|
2023
|
|
|
Eskakizun hori zerga proportzionalekin ere bete daiteke, berbarako, karga tasa bakarreko zergekin. Progresibitateak, alabaina, urrunago
|
joan
nahi du. Zerga progresiboetan, proportzionaletan bezala, ordaindu beharreko kuota gero eta handiagoa da zerga oinarria handitzen den heinean; baina horrez gain, karga tasa ere gorantz doa, zerga oinarriaren arabera.
|
|
|
Progresibitateak, alabaina, urrunago joan nahi du. Zerga progresiboetan, proportzionaletan bezala, ordaindu beharreko kuota gero eta handiagoa da zerga oinarria handitzen den heinean; baina horrez gain, karga tasa ere gorantz
|
doa
, zerga oinarriaren arabera.
|
|
|
Konkurtso prozeduran Tributu administrazioak duen egoera ikusita, hartzekodun arruntekin parekatzen da tributu kreditu gehienen kasuan. Pribilegiodun kredituei dagokienez, Administrazioa ez dago hitzarmena onestean erabakitakoaren mende, baina hitzarmenarekin bat egin edota Hartzekodunen Batzara
|
joan
eta proposamenaren aldeko botoa eman dezake, eta halakoetan Konkurtso Legearen 376 artikuluak ezarritako gehiengoek hartutako akordioei lotuta geratuko litzateke.
|
|
|
Proposamena loteslea da Administrazioarentzat. Kontsulta idatzi lotesleekin baino urrats bat haratago
|
doaz
, kontsultetan ez baita erantzuna proposamenetan beste zehazten. Proposamenak zenbait eragiketa gauzatu aurretik edo eragiketak aplikagarri diren zergaldia amaitu aurretik soilik aurkez daitezke, hala nola, berregituratze eragiketak (bat egiteak, eskuraketak), pertsona fisikoen ondarea berrantolatzeko eragiketak, Tributu administrazio batzuei eragiten dizkieten eragiketak, nazioarte mailakoak direnean ere...
|
|
|
Horregatik, prozedura erabili ahal izango da deuseztasun akats frogatua eta zalantzarik gabekoa gertatzen bada, hots, Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 224 artikuluak eta Bizkaiko TFAOren 225 artikuluak ezarritako kasuetan73: ...ari eta lurraldeari dagokionez argi eta garbi eskumenik ez duen organo batek emandakoak direnean; c) ezinezko edukia dutenean; d) Zigor Zuzenbideko arau hauste direnean, edo halako arau hauste baten ondorioz ematen direnean; e) legezkoprozeduraerabatbazterturikedokideanitzekoorganoetanborondatea eratzeko funtsezko erregelak erabat bazterturik emandakoak direnean; f) antolamendu juridikoaren kontra
|
doazen
berariazko nahiz ustezko egintzak direnean, ahalmen edo eskubideak eskuratzeko badira, horiek eskuratzeko oinarrizko betekizunak izan ez arren; eta g) foru arauz edo legez berariaz ezartzen den beste edozein.
|
|
|
Errekerimendua bidaliz gero, betebeharpekoak adierazitako Administrazioaren bulegoetara
|
joan
behar dira jarduketak egitera, zehaztutako egunean eta orduan; horrez gainera eskatutako agiri eta elementu guztiak ekarri dituzte. Behin jarduketak burutu eta gero komunikazio eta eginbideetan jasoko direnaketa behin behineko likidazioa eman aurretik, Administrazioak likidazio proposamena jakinarazi behar dio betebeharpekoari, alegazioetarako entzunaldiko izapidea irekita.
|
|
|
Jarduketak Konstituzioak babestutako egoitzan gauzatu balira, epailearen baimena ala interesdunaren adostasuna litzateke, tributuak aplikatzeko prozeduren arau erkideak jorratzean azaldu bezala. Elkarren laguntzaren esparruan, lankidetzan beste Estatu batzuetara
|
joan
daiteke informaziorako errekerimenduak hobeto egiteko edo beste herrialdeetako Administrazioekin baterako kontroleko jarduketak burutzeko.
|
|
|
Errebokazioak ezin izango du, inola ere, tributu arauek onartzen ez duten dispentsa edo salbuespenik sorrarazi; ezta berdintasun printzipioaren, interes publikoaren edo antolamendu juridikoaren aurka
|
joan
ere.
|
|
|
Lehen, sektore batzuk (Gizarte Segurantza, organismo autonomoak) kontrol horretatik at geratzen ziren, baina gaur egun, Administrazio zentraleko agente guztiek euren aurrekontuak egintza bakar batean Gorte Nagusien mende uzten dute. Estatuaren sektore publiko osoaren finantza jarduketen azterketa bateratua egin daiteke eta agente desberdinen arteko
|
joan
etorriak kontrola daitezke.
|
|
|
Horiek horrela, TFAOren eta TLOren izaera publikoko ondare prestazioen definiziotik alde egiten dute. Eztabaida teorikoaz gain, esparru juridiko praktikotik haratago
|
doa
karga horiek erabiltzean tributuak aplikatzeko eta sortzeko kontuan izan beharreko printzipioak hautsi daitezke, modu horretara segurtasun juridikorik eza handia sortuz.
|
|
|
Gerraren amaieran Euskadiko foruerregimena ezabatu zen, ordura arte ezagutu ohi zen bezala. Nolanahi den ere, 1841etik aurrera, foru erregimenaren ezaugarri batzuk desagertuz
|
joan
ziren: " Ebroko Hesia" kendu zen eta barruko aduanak kostaldera ekarri ziren; foru pasea indargabetu zen.
|
|
|
Hortaz, Kupoak" aldebakarreko arriskua" dakar Estatuko aurrekontuetan oinarritzen baita, foru ogasunen zerga bilketa, benetakoa edo aurreikusitakoa, ezertarako kontuan hartu gabe. Gauzak (ekonomia) ondo
|
badoaz
, Euskadiko autonomia erkidegoak diru gehiago izan du baina, txarto joanez gero, gastuetarako kopuruak txikiagoak izango dira kanpoko finantzaketarako aukerarik gabe ezta Estatuko Aurrekontu Orokorren pentsutan ere ez, Kupoaren zenbatekoa ez delako aldatzen eta horren ordainketa edozein kasutan egin behar delako.
|
|
|
Hortaz, Kupoak" aldebakarreko arriskua" dakar Estatuko aurrekontuetan oinarritzen baita, foru ogasunen zerga bilketa, benetakoa edo aurreikusitakoa, ezertarako kontuan hartu gabe. Gauzak (ekonomia) ondo badoaz, Euskadiko autonomia erkidegoak diru gehiago izan du baina, txarto
|
joanez gero
, gastuetarako kopuruak txikiagoak izango dira kanpoko finantzaketarako aukerarik gabe ezta Estatuko Aurrekontu Orokorren pentsutan ere ez, Kupoaren zenbatekoa ez delako aldatzen eta horren ordainketa edozein kasutan egin behar delako.
|
|
|
Lurralde jakin batean pertsona batek zenbat denbora eman duen zehazteko, aldi batez kanpoan izandako denbora hartuko da kontuan, egoiliarra izateaz aldatu ezik. Esaterako, Bizkaiko egoiliar den langilea aldi baterako Kantabriara aldatu behar denean, bi hilabetez lanera
|
joan
behar delako.
|
|
|
Eskurik esku ere badabil, orri markatuekin, azpimarratuekin, behin eta berriro, gorriz, berdez, horiz. nork daki!
|
Badoa
kafetegitik etxeko edo apartamentuko gelara, egunero, hilero. baina lau hilabetez soil soilik!
|
|
|
Eta horrela
|
doa
mundua, jira eta jira, eskuliburuak gora eta behera. Eta eskuliburuen artean, eman diezaiogun ongietorria honako honi, euskarazko eskuliburuen multzora datorren sortu berri honi.
|
|
|
Nazioarteko adopzioaren kasuetan, nahitaezkoa denean aldez aurretik gurasoak adoptatuaren herrialdera
|
joatea
, kasu bakoitzarentzat ezarritako etenaldia hasi ahal izango da adopzioa eratzeko ebazpena eman baino 4 aste lehenago.
|
|
|
Halako eszedentzia emango da kargu publikoa betetzeko izendatu edo hautatzeagatik, bai eta probintzia mailako edo goragoko sindikatu eginkizunak gauzatzeko ere, printzipioz ordezkaritza handieneko sindikatuetan bakarrik, ordezkaritza karguan izan bitartean, betiere halako egoerek lanera
|
joatea
eragozten badute (ikusi, hurrenez hurren, LELTBren 46.1 artikulua eta LELTBren 45.1.f artikulua; LELTBren 46.4 artikulua eta SALOren 9.1.b artikulua).
|
|
|
Eszedentzia mota horren ondoreei dagokienez, langilea eszedentzian dagoen aldia antzinatasun ondoreetarako zenbatuko da, eta langileak eskubidea izango du lanbide prestakuntzarako ikastaroetara
|
joateko
; enpresaburuak deitu dio, ikastaroetara joan dadin, batez ere, berriro lanean hasiko denean. Lehenengo urtean langileak lanpostua erreserbatua izateko eskubidea du.
|
|
|
Eszedentzia mota horren ondoreei dagokienez, langilea eszedentzian dagoen aldia antzinatasun ondoreetarako zenbatuko da, eta langileak eskubidea izango du lanbide prestakuntzarako ikastaroetara joateko; enpresaburuak deitu dio, ikastaroetara
|
joan
dadin, batez ere, berriro lanean hasiko denean. Lehenengo urtean langileak lanpostua erreserbatua izateko eskubidea du.
|
|
|
(a) Lanera ez
|
joatea
eta lanera garaiz ez heltzea behin eta berriro eta justifikatu gabe.
|
|
|
14 Ikasketa plan berrien ondorioz, Deustuko Unibertsitateko irakasle batzuk astero
|
joan
behar dute Bilboko lantokitik, non klaseak ematen dituzten, Unibertsitateak Donostian duen lantokira, bertan ere klaseak emateko. Mugigarritasun geografikoa egongo litzateke kasu horretan?
|
|
|
16 Maria Luisak Vitoria Gasteizko jatetxe batean lan egiten du sukaldari gisa, lanaldi osoan. Eta azken aldi honetan pentsatzen ari da enpresaburuarekin hitz egitea, komentatzeko bere asmoa dela astean 3 orduz lanera ez
|
joatea
, ingelesa ikasi ahal izateko. Zer planteatu diezaioke enpresaburuari?
|
|
|
Arbitroak laudoa emango du, agerraldiaren hurrengo 3 egun baliodunetan. Edonola ere, aurretiaz bidezko frogak edo zuzenbidearen araberako frogak gauzatuko ditu; halako frogak direla-eta arbitroa lantokira
|
joan
daiteke, eta arbitroak enpresaburuaren eta administrazio publikoen beharrezko elkarlana eska dezake. Laudoa idatzizkoa eta arrazoitua izango da, eta zuzenbidearen arabera ebatziko du hauteskunde prozesuaren inguruko aurkaratzea, eta, hala denean, akta erregistratzearen inguruko aurkaratzea.
|
|
|
(b) Enpresa batzordeen eta segurtasun nahiz higieneaz arduratzen diren enpresako barne erakundeen batzarretara
|
joatea
, hitz egiteko eskubidearekin, baina botorik gabe.
|
|
|
Gainera, gogoratu behar da kontratua geldiarazteko arrazoi horretara biltzen direla bestelako egoera batzuk ere: erakunde ofizialetara eta jurisdikzio organoetara
|
joan
beharra; eginbehar publikoak betetzea (esaterako, udalerrietako osoko bilkuretara joatea).
|
|
|
Gainera, gogoratu behar da kontratua geldiarazteko arrazoi horretara biltzen direla bestelako egoera batzuk ere: erakunde ofizialetara eta jurisdikzio organoetara joan beharra; eginbehar publikoak betetzea (esaterako, udalerrietako osoko bilkuretara
|
joatea
).
|
|
|
Legezko arauen artean daude, esaterako, hauteskunde arauak: enpresek langileei aitortu behar dizkiete gehienez 4 ordu hauteskundeetan botoa ematera
|
joateko
(ikusi apirilaren 16ko 605/ 1999 Errege Dekretuaren 13.2 artikulua). Bestalde, alderdi politikoetako ahaldunek eskubidea dute ordaindutako baimenaldia izateko bozketa egunean, baldin eta data horretan ez badute asteko atsedenik (ikusi ekainaren 19ko 5/ 1985 Lege Organikoaren 76.4 artikulua, eta apirilaren 16ko 605/ 1999 Errege Dekretuaren 13.4 artikulua), eta hauteskunde mahaietako lehendakari eta mahaikideek, bai eta esku hartzaileek ere, eskubidea dute bozketa egunean ordaindutako baimenaldia izateko, data horretan ez badute asteko atsedenik, eta biharamunean lanaldia 5 ordu murrizteko (ikusi ekainaren 19ko 5/ 1985 Lege Organikoaren 76.3 artikulua, eta apirilaren 16ko 605/ 1999 Errege Dekretuaren 13.3 artikulua).
|
|
|
★ Hitzarmen kolektiboetan bestelako geldiarazpen mota batzuk ezar daitezke, baimen edo lizentzia izenarekin (adib. mediku azterketetara
|
joateko
).
|
|
|
Langileen lege ordezkariei zuzendutako komunikazioa, kontsultaldia irekitzeari buruzkoa, idatzizkoa izango da, eta bere baitara bilduko da 1483/ 2012 Errege Dekretuaren 17.2 artikuluak ezarritako edukia. Gainera, kontsultaldia irekitzeko komunikazioarekin batera
|
joan
behar diren justifikazio agiriak behar adinakoak izan behar dira egiaztatzeko alegatutako arrazoia izan badela eta hori enpresak duen jardueraren behin behineko egoeraren ondorio dela.
|
|
|
(c) Prebentzio eskuordeek behar duten denbora Segurtasun eta Osasuneko Batzordera
|
joateko
eta laneko ikuskatzaile eta teknikariei euren bisitetan laguntzeko (ikusi LAPLren 37 artikulua).
|
|
|
(f) Nahitaezkoak diren prestakuntza ikastaroetara
|
joateko
denbora [ikusi 2003ko ekainaren 26ko (124/ 2000 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Mikelek 30 eguneko oporrak izan behar zituen abuztuan, baina opor egun horiek aipatu egoerarekin bat egin zuten. Medikuaren alta izan baino egun batzuk lehenago enpresako giza baliabideetako bulegora
|
joan
zen bere lan egoeraren berri izateko asmoarekin. Esan zioten medikuaren alta lortu eta biharamunean hasi behar zela lanean.
|
|
|
(b) Ohiko lanaldia egokitzeko lanbide prestakuntzarako ikastaroetara
|
joateko
.
|
|
|
(A) Lanera
|
joan
eta garaiz heltzeko eginbeharra
|
|
|
Lanera ez joate gisa hartzen da lanpostura ez
|
joatea
lanaldi osoan. Eta lanera garaiz ez heltze gisa hartzen da lanpostura atzerapenarekin iristea edo lanpostutik egin beharreko orduak baino lehenago irtetea.
|
|
|
Nolanahi ere, lanera ez
|
joatea
edo lanera garaiz ez heltzea aintzat har dadin, funtsezkoa da jokabide hori behin eta berriro errepikatzea. Are gehiago, kontuan hartu behar da lanera ez joateagatik eta lanera garaiz ez heltzeagatik behin eta berriro egindako falta justifikatu gabeak diziplinako kaleratzearen arrazoi direla (infra 7 gaia, 3.3.1).
|
|
|
Nolanahi ere, lanera ez joatea edo lanera garaiz ez heltzea aintzat har dadin, funtsezkoa da jokabide hori behin eta berriro errepikatzea. Are gehiago, kontuan hartu behar da lanera ez
|
joateagatik
eta lanera garaiz ez heltzeagatik behin eta berriro egindako falta justifikatu gabeak diziplinako kaleratzearen arrazoi direla (infra 7 gaia, 3.3.1).
|
|
|
Orain arte sektorean egin den hitzarmen kolektibo bakarrak, hau da, Kantabriako Abokatu, Prokuradore eta Lan Harremanetako Graduatuei buruzkoak, hurrengoa ezarri du: " benetan egindako lan denbora izango da lanaldiaren baitan leku batetik bestera
|
joateko
beharrezkoa dena, enpresaren aginduak direla-eta, kasuan kasuko kudeaketa lanak egin daitezen edozein antolakunde, erakunde edo lantokitan" (19 artikulua).
|
|
|
Aitzitik, kontzentrazioek eta
|
joan
etorriek ez dute lanaldia osatzen. Baina hitzarmen kolektiboek horien gehieneko iraupena arau dezakete.
|
|
|
Hitzarmen kolektiboak edo banakako itunak jasoko du
|
joan
etorrien eta biren arauketa ere.
|
|
|
Kasu horretan, oporren daten berri izan da horiek baliatu baino 2 hilabete lehenago. Oporraldian edo oporraldietan zehar, familia etxeko enplegatzaileak ez du betebeharrik izango, familiako etxebizitzan edo familia nahiz familiako kideren bat
|
joaten
den tokian bizitzeko.
|
|
|
Hala bada, zein kontratu mota egin luke? Eta kasu horretan, musikari berriak betebeharra izango luke kontzertua baino astebete lehenagoko entseguetara
|
joateko
, nahiz eta errepertorio osoa ezagutu. Arrazoitu erantzuna.
|
|
|
Esangura horretan, enpresak balioetsi behar du beraren xedea lor daitekeen hain inbaditzaileak ez diren bideak baliatuta, bai eta, hala denean, gauzatu nahi den zaintza neurria zein izan eta neurri horrek eragin ditzakeen ondorioen larritasuna. Ildo horretatik
|
doa
2018ko otsailaren 8ko (1121/ 2015 db. errek. zk.) AGE. Epai horrek, 2017ko irailaren 5ean GEEAren Sala Handiak Barbulescu II auzian emandako epaia (ikusi 7 Z.O.) beren beregi aipatu eta komentatzeaz gain, ebatzi beharreko kasuan (Inditex kasuan) ondorioztatu du langilearen laneko posta elektronikoaren gaineko kontrola gauzatu dela iragazkiak ezarriz, daten eta gaien arabera, eta, modu horretara, bereizi gabeko eta abusuzko kontrola saihestu dela.
|
|
|
© (1) Jabe erkidego bateko eskailerak eta atarikoa garbitzeaz arduratzen den langile bat, kontuan hartuz bera ezin denean lanera
|
joan
bere ahizpak edo lagun batek ordezten duela, aldez aurretik telefonoz deitu ondoren.
|
|
|
Lanbide taldeko eginkizunak zein izan eta horien gainetik daudenak eratxikitzen bazaizkio langileari, 6 hilabete baino gehiagoz urtebetean, edo 8 hilabete baino gehiagoz 2 urtean (salbu eta hitzarmen kolektibo bidez beste aldi batzuk ezartzen direnean), langileak bere maila igoera eskatu ahal izango du, hitzarmen kolektiboan xedatutakoa ez
|
badoa
horren kontra; edozein kasutan ere, langileak eskatu ahal izango du berak gauzatutako eginkizunak zein izan eta eginkizun horiei dagokien hutsunea betetzea, enpresan maila igotzeen inguruan aplikagarri diren erregelekin bat etorriz. Halaber, horrek guztiak ez dio kalterik egingo langileak alokairuen arteko kasuan kasuko aldea erreklamatzeari.
|
|
|
Horrela, adibidez, ulertu da ez dagoela mugigarritasun geografikorik, eratxikitako lanpostua dagoenean aurreko lanpostutik 13,4 kilometrotara, horrek ez duelako eragiten bizilekua aldatzerik. Gainera, langileak bizilekua aldatzerik ez dakarren lantoki aldaketak ez du sortzen konpentsazio ekonomikorako eskubiderik,
|
joan
etorrirako denbora gehiago behar izateagatik edo garraioa garestiagoa izateagatik, salbu eta hitzarmen kolektiboak edo banakako akordioak aurkakoa dioenean [ikusi 2006ko apirilaren 26ko 2076/ 2005 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Bi kasuetan negozio juridikoari eusteko printzipioa antzeman daiteke, baina geldiarazpenen kasuan legegilea harantzago
|
doa
, harreman sinalagmatikoak gainditzean: bada, nahiz eta langileak lanik egin ez, uste da babesteko moduko arrazoiengatik gertatzen dela hori.
|
|
|
(f) Behar den beste denbora, erditu aurreko azterketak eta erditzea prestatzeko azterketa teknikoak egiteko, eta, adopzio, adopzio ondoreetarako zaintza edo familia harrera kasuetan, informazioa eta prestakuntza jasotzeko nahitaezkoak diren saioetara
|
joateko
, eta egokitasun adierazpenaren aurretik nahitaezkoak diren txosten psikologiko eta sozialak egiteko, betiere, horiek guztiak lanaldian gauzatu behar badira. Kasu horretan langileak ordainsariak jasotzeko eskubidea izango du, nahiz eta absente egon, betiere, aldez aurretik abisua eman eta absentzia justifikatu badu (LELTBren 37.3.f artikulua).
|
|
|
Baina jarduera hori ezin da lan autonomotzat ere jo, LAELren 2.b) artikuluak bere aplikazio esparrutik baztertu baitu. Hartara, jarduera horiek gauzatzen dira merkataritza izaerako kargu organiko bat izateagatik bakarrik, eta, ondorenez, ez dute izaera profesionalik (adib. jarduera horretara biltzen dira Kontseiluko bileretara
|
joatea
, botazioetara joatea, aktak sinatzea, Kontseiluko eztabaidetan parte hartzea, Kontseiluak sozietatea ordezkatzen duen ekitaldietan agertzea, gai batzuen inguruko zirriborroak prestatzea gerogarrenean eztabaidatzeko...). Egin eginean ere, kontseilariak edo administrariak sozietatearekin dituen harremanak sortzen dira goi agintea duen organoak (batzak edo batzarrak) egindako izendapenaren ondorioz.
|
|
|
Baina jarduera hori ezin da lan autonomotzat ere jo, LAELren 2.b) artikuluak bere aplikazio esparrutik baztertu baitu. Hartara, jarduera horiek gauzatzen dira merkataritza izaerako kargu organiko bat izateagatik bakarrik, eta, ondorenez, ez dute izaera profesionalik (adib. jarduera horretara biltzen dira Kontseiluko bileretara joatea, botazioetara
|
joatea
, aktak sinatzea, Kontseiluko eztabaidetan parte hartzea, Kontseiluak sozietatea ordezkatzen duen ekitaldietan agertzea, gai batzuen inguruko zirriborroak prestatzea gerogarrenean eztabaidatzeko...). Egin eginean ere, kontseilariak edo administrariak sozietatearekin dituen harremanak sortzen dira goi agintea duen organoak (batzak edo batzarrak) egindako izendapenaren ondorioz.
|
|
|
Egin eginean ere, kontseilariak edo administrariak sozietatearekin dituen harremanak sortzen dira goi agintea duen organoak (batzak edo batzarrak) egindako izendapenaren ondorioz. Harremanok merkataritza izaerakoak dira, eta, ondorenez, horiei merkataritzako arauak aplikatzen zaizkie, bai eta alderdiek itundutakoa ere, betiere, itundutakoa ez
|
badoa
aginduzko arauen aurka [1992ko abenduaren 30eko (1196/ 1991 errek. zk.) AGE, 2 Salakoa]. Hortaz, harremanok ez dira profesionalak.
|
|
|
(a) Ordainsariak eta
|
joan
etorriko gastuak ordaintzea.
|
|
|
Era berean, zilegi da hitzarmen kolektibo batean alokairu eskala bikoitza ezartzea langileak enpresan sartzeko data kontuan harturik, eskala bikoitz horren oinarri denean ezabatutako nahiz izoztutako antzinatasun osagarri bat konpentsatzea edo bereizkeriarik gabeko lan egoera batek eratorritako inguruabar jakin bat, hala nola, enplegu politikako arrazoiak [1996ko urtarrilaren 22ko (909/ 1995 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. Aitzitik, berdintasun printzipioaren aurka
|
doa
hitzarmen kolektibo batek antzinatasun osagarriari eustea, nahiz eta berau langile guztientzat ezabatzeko aukera izan, baina etorkizunari begira zenbateko desberdinak ezartzea langileen bi kolektibo desberdinentzat, langile horiek enpresan zein datatan sartu eta data horren arabera [2008ko abenduaren 15eko (4280/ 2007 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa; 2009ko martxoaren 31ko (4316/ 2007 db. errek. z...
|
|
|
Horregatik, nahiz eta bulegoek betebeharra izan, euren abokatuei askatasun osoa uzteko kasu bakoitza bideratzeko orduan, bulegoaren eta langilearen artean eztabaida sortzen denean horren inguruan, bulegoaren irizpidea nagusiko da beti (esaterako, bulegoak abokatu bati adiskidetzea gauzatzea agintzen badio, horrek agindua bete du, hori beraren irizpideen aurka
|
joan arren
ere; eta bulegoak kasu jakin bat era batera kalifikatzeko agintzen badio, beste horrenbeste egin du, nahiz eta abokatu horrek beste iritzi bat izan).
|
|
|
Amaitzeko, eta Konstituzioan jasotako legegintza programaren garapen gisa, arau ugari onetsi zen, nahiz eta emaitzak ez izan uste modukoak, II. Errepublikak aurrera egin ahala, tentsioak eta erreboltak gehituz
|
joan
zirelako, arau horietako askoren eragingarritasuna eragotziz.
|
|
|
★ Inorentzako egindako lana edo inorentasunean egindako lana. Lan izaerako ezaugarri hori behar bezala ulertzeko, nahitaezkoa da argi izatea berau alteritatea baino haratago
|
doala
. Bada, inorentasuna, alteritatea ez bezala —azken hori lan izaerarik gabeko beste harreman batzuetan ere antzeman daiteke, hala nola, zerbitzu errentamenduetan edo agentzia kontratuan—, hirugarren bati zerbitzuak ematea baino zerbait gehiago da.
|
|
|
Hierarkizazio hori gorabehera, gremioek elkarte profesional gisa jarduten zuten euren interesak defendatzeko. Alabaina, garaiak aldatu ahala, interesok aldatuz
|
joan
ziren: XIV. mendera arte gremioen eginkizun nagusia izan zen produktuen kalitatea bermatzea.
|
|
|
Gremioen baitan tentsioak areagotzen
|
zihoazen bitartean
, industria iraultzaren aurrerakuntza teknikoek ekoizpen sistema berri baten sorrera ahalbidetu zuten. Bada, ekoizpen sistema hori oinarritu zen eskala handiko ekoizpenean.
|
|
|
Baina lan zuzenbidearen sorrera ulertzeko ez da nahikoa industria iraultzara eta ekoizpen sistema kapitalistara jotzearekin. Haratago
|
joan
beharra dago. Zehatzago, Frantziako iraultzak eratorri eta XIX. mendeko kodeek jasotako postulatu liberal oinarrizkoenen porrotari erreparatu behar zaio.
|
|
|
Fabrika handietako masako produkzioak, hasieran, lan esku ugari behar zuenez, asko izan ziren, askatasunaren bila, eta bizitza baldintzak hobetzeko asmoarekin, nekazaritzako zereginak utzi eta hirietara
|
joan
zirenak; izan ere, fabrikak hirietan zeuden. Haatik, urte gutxian, lan esku gehiegi pilatu zen hirietan eta fabriketan.
|
|
|
Bestalde, ekoizpenerako harreman juridikoen lan izaerak berarekin dakarren hertsitasunaren aurrean, ez da arraroa ezkutuko ekonomia izatea lan kontratua saihesteko modurik gogorrena; areago, ezkutuko ekonomia haratago
|
doa
, edozein arauketa aplikatzea ere saihesten duelako. Egoera hori, gehienbat, gauzatzen da etxeko langileen kasuan, turismo sektorean, eraikuntzan, harremanetarako jardueretan eta nekazaritzan.
|
|
|
Halako hobekuntza izan daiteke, esate baterako, lantokirainoko garraioa izatea, enpresako ekonomatuak baliatzea edo enpresan kafetegia izatea. Horrela, kontratuko baldintza onuragarriagoa gauzatuko da, baldin eta langileek eurek aukeratu izan badituzte oporraldiak, askatasunez, urtea
|
joan
eta urtea etorri [2020ko urtarrilaren 7ko (2162/ 2017 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Udala osatzen zuten udalerrian legez bizi ziren pertsona guztiek, eta horrekin batera legean adierazten ziren udaleko kargu guztiak udalerrian hautatzeko eskubidea zutenek aukeratuko zituztela. Bestetik 5 artikuluak udalen zatiketa eta bateratzea auzokideen esku utzi egiten zuen; baina Diputazioek horren inguruko espedientea onartu zuten eta beti beste udalerrien kaltetan ez
|
bazihoan
(berriro ere zaintza ezartzen zen... benetan sakon sarturik zegoen" ohitura").
|
|
|
...ikoa 80 hamarkadako hasieran amaitu egin zen eta eratu berri ziren autonomia erkidego batzuek arin ikusi zuten toki autonomiaren printzipioa tresna egokia izan zitekeela euren toki mailako egituraketa berria egiteko56 Autonomia erkidegoek toki erakundeen inguruko egituraketari buruzko arauak egiten hasi ziren eta, errekurtsoz errekurtso, Konstituzio Auzitegiak toki autonomiaren kontzeptua zehazten
|
joan
zen, gaur egun Estatuan ezagutzen eta erabiltzen den kontzeptua zehaztu arte.
|
|
|
Erakunde bermearen izaera aitortu eta gero, Karen 32/ 1981 epaiaren 5 zuzenbideko oinarrian EKren 149.1.18 artikuluaren interpretazioa zehazten da. Epaiak adierazten duenez,".. konstituzioaren testuan Estatu hitzak erabilera anfibiologiko garbia dauka" 78 eta horrekin Estatuaren adiera guztien errepasoa egiten
|
doa
. Azkenean aipatzen du, eta erakunde bermearekin bateratuz, artikulu horrek Estatua aipatzen duenean adiera zabalean egiten du eta horrek esan nahi du erakunde bermeak ere babesteko modukoak direla.
|
|
|
Eskumenak banatzeko esparruan toki autonomiak lotura handiagoa izan behar zuen gizartearekin. BALLESTEROS FERNANDEZek esaten duen bezala, toki erakundeak ez ziren iraganean loturik gelditu behar, une eta leku jakin bateko herritarren edo gizartearen autogobernu eskariei loturik
|
joan
behar ziren89 Esangura horretan, toki erakundeen eskumenak une eta leku jakin batean gizartearen berezko gaietara egokitu behar ziren.
|
|
|
Hitzarmen horretan ematen den toki autonomiaren ikuspegia, nire uste apalean eta LASAGABASTER HERRARTE irakaslearekin bat etorriz, ez da Espainiako doktrinan edota jurisprudentzian garatu dena. TAEHren toki autonomiaren definizioa 3 artikuluan ematen da eta eskubide bat bezala egituratzen da, gaitasun eragingarria eduki zukeena90 Inguruabar honetan ez dugu ahaztu behar EKn toki autonomia eta finantza nahikotasuna eskutik lotuta
|
doazela
, hau da, toki erakundeei beharrezkoak dituzten baliabideak bermatu behar zaizkiela, berezkoak dituzten intereseko gaiak jorratzeko aukera izateko.
|
|
|
TAOLaren erreformak eztabaida handiak piztu zituen toki administrazioetan zerbitzuen kostu eragingarria, jasangarritasuna, aurrekontu egonkortasuna eta orokorrean toki autonomiaren kaltetan
|
joaten
ziren zaintza eginkizun guztiak direla eta. Bide horretan erreformaren aurkako errekurtso ugari jarri dira KAren aurrean eta dagoeneko 2016ko maiatzean lehenengo epaiak eman ziren93 Esaterako, KAren 41/ 2016, 111/ 2016, 168/ 2016 eta 180/ 2016 Epaiak.
|
|
|
Foru lurraldeen eta lurralde historikoen inguruko gaia jorratzean ikus daitekeen bezala. Lurralde historikoen inguruko gaian bere izaeraren eztabaidatik hasita finantza zaintzako organo eskudunaren titulartasunera
|
doazen
eztabaidak egon dira doktrinan. LArrazabal Basañezek ondo adierazten duen moduan, lurralde historikoen esparruan eztabaida guztiak herrialdearen konplexutasunean oinarritzen dira.
|
|
|
Lehenengoaren esanetan, ezin daiteke egin autonomia politikoaren eta administratiboaren arteko bereizketa zorrotza, legea aplikatzean funtzio betearazle aseptikorik ezin daitekeelako egin, hau da, botere betearazleak legea betetzean hori interpretatu behar duelako eta horretan izaera politikoa derrigorrez sartzen delako. Toki korporazioek politika egiten dute ikuspuntu ideologiko batetik17 Bigarren autoreak aldiz, haratago
|
doa
eta hitzez hitz hurrengoa adierazten du: " Kudeaketa publikoetan politikoaren eta administratiboaren artean egin nahi den bereizketa, kasu gehienetan, ezinezkoa da.
|
|
|
Autonomia eta deszentralizazioa batera
|
doazen
kontzeptuak dira, baina deszentralizazioaren izaeraren inguruko eztabaidan murgilduta gaude eta, aurretik erabilitako PAREJO ALFONSOren hitzak gogora ekarriz berriro ere, autonomia ez da bakar bakarrik arauak egiteko ahal bat baizik eta politika publikoak garatzeko estrategiak diseinatzeko eta aukeratzeko ahala ere. Hori dela eta, gaineratu behar da, SoSA WAGNERekin batera, estrategiak diseinatzeko ahala duten toki erakundeen organoak eredu demokratikoen arabera hautatuta daudela eta, beraz, horien jarduera politikoa izango dela.
|
|
|
Baina XIX. mendean zehar toki erakundeen (udalen eta probintzien) gaineko egiturari, antolaketari eta funtzionamenduari buruzko eztabaida pil pilean zegoen eta garaiko agenda politiko guztietan agertzen zen. XIX. mendeko Espainiako bilakaera politikoa eta toki erakundeen bilakaera eskutik
|
doaz
eta horrek ez zuen toki erakundeetako egunerokotasunean egonkortasunik ekarri.
|
|
|
Mende osoan zehar gobernu aldaketak ugariak dira eta gobernu aldaketa bakoitzak tokiko araubidearen inguruko ikuspuntua zuen. Hori horrela, 1809 urtetik 1877 urtera bederatzi gobernu aldaketa
|
doaz
, bakoitza bere ideologiarekin, eta horrek bederatzi toki araubide ezberdin egotea ekarri zuen. Martin Retortillo Baquerrek tokiko araubidearen inguruan horrela adierazten du:
|
|
|
Hasieratik, 1978an, EKren idazketa garaian, BOcANEGRA SIERRAk berak adierazten zuen moduan, zaintza hitza baztertzen
|
joan
behar dugu eta horren ordez kontrol hitza antolamendu juridikoan normalizatu eta arauetan sartu behar da. Asmo horrekin egin zen Toki Araubideari buruzko Lege zaharrean 1975eko erreforma.
|
|
|
• Erregearen eta Gorteen esku hartzea, toki erakundeak euren eskumenetatik aldentzen direnean edo interes orokorraren kontra
|
doazenean
.
|
|
|
• Egintzen gaineko zaintza Udal Estatutuetan akordioen eta ebazpenen galarazpenarekin gauzatuko da. Alkateak berak 10 eguneko epean udalaren akordioak bertan behera utzi zitzakeen, horiek punibleak ikusiz gero, ordena publikoaren kontra
|
zihoazenean
, interes orokorraren kontrakoak zirenean edota udal eskumeneko gaikoak ez zirenean (192.3 artikulua). Horrela, argi geratu zen Alkatea Gobernu zentralaren ordezkaria zela.
|
|
|
1969 urtetik aurrera ikuspegi erreformista indarra hartzen
|
joan
zen eta horren harira Toki Administrazioen Ikasketarako Institutuak, Vallina Velarde buru zelarik, toki araubideari buruzko lege proiektu batean lan egin zuen. Proiektu horrek ez zuen aurrera egin baina aldaketaren beharra adierazi zuen.
|
|
|
Hori zein helburuarekin? Lopez PAGANek esaten duenez," emaitza amankomun bat lortzeko" 232
|
Goazen
leialtasunaren ardatzak banan banan definitzen.
|
|
|
Haratzago
|
joanda
, titulu berdinaren III. kapituluak aurreko harremanak oinarri harturik, toki jardueraren kontrol tresnak ezartzen ditu hurrengo titulupean: egintza eta ebazpenen aurkaratzea eta akzioen egikaritza.
|
|
|
|
Goazen
, bada, ikusten zer den kontrola eta administrazioen arteko harremanen barruan iker dezagun.
|
|
|
2.2.7 %60tik %110era
|
doazen
kreditu eragiketak
|
|
|
2.2.8 %Xtik %60ra
|
doazen
kreditu eragiketak
|
|
|
Hori horrela, aurretiazko txostena eta aurretiazko baimenaren arteko muga lausotu egiten da. Bigarren ondorioan adierazitako adibideekin bat eginez, ondasun higiezina eskualdatzean aurretiazko txostena behar denean finantza zaintzako organo eskudunaren txostenean esandakoarekin aldentzeko aukera ematen zaio toki erakundeari, beti ere justifikaturik baldin badago; aurretiazko baimenaren aurka
|
joanez gero
, toki erakundeak hartutako erabakia deuseza izango litzateke. Ikuskapena: Kontrol teknika honen bitartez finantza jardueraren gaineko kontrola toki erakundeak berak eramaten du, baina toki erakundeak ematen dituen pausuen ikuskapena finantza zaintzako organo eskudunak gauzatuko du.
|
|
|
Hau da aurrekontu egonkortasunari eta finantza jasangarritasunari buruzko arauek zehazten duten oinarrizko sistema: toki erakundeek neurriak hartzen
|
doaz
eta finantza zaintzako organo eskudunak horiek zuzeneko bidetik doazen edo desbideratzen diren ikuskatuko du. Desbideraketaren kasuan, zuzeneko esku hartzea emango da. Aurretiazko baimena:
|
|
|
Hau da aurrekontu egonkortasunari eta finantza jasangarritasunari buruzko arauek zehazten duten oinarrizko sistema: toki erakundeek neurriak hartzen doaz eta finantza zaintzako organo eskudunak horiek zuzeneko bidetik
|
doazen
edo desbideratzen diren ikuskatuko du. Desbideraketaren kasuan, zuzeneko esku hartzea emango da. Aurretiazko baimena:
|
|
|
X IX. mendeko toki erakundeen finantza jarduera horretan, orokorrean, honako ezaugarri amankomunak ikus daitezke: Toki erakundeek berezkoak zituzten eskumen eta zerbitzuak eta jorratu ahal zituzten gai propio murriztuak kudeatzeko ogasuna behar zuten. Finantza jarduera gauzatzeko finantzazio iturri nagusia ondarea izaten zen baina horri murrizten
|
joan
zen desamortizazio prozedura ezberdinekin batera. Diru sarrerei zegozkien arbitrio eta zerga guztien gaineko proposamena toki erakundearena izan arren, horien onarpena gobernu zentralaren ordezkariei zegokien. Aurrekontu jarduerari dagokionez horren ikuskaritza gobernu zentralaren ordezkariei zegokien.
|
|
|
Villarubiak adierazten duen bezala, eskema horretan egituratzen da lehen aipatu ditugun, eta TOLTBren 2 artikuluak aipatzen dituen, baliabideak. Autorearen ustetan, TOLTB haratzago
|
doa
eta, zerrenda horretan ikus daitekeenez, legegileak EKak berariaz zehazten dituen bi finantza mekanismoei erantzuten die. Baina edukitik harago, garapen eta konplexutasun handiagoko finantza sistema bat ezartzen du TOLTBk.
|
|
|
Aurrekontua udalbatzak edo toki erakundearen osoko bilkurak onetsi behar du. Horretarako, toki erakundearen buruak aurrekontuaren proiektua eta aurrekontuarekin batera
|
doazen
dokumentuak urriaren 15a baino lehen aurkeztu ditu (TOLTBren 149 artikulua). Behin aurkezturik, osoko bilkurak onetsiko du behin behineko izaerarekin hasiera batean, 15 laneguneko epean zehar jendeaurrean jarriko da eta gero behin betiko onetsiko da.
|
|
|
Lehenengoan koordinazioa gauzatuko litzateke eta bigarrenean kontrola. Beraz, kontrolean kontrolatzailearen erreakzioa aurretiazko jarduera bat onartzera edo gaitzestera
|
joan
litzateke eta ezin dezake jarduteko modu bat zehaztu261 Koordinazioan, aldiz, toki administrazioak jarduera bat gauzatzeko betebeharreko jarraibideak zehaztuko ditu.
|
|
|
Beraz, AEFJLOren 3 amaierako xedapena Ekonomia Itunaren 48.3 artikuluarekin batera eskutik
|
joan
behar da eta ondorioz aurrekontu egonkortasunaren eta finantza jasangarritasunaren printzipioak jorratzen dituzten arau ezberdinek lurralde historikoetan aplikagarritasuna behar dute. Hori horrela, esate baterako, garrantzi handia duen HAP/ 2105/ 2012 Aginduan ere informazio betebeharren gaineko zehaztasunak ezartzean xedapen gehigarri bakarrean honako adierazmoldea erabiltzen du:
|
|
|
Salbuespen klausula horiek edo foru lurraldeen berezitasunak jasotzen dituzten klausulak garrantzi handia daukate. Lan honetan, EAErako Ekonomia Itunaren642 eragina tributu jardueratik harago
|
doala
adierazi da. Lurralde historikoen finantza jarduera osoaren gaineko araua da Ekonomi Itunean zehazten dena.
|
|
|
Artikulu horrek, bere izenburuan zehazten duenez, finantza jardueraren printzipioak zehazten ditu eta horrek ez du bakarrik tributu jarduera aipatzen baizik eta finantza jarduera guztia (diru sarrerak eta gastuak, hau da, esparru finantzario guztia). Doktrinaren sektore handi bati jarraituz643, lan honetan Ekonomia Itunaren hedadura tributu jardueretik finantza jarduera osora
|
doa
. Gai honen inguruan ere bat egiten da Ekonomia Itunaren garapenaren inguruan Larrazabal BASAÑEzk eta Perez de Las HERASek egindako proposamenarekin:
|
|
|
alde batetik, Eusko Jaurlaritzak Euskadiko Udal Legearen Proiektua aurkeztu zuen; eta bestetik, 2012an ere Arabako Batzar Nagusiek momentuan indarrean zuen aurrekontu araubideari buruzko foruaraua aldatu zuen610 Bi gertakari horiek 2003ko irizpidetik aldendu egin ziren eta aurrekontu araubidea eta finantza zaintzaren eskumena Euskadiko erakunde eskudunen eskuetan utzi zuten.
|
Goazen
banan banan azaltzen.
|
|
|
Likidazioa onartzeko prozedura berdina zehazten dute 49 artikuluan eta onespena eta geroko izapideak titulupean. Artikuluan adierazten denez, lurralde historikoetako toki erakundeek likidazioarekin batera
|
joan
behar den dokumentazioa egingo dute likidatu behar den ekitaldiaren hurrengo ekitaldiko martxoaren 31 baino lehen, sozietateei dagokien epeak salbuetsirik. Likidazioa Alkateak dekretu bidez onetsiko du, aurretiaz toki erakundearen kontu hartzaileak egindako txostenarekin eta toki erakundearen osoko bilkurari berri emango zaio.
|
|
|
|
Goazen
, bada, lurralde historikoetako zorpetzearen gaineko finantza zaintzako ahalmenak eta tresnak aztertzera eta horretarako aurretik TOLTBren arauketarekin jarraitu dugun sailkapen berdina egingo dugu, hau da, epe laburreko zorpetze eragiketak aztertuko ditugu eta gero epe luzeko zorpetze eragiketak. Lurralde historikoetako toki erakundeen epe laburreko zorpetze eragiketen gaineko kontrola
|
|
|
Horiek dira doktrinan arau fiskal izenarekin ezagutu direnak.
|
Goazen
horiek banan banan aztertzen eta horiek kalkulatzeko arauak zehazten. a) Aurrekontu egonkortasuna
|
|
|
Honen lehenengo ondorioa da aurrekontu saldo ez finantzarioak hartu behar ditugula kontuan, hau da, Diru sarrera ez finantzarioak — gastu ez finantzarioak= aurrekontu saldoa Toki erakundeetako aurrekontu arauak aplikatzean, TOLTBa eta 500/ 1990 Errege Dekretua, formula hori beste modu honetara uler daiteke: aurrekontuaren diru sarreren 1 kapitulutik 7 kapitulura
|
doazen
kredituen emaitzari kenduko zaio gastuen 1 kapitulutik 7 kapitulura doazen kredituen emaitza.
|
|
|
Honen lehenengo ondorioa da aurrekontu saldo ez finantzarioak hartu behar ditugula kontuan, hau da, Diru sarrera ez finantzarioak — gastu ez finantzarioak= aurrekontu saldoa Toki erakundeetako aurrekontu arauak aplikatzean, TOLTBa eta 500/ 1990 Errege Dekretua, formula hori beste modu honetara uler daiteke: aurrekontuaren diru sarreren 1 kapitulutik 7 kapitulura doazen kredituen emaitzari kenduko zaio gastuen 1 kapitulutik 7 kapitulura
|
doazen
kredituen emaitza.
|
|
|
1 Lehenengo eta behin gastu ez finantzarioak batu behar ditugu. Hau da, aurrekontuaren lehenengo kapitulutik zazpigarren kapitulura
|
doazen
gastuak zenbatu behar dira. Gastua aitortutako betebeharra fase kontablean dagoena izango da.
|