatzeko eta goragoko ametsik gabe. Eta bigarrenak gorako mailakoak, hots, xapel eta omen ondotik dabiltzanak, ahalak ere izanez hortako.
|
|
|
pilotari batzu badira beste dohain bat lotzen diotenak jokoari, hala nola kantari, edo bertsulari edo musikari eder izanez partida ondoetan. Iratchet zenari arras egoki zitzaizkion horiek guziak, hain zen
|
lagun
xarmegarria konpainian! Beste dohain bat ere bazuen arraroa:
|
|
|
Egia> da> Akizeko> semenarioan> sartu> nintzalarik, > errugbian> arizan> nizala> U.S.> Garazirekin.> Berriz> hola> Garazi> jastaturik, > > ere> pilota> banuen> hor> Goizeko> > Andre> Ardohain> > nuen> hor>
|
laguna
, > duela> zenbait> urte> zendua> > zorigaitzez.> Hautu> bat> egin> behar> nuen> eta> pilota> hautatu> dut.> Semenarioko> ixtudioak> eremaiten> nituela, > Goizeko> Izarra> > ari > zan> niz.
|
|
|
ko egunetan Euskal Ligako xapelgoaren finala galdua zuten horien beren kon tra, 21 Hola da jokoa. Bere
|
lagun
Etchegaray berarekin jo zituzten Dubois Thicoipe amikuztarrak trinketean, 50 Eta, beti trinketean, heme retzi bote sartu Caracotche apezak Erramouspe gaztearekin Mugordoy eta Etchegaray lagun ohia joz 50 Inchauspe Carricart famatuak ere orduantxe jin eta gure bi xapeldunek heien kontra galdu 18, trinketean: orduan ziren haundienen mailera atera garaztar horiek.
|
|
|
ko egunetan Euskal Ligako xapelgoaren finala galdua zuten horien beren kon tra, 21 Hola da jokoa. Bere lagun Etchegaray berarekin jo zituzten Dubois Thicoipe amikuztarrak trinketean, 50 Eta, beti trinketean, heme retzi bote sartu Caracotche apezak Erramouspe gaztearekin Mugordoy eta Etchegaray
|
lagun
ohia joz 50 Inchauspe Carricart famatuak ere orduantxe jin eta gure bi xapeldunek heien kontra galdu 18, trinketean: orduan ziren haundienen mailera atera garaztar horiek.
|
|
|
Lasako bestetan dugu aldiz gure apeza 1983an. Eta hor ere irabazi G.Urrutia herritar bipilari eta hunen
|
lagun
arizan zen G. Duhalde suhuskun darrari, ez baitzen batere errex bi Gabi horien meneratzea. Buruzburukari samina ere izan da gure Domintxaineko apeza, geroztik Caracotche jauna, deitzen dugun bezala:
|
|
|
« Zuk aldiz, baduzu berezitasun bat, Tote, lehen pilota moldatzailea ere apeza izan duzula. Eta besteak nor, sustatzaileak eta pilotari
|
lagunak
–»
|
|
|
Huna, zutaz, berriz ere, barka, batek erran didana: « Ez zian orobat haundien batzuen klasaraino heldu, bainan langilea zian eta plaza gizona,
|
lagunarendako
ona. » Hori baduenak!
|
|
|
|
Laguna
izana ginuen Uztaritze ta Baionako semenarioetan Pierre Lazcanotegui 1939ko gerla hasterakoan, L. Erramouspe, A. Etchegorry, M. Hirigaray, L. Oxarango, J. Camino eta pilota munduko apezgai guzien den boran. Orduan esku huska zen bakarrik, pilota joko guzien ama eta erroa.
|
|
|
Pierre Lazcanotegui, 1925an sortu
|
lagun
goxoa, zernahi dohainen jabea gainerat, semenarioko ixtudio, ala kirola, matematika, musika edo kantuz paregabea, 78 urtetan galdua dugu damurik ez hain aspaldi. Lagun leial eta plaxenta, mintza gintazken adin aitzinatu batean harekin lañoki:
|
|
|
Pierre Lazcanotegui, 1925an sortu lagun goxoa, zernahi dohainen jabea gainerat, semenarioko ixtudio, ala kirola, matematika, musika edo kantuz paregabea, 78 urtetan galdua dugu damurik ez hain aspaldi.
|
Lagun
leial eta plaxenta, mintza gintazken adin aitzinatu batean harekin lañoki:
|
|
|
« Heure haineko
|
lagunik
ez izanagatik pilotari apezetan, beti eta luzaz aurki tu dituk pilotakideak, hain galdatuak zinezten plaza guzietan. »
|
|
|
Milesker Pier, ene eskolako
|
laguna
, begi oneko pilotari, kantari eta lagun goxoa. Geroztik urak bide egin dik.
|
|
|
Milesker Pier, ene eskolako laguna, begi oneko pilotari, kantari eta
|
lagun
goxoa. Geroztik urak bide egin dik.
|
|
|
Hor ere pilotan bezalakoa izana baitzen, adreta eta zintzoa. Apez
|
lagun
ohientzat aldiz, betiko laguna, ezin ahantzizkoa, eta lehengo apez laguneri fidela bururaino, Pier! Eta, azkenik, ez dugu ahantziko salatzea, bere erakasle lan eta munduan pilota sailari leial egon zaiola bururai no bere dohainak ezarriz pilotari gazteen formakuntzan bere goreneko maila tik, tokian zituen Biarriztarrak eta beste Batasunekin, F.F.P.B. gorenarekin eta oro!
|
|
|
Hor ere pilotan bezalakoa izana baitzen, adreta eta zintzoa. Apez lagun ohientzat aldiz, betiko
|
laguna
, ezin ahantzizkoa, eta lehengo apez laguneri fidela bururaino, Pier! Eta, azkenik, ez dugu ahantziko salatzea, bere erakasle lan eta munduan pilota sailari leial egon zaiola bururai no bere dohainak ezarriz pilotari gazteen formakuntzan bere goreneko maila tik, tokian zituen Biarriztarrak eta beste Batasunekin, F.F.P.B. gorenarekin eta oro!
|
|
|
Hor ere pilotan bezalakoa izana baitzen, adreta eta zintzoa. Apez lagun ohientzat aldiz, betiko laguna, ezin ahantzizkoa, eta lehengo apez
|
laguneri
fidela bururaino, Pier! Eta, azkenik, ez dugu ahantziko salatzea, bere erakasle lan eta munduan pilota sailari leial egon zaiola bururai no bere dohainak ezarriz pilotari gazteen formakuntzan bere goreneko maila tik, tokian zituen Biarriztarrak eta beste Batasunekin, F.F.P.B. gorenarekin eta oro!
|
|
|
Behauztar adixkide hau goizegi joana dugu. 1930ean sortu
|
lagun
arraia, eliza batasunetako eta plazako egina zen orobat: Euskal Herriko bezala, Biarno aldekotz ere bai berdin berdina.
|
|
|
Eta ondarrean Amikuzeko Arruta Martxuta gain horiek, eta Kanbo ere bai, hango seroretan. Sallette apez biarnesa
|
lagun
, edo berdin M. Algueyru bikarioa, ereman du Frantziako kopa 1963an, lehenare kin, jokatu Biarnon eta Landesetan, eta Cannes udaleku aberatseraino, Arno Ouretekin ere batzuetan. Pilotari bixia zen, dena zaina, kexuarena egiten jakinki beharrez, eta berehala irria, dena arrailleria, hori ere da jokoa.
|
|
|
Ez dea izan Jean Pierre apeza, orotan berdin barna, ala gazterian, familie tan, ala semenarioetako hezkuntzan beti kontseilu onekoa! Horiekin guziekin batean apez zintzo bezain
|
lagun
goxoa, lehengo osasun arazo batzu ere gain
|
|
|
Diharce> apeza, > Behauzeko> erretor> zelarik, > herri> > bereko> Pilla> > gaztea> zuela>
|
lagun
, > Beñat> Etchegaray> apezaren> anaia> gazteena.
|
|
|
Maule ta Uztaritzeko ikasketen ondotik, geroxago Kanboko bikario, horra Charles Bergara makila egile pilotaria nun aurkituko duen pilota erakasle paregabea. Arñoren sake bortitz eta luzea, beso azkarra eta xixtatzaile samina, nork balia hobeki, edozein
|
lagunekin
eta etorriaren ai tzinean! 1963an Frantziako xapelgoaren finalerditaraino izana dugu Arño, eta Vicenty Lacoren kontra, gainera.
|
|
|
1964an F. Forgues koparen irabazle D. Carricaburu jatsuarrarekin Baionan. 1966an F. Daguerre berezko beharra oraino gaztea
|
lagun
, finala haundi bat jokatzen dute Remi Hirigoyen eta Edouard Detchart hazpandar arraroen kontra, gutiz galduko badute ere.
|
|
|
hiru kintze xoilez galdu zutena, aitzinean izanik. Izan da gero Ouret Pauen, Salette apez biarnesa
|
lagun
. Eta ere Hendaian ber harekin, finalaren jokatzen Darrigol eta Harismendiren kontra, aisexka galduz haatik hor.
|
|
|
Eta ere Hendaian ber harekin, finalaren jokatzen Darrigol eta Harismendiren kontra, aisexka galduz haatik hor. Eta berriz horra Larresoron 1971an, Dominique Garat
|
lagun
, sasoin haundi batean berriz ere. Kontrarioak, Duhalde eta Urrutia, ez dituzte nornahi, alta biez bakarrik galtzen dute fina la, 38 kasetetan laudorio aski ez dutela apezak lehenik eta biek ere.
|
|
|
Amerika han utzirik horra nun zuen beste suhuskundar
|
laguna
, Peio Etchemendy, hunekin berriz irabazteko Ouretek F. Forgues kopa Aiherran hazpandarren kontra. Bat irabaz, bestea gal, galduko dute ere hiru tantoz, Garatekin Bidarrin Larresohoarrek (Ouret Garat) Urrutia Duhalden kontra, luzaz irabazia zaukatena (25).
|
|
|
Bat irabaz, bestea gal, galduko dute ere hiru tantoz, Garatekin Bidarrin Larresohoarrek (Ouret Garat) Urrutia Duhalden kontra, luzaz irabazia zaukatena (25). Ibili da ere Cannes Probentzakoan Arño jada aipatu ditugunak eta beste batzu
|
lagun
, bai eta berezko haundienen aitzi nean, biga hiruri eta hola.
|
|
|
–Orotako sasoi bat?, Liburu Sainduen erran hori badakite apezek eta bes teek. Arño Ouret ere, aldatuak aldatu, doala agian bereari lehengo kuraiarekin, bere oroitzapen eta
|
lagun
onekin.
|
|
|
Ez ziren lehenak, herri literaturan horrela agertzen zirenak, eta ez badut orain arte bederen gai horretaz aita Zabalaren pareko lanik, ez nihonek egin, ez ikasle bati, ez
|
lagun
bihi bati eginarazi ahal izan, baditut halere jadanik, gure ezin ahantzizko Jean Hiriart Urruty Abittu zenaren bidetik, P. Broussainen edo S. Lardapiden paperetan aurkiturik, Katxo, Otxalde, Xetre, Mendiague anai arrebak, Aña Debrua, Erramun Darraidou eta aspaldiko gure hazpandar galeriano famatuaren bertso paper asko eskuraturik. Iduritzen zait bizkitartean, Xarlex Etchegaray zenaren bertso hauek izan direla, gure eskualdean bederen, ene oroitean, egileak berak saldu dituen gisa horretako azken bertsoak.
|
|
|
Orain, Angel Ibisateren artikulu bikainari esker (ikus Ibisate 2001) ongi ulertzen dugu zerk eraginik idatzi zuen Prestamerok lan hori. Gatazka giro zail batean bizi zen Araban Eliza, eta auzia zen nork izendatu behar zituen erretoreak eta apaiz
|
lagunak
; dokumentu hark, carácter dialéctico, zuela dio Ibisatek, arrazoi osoz.
|