|
2022
|
|
|
Anekdota gisa aipatuko dut, aurtengo uda hasie ran multinazional bateko Madrilgo lagun bati deitu niola, alabak bertan praktikak egiteko modurik zegoenentz galdetzeko. Erantzuna, zail izango zela,
|
jenderik
gehientsuena" teletrabajando" zegoela eta. RAEk" teletrabajo" eta" teletrabajador" badakartza bere hiztegian, baina aditzik ez.
|
|
|
Egokiena edo, eta errazen antzekoa jotzen dudana askotariko da. AEBko gizartea askotarikoa dela, askotariko
|
jendea
bizi dela han, batez ere bertako hiri nagusietan.
|
|
|
Esan daiteke: Era askotako
|
jendea
del a Estatu Batuetako gizartean. Guztitariko ointzat hartuta, era guztietakoa erabil dai teke, eta esan:
|
|
|
Guztitariko ointzat hartuta, era guztietakoa erabil dai teke, eta esan: Era guztietako
|
jendea
bizi dela Ameriketan. Bigarren hau aurre koa baino markatuagoa da berez, baina dibertsitatearen orokortasuna eta neutro izaera hobeto islatzen ditu beharbada, era askotakoa dela esanda baino.
|
|
|
Bigarren hau aurre koa baino markatuagoa da berez, baina dibertsitatearen orokortasuna eta neutro izaera hobeto islatzen ditu beharbada, era askotakoa dela esanda baino. Era askotako
|
jendea
dagoela munduan esaten denean, den denak ez direla onak ere azpitik adierazi ohi da.
|
|
|
Auzo edo herriko emakume edo gizonen batek izan ohi zuen bere gain albakoa jotzea. Oilarraren kukurrukua aski ez bazen
|
jendea
iratzarteko, formalitate handiagoko hotsak ziren albakoarenak, lehenagoko nekazari gizartean bizimoduari egunean egunean eustea markatzen zuena. Albako kanpai jotze horri goiz ezkila, argi ezkila edo argi kanpaia ere bazeritzan beste leku batzuetan.
|
|
|
—Susmoa dut, udaberrian etorri eta udazkenean joan doazen enaren antzera, etorri eta joaneko hitza bihurtuko dela flipatu. Euskal hiztunen gazte adineko
|
jendearen
artean irabazi duela arrakasta nabarmena, aldi batez super, hiper, mega bezalako graduatzaileek hartu zuten bezala. Baina iritzia daukat, elai e naren antzera, etorri eta joan egingo duela aditz honek; ez duela luzaroegi iraungo euskara biziaren alorrean.
|
|
|
Gaur egungo belaunaldietako
|
jende
askok hitz elkartuok ahaztu samar ditu, eta KO genitiboaz erabiltzen ditu: alboko herriak batzuek, aldameneko herriak beste batzuek, eta beste gehiago holakoak.
|
|
|
—Behin honezkero, hiri nagusietan metroak eta gainerako garraioak
|
jendez
beteta ibiltzen ari dira, batez ere puntako orduetan. Eta erreguz eskatzen zaiguna da, ezer ez ukitzea, edo ezeri ez ikutzea...
|
|
|
COVID izurri honetan bezala... Guztiz kontrolpean dagoela-eta lasaitzen garenean, hara non,
|
jende
pilatze kontrolik gabeko baten erruz, ernamuintzen den usterik gutxien genuen lekuan.
|
|
|
Hu rrengo datozen herriak ikusgarriak dira.
|
Jendeagatik
ere esan dezakegu: Hor aurrean datozen neska mutilak ezagunak ditut.
|
|
|
gaitzestasuna.
|
Jendeak
halako gaitzeste sentsazioa hartzen dion zerbait dela adierazteko. Plazido Mujikaren gaztelania euskara hiztegi nagusian ageri da hitz hau, (AN) markaz.
|
|
|
Eta hirugarren aukera dugu, atze hitzaren oinaz bilbatutako atzeraka eragin aditz lokuzioa, eta esan: Politikak atzeraka eragiten dio
|
jendeari
. Eta izen eratorri bat garatuz:
|
|
|
Hitz horrek badu muga bat:
|
jende
arruntarentzat kontaria, gehienetan ipuin kontari, berri kontari, gezur kontari edo kontukontaria izaten dela, edo hartakotzat hartzen dela.
|
|
|
—Iranen Qasem Soleimaniren hiletetan
|
jendea
uxaldian bezala korrika atera eta dozenaka lagun hil dira. Eta Euskadi Irratian ez dugu asmatu nola esan.
|
|
|
Hitz hori sarri darabilgu,
|
jende
edo abere aldra handiak bat batean ihesari ematen dionean, beldur ikaraz, itsumustuan eta noraezean.
|
|
|
Ugari eta ordena gabe datorren, doan edo erortzen dena ere burrustan ohi doa. Emile Larre euskaltzainak
|
jendeari buruz
darabil, dioenean bertso saio ospetsu bat entzuteko jendea nola sartu zen aretora: " Guri 700 entzule nausitu zitzaizkun burrustan ateak ideki orduko" (Artzain etxolak).
|
|
|
Ugari eta ordena gabe datorren, doan edo erortzen dena ere burrustan ohi doa. Emile Larre euskaltzainak jendeari buruz darabil, dioenean bertso saio ospetsu bat entzuteko
|
jendea
nola sartu zen aretora: " Guri 700 entzule nausitu zitzaizkun burrustan ateak ideki orduko" (Artzain etxolak).
|
|
|
" Guri 700 entzule nausitu zitzaizkun burrustan ateak ideki orduko" (Artzain etxolak). Kasu honetan,
|
jendea
etorri datorrela burrustan esateko, ez ihes ka doala.
|
|
|
· Baina bada beste hitz bat ere, maileguzkoa,
|
jende
multzoak hara ho na ibiltzea adierazteko egokia: abalantxa, elurraz ez ezik jende multzoak direlaeta ere entzuten dena.
|
|
|
· Baina bada beste hitz bat ere, maileguzkoa, jende multzoak hara ho na ibiltzea adierazteko egokia: abalantxa, elurraz ez ezik
|
jende
multzoak direlaeta ere entzuten dena. Ildo horretan jende abalantxa ere erabilgarritzat daukat.
|
|
|
abalantxa, elurraz ez ezik jende multzoak direlaeta ere entzuten dena. Ildo horretan
|
jende
abalantxa ere erabilgarritzat daukat.
|
|
|
Eta inauteri eta aratuste garaian gaudenez gero, Eibarren, Durangaldean eta beste hainbat lekutan
|
jendea
koko jantzita kaleratzen den garaian, bada zomorro edo koko bat, lupua esaten zaiona, gazt. ‘oruga’ eta ‘escorpión’ adier aduna, edo Toribio Etxebarriak Eibarren jaso zuen arabera: " Sabandija venenosa de muy mala leyenda en el caserío" (Lexicón del euskera dialectal de Eibar).
|
|
|
Konfinamendu eta itxialdia bihurtu dira gauetik goizera guztion egoera berria. Lehen ere baziren bere borondatez basamortuan, basoan edo ermitaren batean bakartzen zen
|
jendea
, behinolako padarrak, baina gu oraingoan geure desborondatean bakartu gaituzte, eta geure etxeetan barrututa, itxita egotera behartu. Baina aldi berean geure etxeak bihurtu dira orain gure borondatezko hesia, murrua, harresia, eta horrezaz sinetsita egoteko motiboak badira; etxe barrua bihurtu da, ustegabeko bidelapur bihurtu den izurrite berriaren aurrean jagon gaitezkeen babes hesi segurua.
|
|
|
Hainbeste ekitaldi bertan behera utzi edo geratu direla, eta gutxi batzuei baino ez zaiela eutsi bere hartan edo bere horretan. kada atzizkiak neurri atzizki bezala duen indarra ere gogora etorri zaigu, ikusirik zenbat
|
jende
hurbildu den larrialdi egoera honen lehen egunotan supermerkatu eta hipermerkatuetara, poltsak edo zaku txikiak har tuta, etxerako osteran poltsakadak eta zakukadak bi eskuetan dakartzatela, salte gietako apalategietan direnak eta ez direnak husturik uzten dituztela, dendatik ir tete rakoan gurditxokada generoa banan banan ordaindu ondoren.
|
|
|
Eta pandemia garaian, hark eragindako bakarraldi edo etxealdia bide dela, iru dimenari hats emanez, hainbat hitz berri sortu dira gurean eta beste hizkuntzetan. Aurrez aurre egin ezin den guztia, tele bidez egitera behartu du
|
jendea
. Teleikustera, teleentzutera, telekantatzera, telejokoak egitera jo du jendeak, bes terik ezinean.
|
|
|
Aurrez aurre egin ezin den guztia, tele bidez egitera behartu du jendea. Teleikustera, teleentzutera, telekantatzera, telejokoak egitera jo du
|
jendeak
, bes terik ezinean.
|
|
|
Telelanean
|
jende
asko ari da. Eta horren azpilan bihurtu dira telebilerak:
|
|
|
apunte papera. Hala, hizlari batek jendaurrean hitz egin behar duenean,
|
jendeak
ez ikusteko moduan zirriborro gisa darabilena.
|
|
|
Amaitzeko, gogora dezagun, zenbat
|
jenderi
gertatu zaion euren etxeetatik atera beharra, etxeak hustea, zorigaiztoko ebakuazioa. Eta errautsen irudi berberaz esan daiteke, etxeak, auzoak, herria erraustu zaizkiela; suntsitu, birrindu, triskatu.
|
|
|
Aholku gisa, dakigunean behintzat, ingurukoen ahoskera joera lehenestea da zuhurrena. Eta ez dakigunean, hurbileko
|
jendeari
galdetzea, norbera asmatzen ibili barik.
|
|
|
—Halaxe da. Lehenagoko izurriteen garaian, erraz nahastu edo kutsatzen zen eri tasunak oraturik zegoen
|
jendea
, giza komunitate hori, isolatu egiten zen, mugimenduak galerazi, beste herri edo lurraldeetara zabaldu ez zedin eritasun hura. Berrogeialdia, gaztelaniaz" cuarentena", esaten zitzaion horri.
|
|
|
" Hauxe da akaberea,/ akabera ho nen tristea! / Denpora txarrak emonda/ etzera doa
|
jentea
".
|