|
2017
|
|
|
Substantzia berrien zenbatekoaren hazkuntza handituz doa abiadura bizian (1 irudia). 2015 urtean zehar 98 substantzia berri
|
jarri
ziren merkatuan Europar Batasuneko droga menpekotasunen behatokiren (EMCCDA) arabera (2).? –
|
|
|
Horren ondorioz, Espainiako Estatuan 11 substantzia legez kanpo utzi dira azken hamar urteetan. Gainera, 2017 urtean kontrolpean
|
jarri
dira drogen sintesirako erabiltzen diren hainbat lehengai, 2009 urtean Europar Batasunak adostutako legeari jarraituz (7).? –
|
|
|
Egundaino ezagunak diren drogak, heroina kasu, legez kanpo daude eta haien eraginak ezagunak dira. 2005 urtetik hona, ehunka droga berri
|
jarri
dira merkatuan eta gehienen egitura kimikoa ezaguna bada ere, kasu askotan hori da haiei buruz dugun informazio guztia. Droga horiek sintetizatzen dituzten laborategi klandestinoen helburua ohiko drogen eragina imitatzea da, baina eragin ezezaguneko substantziak ekoizten dituzte.
|
|
|
Sintomak hasi eta lehen harreman medikora doan tartea da gaixoak sintomak nabaritu eta LHMarekin kontaktuan
|
jarri
arteko denbora, minututan neurtzen da. LHM eta fibrinolisia egiten denerako tartean minututan neurtzen da LHMtik fibrinolisia hasten den unerako tartea.
|
|
|
Iskemia denborak, hau da, sintomak hasi eta arteria zabaldu arte doan denborak, erlazio zuzena du bihotzekoek eragindako heriotza eta desgaitasunekin. Zenbait ikerketak (4, 5, 8, 9) erakutsi digute iskemia denborak luzeagoak izaten direla emakumeen artean, besteak beste, beranduago
|
jartzen
baitira harremanetan osasun sistemarekin. Gure ikerketan sintomak hasi eta LHMrako tartea 110 (56,5) minutukoa da emakumeen artean eta 77 (40) minutukoa gizonezkoen artean.
|
|
|
Bestalde, gaixoak dakarren atzerapenari sistemari dagokiona gehitu behar zaio, hau da, lehen arreta medikotik arteria zabaldu arte doan denbora. Europako Kardiologia Elkarteak, LAIKa sintomak hasi eta lehen 120 minutuetan egin badaiteke, LAIKa hobesten du fibrinolisiaren gainetik, denbora epea gaixoa osasun sistemarekin harremanetan
|
jartzen
den kokagunearen araberakoa den arren. Fibrinolisia lehen 30 minutuen barnean egin behar da (1).
|
|
|
Ikerketa honek EAEko emakumeak salbuespena ez direla erakusten digu; izan ere, gizonekin alderatuta emakume gutxiagok jaso dute arteria zabaltzeko tratamenduren bat(% 91,5 vs% 95,3); gainera, jasotzen dutenek beranduago jaso dute (iskemia denbora 217 (145) vs 170 (115) min.). Nahiz eta atzerapen horren zatirik handiena MIA jasaten duen emakumeari dagokion (sintomak LHM 108 min (55) emakumeen artean, 77 min (41) gizonezkoen artean), ez da arduradun bakarra. Izan ere, behin osasun sistemarekin kontaktuan
|
jarri ostean
, emakumezkoek atzerapen handiagoarekin jasotzen dute itxitako arteria zabaltzeko tratamendua: LHM LAIK 107 min (80) vs 95 min (73,75).
|
|
|
Bihotzekoak gizonezkoen gaixotasuna bakarrik ez direla, populazioan zabaltzeaz gain, profesionalen artean ere zabaldu beharreko mezua da; besteak beste, horrek lagun baitezake emakumezkoek osasun sistemarekin kontaktuan
|
jarri ostean
dituzten atzerapenak murrizten (LHM LAIK).
|
|
|
Arestian aipatu den moduan, paziente hauen balorazio jarraitua egin beharra dago, hamabi orduan behin lehen lau egunetan, eta edozein momentutan organo gutxiegitasunen bat garatzen hasten bada, Zainketa Intentsiboen Unitatearekin harremanetan
|
jarri
dugu euste neurriak indartzeko.
|
|
|
Gipuzkoan, 2006ko maiatzean
|
jarri
zen martxan proiektua. Emakumeak haurdunaldiko kontrolaren lehen ekografia egitean sartzen dira kohortean.
|
|
|
Tabako kontsumoa ere urria zela ikusi da. Horrek guztiak lotura estatistikoak aurkitzeko oztopoak
|
jarri
dizkigu. Aurretik aipatu bezala, adin txikiegiko lagina izatea izan daiteke diagnostiko kopuru baxu horren arrazoia (9).
|
|
2018
|
|
|
Sistema immunea osasuna arriskuan
|
jar
dezaketen agenteei aurre egiteko organismoak duen defentsa mekanismoen sistema da. Defentsa mekanismo horiek berezkoak edo hartutakoak ala adaptatiboak izan daitezke.
|
|
|
Hasieran erantzuna leku batera mugatua dago, baina beranduago erantzun sistemikoa gara daiteke. Berehala martxan
|
jartzen
den erantzun inespezifikoa da, zauriaren gunean gorritasuna, edema, berotasuna eta mina eraginez. Prozesu inflamatorio guztietan ematen da odoletik datozen makrofagoen aktibazioa eta leukozito edo zelula immuneen barneratzea.
|
|
|
Horri esker, minoziklinak antiinflamatorio profila izateaz gain eragin antidepresiboak sortzen dituela frogatu da. Emaitza hauek depresioaren tratamenduan eraginkorrak izan daitezkeen itu farmakologiko berriak
|
jarri
dituzte ikusgai, epe motzera tratamendua hobetzen lagunduko dutenak..
|
|
|
Ondorioz, estresari erantzuna ematean (homeostasia alda dezakeen edozein estimulu fisiko edo psikologikoren aurrean), helburu nagusia oreka fisiologikoa modu azkar eta eraginkorrean berreskuratzea izango da. Horretarako, organismoak hainbat mekanismo martxan
|
jarriko
ditu, adibidez, lehenik eta behin, nerbio sistema sinpatikoaren (NSS) aktibazio azkarra, arreta areagotu eta organismoa arrisku egoera baterako prestatzeko, behar ez diren portaera guztiak inhibituz, eta, ondoren, HPA ardatzaren aktibazioa, glukokortikoide mailak igoarazteko (9).
|
|
|
Laurogeita hamasei sagu eme hirunaka
|
jarri
genituen astebetez laborategiko baldintzetara ohi zitezen. Ondoren, saguen erdiek (n= 48) hirunaka jarraitu zuten kontrol taldea osatzeko, eta beste erdiei (n= 48) ezegonkortasun sozial kronikoa aplikatu zitzaien:
|
|
|
Ondoren, saguen erdiek (n= 48) hirunaka jarraitu zuten kontrol taldea osatzeko, eta beste erdiei (n= 48) ezegonkortasun sozial kronikoa aplikatu zitzaien: Hiru egunez saguak launaka
|
jartzen
ziren, eta laugarren eguna isolatuta pasatzen zuten. Prozesu hori behin eta berriz errepikatu zen.
|
|
|
Prozesu hori behin eta berriz errepikatu zen. Launaka
|
jartzen
ziren bakoitzean, ezezagunak zitzaizkien kaiolakideak esleitzen zitzaizkien. Era horretan, emeek ezin zuten sare sozial egonkor bat osatu.
|
|
|
Depresio sintomatzat hartzen da, eta animalietan sakarosaren lehenestea (sucrosse preference test, SPT) behatuz aztertzen da. Saguei bi edalontzi
|
jartzen
zaizkie aukeran, bata sakarosadun urarekin eta bestea ur hutsarekin. Depresio zantzua duten saguek ur gozo gutxiago edan ohi dute.
|
|
|
Horietako sintomaren bat nabarituz gero, larrialdi zerbitzuetara deitu (112), momentu horretan «Iktus kodea» martxan
|
jarriko
baita. Dei horrek ospitalez kanpoko zerbitzuak (premiazko garraioa) eta ospitale zerbitzuak koordinatuko ditu.
|
|
|
Horren arrazoia, alde batetik, gantz, azukre, gatz eta kaloria askoko eta mikroelikagai gutxiko janariak merkeagoak izatea eta eskurago egotea izan daiteke (1). Bestetik, gurasoen ikasketa maila zenbat eta baxuagoa izan, okerragoa da elikadura osasungarriaren inguruko hezkuntza eta arreta eskasagoa
|
jartzen
dute, oro har, seme alaben elikagaiak gainbegiratzean (22, 24).
|
|
|
Hori kontrolatzea OMEren eta herrialde garatuetako gobernuen osasun sistemen erronka handienetakoa izan da azken hamarkadetan (1). Aldiz, gainpisu eta obesitatearen adierazleek gora egiten jarraitzeak prebentzio kanpainen eraginkortasuna zalantzan
|
jartzen
dute.
|
|
|
Araudiaren arabera, sendagai umezurtz izendapena (SUI) jaso dezake eskaera egiten denean, bizia arriskuan
|
jartzen
duen edo ahultze kroniko bat dakarren gaixotasun baten diagnostiko, prebentzio edo tratamendurako sendagaiak, baldin eta:
|
|
|
(2) ikerketan argitaratutako azken datuen arabera, minutu bakoitzeko 9 hildako suertatzen dira bai istripuetan bai indarkeriaren ondorioz, eta 2015 urteko heriotzen% 10,14 kausa traumatikoengatik izan ziren (talde bezala, prebalentzia handiko beste eritasun askoren aurretik
|
jarriz
, esaterako HIESa, zirrosia eta tuberkulosia) (1).
|
|
|
PMIa daukaten pazienteetan eraginkorra izan daiteke (17). Orkatilaren barneko aurpegian akupunturako orratz bat
|
jartzen
da eta estimulazio elektrikoa administratzen da.
|
|
|
GIa duten emakume guztietan egin behar da, infekzioa eta hematuria baztertzeko (zeinak patologia organikoaren susmoan
|
jarriko
gaituen). Analisi sistematiko bat egiten da, eta asaldurekin badago, urokultiboa.
|
|
|
Konplexutasunik gabeko kasuetan, oinarrizko ebaluazio honekin GIaren diagnostikoa egin dezakegu bai eta tratamendu ez kirurgikoa
|
jarri
ere.
|
|
2019
|
|
|
Badago RWE hori kolokan
|
jartzen
duten zenbait faktore: kontrolatzen ez diren nahasketa faktoreak; datuen kalitateari buruzko zalantzak; emaitzen zehaztasuna eta fidagarritasuna (informazio eta aukeratze isurien arriskua); argitaratze alborapena; analisi egokiak eta metodologia aproposak egin ditzaketen adituen falta; onartutako metodologia estandarizatu baten falta;, data mining?:
|
|
|
Erabilitako metodologiak lortu luke RWEa lortzeko diseinatzen diren behaketan oinarritutako azterketen desabantailak murrizten. Gaur egun badaude emaitzen zehaztasuna arriskuan
|
jartzen
duen nahasketa faktoreen eragina gutxitzeko metodoak (propensity score matching delakoa, eta abar). RWEa sortzeko metodologiak jarraitu behar dituen oinarrizko elementuez aparte, ebidentzia maila altua beharrezkoa den kasuetan metodologiak baldintza gehiago bete ditu.
|
|
|
–Azpiegituraren garapenean hainbat elementu sartzen dira: gaitasun fisikoa martxan
|
jartzea
, hau da, hardwarea; tresna eta metodo analitikoak garatzea; behar diren langileak trebatzea; jardun efiziente eta eraginkorrerako prozesuak ezartzea, eta arreta estrategiari eta faseei forma ematea.
|
|
|
(1) ahalmen fisikoa martxan
|
jartzea
, hardwarea; (2) tresna eta metodo analitikoak garatzea; (3) langileak trebatzea; (4) jardun efiziente eta eraginkorrerako prozesuak ezartzea; (5) arreta estrategiari eta ezarpen faseei forma ematea.
|
|
|
Aipatu berri ditugun dimentsioak dira gehienbat kontuan hartu behar direnak, eraginkortasuna ikertzerako orduan. Plangintzari dagokionez ere badira aintzat hartu beharreko beste alderdi batzuk, batetik, baliabide gehiagorik gabe ere ekintzak hartzeko gaitasunak eta beharrak bultzatuta, eta bestetik, egin beharrekoak abian
|
jartzeko
behar den denboragatik. Aurrera egiteko funtsezko estrategiak eta lehentasunak:
|
|
|
Beharrezkoa den lanean interes gehiago
|
jartzea
eta jarduera horretara bideratzea: adibidez, eraginkortasun konparatiboaren (EK) ikerketa, berrikuspen sistematikoak, ikerketa estrategia berritzaileak eta erregistro klinikoak.
|
|
|
Hasieran debekatutako izaeratzat hartu zen, eta beraz, kriminalizatu egin zen; gero, gaixotasun izaera eman zitzaion, eta, azkenik, normaltasuneko giza kondizio izatera pasa zen. Botere indarrek, feministen mugimenduaren parte hartze nabarmenarekin, kolokan
|
jarri
zituzten sexualitate nagusiaren arauak, eta horrek aldaketak ekarri zituen osasunaren eta gaixotasunaren kontzeptuetan.
|
|
|
|
jarri
ziren tresnetako bi, eta hilean behin bailara batetik bestera aldatzen ziren. Hirugarren neurgailua Beasainen kokatu zen, Oria Garaian.
|
|
|
Modu horretara sei herrialdetako PM2.5 aren denbora serie ez jarraituak lortu ziren eta herri bakar bateko denbora serie jarraitua. Edonola ere, aparatuak ez ziren inoiz kutsadurak zuzenki jotzen zien tokietan
|
jarri
. Bailara berean, neurgailuak gehienez 3,5 eta 4 km-ra egon ziren.
|
|
|
Jaio eta 48 ordura, orpotik odola erauzi zitzaien umeei eta iragaz paperean tantatxo bat
|
jarri
, EAEko Jaiotzetiko Gaixotasunen Jaioberrientzako Baheketa Programari jarraiki, eta TSH eta T4 (T4 totala) neurtzeko, hurrenez hurren ondorengo bi kit ak erabili ziren: kit AutoDELFIA® Neonatal hTSH (B032 Wallac Oy k sortua, Mustionkatu 6, Fl Turku, Finlandia) eta AutoDELFIA T4 Neonatal (AutoDELFIA® Neonatal Thyroxine (T4), B065 Wallac Oy k sortua, Mustionkatu 6, Fl Turku, Finlandia).
|
|
|
Adibide modura, orain arte gehien ikertu den XIST lncRNA daukagu, bi X kromosometako baten inaktibaziorako ezinbestekoa dena. Zehazki, XISTtranskriptoa X kromosoma inaktibotik transkribatzen da, kromosoma horri berari lotzean bere inaktibazio epigenetikoa martxan
|
jarriz
(13). Aldiz, transmotakoek geneen adierazpena genoma mailan erregulatzen dute, beren funtzioa ez baitute transkripzio gunean bertan burutzen.
|
|
|
Hasteko, lncRNAen eta haien adierazpen patroien identifikazio eta anotazio sistematikoa eta publikoa behar da. Orain arte identifikatutako lncRNA kopurua oso handia bada ere, haien adierazpena oso ehun eta baldintza espezifikoa denez, ehun ezberdinetan eta zelula estimulu ezberdinen aurrean
|
jartzean
(gaixo/ osasuntsu, farmakologikoki tratatua/ kontrola?) adierazten diren lncRNAen deskribapena ezinbestekoa da. Horrez gain, gene kodetzaileek bezala, lncRNAek ere transkripto ezberdinak eman ditzakete mekanismo ezberdinen ondorioz, transkripto horien guztien identifikazioa eta haiengan eragiten duten mekanismoen ezagutza beharrezkoa izanik.
|
|
|
Orain gutxi arte, zelulen informazio biologikoa DNAtik eratorritako kode genetikoaren barruan zegoela uste zen. Baina, azken urte hauetan ikertzaileek epitranskriptomikaren arloan
|
jarri
dute fokua, RNAren modifikazio kimikoetan; izan ere, aldaketa horiek transkripzio ondorengo prozesu guztietan eragina dutela ikusi da, azkenik proteinen sintesiaren dibertsifikazioan eraginez (25). RNAren modifikazio guztien artean, RNA eukariotoaren metabolismoan eta funtzioan eragina duten batzuk aurkitu dira, besteak beste, N6 metiladenosina (m6A), 5 metilzitosina (m5C), uridinaren (U) isomerizazioa pseudouridinara(?) edo N1 metiladenosina (m1A) (4 irudia), modifikazio hauek batez ere, RNAm eta lncRNA bezalako RNA ez kodetzaileetan agertzen direlarik.
|
|
|
DNAren eta RNAren sekuentziazio masiboei esker, ordura arte. DNA zabor? bezala ezagututako guneetatik transkribatutako proteinarik kodetzen ez duten milaka RNA ez kodetzaile (ncRNA) detektatu dira, genomen inguruko ikuspegi proteozentrikoa alboratuz eta RNA ez kodetzaileak, bereziki luzeak (long non coding RNA, lncRNA), ikertzaileen fokuan
|
jarriz
. Era berean, azken ikerketek geneen adierazpenerako ezinbestekoak diren transkripzio eta itzulpen prozesuen erregulazioak duen garrantzia ere agerian jarri dute.
|
|
|
bezala ezagututako guneetatik transkribatutako proteinarik kodetzen ez duten milaka RNA ez kodetzaile (ncRNA) detektatu dira, genomen inguruko ikuspegi proteozentrikoa alboratuz eta RNA ez kodetzaileak, bereziki luzeak (long non coding RNA, lncRNA), ikertzaileen fokuan jarriz. Era berean, azken ikerketek geneen adierazpenerako ezinbestekoak diren transkripzio eta itzulpen prozesuen erregulazioak duen garrantzia ere agerian
|
jarri
dute. Erregulazio mekanismo nagusietako bat DNAn, RNAn eta proteinetan aurkitu diren marka biokimiko itzulgarriek osatzen dute; eta horien ikerketak epigenomika, epitranskriptomika eta epiproteomika izeneko biologiaren atal berrien sorrera ekarri du.
|
|
|
–Gene bat proteina bat?. Horrela, fokua proteinak kodetzen dituzten geneetan
|
jarri
zen, eta gene kodetzailerik identifikatu ez zen genomaren atalak. DNA zabor, bezala kontsideratu ziren.
|
|
|
Zentzu horretan, 2003 urtean burututako Giza Genoma proiektuari esker giza genomako proteina kodetzaileen gene kopurua zehaztasun handiz finkatzea lortu zen genoma osoa sekuentziatu ondoren (1). Hala ere, azken urteetan errendimendu altuko teknologien garapen ikaragarriak (errendimendu altuko DNA eta RNA sekuentziazioak) orain arteko genomaren ikuspegi proteozentrikoa zalantzan
|
jartzea
eragin du. Plataforma horiek RNAren transkripzioa modu global batean aztertzea ahalbidetu dute, genomaren% 90 inguru transkribatzen dela frogatuz.
|
|
|
Pazientearentzat esanguratsua den abesti baten bitartez oroitzapenak landuko dira eta abestera animatuko da. Jarraian, abesti bera
|
jarriko
zaio letra gabe.
|
|
|
Eguneko edo asteko egonaldiak proposatuz, gaixoen egoera eta familia zaintzaileen egunerokotasuna hobetzea da zerbitzuaren helburu nagusia. Berritasunen artean Snoezelen terapia abian
|
jarriko
dute, non pazienteen esperientzia sentsorialak 20 metro karratuko gela batean landuko diren.? –
|
|
|
Notch seinalizazio bidea zelulen artean modu juxtakrinoan gertatzen da, hots, seinalea hazten eta jasotzen duten zelulak kontaktuan
|
jarri
behar dira. Notch hartzaileak 300 kDeko mintzean zeharreko proteinak dira, zelula kanpoko zatiak EGF proteinen bezalako errepikapen aldakorrak dituztenak eta barneko zatiak NICD motako azpiunitatea dituztenak.?
|
|
|
– Abizenak osorik eta izenaren lehenengo letra, komarik gabe,
|
jartzen
dira. Gaur egun, egile guztiak aipatzea gomendatzen du National Library of Medicine ek.
|
|
|
– Aldizkariaren izen laburtua
|
jarri
behar da. Horien zerrenda helbide hauetan kontsulta daiteke:?
|
|
|
Espainiako Estatuan, Europar Batasuneko legediari jarraituz, 2014an Antibiotikoekiko Erresistentziaren Plan Nazionala (PRAN: Plan Nacional de Resistencia a los antibióticos) martxan
|
jarri
zen. Duela gutxi PRANen luzapena aurkeztu da (2021 urtera arte) (4).
|
|
|
izan daitekeela (6). Datu horrek, berriro, formakuntzan
|
jartzen
du ardatza, preskripzioen egokitasunaren eragile bezala. Osasun langileok sekulako erantzukizuna daukagu gure heziketa mantentzeko garaian.
|
|
|
Arazo hau amesgaizto bihur ez dadin gehiago itxaron gabe lanean
|
jarri
beharra daukagu, gure ondorengoen etorkizuna gure egungo ekintzetan hasten baita.
|
|
|
Antibiotikoen aurkikuntza medikuntzan egon den aurkikuntza garrantzitsuenetarikoa izan bada ere, tamalez mikroorganismoek farmako hauei aurre egiteko bidea aurkitu dute, eta erresistente bihurtzen ari dira. Mundu mailan arazo honen inguruan dagoen kontzientzia maila nabarmen areagotzen ari da eta herrialde desberdinetan, modu koordinatuan, ekintza eta plan ugari martxan
|
jartzen
ari dira arazo honi aurre egiteko. Osasun langileok gure egunerokoan egoera honen aurrean gure esku dagoen guztia egin beharra daukagu, gure ondorengoek osasunari dagokionez etorkizun hobea izan dezaten.
|
|
|
Inork ez du zalantzan
|
jartzen
, antibiotikoak desagertuko balira, heriotza tasak gorantz egingo lukeela nabarmen. Orain dela urte gutxi, ezin genezakeen horrelakorik imajinatu ere egin, baina tamalez, amesgaizto hau gertatzen ari da:
|
|
|
Azken hamarkadan, arazoaren larritasuna ikusita, hainbat erakundek, hori ekiditeko hainbat plan martxan
|
jarri
dituzte mundu mailan.
|
|
|
Laburbilduz, osasun profesionalen genero isuriak pazienteen morbi mortalitatean eragina izan dezake, eta badirudi EAEn ere gertatzen den fenomenoa dela. Ekitatea helburu, genero isuria murrizteko askotariko estrategiak
|
jar
daitezke martxan, hala nola sexu ezberdintasun biologikoak errespetatzen dituzten gida kliniko estandarizatuak erabiltzea, osasun profesionalen genero kontzientzia eta aurreiritziak lantzea eta genero gaiak erizaintza eta medikuntzako ikasketetan jorratzea.
|
|
|
Kontuan izan behar dira, besteak beste, takikardia bentrikularra, kardiopatia hipertrofikoa, estenosi aortikoa eta sodioaren eta potasioaren alterazioak. Beraz, horrelakoren bat izandako kirolariak harremanetan
|
jarri
behar du osasun profesionalekin, batez ere arrisku bereziko kirola egiten badu, urpekaritza, eskalada, automobilismoa, motoziklismoa? (22, 23).
|
|
|
Hiponatremiaren tratamendua: sintoma arinak dituztenei, aho bidez egiten saiatuko gara, gatzdun edari hipertonikoak har ditzatela; eta pixa egiten hasi arte, edari isotonikoak edo hipotonikoak ekidin?; entzefalopatiaren sintomak dituztenei, berriz, bena bidez, gatzdun likido hipertonikoen 100 ml-ko boloak
|
jarri
, emergentzia zerbitzuak iritsi arte?.
|
|
|
Hori dena kontuan harturik, kirolariak mediku batekin kontsultatu du, baldin eta lasterketaren ondorengo 24 orduetan pixa gutxi egin edo hematuria badu; beharrezko proba osagarriak egingo dizkio medikuak eta, balu, tratamendua
|
jarri
. Oro har, hidratatzea izango da tratamendua.
|
|
|
Tenperatura asaldurei dagokienez, hipotermia arina izan zuten bi lasterkarik, gauez atsedena hartzera geratu eta berriz laskerta hasteko modura
|
jarri
ezinda. Behin lasterketa amaituta, hiru korrikalarik eskatu zuten asistentzia hipertermiagatik:
|
|
|
Hori dela eta, Elkar Laguntza izeneko proiektua
|
jarri
dugu abian Onkologikoa Fundazioan. Bertan, minbizia diagnostikatu berri zaien pazienteei antzeko ezaugarriak dituen kide boluntario bat esleitzen zaie, minbizia gainditu zuena eta erabat osatuta dagoena, jarraipen hitzorduen bidez babes soziala eskaintzeko, harik eta diagnostikatu diren paziente berriek prozesu osoa amaitzen duten arte.
|
|
|
Osasun aurrerakuntzei esker bularreko minbizia diagnostikatutako emakumeen bizi itxaropena bost urtera% 85ekoa izatera iritsi da (1). Hori dela eta, osasun esku hartzeek bizirik irtetetik haratago
|
jarri
dute ikusmira, minbizia gainditu duten pertsonen bizi kalitatea bermatzea ere helburutzat hartuz.? –
|
|
|
Horretaz gain, goxotasunez hitz egin eta jarrera enpatikoa azaltzea ere oinarrizkoa izango da komunikazio prozesuan (9, 26). Jarrera enpatikoak bestearen tokian
|
jarri
eta, horrela, bere sentimenduak ulertzeko gaitasuna izateari egiten dio erreferentzia (26).
|
|
|
Aurrez aipatu bezala, ahoz besteko komunikazioa kontrolatzea zaila den arren, haurrekin eta nerabeekin komunikazioa hobetzen lagun dezaketen portaera batzuk ikastea posible dela ikusi da (20). Jarraian, osasun profesionalek arreta
|
jarri
beharreko edota kontuan izan beharreko puntuak azalduko dira.
|
|
|
Nerabeen kasuan, sexualki garatzen ari diren aldia dela kontuan izanik, arreta gehiago
|
jarri
behar da. Gorputz kontaktuaren interpretazio okerra egin dezakete.
|
|
|
Gorputz kontaktuaren interpretazio okerra egin dezakete. Beraz, nerabeak ezartzen dituen mugak ongi interpretatzeko, arreta berezia
|
jarri
du osasun profesionalak (20).
|
|
|
Bestalde, haurra edo nerabea bere heriotza gertu dagoela sentitzen doan neurrian, iraganean izandako bizipenak errepasatzen hasi ohi da eta bizipen horiekin lotura duten jarrera desberdinak adierazten ditu. Ohikoa izaten da, esaterako, iraganarekin lotutako ametsak izatea, txikiagoak zireneko ipuinak irakurtzeko eskatzea, postura fetalean
|
jartzeko
beharra izatea eta gurasoen besoetan denbora asko igarotzeko edota haiekin lo egiteko nahia azaltzea. Beraz, jarrera horiek kontuan hartzeak haurrak edo nerabeak heriotzaren inguruan duen kontzientzia baloratzen lagun diezaioke osasun profesionalari (30, 31).
|
|
|
OMEk zainketa aringarri pediatrikoen definizioan aipatu bezala, alor espirituala lantzea haurrei edo nerabeei eta horien familiei eskainiriko zainketen parte da. Alor horri arreta ez
|
jartzea
, sufrimendu psikologikoaren eragile izan daiteke (9).
|
|
2020
|
|
|
zelularra eta humorala. Kasu honetan erreakzio jauzi konplexu eta luzeago bat
|
jartzen
da martxan eta agente arrotzarekin kontaktuan egon eta ondorengo egunetan agertzen da, oroimena sortuz. Sistema honi esker immunitate babesgarria lortzen da, baina huts ere egin dezake (9).
|
|
|
Aktibatutako zelula horiek tumorera migratu behar dute suntsipen prozesu bat martxan
|
jarriz
. Hala ere, ohikoa izaten da tumore barneko linfozito horiek ugaltzeko, zitokinak ekoizteko eta zitolisia eragiteko gaitasuna gutxituta izatea; linfozito horiek tumore girotik kanpo, berriz, erantzun bat emateko gai dira.
|
|
|
PD L1 (B7 H1 edo CD274) eta PD L2 (B7 DC edo CD273). PD L1 tumore zelulen azaleran adierazten denean eta linfozitoetako PD sistemarekin bat egiten duenean, TCRaren erantzuna inaktibatzen duen seinalizazio bide bat martxan
|
jartzen
da, eta, ondorioz, hazkuntzafaktoreak eta biziraupen seinaleak jariatzea eragozten du, immunitate erantzuna blokeatuz (3 irudia) (23).
|
|
|
tumorean infiltraturiko linfozitoen (TIL) erabilera eta CAR(" chimeric antigen receptor") hartzailea duten linfozitoen erabilera. TIL metodoan pazientearen tumorean infiltraturik dauden linfozitoak hautatu eta hazkuntzan
|
jartzen
dira laborategian. Zitokina bidez aktibatzen dira eta berriro pazientean txertatzen dira.
|
|
|
Horrez gain, arazoak sortzen direnean, paziente batzuk osasun profesionalekin harremanetan
|
jartzeko
beldur izaten dira (7). Garaiz jakinarazten ez diren sintomek okerragora jo dezakete eta konplikazio larriagoak ekar ditzakete.
|
|
|
Garaiz jakinarazten ez diren sintomek okerragora jo dezakete eta konplikazio larriagoak ekar ditzakete. Hala nola ospitalera joan beharra edota kimioterapia
|
jartzeko
arazoak eragin ditzakete, osasun emaitzak kaltetuz (8).
|
|
|
Osasun Karpetaren garapenarekin, IKTen integrazioaren aldeko apustu sendoa egin du Osakidetzak. Web aplikazio berri horrek historia mediko guztia pazienteen eskura
|
jartzen
du mugikorretik, tabletetik edo ordenagailutik kontsultatu ahal izateko. Honako aukerak eskaintzen ditu, besteak beste:
|
|
|
Astean behin ondorio kaltegarrien inguruko galdetegiak bidali, eta tentsio arterialaren eta pisuaren jarraipenerako erregistro bat betetzeko eskatu zitzaien (ikusi 1 taula). Farmazialariek galdetegi horiek berrikusi eta pazientearekin edo medikuarekin kontaktuan
|
jartzeko
|
|
|
Desberdintasuna estatistikaren aldetik esanguratsua izan arren, ez dirudi klinikoki aintzakotzat hartzeko modukoa izan daitekeenik edo estrategien alderaketan eragin handia izan dezakeenik. Izan ere, gaiaren inguruko ebidentzia berriak tronboen aspiraziorako kateterraren erabileraren abantailak zalantzan
|
jartzen
ditu (7).
|
|
|
Behaketa ikerketa ugarik MV PCI taldean emaitza okerragoak agerian utzi dituzte, baina arrisku altuko pazienteetan MV PCI estrategia gehiago erabiltzen da (14). Horrek, behaketa ikerketen muga handi bat agerian
|
jartzen
du: MV PCI, S PCI edo IRA PCI aukeraketa irizpide klinikoen arabera egiten da eta maiz, birbaskularizazio osoa pairatzen duten pazienteek egoera kliniko okerragoa dute.
|
|
|
PGaren etiologia ezezaguna izan arren, gaur gaurkoz, gaixotasunaren garapenean eragina duten faktore anitz daudela uste da, ingurumen faktoreak eta faktore genetiko eta epigenetikoak, batez ere. Beraz, aipatutako hiru faktore horiek batera eragiten dute zahartzaroan, neuroendekapenprozesua eta ondoriozko PGaren garapena martxan
|
jarriaz
(26,27). Faktore ezberdinen ikerketak, eta horiek zenbait aldaera genetikoren testuinguruan sistema dopaminergiko nigroestriatalean duten inplikazio mekanismoa ezagutzeak, tratamendu eta gaixoen maneiu berrientzako ateak zabaltzen dizkigu.
|
|
|
" zehaztugabeko etiologiadun amilasa eta lipasa balioen igotze kronikoa duen pazientea". Aurkezpen honetan deskribatutako lehen kasuaren jarraipena egitean, deskuiduan emakumezko horren datu analitiko batzuek arreta piztu ziguten eta harekin harremanetan
|
jarri
ginen haren datu gehiagoren berri izateko. Pankreako hiperentzimemia onberaren beste kasu bat izan zitekeen:
|
|
|
Europar Batasunean, abian
|
jarri
da Haurdunaldia Prebenitzeko Programa (HPP) espezifikoa sendagai batzuetan, baina sendagai teratogeniko guztiek ez dute HPP bat.
|
|
|
Gainera, lipidoen beste parametro batzuetan ere eragin onuragarria daukate, besteak beste, HDL (ingelesez High density Lipoprotein) maila handitzen edota triglizeridoena gutxitzen baitute. Estatinak Akira Endok deskribatu zituen 70eko hamarkadan, baina ez ziren salmentan
|
jarri
1986 arte. Orduan merkaturatu zen lovastatina, HMG CoA erreduktasaren inhibitzailea.
|
|
|
Itxuraz une bateko ondoeza besterik ez zuen sentitu, baina medikuak odol analisia egiteko eskatu zion, baraurik, edozein patologia baztertzeko badaezpada ere. Hitzordua
|
jarri
zuten hiru egun beranduagorako.
|
|
|
Ikerketa gehienetan buxaduraren larritasuna angiografiaz ikusitako estenosi diametroaren arabera ezarri da (ikuspuntu anatomikoa), arteria koronario nagusietan% 70eko eta enborrean% 50eko buxadurak esanguratsutzat hartuz. Hala ere, PRAMI entsegu klinikoan muga% 50ean
|
jarri
da, lesioak ez dira iskemiaren arabera ebaluatu eta gainera inflamazio erantzun sistemikoaren eta basoespasmoaren ondorioz lesioen larritasuna gainestimatua egon daiteke, MV PCI taldean gaintratamendu bat eraginez.
|
|
|
Horrez gain, jatean gorputz jarrera egokia mantentzea garrantzitsua da. Jaten hasi aurretik gaixoak ongi eseri behar du, bizkarra aulkian zuzen
|
jarri
, oinek lurra ukitzen egon behar dute, burua pixka bat aurreratua eta kokotsa berantz begira egotea komeni da. Gaixoei gogorarazi behar zaie, jaten edo edaten ari diren bitartean, lepoa ez dela inoiz atzerantz bota behar, era horretara arnas bidea irekitzen baita eta eztarrian gelditzeko arriskua areagotzen da6.
|
|
|
Bi odol analisi azterketen artean 8 orduko tartea soilik egon zen. Emaitza horien egiazkotasuna zalantzan
|
jarri
zen eta egun horretako lehen eta bigarren laginen determinazio guztiak errepikatu genituen laborategiko tresna analitiko desberdin guztietan. Entzima pankreatikoen balioen 8 orduko fluktuazio nabarmena eta normalizazio harrigarria adierazten zuten emaitzak konfirmatu ziren.
|
|
|
Europar Batasunean, abian
|
jarri
da Haurdunaldia Prebenitzeko Programa (HPP) espezifikoa sendagai batzuetan, baina sendagai teratogeniko guztiek ez dute HPP bat.
|
|
|
Horrez gain, jatean gorputz jarrera egokia mantentzea garrantzitsua da. Jaten hasi aurretik gaixoak ongi eseri behar du, bizkarra aulkian zuzen
|
jarri
, oinek lurra ukitzen egon behar dute, burua pixka bat aurreratua eta kokotsa berantz begira egotea komeni da. Gaixoei gogorarazi behar zaie, jaten edo edaten ari diren bitartean, lepoa ez dela inoiz atzerantz bota behar, era horretara arnas bidea irekitzen baita eta eztarrian gelditzeko arriskua areagotzen da6.
|
|
|
Gainera, lipidoen beste parametro batzuetan ere eragin onuragarria daukate, besteak beste, HDL (ingelesez High density Lipoprotein) maila handitzen edota triglizeridoena gutxitzen baitute. Estatinak Akira Endok deskribatu zituen 70eko hamarkadan, baina ez ziren salmentan
|
jarri
1986 arte. Orduan merkaturatu zen lovastatina, HMG CoA erreduktasaren inhibitzailea.
|
|
|
PGaren etiologia ezezaguna izan arren, gaur gaurkoz, gaixotasunaren garapenean eragina duten faktore anitz daudela uste da, ingurumen faktoreak eta faktore genetiko eta epigenetikoak, batez ere. Beraz, aipatutako hiru faktore horiek batera eragiten dute zahartzaroan, neuroendekapenprozesua eta ondoriozko PGaren garapena martxan
|
jarriaz
(26,27). Faktore ezberdinen ikerketak, eta horiek zenbait aldaera genetikoren testuinguruan sistema dopaminergiko nigroestriatalean duten inplikazio mekanismoa ezagutzeak, tratamendu eta gaixoen maneiu berrientzako ateak zabaltzen dizkigu.
|
|
|
Aktibatutako zelula horiek tumorera migratu behar dute suntsipen prozesu bat martxan
|
jarriz
. Hala ere, ohikoa izaten da tumore barneko linfozito horiek ugaltzeko, zitokinak ekoizteko eta zitolisia eragiteko gaitasuna gutxituta izatea; linfozito horiek tumore girotik kanpo, berriz, erantzun bat emateko gai dira.
|
|
|
PD L1 (B7 H1 edo CD274) eta PD L2 (B7 DC edo CD273). PD L1 tumore zelulen azaleran adierazten denean eta linfozitoetako PD sistemarekin bat egiten duenean, TCRaren erantzuna inaktibatzen duen seinalizazio bide bat martxan
|
jartzen
da, eta, ondorioz, hazkuntzafaktoreak eta biziraupen seinaleak jariatzea eragozten du, immunitate erantzuna blokeatuz (3 irudia) (23).
|
|
|
tumorean infiltraturiko linfozitoen (TIL) erabilera eta CAR(" chimeric antigen receptor") hartzailea duten linfozitoen erabilera. TIL metodoan pazientearen tumorean infiltraturik dauden linfozitoak hautatu eta hazkuntzan
|
jartzen
dira laborategian. Zitokina bidez aktibatzen dira eta berriro pazientean txertatzen dira.
|
|
|
zelularra eta humorala. Kasu honetan erreakzio jauzi konplexu eta luzeago bat
|
jartzen
da martxan eta agente arrotzarekin kontaktuan egon eta ondorengo egunetan agertzen da, oroimena sortuz. Sistema honi esker immunitate babesgarria lortzen da, baina huts ere egin dezake (9).
|
|
|
Corpusa espezialitate multzotan bildu dugu. Espezialitateak multzokatzeko, idazteko estiloan
|
jarri
dugu arreta. Adibidez, Pediatrian, Lehen Mailako Arretan eta Larrialdietan antzera idatziko balitz, eurek denek (edo gehiagok) espezialitate multzo bat osatuko lukete.
|
|
|
Itzulpen automatiko bat oinarri hartuta, hari zuzenketak (edizioak) egitean datza postedizioa. Hori horrela izanik, aurreko fasean lortutako itzultzaile automatiko emankorrena martxan
|
jarriko
dugu, parte hartzaileek hura erabili eta zuzenketak egin ditzaten. Itzultzaileak zuzenketa horietatik nola ikas dezakeen ere ikertuko ditugu fase honetan, erabilerarekin kalitatea hobe dezan.
|
|
|
Itzulbide ikerketa proiektu bat da, 2019ko udan martxan
|
jarri
zena, UPV/EHUko Ixa taldearen eta Osakidetzaren lankidetzari esker. Itzulpen automatikoa (euskararen eta gaztelaniaren artean) txosten klinikoetan aplikatzeko metodoak ikertzean datza proiektua.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoko (EAE) farmazia komunitarioek, farmazia elkargoen eta Osasun Sailaren laguntzarekin batera, GIBaren prebentzioarekin eta diagnostiko goiztiarrarekin lotutako hainbat programatan parte hartu dute. 2009an GIBaren test azkarra
|
jarri
zen abian GIBaren diagnostiko goiztiarra errazteko asmoz, test aurreko eta osteko aholkuekin eta zentro espezifikoetara deribatzearekin batera. Susmoa berresteko.
|
|
|
• Lehenengo Bonuskanpaina abian
|
jarri
ondoren, mugikortasuna kudeatzeko tresnen gero eta behar handiagoa zutela enpresek.
|
|
|
Horren ondorioz, joan etorriek (in itinere eta misiokoak) eragindako laneko lesioak murrizteko tresnak garatzeko proiektua
|
jarri
zen abian.
|