|
2006
|
|
|
Abbé Grégoire en helburua, patois deiturikoak suntsitzeaz gain, frantses hizkuntza unibertsalizatzea zen. Errepublikaren eskolak indar itzelak egin arren, ez da bere helburua erabat betetzera iritxi zeren eskualde askotan elkarteak eta erakundeak borrokatu dira hizkuntza gutxituak ezagupen ofiziala lortu eta bizirik
|
jarrai
dezaten.
|
|
2007
|
|
|
AEKren sorrerak ez zuen aurretiaz aritzen ziren taldeen lanaren haustura ekarri, baizik eta egoera berri baten aurrean lanean
|
jarraitzeko
hauspoa.
|
|
|
batzordeen bidez koordinatutako herri mugimendua eta bere lana euskaltegi edo euskal eskoletan burutzen duena. AEKren sorrerak ez zuen aurretiaz aritzen ziren taldeen lanaren haustura ekarri, baizik eta egoera berri baten aurrean lanean
|
jarraitzeko
hauspoa.
|
|
|
Geuri euskaltegioi dagokigu euskara ikastea erakargarri bilakatzea. Horretarako, derrigorrean eskolak ahalik eta kalitate handienean eskaintzeko konpromisoarekin
|
jarraitu
behar dugu. Baliabide eskasekin bada ere, irakasleen prestakuntzan ahaleginak egiten jarraitu, ikasmaterialen sorrera, ikasleak euskaltegira hurbiltzeko ahaleginak bikoiztu,...
|
|
|
Horretarako, derrigorrean eskolak ahalik eta kalitate handienean eskaintzeko konpromisoarekin jarraitu behar dugu. Baliabide eskasekin bada ere, irakasleen prestakuntzan ahaleginak egiten
|
jarraitu
, ikasmaterialen sorrera, ikasleak euskaltegira hurbiltzeko ahaleginak bikoiztu,... Nahiz eta jakin euskara ikastea askori ez zaiola lan sobera erraza suertatzen, metodologian eta kurrikuluetan berrikuntzak txertatuz, lan itzela dugu hobekuntzak garatzen eta ikaslearen ikas prozesuan ahalik eta pauso handienak ematen, berau samurtzeko eta batez ere bizkortzeko.❚
|
|
|
Geure euskaltegiak dauden kokalekuan txertatzen da AEKkidea eta gure ustez gure berezko izaeraren oinarri izateaz gain geure egin behar garrantzizkoenetakoa da hori. Nafarroako euskaltegiak herri eta auzoetan txertatuak daude eta hala izaten
|
jarraitzea
da gure borondatea.
|
|
|
Oro har, gure betiko oinarriei jarraiki, ikasleak egon izan diren lekuan eman izan ditugu eskolak. Lehentasunez, oso garrantzitsua izan baita eta izaten
|
jarraitzen
baitu ikasleak non AEK bertan izatea. Herrietan askotan ez dago euskaraz aritzeko edota euskaraz bizitzeko zantzu izpirik ere, eta euskaltegia edo euskara ikasleak izaten dira euskal haize hori ekartzen dutenak.
|
|
|
Geure euskaltegiak dauden kokalekuan txertatzen da AEK kidea eta gure ustez gure berezko izaeraren oinarri izateaz gain geure egin behar garrantzizkoenetakoa da hori. Nafarroako euskaltegiak herri eta auzoetan txertatuak daude eta hala izaten
|
jarraitzea
da gure borondatea.
|
|
|
Eta puri purian
|
jarraitzen
du euskara ikasteko motibazioren noranzkoei begiratzeko joerak (IKEI, 2003; Etxeberria, A. 2005; Otegi, 2006). Euskalduntze alfabetatzean ardatza ez duten azterlanetan ere kontuan hartzen dira euskara ikasteko arrazoiak.
|
|
|
Liburu horiek ikuspegi erabat gramatikala zuten. Latinari begiratzeko eta aztertzeko erabiltzen ziren moldeek bizi bizirik
|
jarraitzen
zuten, aurreko mendeetan bezala, Larramendiren" El imposible vencido" edota Lardizabalen" Gramática vascongada" liburuak lekuko.
|
|
|
Erdietsitako euskara maila ez dute egoera ezberdinetan jarduteko lortutako gaitasunaren arabera neurtzen, baizik eta urtean zehar egindako urratsen kopuruagatik. Ikas prozesua azkartzea bilatzen dute, euskara modu naturalean eta aberastasunez ikasi beharrean azterketaren ereduari
|
jarraituz
. Hori dela eta, hausnartu ere ez dute hausnartzen egindako ibilbidearen inguruan.
|
|
|
Gainera, urteak dira zenbait azterketa ez direla aldatu. EGA azterketa sortu zenetik urte asko joan dira, baina oinarrian azterketak berdin
|
jarraitzen
du. Funtsean, ariketa berdinak dira (oraingoa laburragoa), itemen zailtasun maila eta zenbait ebaluazio irizpide aldatuta.
|
|
|
Funtsean, ariketa berdinak dira (oraingoa laburragoa), itemen zailtasun maila eta zenbait ebaluazio irizpide aldatuta. Gaur egun, hizkuntzaren irakaskuntza ikuspegi komunikatibo eta funtzional batetik ikusten dugun aldetik, ez dirudi oso egokia hain mugatua den ebaluazio sistemarekin
|
jarraitzeak
. Sinonimoek, berridazketek eta abarrek ez dute ebaluazio egokia egiten (Hizneteko lanean sakonago aztertu ditugu ariketa hauek)
|
|
|
Sistema analitikoan bloke naturalak eskaintzen zaizkio. Benetako helburu bat lortzeko (ataza)
|
jarraitu
beharreko ibilbidea jorratuz, hizkuntzaren alderdi ezberdinak lantzen dira, bai eta ikaslearen gaitasun eta trebetasun ezberdinak ere. Beti horrela izango ez bada ere, plangintzen barruan ikasleen alorrarekin lotutako gaiak eta egoerak landuko ditugu.
|
|
|
Euskalduntze alfabetatzean aldaketa sakonak gertatu behar dira. Aditu guztiek diote Europako Erreferentzi Markoari
|
jarraituz
lan egiteak egundoko txip aldaketa eskatuko lukeela. Irakasleek ikaragarrizko prestakuntza plana genuke, eta ikasleengan ere aldaketa eskatuko luke.
|
|
|
Irakasleek ikaragarrizko prestakuntza plana genuke, eta ikasleengan ere aldaketa eskatuko luke. Dena dela, zalantzarik gabe, bide horri
|
jarraitu
ahal izateko, egungo agirien sistema aldatu litzateke. Maila ezberdinak ezartzea eta horiek egiaztatzeko agiriak beharrezkoak badira ere, neurgailuak egokitzea funtsezkoa izango da.❚
|
|
|
Bilakaera aztertuta, pentsatzekoa da hurrengo urteetan ere egitasmo berriak sortu eta partaide gehiago erakartzen
|
jarraitu
ahal izango dela. Horretarako, aurreikuspenak zabalkunde plan batean jaso eta elkarlanak hitzartzeari ekin diote zenbait eragilek, tartean Topaguneak.
|
|
|
Izan ere, Mintzapraktika programetako partaideek ongi pasatzen badute, emozio positiboak sortzen bazaizkie (harreman berriak egin, egunerokoa konpartitzeko tokia topatu, gustuko ekintzetan parte hartzeko aukera ikusi, autoestimua igo...)
|
jarraitzeko
gogoa sortuko zaie eta horren ondorioz euskara erabiltzeko aukerak ugaritu egingo zaizkie eta horrenbestez hizkuntza erabiltzeko ohituretan eragitea errazagoa izango zaigu.
|
|
|
Zabalkundea modu progresiboan egin nahi genuke, Euskal Herriko txoko guztietara zabaltzeari interesa ikusten baitiogu. Hala ere, lehentasunak ondoko irizpideei
|
jarraituz
markatu ditugu: Populazio handiko hiri eta eskualdeak," ia euskaldun" kopuru handia dutenak, kale erabilera baxua dutenak," euskaldun" kopuru batez beste %50tik behera dutenak eta kale erabileraren neurketetan beherazko joera erakusten dutenak.
|
|
|
Mintzapraktika programak euskararen erabileran eragiteko egun dugun egitasmo eraginkorra eta preziatua da. Beraz, Euskara Elkarteetan eta Topagunean mintzapraktika egitasmoak eskaintzen duen aukera lantzen
|
jarraituko
dugu, tokian tokiko sustatzaileekin (hala nola euskaltegi sarea, ikastetxeak, elkarteak...) elkarlanean gisa honetako egitasmoak martxan jar daitezen lan egiten.❚
|
|
|
Iparraldean irizpide bakarra
|
jarraitu
da: aurreko hiru neurketetan neurtuak izatea.
|
|
|
Kale Neurketa 1989an egin zen estreinakoz, eta geroztik lau urtean behin errepikatu da 2001era arte. Laugarren neurketa hartatik esku artean dugun bosgarreneraino bost urte igaro dira, eta hala
|
jarraitzea
erabaki da hemendik aurrera; alegia, bost urtean behin egingo da Euskal Herriko Kale Neurketa. Horrela, zentsu edo errolda urtearekin bat egingo dugu, eta, besteak beste, ezagutza eta erabilera datuen interpretazioak urte berekoak izango dira.
|
|
|
Helduena ere asko igo da (%3, 2tik %4, 5era). Zaharren artean aldiz, euskararen erabilerak %1en azpitik
|
jarraitzen
du. Gipuzkoan adin multzo guztietan handitu da erabilera, zaharren artean izan ezik. Nabarmentzeko moduko datu historikoa honako hau:
|
|
|
1989ko %9, 8tik, 2006ko %8, 5era. Arduraz
|
jarraitu
beharreko datua da, azken hau ere.
|
|
|
• Herrialdeen arabera: Gipuzkoak euskararen erabileraren etengabeko hobekuntzarekin
|
jarraitu
du, %33ra heldu delarik. Arabak lehen aldiz hobetu du modu nabarmenean kaleko erabilera (%4, 7). Nafarroa eta Bizkaiko erabilera proportzioak egonkortu egin dira. Nafarroan %6 inguruan eta Bizkaian %10 inguruan. Iparraldean euskararen erabileraren galerak ez du etenik.
|
|
|
• Haurren artean handitu da gehien erabilera (%20, 8), helduek ere puntu batean hobetu dute (%12, 3) eta zaharrek etengabeko jaitsieran
|
darraite
(%10, 6). Gazteen artean, berriz, ez da hobekuntza nabarmenik gertatu, aurreko neurketaldiko ia proportzio bera lortu dutelarik (%13, 8).
|
|
|
Dena den, udalerrien tamainaren araberako azterketarekin ez dugu
|
jarraituko
, datuetan udal dimentsioak baino askoz gehiago kokapen geografikoak eta auzo udalek eragiten dutelakoan; adibidez, Bizkaiko zein Gipuzkoako udalerri euskaldunekin muga egiteak edo, beste muturrean, La Rioja edo Burgosekoekin.
|
|
|
Gogoan izan behar dugu Euskal Herriko datuetan beste horrenbeste gertatzen dela adin horietako euskararen erabilerarekin, jaitsiera hori Arabakoa baino txikiagoa bada ere (%13, 7tik %10, 6raino). Bestalde, adinekoen euskararen erabilerak ia hutsaren hurrengoa
|
jarraitzen
du izaten, Gasteizen (2006an, %0, 6koa).
|
|
|
Hala ere, oraindik gazteen indizea beste adin taldeena baino txikiagoa da, gero eta parekatuago badaude ere. Gazteen hizkuntza gaitasuna eta erabileraren arteko korrelazioak, beraz, hobera egin du eta hobera egiten
|
jarraitu
du, euskararen erabilera normalizatuko bada.
|
|
|
Orduko gizarte arauaren arabera euskara hauJakina da dakitenen artean baino ezin dutela hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten
|
jarraituko
badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen.
|
|
|
Hala ere, oraindik gazteen indizea beste adin taldeena baino txikiagoa da, gero eta parekatuago badaude ere. Gazteen hizkuntza gaitasuna eta erabileraren arteko korrelazioak, beraz, hobera egin du eta hobera egiten
|
jarraitu
du, euskararen erabilera normalizatuko bada.
|
|
|
Jakina da dakitenen artean baino ezin dutela hizkuntza batean hitz egin. Beraz, euskararen erabilerak gora egiten
|
jarraituko
badu, euskarak euskaldun gehiago behar ditu eta, batez ere, euskara ondo dakiten euskaldunak behar ditu, euskara gaztelania baino erraztasun handiagorekin erabiliko duten euskaldunak, hain zuzen. Bestalde, gertuko harremanak izaten diren eremuetan –aisian, zerbitzuetan, merkataritzan eta lanean, bereziki– euskara erabiltzeko aukerak areagotu beharra dago.
|
|
|
Dagoeneko euskal elebidun gehienek etxean transmititzen diete euskara seme alabei. Aurrerantzean ere horrela izaten
|
jarraituko
duela ematen du. Gainera, gero eta gehiago dira euskara seme alabei familian transmititzen dieten euskaldun berriak.
|
|
|
Zenbat eta gehiago izan euskara bigarren hizkuntza izan eta bere seme alabei euskara familia bidez transmititzen dietenak, orduan eta euskal elebidun eta elebidun orekatu gehiago izango dira eta, horren ondorioz, handiagoa izango da euskaldunen dentsitatea, bai gune soziolinguistikoetan bai harreman sareetan ere. Euskaldun berriek euskara familia bidez transmititzeko joera areagotuko balitz, datozen urteetan euskararen erabilerak gora egiten
|
jarraitzeko
luke kalean, familian, lagunartean eta, oro har, gertuko harreman sareetan.❚
|
|
|
Helduen eta gazteen erabilera, berriz, txikiagoa zen, askoz txikiagoa. Urteotan, ordea, adinekoen erabilerak behera egin du eta ematen du behera egiten
|
jarraituko
duela.
|
|
|
Lehenik, arestian erran bezala, 2001etik 2006 bitartean Nafarroako populazioa kanpotik etorritako jendeaz% 8,3 berretuta, horrek ez baitu iduri euskararen erabilera soziala beheiti ekarrarazi duenik. Bigarrenik, urte tarte horretan Nafarroako Gobernuak jorratu duen hizkuntza politika instituzionalak
|
jarraitu
baitu euskararen erabilera soziala ez sustatzen, hizkuntzaren erabilera publikoa baztertzen eta helduek euskara ikas dezaten eta haurrak euskarazko ereduetan matrikula ditzaten ez bultzatzen. Hirugarrenik, bertze adin taldeetan gertatu diren galerak galera, Nafarroako igoerarik handiena gazteen artean gertatu baita(+ 0,8).
|
|
|
Lehenik, arestian erran bezala, 2001etik 2006 bitartean Nafarroako populazioa kanpotik etorritako jendeaz% 8,3 berretuta, horrek ez baitu iduri euskararen erabilera soziala beheiti ekarrarazi duenik. Bigarrenik, urte tarte horretan Nafarroako Gobernuak jorratu duen hizkuntza politika instituzionalak
|
jarraitu
baitu euskararen erabilera soziala ez sustatzen, hizkuntzaren erabilera publikoa baztertzen eta helduek euskara ikas dezaten eta haurrak euskarazko ereduetan matrikula ditzaten ez bultzatzen. Hirugarrenik, bertze adin taldeetan gertatu diren galerak galera, Nafarroako igoerarik handiena gazteen artean gertatu baita(+ 0,8).
|
|
|
Halere, hari berean, Euskal Herriko soziolinguistikako inkesten aitorturiko datuen arabera (Euskal Herriko Soziolinguistikako Inkesta 2001), elebidunak 2001ean 55.000 ziren Ipar Euskal Herrian(% 24,7), 1991ean aldiz 69.000 zirelarik(% 33,1). Beraz, mutatis mutandis, herrialde horretan euskararen kale erabileraren ehunekoak eta elebidunen ehunekoak bide paralelo bati
|
jarraitzen
zaiotela erran dezakegu, jaisten den bide bat. Hari berean," eraginkortasun indizea" ren kalkulatzea baliagarri litzateke, indize hori" behatutako erabileraren eta neurtutako ezagutzaren ratioa" delarik (ikus Altuna, Iurrebaso:
|
|
|
Euskaldun belaunaldi hori nahitaez txikitzen da eta gero eta gehiago ez euskalduna bilakatzen. Kasu honetan ere, euskararen ezagutzak eta kale erabilerak norabide paralelo bat
|
jarraitzen
dutela ikusten dugu. Ohar hori ez da hain harrigarria.
|
|
|
Txillardegiren eredu matematikoari
|
jarraituz
behatutako erabileratasari (%14, 2) legokiokeen euskaldunen proportzioa %44, 7koa kalkulatu dugu. Argi dago, beraz, Euskal Herriko gizartea linguistikoki anisotropiakoa dela.
|
|
|
Azpimarratzekoa da, helduen erabilpenak gora egiten duela 2001 eta 2006aren tartean, batik bat beraien haurrek eskolan euskara geroz eta gehiago ikasten dutelako, gurasoek horrela erabaki dutelako, eta hizkuntza hori baliatzen ahalegintzen baitira, bai umeen eskolatzea
|
jarraitzeko
, bai familia bizian euskara erabiltzeko.
|
|
|
Hain zuzen ere, baliapen orokorra %4, 2tik %3, 6era igaro da, ondoren %5, 1an kokatzeko. Alabaina, ezberdintasun nabariak daude adin taldeen artean, zeren haurrek eta adinduek joera bera
|
jarraitzen
badute, helduek aurkakoa erakusten dute. Izan ere, 1997tik 2001era %3, 3tik %4, 5era igo ostean, %4ra beheratzen dira lau urte beranduago.
|
|
|
1 euskararen erabilpenaren beherakadak
|
jarraitzen
du, belaunaldi berrietako euskaldunak ez direlako nahikoak aurreko belaunaldiak ordezkatzeko eta elebidun hartzaileen kopurua elebidun osoena baino azkarrago igotzen delako, 2 haurren mailan berreskuratze bat ageri da, nahiz eta belaunaldi gazteak murritzagoak izanak eta kanpotik datorren biztanleriaren gorakadak, bere handitasuna gutxitu, 3 berreskuratze horren urritasuna, besteak beste, sistema...
|
|
|
Azken urteotan lan mundua euskalduntzeko ahalegin bereziak egiten ari da hainbat eragile pribatu zein publiko eta zalantzarik gabe lan hori egin beharrezkoa da. Edonola, Euskara Elkarteen ikuspegitik azpimarratu beharrean gaude" etxegiroa, auzo ingurua eta bizi esparru amankomunak (gertuko Komunitatea)" euskalduntzeak eragin beharreko lehentasunezko esparrua izaten
|
jarraitu
behar duela. Erabilerarako guneak irabazi behar ditugu gazteentzat ezezik helduentzat ere, hurbileko zerbitzugintza euskaldunduz, merkataritza arloan, elkartegintzan, aisialdiko kultur, kirol, elkarguneak euskaldunduz, euskarazko sormena garatzeko eremu berriak irabaziz, laburbilduz helduen aisialdian (zentzurik zabalenean ulertuta) eraginez.
|
|
|
Zonalde euskaldunekin
|
jarraituz
, eremu hauetako helduen erabileraren bilakaerak beheranzko joera izan du azken 17 urteetan lurralde guztietan Gipuzkoan ezik. Alde batetik, honek gazteen erabileran eragina izan dezakeela pentsa dezakegu, ezin baita ahaztu helduek erabileran duten gako izaera.
|
|
|
Beren euskarazko jerga eraikitzeko hizkera askatasuneko gunerik, adibidez aisialdiko gunerik, ez baldin badute, dibergentzia eta adierazkortasun bila erdarazko jerga eraikitzen dute eta euskara eskolarekin, zuzentasunarekin, erlazionatzen dute; arau zurrunez jositako hizkuntzarekin. planifikatu den bakarra, eta ez Euskal Herriko txoko guztietan ere. Erabilera informalean, hizkera komunikatiboan, Kale Neurketak neurtzen duen horretan, hankamotz
|
jarraitzen
dugu.
|
|
|
Hasieran aipatu dugun modura, neurketek eragiten diguten irakurketa gazi gozoa da, baina batez ere, lanean
|
jarraitzeko
bide erakusle direla esan genezake. Kale hizkera (hizkera informala) sortu eta aisialdiko hizkuntza ohituretan eragiteko guneak sortzen eta ereduak lantzen jarraitu behar dela erakusten dute datuek.
|
|
|
Hasieran aipatu dugun modura, neurketek eragiten diguten irakurketa gazi gozoa da, baina batez ere, lanean jarraitzeko bide erakusle direla esan genezake. Kale hizkera (hizkera informala) sortu eta aisialdiko hizkuntza ohituretan eragiteko guneak sortzen eta ereduak lantzen
|
jarraitu
behar dela erakusten dute datuek. Horretarako tresnak sortzea dagokigu euskararen normalkuntzan ari garenoi.❚
|
|
|
Zonalde euskaldunekin
|
jarraituz
, eremu hauetako helduen erabileraren bilakaerak beheranzko joera izan du azken 17 urteetan lurralde guztietan Gipuzkoan ezik. Alde batetik, honek gazteen erabileran eragina izan dezakeela pentsa dezakegu, ezin baita ahaztu helduek erabileran duten gako izaera.
|
|
|
Datu hau oso ikusgarria iduritu zait. Egia da esaterako hain zuzen ere beste herrialdeetatik heldu den jende hori askotan kalean errazago ikusten dela etxean telebistari so dagoen euskalduna baino, baina ziurrenera poltsikuko soziologia egiten hasteko arriskuan erortzen ari naiz eta
|
jarrai
dezadan beste alde batetik.
|
|
|
Gerla aitzineko belaunaldia (1933) hots oraingo aiton amonak euskaldun dira %33 Gerla ondoko" baby boom" delakoa (1967), oraingo gurasoak euskaldun dira %14 Baina beren haurren %30 ikastolan eta eskola elebidunetan daude eta %40 ama eskola elebidunetan. zergatik gaur egun eskola herria baino euskaldunago da? hezkuntza politikari esker, bai eta ere herrien eta ikastetxeen barneko eta inguruko kulturgintzari esker. kulturak pizten baitu nortasun kolektiboaren kontzientzia eta euskara
|
jarraitzeko
gogoa, Euskal kulturak euskarak baino jende askoz gehiago biltzen du.
|
|
|
Musika, kantua eta dantzaren eremua biziki zabala da eta aspaldiko tradizio hau belaunaldiz belaunaldi
|
jarraitzen
da familietan eta bereziki herriko bestak antolatzerakoan. Lehen etxekoz etxeko egiten zen transmisioa orain ikastetxeetan egiten da edo ikasgune berezietan nola musika eskoletan hala dantza konpainietan eta abesbatzetan.
|
|
|
Y da gazteek darabilten belarrietako entzungailuen itxura eta ikurra. teak ikastola inguruko bertso eskoletan formatzen dira eta ekimen asko antolatzen dira: Bertsulari ttipi, Bertsu eskolen besta, Bertsoz bertso, txapelgoak eta bertso afariak gainera. ohargarri da hain tradizionala den kultur ohitura hau nola berritu den eta zein arrakastatsua den gazteen artean. zuberoako pastoralek eta maskaradek, Nafarroa Behereko libertimenduek, Lapurdiko inauteriek
|
jarraitzen
dute herrietan. Aldaketa da aspaldiko tradizio hauek eskoletan sartuz berritu direla. pastoral itxuran eman dira Jesüs Mauleko San Frantses kolegioan, Luis XIV erregea donibane Lohizuneko donamaria ikastegian, Euskamerikan zuberoko kolegioan, kaliforniako gazte batzuk Sohütara gomitatuz. egia da pastoralak programatuak direla datozen 10 urteetarako. egia da ere gero eta gutiago direla aktore euskaldunak. pastoralak ikastoletan eta eskola elebidunetan sartuz transmisioa segurtatzen da eta kultur gai berezi hau berritzeko eta biziberritzeko bidean da.
|
|
|
19 urterekin euskal herrira itzuli zen, dakigun eragin iraultzailea ukan du euskal musikagintza gaurkotzen. dominikak erretreta sorterrian hartu zuen eta azken 20 urteak iragan zituen kantu zaharrak biltzen idatziz eta gero disko batean bai eta ere kantaldiak antolatzen bere seme Niko eta Larrendaburu suhiarekin. (Berria, eta 04). kartsutasun gutiagorekin bada ere, familia askotan bada fama berezi bat belaunaldietan
|
jarraitzen
dena, kantua, dantza, musika, bertsoak ala kontakizunak. kulturaren transmisiorako baldintza sine qua non euskararen jarraipena da. Ikusi dugu euskara ahulduz zihoala ama hizkuntza bezala urtetan zehar.
|
|
|
Lekuak norberarenak direla adierazteko markak dira, batak adierazten du" etxea" bertan eraikiko dela, besteak, berriz, bidea norbanako baten jabetzapekoa dela erasotzen du. Eta horrela
|
jarrai
dezakegu beste hainbat erakunde juridikorekin, baina bego honetan.
|
|
|
|
Jarraitzeko
gehitu diezaiogun, EHKNren Batzorde Zientifikoaren eskutik, Euskal Herrian aurreko hitz horietan aintzat hartu izan ez den kale erabilerari buruzko balantzea: " Euskal Herriko Kale Neurketa egiten hasi zenetik, hogeita bi urteko epean, 2,5 puntu egin duela gora euskararen erabilerak Euskal Herriko bataz bestekoan." Emaitza apalak dira baina, egile horien ustez, izpi baikorrez tintatuta:
|
|
2008
|
|
|
• Bizitza osoan ikasten
|
jarraitu
beharra.
|
|
|
Helburua litzateke produktu horiek euskaraz ere eskuragarri izatea. Arlo batzuk jorratu dira eta jorratzen ari dira baina lanean
|
jarraitu
da. Aipatu bezala, giltzarria Internet izango da eta, hori horrela, argi dago edukiak sortu direla euskaraz.
|
|
|
Beraz, helburua litzateke produktu horiek euskaraz ere eskuragarri izatea. Arlo batzuk jorratu dira eta jorratzen ari dira baina lanean
|
jarraitu
da. Aipatu bezala, giltzarria Internet izango da eta, hori horrela, argi dago edukiak sortu direla euskaraz.
|
|
|
Elebilak barruan lematizatzaile bat duenez, beste laguntza gehigarri batzuk ere eskaintzen dio bilatzaile euskaldunei. Euskaraz bilaketa bat egiten den bakoitzean Horrela bilaketarekin aurrera
|
jarraitzeko
beste proposamen integratiboak ematen ditu hainbatetan. Proposamen hauetako
|
|
|
Horien artean 2.261 hizkuntzek baino ez dute adierazpen idatzia, eta 300 hizkuntzetan bakarrik kontsultatu daitezke hiztegi elektronikorik. Euskara 300 hizkuntza horien tropelean dabil, eta areago, IKT eta hizkuntza teknologiako produktuak aztertuta ziur euskara sartuko litzakeela lehenengo 100 hizkuntzen artean, agian lehenengo 50 hizkuntzen artean ere bai. batean klik egitea besterik ez dago proposatutako bilaketa horietan aurrera
|
jarraitzeko
. Adibidez:
|
|
|
Hitzen esanahiak erlazio lexiko semantikoen inguruan egituratzen dituen Ezagutza Base Lexikala da WordNet. Euskarazko WordNet ek EuroWordNet eko zehaztapenak
|
jarraitzen
ditu, eta beraz hizkuntzen arteko hitzen esanahiak Hizkuntza_ Arteko_ Indizearen bidez daude lotuta. Edukiak arakatzeko interfaze bat dago (ixa2.si.ehu.es/cgibin/mcr/public/ wei.consult.perl), Euskarazko, Catalanerazko, Gaztelerazko eta Ingelesezko WordNeten edukiak atzitzen dituena.
|
|
|
Etengabe ari gara eguneratzen, eta kontsulta dezakezun bera da gure hizkuntzalariak denbora errealean lantzen ari direna. Egungo egoera ezagutzeko eta datu basea ikusi ahal izateko
|
jarraitu
beheko esteka.
|
|
|
Nola ekin erronka honi? IXA taldean urteetan
|
jarraitu
izan dugu estrategia bat, urrats kate bat hizkuntzaren teknologiari metodo batekin ekiteko.
|
|
|
Badakigu puntu horiek" oso sinpleak" diruditela, informatikako edozein aplikazio garatzeko erabili behar direnak direla, baina gure eskarmentuak dio hainbat hizkuntzatarako proiektutan ez dela horrela jokatu. Egun euskarak hizkuntza teknologiako lehenengo 100 hizkuntzen artean baldin badago, neurri handi batean estrategia horri
|
jarraitu
izan zaiolako dela uste dugu. Estrategiaren erabileraren adibide gisa esan dezakegu itzulpen automatikoan denbora laburrean garatu ahal izan bada lehenengo prototipoa hainbat tresna berrerabili direlako izan dela, bai taldean aurretik sortutakoak (baliabide lexikalak eta morfologia), baita software libreko beste batzuk ere (erdaretarako analizatzaileak), modulu berri bakar batzuk soilik sortu behar izan ditugu eta horiek beste talde batzuekin garatu ditugu elkarlanean.
|
|
|
ELRA (Europako Batzordearen babesa dute) eta NLSR (Alemaniako DFKI ikerketa taldearena) biltegietan beste hizkuntzetarako produktu gehiago jasota daude, baina horietan ere ingelesa da nagusia. Beste hizkuntza nagusiek azken urteetan hainbat baliabide garatu dute eta gertutik
|
jarraitzen
diote ingelesari. Baina, beste hizkuntzek ahalegin handia egin behar dute atzean ez gelditzeko, are gehiago euskara bezalako hizkuntza txikiek.
|
|
|
Egun 700.000 hiztun ditu euskarak, biztanleagoaren %25 gutxi gora behera, baina ahalegin guzti horiek eginda ere euskararen etorkizuna oraindik ez dago ziurtatuta. Aipatu urrats horiek guztiz orokorrak ez izateaz gain, euskara industri guneetatik kanpo
|
jarraitzen
du, Informazioa eta Komunikazioaren Teknologia (IKT) berriarekin lotuta dauden industri guneetatik ere bai.
|
|
|
Bide horretan gogoeta ugari egin ditugu taldean, gure indar mugatuei ahalik eta mozkin handiena atera ahal izateko. Gogoeta horren ondorioz praktikan ildo bati, estrategia bati,
|
jarraitu
izan diogu urteetan zehar.
|
|
|
Azken 30 urtean egindako urratsei ezker euskararen egoerak hobera egin du nabarmen, baina ahalegin guzti horiek eginda ere euskararen etorkizuna oraindik ez dago ziurtatuta. Egindako urratsak horiek erabatekoak ez izateaz gain, euskara industri guneetatik kanpo
|
jarraitzen
du, Informazioa eta Komunikazioaren
|
|
|
Azken 30 urtean egindako urratsei ezker euskararen egoerak hobera egin du nabarmen, baina ahalegin guzti horiek eginda ere euskararen etorkizuna oraindik ez dago ziurtatuta. Egindako urratsak horiek erabatekoak ez izateaz gain, euskara industri guneetatik kanpo
|
jarraitzen
du, Informazioa eta Komunikazioaren Teknologia (IKT) berriarekin lotuta dauden industri guneetatik ere bai.
|
|
|
Produktuak garatzeko lehentasun ordena, estandarizazioa, berrerabilpena, eta software librea oinarri dituen estrategia arrakastatsu izan da. Bide horretan eta estrategia bati
|
jarraituz
IXA taldetik hainbat ekarpen egin dira, ikerketa mailan eta aplikazio praktikoen aldetik ere bai. Morfologiaren azterketa sakonaren fruituak izan diren hiru aplikazio praktikoek (zuzentzailea, hiztegi kontsulta on line, dokumentu bilatzailea, itzulpen sistema...) horrela frogatzen dute.
|
|
|
Hori bi modutara egin ohi da: orri edo esteka jakin batzuetatik abiatuta estekak
|
jarraitzea
, edo hitz batzuetatik abiatuta bilatzaileak erabiltzea. Azkenaldian, bigarren bidea nagusitu dela dirudi, ziurrenik metodologia hori erabiltzen duen BootCaT tresna (Baroni & Bernardini 2004) lan mota honetarako ia de facto ko estandarra bihurtu delako.
|
|
|
• Corpus irekia? (une oro adierazgarri izaten
|
jarraitzeko
mantendua) Hasiera urtea: XXI. mendearen hasieratik aurrera, ala zertxobait atzeragotik hasita, Euskaltzaindiaren ‘araugintza berritik’ (1990)?
|
|
|
Lan handiagoa hartuz gero, bigarren itzulpen zuzen bat sor daiteke eskuz, eta automatikoki lortu dena bi itzulpenekin konparatu. Hauxe da sistemak konparatzeko
|
jarraitu
ohi den metodoa baina ez da oso fidagarria.
|
|
|
Euskarari dagokionez, ez gaude gainerako hizkuntzak baino askoz atzerago; ikerlari askok dihardute ahotsa ezagutzeko aplikazioetan lanean, eta halaxe erakusten dute alor honetako ikerlariek idatzitako hainbat eta hainbat artikuluk eta argitalpenek. Aurrerapauso handiak eman dira, dagoeneko, hizketa
|
jarraituko
teknologien garapenean; aipagarria da, esate baterako, Karmele Lopez de Ipiñak egindako tesia, euskarazko hizketa ezagutzeko sistema baten diseinua azaltzen duena (López de Ipiña, 2003).
|
|
|
Aurrerapauso handiak eman dira, dagoeneko, hizketa
|
jarraituko
teknologien garapenean; aipagarria da, esate baterako, Karmele Lopez de Ipiñak egindako tesia.
|
|
|
Administrazioen zeregina ezinbestekoa da hizketa teknologien sustapenean, batez ere hizkuntza komunitatea, gurean bezala, txikia denean. Beraiek baldintzatzen dute, hein handi batean,
|
jarraituko
diren ildo estrategikoak, eta beraiek sor ditzakete teknologia garatzeko baldintza egokiak. Horren adibide garbia dugu bitartean Alemaniako gobernuak Verbmobil proiektuaren bidez egindako apustua.
|
|
|
Bizitza honetan askotan suertatuko zaie gure ikasleei jendaurrean hitz egin behar izatea eta zenbat eta lehenago hasi, orduan eta hobeto. Jakintza Ikastolan saiakera ezberdinak egin ditugu alor honetan eta oraintsu ari gara jendaurreko azalpenetan lau hizkuntzetan
|
jarraitu
beharreko protokoloaren txosten bateratua prestatzen (etapa guztietan eta gai guztietan fisika edo matematikan, gizarte zein ekonomian mota honetako jardunetan jarraitu beharreko urratsak identifikatu eta zehazten).
|
|
|
Bizitza honetan askotan suertatuko zaie gure ikasleei jendaurrean hitz egin behar izatea eta zenbat eta lehenago hasi, orduan eta hobeto. Jakintza Ikastolan saiakera ezberdinak egin ditugu alor honetan eta oraintsu ari gara jendaurreko azalpenetan lau hizkuntzetan jarraitu beharreko protokoloaren txosten bateratua prestatzen (etapa guztietan eta gai guztietan fisika edo matematikan, gizarte zein ekonomian mota honetako jardunetan
|
jarraitu
beharreko urratsak identifikatu eta zehazten).
|
|
|
Lehen aipatu dugun legez, ahozkotasuna lantzerakoan, abiapuntua webquest bat da, Ahozkotasuna lantzen10 delakoa. Bertan lanketa osoan zehar
|
jarraitu
beharreko urrats guztiak zehazten dira, behar dituzten esteka guztiak ematen dira eta balorazioa nolakoa izango den finkatzen da. Honako hauek dira gure helburuak:
|
|
|
Gauzak horrela, ikasle bakoitzak audioblog bat (ahozko mezuak edo podcastak grabatu ahal diren gune bereziak) sortu eta, gutxienez, 4 mezu grabatu behar ditu (minutu bateko mezuekin hasi eta 4 minutura arte). Horietako mezu bakoitzak aurretik aipatutako prozedura jakin bati
|
jarraitu
behar dio (sarrera, garapena, hitzuztea, eskema...).
|
|
|
Hainbat lanketa ezberdin diseinatu dut alor honetan murgiltzeko eta guztiek aipatutako filosofia
|
jarraitzen
dute: ezagutza sortu eta berau gizartearen esku ipini.
|
|
|
Zailtasunak alde batera utziz, aitortu beharrean nago hasieratik proiektuak harrera ona izan zuela ikasle gehienengan (beti dago bat edo beste tramankulu hauekin moldatzen ez dena eta denerako zailtasunak ikusten dituena, noski). Urtetik urtera, gainera, hobea da; izan ere, beste mailako ikasleek gure lana ezagutu eta erabiltzen dutenez, lekukoa hartu behar dutenean, lan hori
|
jarraitzeko
grinaz etortzen baitira.
|
|
|
Beste gelakoekin beste horrenbeste egiten da. Euskal idazle garaikide baten kontakizun baten hasiera ematen zaie ikasleei eta, ondoren, egutegi zehatz bat eta hainbat baldintza
|
jarraituz
, istorioa ostzen joan behar dute:
|
|
|
talde bateko kide sentitzea, elkarreragitea, integrazioa, konplizitatea... Lanketa osoa eskolako orduetatik kanpo egiten dugu eta oso pozgarria da ikustea ikasleek, gauetan eta etxetik, kontakizunaren azken gorabeherak
|
jarraitzen
dituztela (wikiak nor ari den idazten, nork idatzi duen, aldaketak nork sartu dituen eta hamaika gauza gehiago ikusteko aukera ematen du). Zaila da mota honetako lanketa bat hitz gutxitan laburtzea.
|
|
|
Egitasmoaren helburu nagusiak boz gorako irakurketan trebatzea, irakurzaletasuna bultzatzea eta euskal idazle zein literaturaz zertxobait gehiago jakitea eta jakintza hori zabaltzea dira. Ikasleek, hainbat aholku
|
jarraituz
, autore ezberdinen obrak mp3 formatuan grabatzen dituzte. Grabazio guztiak (ipuinak, narrazio laburrak, poesia...) eta autoreei dagokien informazioa horretarako sortutako blog batean ipintzen ditugu, entzun13 deituriko blogean, hain zuzen ere.
|
|
|
Gainera, zenbat eta gehiago ikasi, orduan eta gehiago jakin nahi, eta hori, gauzak aldatzen doazen esparru honetan, zenbaitetan neketsua izan daiteke. Edonola ere, zailtasunak zailtasun, sinetsita nago hauxe dela
|
jarraitu
beharreko bidea. Zorionez, euskara eta teknologia berriak bikote ederra egiten dute.❚
|
|
|
Hurrengo urratsak
|
jarraitzen
ditugu artikulu bat argitaratu aurretik:
|
|
|
Era berean, arlo desberdinetako curriculumetan proiektuaren aplikazioak Informazio eta Komunikazio Teknologien (IKT) integrazio egokia ahalbideratzen laguntzen badu ere, ez da hori integrazio horretan egingo den lan bakarra. Ikastolen Elkarteak duen IKT planari
|
jarraituz
eta bertan definitzen diren helburu orokorrei erantzunez, gure erantzukizuna eta eginkizuna da informazioa bilatuz, prozesatuz eta komunikatzeko konpetentziak bermatuz, ikasleari jakinbideak hobetzeko baliabideak eskaintzea. Hori guztia lortzeko, ikastolen proiektu pedagogikoekin bat datozen baliabideak erabiltzen dira eta metodologia berritzaileak eta kolaborazio proiektuak bultzatzen.
|
|
|
Atal honek hiru web aplikazio espezifiko ditu: tipologia anitzeko jarduerak sortzeko eta antolatzeko Designer izeneko aplikazioa, tresna informatiko mugikorrean ikasleak jarduerak exekutatzeko Trainer izeneko aplikazioa eta, azkenik, irakasleek ikasleek egindako lana kontrolatzeko eta
|
jarraitzeko
sortu den Inspector izeneko aplikazioa.
|
|
|
Saio bakoitzean, ikasleak, berari dagokion erritmoan egingo ditu behar dituen ariketak, eta ikaslearen erantzunak gordeta geratuko dira, eta irakasleak, une berean edo geroago, aukera izango du lanaren jarraipena ikusteko. Hurrengo saioan ikasleak lehen saioan utzitako puntutik aurrera
|
jarraituko
du lanean, aldaketarik proposatzen ez bazaio behintzat.
|
|
|
Zuzenketa automatizatuaren bidez denbora aurrezteko, heziketa lanean bete betean sakontzeko, ikasle bakoitzaren izaerari egokitutako materiala erraz osatzeko eta ikasle bakoitzak egiten duena ebaluazio prozesuan hobeto zehazteko aukera eskaintzen dio. Irakasleak aukera izango du arlo bakoitzean ikaslearen edo talde osoaren urrats eta aurrerabideei
|
jarraitzeko
; edukiei dagokienez, jarraipena gaien edo jardueren araberakoa izan daiteke, baina nahi izanez gero, irakasleak edukien eta konpetentzien arteko loturari esker, konpetentzien garapenaren jarraipena egiteko aukera ere izango du.
|
|
|
Baina, eztabaidak alde batera utzita, eta teknologia alorretik aztertuta, besteak beste, Castallan, Sabadellen, Ordinon, Perpinyàn, Manacorren, Mequinensan eta l’Alguerren bizi garen gehienok hitz egiten dugun hori edo, hobe, itzulpenez ari garenez, ondo idazten saiatzen garen hori izango da katalana. Informatikan,* ISO
|
jarraituz
, ca kodea ematen zaio horri eta, funtsean, hizkuntza bakar gisa erabili behar da.
|
|
|
Guztiagatik, gure zorionak eta esker onak zuri, Erramun! Aurrerantzean ere, horrela, luzaro
|
jarraitzea
espero dugu!
|
|
|
Teorizazioan murgiltzen da zenbait teoria edo eredu uztartuz: Berryren akulturazioa, Txepetxen hizkuntza ikaskuntza osoa —berrikuntza erantsiz—, Fishmanen hizkuntza aldaketaren alderantzikatzea, Giles eta besteen bizindar etnolinguistikoa, eta beste batzuk, modu horretan emaitzak eta egoerak hobeto azaldu nahian —gaur egungo ikuspegi soziolinguistikoan eta psikosoziolinguistikoan nahiko ohikoa den joerari
|
jarraituz
, bestalde— Orokorrean, ikuspegi nahiko kritikoa erakusten duela iruditzen zait, baliagarria dena, ordea, berrikuntza bultzatzeko.
|
|
|
Zure omenaldia ospatzeko, BAT aldizkariak eskaintzen dizun 67 zenbakian parte hartu nahi dut artikulu batekin ere. Horretarako, zuk ere landu duzun ildoa (Baxok eta al., 2006)
|
jarraituz
, ez al zaizu egokia iruditzen identitateari buruz, edo hobeto euskal identitateari buruz, berriro ere
|
|
|
Guztiagatik, nire eta gure (euskaltzaleok) zorionak eta eskerrak! Orain arte bezala
|
jarraitzea
, luzaro, espero dut eta dugu, Erramun!
|
|
|
Gaur egun laguntza normalizatuak
|
jarraitzen
du, eta gainera mugazgaineko hitzarmenen aroan sartuak gara. Garrantzizko aldaketa da, dirulaguntzatik elkarlanera iragaiten baikara eta elkarte harremanetarik erakunde harremanetara.
|
|
|
Gaur egun laguntza normalizatuak
|
jarraitzen
du, eta gainera mugazgaineko hitzarmenen aroan sartuak gara. Garrantzizko aldaketa da, diru-laguntzatik elkarlanera iragaiten baikara eta elkarte harremanetarik erakunde harremanetara.
|
|
|
Azken kezka etiketen afera litzateke. Euskara etiketetatik aldentzen duen Europako Batzordearen artezarauak bere horretan
|
jarraitzen
du, baina bada haren itzalpetik kanpoko eremu bat, eta horren garapena ez da argi geratzen dekretuaren zirriborroan.
|